Prawo cywilne jest jedną z gałęzi polskiego prawa. To zbiór pewnych przepisów potrzebnych do regulowania stosunków społecznych.

Stosunki cywilno prawne to stosunki społeczne regulowane przepisami Prawa Cywilnego.

Charakterystyka stosunków cywilno prawnych

a) majątkowe

Dotyczące dóbr o charakterze majątkowym tzn. że dobra te dają się wycenić w pieniądzu.

b) dobra o charakterze niemajątkowym

Są to tzw. dobra osobiste np. zdrowie, życie, nietykalność cielesna, godność, imię i nazwisko, wizerunek, tajemnica korespondencji itd.

c) między równorzędnymi podmiotami

Strony są równorzędne względem siebie tzn. żaden z tych podmiotów nie może w świetle prawa niczego skuteczne nakazać drugiemu podmiotowi.

Źródła Prawa Cywilnego

Źródłem prawa nazywamy akt normatywny zawierający przepisy prawne (Konstytucja)

1. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku (weszła w życie w październiku) - najwyższy akt prawny (art. 8 stanowi, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio chyba, że co innego wynika z ich treści).

2. Umowy międzynarodowe np. Konwencja wiedeńska z 1980 roku o międzynarodowej umowie sprzedaży, Konwencja paryska z 1883 roku o ochronie własności przemysłowej.

3. Ustawy zwykłe

- kodeks cywilny z 1964 r

- kodeks rodzinny z 1964 r

- kodeks opiekuńczy z 1964 r

4. Rozporządzenia - czyli akty wykonawcze do ustaw

5. Akty prawa miejscowego np. uchwały gmin, rozporządzenia wojewodów

Normy Prawa Cywilnego

1. Normy imperatywne - czyli bezwzględnie obowiązujące, są to takie normy, których zastosowania nie można wyłączyć wolą strony.

2. Normy dyspozytywne - czyli względnie obowiązujące, to takie normy, których zastosowanie można wyłączyć wolą strony (jest ich bardzo dużo w Prawie Cywilnym)

3. Normy semiiperatywne - są to normy w połowie bezwzględnie obowiązujące albo bezwzględnie obowiązujące, ale tylko w jednym kierunku.

Klauzule generalne - są to zwroty niedookreślone, świadomie użyte przez pracodawcę

w przepisach, by uelastycznić proces stosowania prawa.

Podstawową klauzulą w Prawie Cywilnym są zasady współżycia społecznego. Odsyłają one do systemu wartości akceptowanych społecznie, lecz nie wysłowionych w przepisach. Najczęściej chodzi tutaj o wartości moralne.

Domniemania prawne - polegają na tym, że prawo niekiedy nakazuje wyciągnąć określone wnioski z określonych zdarzeń bez konieczności udowodnienia prawdziwości tych wniosków

(np. domniemywa się kto rzeczą włada jest jej właścicielem - trzeba to udowodnić).

Struktura Prawa Cywilnego

Pandektystyka - z greckiego pandekta czyli 5. Całe Prawo Cywilne dzieli się na 5 części

(w sumie na 6)

I - część ogólna - zawiera wszystkie ogólne zasady Prawa Cywilnego

II - prawo rzeczowe - są to przepisy regulujące uprawnienia osób do rzeczy

III - prawo zobowiązań - zwane prawem obligacyjnym

IV - prawo spadkowe - regulujące majątkowe konsekwencje śmierci człowieka

V - prawo na dobrach niematerialnych

VI - prawo rodzinne i opiekuńcze

Zdarzenia prawne

Zdarzenie prawne - to taki fakt, który powoduje skutek prawny tzn. powstanie, zmianę lub ustanie jakiegoś stosunku prawnego.

Wyróżniamy:

- Zdarzenia sensu stricte (działania w sensie ścisłym)

- Działania

Zdarzenia sensu stricte - są niezależne od woli człowieka np. uderzenia pioruna, śmierć człowieka

Działania - są to zdarzenia ludzi, czyli zależne od woli człowieka

Wyróżniamy:

- czyny niedozwolone (np. rzut kamieniem w okno)

- czyny dozwolone (np. czynności prawne)

ZDARZENIA PRAWNE

Działania Sensu Stricte

Czyny niedozwolone Czyny dozwolone

Czynności prawne

Czynność prawa - to takie zachowanie się człowieka, które jest podejmowane świadomie

w celu wywołania skutków cywilno prawnych np. zawarcie umowy. Podstawowym

składnikiem czynności prawnej jest oświadczenie woli wywołania skutków prawnych

Stosunek cywilno prawny

Stosunek cywilno prawny składa się z trzech elementów:

1. Treść stosunku cywilno prawnego - są to prawa i obowiązki stron tego stosunku.

Uprawnienia - to prawa możności zachowania się w określony sposób. Z reguły

w uprawnieniu jednej osoby towarzyszy jakiś obowiązek innej osoby.

2. Przedmiot tego stosunku

3. Podmioty, czyli strony tego stosunku

Prawo podmiotowe - jest to pojęcie zbiorcze oznaczające ogół uprawnień jakiejś strony stosunku cywilno prawnego.

Wyróżniamy:

a) prawa podmiotowe majątkowe i niemajątkowe

b) prawa podmiotowe bezwzględne - wypływają one bezpośrednio z treści przepisów,

dlatego też są skuteczne względem wszystkich np. prawo własności (np. właściciel książki)

c) prawa podmiotowe względne - są one przeciwieństwem praw podmiotowych bezwzględnych. Wynikają one z danego stosunku cywilno prawnego, dlatego też są skuteczne tylko wobec drugiej strony tego stosunku np. oddanie butów do szewca (powstał stosunek prawny pomiędzy szewcem a np. mną)

Roszczenie - jest to skonkretyzowane prawo podmiotowe. Jest to możność domagania się od indywidualnie oznaczonej osoby spełnienia wobec nas konkretnego świadczenia.

Ekspektatywa - to możność domagania się, aby przyznano nam w przyszłości pewne prawo. Jest to prawo oczekującego np. lokatorskie prawa spółdzielcze do lokalu.

Kompetencja - jest to możność kształtowania swoją jednostronną czynnością prawną sytuacji nie tylko swojej, ale i innej osoby. Kompetencję nazywamy inaczej uprawnieniem kształtującym np. wypowiedzenie najmu mieszkania.

Nabycie praw podmiotowych

Wyróżniamy dwa rodzaje nabycia praw podmiotowych:

a) nabycie pochodne

b) nabycie pierwotne

a) Nabycie pochodne - polega na tym, że pewna osoba nabywa prawo od innej osoby za jej zgodą np. kupno samochodu. Gdy chodzi o nabycie pochodne obowiązuje stara rzymska zasada: nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam posiada.

Od tej zasady istnieją dwa wyjątki:

Pierwszy dotyczy ruchomości i został zapisany w art. 169 Kodeksu Cywilnego.

§ 1 Stanowi:

jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2 Stanowi:

Jednakże gdyby rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat 3 od chwili jej zgubienia, skradzenia, lub utraty nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzy letniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Drugi wyjątek od zasady, że nikt ... dotyczy nieruchomości i jest związany z rejkojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych.

b) Nabycie pierwotne prawa podmiotowego polega na tym, że dana osoba nabywa prawo na mocy samych przepisów i nie zależnie od tego czy dotychczasowy uprawniony chciał zbyć swoje prawo np. nacjonalizacja kopalń, fabryk, gospodarstw rolnych, uwłaszczenie, zasiedzenia. (Zasiedzenie w złej wierze po 30 latach, w dobrej wierze można zasiedzieć ruchomość po 3 latach).

Zarówno nabycie pochodne jak i nabycie pierwotne może mieć charakter translatywny lub konstytucyjny.

Nabycie translatywne polega na tym, że nabywane prawo już poprzednio istniało i tylko przechodzi z jednej osoby na drugą np. prawo najmu.

Nabycie konstytucyjne polega na tym, że nabywane prawo powstaje dopiero z momentem nabycia.

Niektóre prawa podmiotowe są niezbywalne i niedziedziczne. Wygasają one najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionych.

Sukcesja uniwersalna polega na tym, że w wyniku zajścia jednego zdarzenia prawnego następuje przejście całego zespołu praw podmiotowych z jednej osoby na drugą np. śmierć człowieka - spadek.

Sukcesja syngularna występuje ona znacznie częściej niż uniwersalna i polega na tym, że jednym zdarzeniem prawnym następuje przeniesienie jednego prawa na inną osobę np. sprzedaż samochodu.

Wykonywanie praw podmiotowych

Polega na czynieniu z tych praw użytków. Uprawniony może swoje prawo wykonywać sam lub może umożliwiać korzystanie z części swoich praw przez inne osoby np. wynajem mieszkania.

Nadużycie praw podmiotowych

Uprawniony nie może ze swego prawa korzystać w całkowicie dowolny sposób.

Art. 5 Kodeksu Cywilnego stanowi:

Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony np. mieszkanie w bloku i głośne słuchanie muzyki, rozbiórka płotu przez straż pożarną w czasie pożaru.

Ochrona praw podmiotowych

Nasze prawa podmiotowe są chronione przede wszystkim sądownie tzn. że w przypadku bezprawnego naruszenia naszego prawa względnie tylko ryzyka naruszenia możemy wystąpić do sądu aby udzielił nam ochrony. Niekiedy jednak prawo dopuszcza tzw. samoobronę

i samopomoc.

Samoobrona polega na zastosowaniu siły celem odparcia bezprawnego zamachu na nasze prawo podmiotowe.

Samopomoc polega na przywróceniu własnym działaniem stanu poprzedniego bez użycia siły wobec innej osoby. (krowa i sąsiad).

Przedmioty stosunków cywilno - prawnych

Przedmiotami stosunków cywilno prawnych są dobra chronione przez prawo cywilne.

Wyróżniamy tzw. dobra majątkowe tzn. takie, które maja wartość pieniężną i dobra niemajątkowe w prawie cywilnym są one nazywane dobrami osobistymi np. życie, zdrowie, godność korespondencja itd.

DOBRA MAJĄTKOWE

niematerialne materialne

znaki towarowe utwory artystyczne rzeczy

inne przedmioty

wynalazki

Podmioty stosunków cywilnoprawnych

Wyróżniamy dwa rodzaje podmiotów:

1. Osoby fizyczne

2. Osoby prawne

1. OSOBY FIZYCZNE

Każdy człowiek jest podmiotem (osoba fizyczna) i tylko człowiek natomiast zwierzę jest wg prawa rzeczą.

Art. 8 Kodeksu Cywilnego stanowi:

Dziecko od chwili urodzenia nabywa zdolność prawną.

Zdolność prawna to możność bycia podmiotem praw i obowiązków.

NASCITURUS - dziecko poczęte a nienarodzone

Art. 927 Kodeksu Cywilnego stanowi:

Dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą jeżeli urodzi się żywe.

pogrobowiec np. dziecko, pogrobowiec, matka

NASCITURUS PRO JAM NATO HABETUR

Jeżeli ma to działać na korzyść dziecka przyjmuje się, że dziecko się urodziło.

Człowiek przestaje być podmiotem tylko w chwili śmierci.

(nie ma już śmierci cywilnej; dawniej np. bankrut tracił prawa)

Przykład: Mąż wyszedł po papierosy i nie wrócił.

Można go uznać za zmarłego dopiero po 10 latach od chwili widzenia go żywego.

Po ukończeniu 70 roku życia wystarczy 5 lat.

Katastrofa samolotowa już po 1 roku.

Jeżeli umiera ktoś z najbliższych a ciała nie odnaleziono (np. pływak) to nie można wystawić aktu zgonu. Musi zadecydować o tym sąd.

Zdolność do czynności prawnych to możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań swoim własnym działaniem.

Człowiek nabywa pełną zdolność do czynności prawnych z chwilą osiągnięcia pełnoletności czyli od 18 roku życia.

Przykład:

Małżeństwo przed 18 rokiem życia (tylko za zgodą sądu) tylko kobieta nabywa pełną zdolność do czynności prawnych. Nie traci ich po rozwodzie.

Człowiek między 13 a 18 rokiem życia nabywa tzw. ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Osoba do 13 roku życia może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Między 13 a 18 rokiem życia można:

- swobodnie dysponować swoim zarobkiem (ale jeżeli zajdzie taka potrzeba musi podzielić się z najbliższymi)

- może swobodnie dysponować rzeczami oddanymi mu do swobodnego użytku przez opiekuna ustawowego (ubranie np. kurtka nie jest swobodnym dysponowaniem)

- zawierać każdą umowę ale za zgodą swego opiekuna ustawowego. Zgoda może być wyrażona przed lub po zawarciu umowy.

- może dokonywać jednostronnej czynności prawnej za zgodą swego opiekuna ustawowego wyrażoną przed dokonaniem tej czynności (np. przyrzeczenie publiczne zginął piesek ogłoszenia)

Ubezwłasnowolnienie - jest to sądowe pozbawienie lub ograniczenie zdolności do czynności prawnej.

Powody:

- niedorozwój umysłowy

- choroba psychiczna

- inne ciężkie zaburzenia psychiczne spowodowane narkomanią lub pijaństwem

Jeżeli przypadłości te występują z takim nasileniem, że osoba nimi dotknięta nie jest w stanie kierować swymi sprawami, to sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu całkowitym i ustanawia dla tej osoby opiekuna.

Jeżeli osoba dotknięta tymi przypadłościami jest w stanie sama kierować swoimi sprawami a jedynie potrzebna jest jej pomoc, to sąd ubezwłasnowolnia ją częściowo i ustala kuratora dla pomocy w prowadzeniu jej spraw. Sąd określa, których czynności osoba ta nie może dokonywać bez zgody kuratora.

2. OSOBY PRAWNE

Osoby prawne są to jednostki organizacyjne, którym prawo przyznaje osobowość prawną.

Wyróżniamy osoby prawne typu korporacyjnego i typu fundacyjnego.

Korporacja to zrzeszenie osób (np. spółka kapitałowa, partie polityczne, gminy, parafie, kościoły rzymsko katolickie, spółdzielnie itp.).

Osób prawnych typu fundacyjnego jest mniej i są to zorganizowane masy majątkowe np. fundacja, przedsiębiorstwa państwowe itp.

Osoba prawna najczęściej powstaje z momentem wpisu do określonego rejestru sądowego.

Od 1 stycznia 2001 roku zacznie funkcjonować Krajowy Rejestr Sądowy jako zbiorczy rejestr wszystkich osób prawnych.

Tylko niektóre osoby prawne powstają bezpośrednio z mocy przepisów pranych np. skarb państwa, gminy, powiaty itp.

Skarb państwa to państwo w stosunkach majątkowych. Jest to jedyna osoba prawna, która powstała bezpośrednio na mocy samego Kodeksu Cywilnego.

Osoby prawne mają zawsze pełną zdolność do czynności prawnych. pewnych czynności wykonywać jednak nie mogą np. zawierać związku małżeńskiego, sporządzać testamentu.

Osoby prawne działają przez swoje organy.

Organ osoby prawnej nie jest odrębnym podmiotem prawa. Jest tylko częścią struktury organizacyjnej, jaką jest osoba prawna.

Ułomne osoby prawne - są to jednostki organizacyjne wykazujące wiele cech osób prawnych ale osobami prawnymi nie są. Posiadają one zdolność prawną i zdolność sądową tzn. mogą pozywać i być pozwanym. Od osób prawnych różnią się przede wszystkim tym, że za ich długi odpowiadają nie tylko one, ale i ich członkowie.

Przykładem osób prawnych są wspólnoty mieszkaniowe, spółka jawna, spółka komandytowa, a od 1 stycznia 2001 roku także spółki komandytowo akcyjne i spółki partnerskie.

Przesłanki ważności czynności prawnych.

Oświadczenie woli, aby było skuteczne musi być wyrażone w sposób jednoznaczny. oświadczenie woli możemy wyrazić w sposób werbalny lub za pomocą innych znaków np. w sposób dorozumiany.

Oświadczenia woli złożone przez strony podlegają wykładni, czyli interpretacji.

Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć jak tego wymagają ze względu na okoliczności,

w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Czynność prawna, aby była ważna musi być zgodna z prawem (wójt-umowa)

Czynność prawna musi być dokonana w wymaganej przez prawo formie.

Czynność prawna musi być wolna od wad oświadczenia woli.

Formy czynności prawnych:

Jeżeli prawo nie stanowi inaczej czynność prawna może być dokonana w jakiejkolwiek formie, która dostatecznie wyraźnie komunikuje wolę strony.

Czasami prawo wymaga jednak dokonania czynności prawnej w formie pisemnej.

Wyróżniamy zwykłą formę pisemną oraz trzy szczególne formy pisemne.

Zwykła forma pisemna jest zachowana, jeżeli przynajmniej podpis na dokumencie jest odręczny.

Prawo wymaga by czynność prawna, której wartość przekracza 2 tysiące złotych była dokonana w zwykłej formie pisemnej. Zasadą jest, że niedochowanie zwykłej formy pisemnej nie powoduje nieważności czynności prawnej chyba, że prawo stanowi inaczej.

Skutkiem niedochowania wymaganej formy pisemnej są najczęściej tzw. utrudnienia dowodowe. Polegają one na tym, że przed sądem nie można korzystać z zeznań świadków i przesłuchania stron na okoliczności dokonanej czynności prawnej i jej treści, chyba że obydwie strony wyrażą na to zgodę, albo że istnieje inne uprawdopodobnienie na piśmie lub sąd ze względu na szczególne okoliczności sprawy dopuści te dowody.

Zasadą jest, że umowa pożyczki, której wartość przekracza 500 złotych powinna być dokonana w zwykłej formie pisemnej.

Istnieją trzy szczególne formy pisemne:

- forma aktu notarialnego

- forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym

- forma pisana z datą pewną

Zasadą jest, że nie zachowanie wymaganej przez prawo szczególnej formy pisemnej powoduje nieważność czynności prawnej.

Najdalej zaawansowaną jest forma aktu notarialnego. Forma ta konsumuje niejako wszystkie inne formy tzn. że każdą czynność prawną możemy ważnie zawrzeć w formie aktu notarialnego.

Data pewna - polega na urzędowym lub notarialnym poświadczeniu daty dokonania czynności prawnej. Datą pewną za czynności prawne jest również moment śmierci jednej ze stron tych czynności.

Wady oświadczenia woli.

1. Wada to brak świadomości lub swobody (osoba jest nienormalna i ktoś pisze jego ręką).

Czynność dokonana w stanie braku świadomości lub swobody jest nieważna.

2. Pozorność - czynność prawna dokonana dla pozoru jest nieważna.

3. Błąd - jest to mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie faktycznym. Aby można było powołać się na błąd musi on być istotny tzn. musi uzasadniać przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści. Ponadto błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej i być wywołany chociażby nieumyślnie przez drugą stronę czynności prawnych (Kossak - galeria - falsyfikat)

- Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu nie jest nieważna. Można jednak w ciągu roku od dowiedzenia się, że działaliśmy pod wpływem błędu uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.

- Kwalifikowaną postacią błędu jest podstęp. Jest to świadome wprowadzenie innej osoby w błąd. Można się wówczas uchylić od skutków czynności prawnej nawet gdy błąd nie był istotny i nie dotyczył treści czynności prawnej.

- Groźba - jest to zapowiedź spowodowania niekorzystnych konsekwencji dla osoby której grozimy. Aby można było powołać się na groźbę musi ona być bezprawna. Musi być sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. Groźba musi być ponadto złożona naprawdę i musi być to groźba istotna.

Czynność prawna dokonana pod wpływem groźby nie jest nieważna można jednak w ciągu roku od ustania przyczyny groźby uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

Sposoby zawierania umów.

1. Oferta - jest to wiążąca propozycja zawarcia umowy, która określa wszystkie istotne elementy proponowanej umowy. Osoba, która składa ofertę nazywana jest oferentem. Adresat oferty nazywany jest oblatem. Umowa w trybie ofertowym zostaje zawarta w momencie gdy do oferenta dojdzie odpowiedź oblata o jej przyjęciu bez żadnych zastrzeżeń. Jeżeli oblat zmodyfikuje warunki umowy następuje odwrócenie ról. teraz on jest oferentem a dotychczasowy oferent oblatem. (kupno samochodu za 14 a później za 10 tys zł).

Zasadą jest, że milczenie oblatu jest traktowane jak nie przyjęcie oferty.

Art. 543 Kodeksu Cywilnego stanowi:

Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny poczytuje się za cenę sprzedaży.

Oferta powinna określać termin w ciągu którego oferent czeka na odpowiedź oblata i jest związany treścią swojej oferty.

Jeżeli oferta nie wskazuje terminu jej ważności wtedy również jest ważna, mają jednak zastosowania następujące zasady:

- gdy termin nie był oznaczony, oferta złożona wobec drugiej strony albo za pomocą telefonu lub innego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość, przestaje wiązać jeżeli nie zostanie przyjęte niezwłocznie

Złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł

w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

PRAWO RZECZOWE

1. Prawo rzeczowe - jest to dział prawa cywilnego regulujący prawo osoby do rzeczy.

2. Cechy prawa rzeczowego:

a) przedmiotem prawa rzeczowego są rzeczy a wyjątkowo także prawa

b) prawa rzeczowe mają charakter bezwzględny

c) istnieje zasada zamkniętej listy praw rzeczowych (NUMERUS CLAUSUS praw rzeczowych)

d) prawa rzeczowe mają bezwzględny charakter są uregulowane przez przepisy imperatywne i są skuteczne przeciwko wszystkim tz. że istnieją tylko takie prawa rzeczowe i tylko tyle praw rzeczowych ile określił ustawodawca w ustawie.

3. Pojęcie rzeczy:

Rzeczą są przedmioty materialne, fizykalne elementy przyrody, na tyle z nich wyodrębnione, że mogą stanowić samodzielny przedmiot obrotu.

4. Rodzaje rzeczy:

a) nieruchomości

b) rzeczy ruchome

a) Nieruchomości - są częścią powierzchni ziemi stanowiące odrębny przedmiot własności. Wyróżnia się:

- nieruchomości gruntowe

- nieruchomości budynkowe

- nieruchomości lokalowe

Zasada związana z nieruchomościami gruntowymi to taka, że wszystko to, co jest trwale związane z gruntem stanowi tzw. część składową gruntu.

Rzeczy oznaczone, co do tożsamości - to takie rzeczy, których pojedyncze desygnaty są odróżnialne i posiadają odrębne walory użytkowe.

Rzeczy oznaczone, co do gatunku - to takie rzeczy, które nie posiadają odrębnych walorów użytkowych i w obrocie występują jako masa (np. tona węgla)

b) Rzeczy ruchome - to wszystkie rzeczy nie będące nieruchomościami.

4. Rzecz główna

b) Przynależności

c) Części składowe

a) Rzecz główna - to rzecz posiadająca odrębne walory użytkowe

b) Przynależności - to rzeczy ruchome funkcjonalnie powiązane z rzeczą główną i konieczne do korzystania z rzeczy głównej.

c) Części składowe - to nie są rzeczy, są to części rzeczy fizycznie i gospodarczo związane z rzeczą główną w taki sposób, że odłączenie ich powoduje uszkodzenie lub istotną zmianę części odłączonej lub rzeczy głównej.

Części składowe dzielą los prawny rzeczy głównej tzn. nie można przenieść własności rzeczy głównej bez przeniesienia własności części składowych.

W przypadku przynależności jest to możliwe jeżeli strony tak się umówią, przeniesienie własności, przynależności bez przeniesienia własności rzeczy głównej.

Pożytki - jest to normalny przychód z rzeczy. Pożytki dzielimy na maturalne i pożytki z cywilne.

Naturalne - to płody rolne.

Cywilne - to dochód jaki rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego dotyczącego tej rzeczy np. czynsz najmu.

Ewidencjonowanie rzeczy

1. Rodzaje rejestrów na nieruchomościach

a) księgi wieczyste

b) ewidencja gruntów i budynków (kataster)

a) Księgi wieczyste mają na celu ustalenia stanu prawnego na nieruchomościach. Prowadzą je sądy rejonowe - wydziały wieczysto - księgowe.

Księgi wieczyste są jawne, każdy może je przeglądać i żądać odpisów z nich. Nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisu dokonanego w księdze.

W księdze wieczystej ujawnia się własność i użytkowanie wieczyste. Wpis właściciela do księgi wieczystej jest obligatoryjny ale nabycie własności nieruchomości nie zależy od dokonania wpisu w księdze.

Działy księgi wieczystej:

I oznaczenie nieruchomości

II właściciel i użytkowanie wieczyste

III ograniczone prawa rzeczowe

IV hipoteka

b) Kataster - zawiera opis nieruchomości (powierzchnia, klasa gruntu, mapa gruntu)

Rodzaje praw rzeczowych.

a) prawa na rzeczy własnej

b) prawa na rzeczy cudzej (spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego wykonane na majątku spółdzielni)

a) Prawo własności - jest najszerszym prawem rzeczowym, jest nieograniczone i bezterminowe.

Własność nie jest linią prostą, rozciąga się na słup powietrza nad gruntem oraz w głąb gruntu tak daleko dopóki nie znajdą się w gruncie np. kopaliny czyli odrębny przedmiot własności.

Uprawnienia właściciela:

1. Korzystanie - to posiadanie, używanie, pobieranie pożytków, zniszczenie rzeczy.

2. Rozporządzanie - to zbycie rzeczy, obciążenie rzeczy.

Nabycie własności - rodzaje.

1. Nabycie pierwotne

2. Nabycie pochodne

1. Nabycie pierwotne - to takie nabycie w którym nabywcę prawa własności traktuje się tak jakby był właścicielem rzeczy.

Nie wymagana jest zgoda właściciela np.

- zasiedzenie

- zawłaszczenie rzeczy niczyjej

- wywłaszczenie

- nacjonalizacja

- przemilczenie

2. Nabycie pochodne - to nabycie prawa, które „pochodzi” od innej osoby. Wymagana jest zgoda właściciela np. sprzedaż samochodu.

Współwłasność.

1. Współwłasność - to taki stan, w którym rzecz jednocześnie przysługuje jednocześnie i niepodzielnie dwóm lub więcej osobą.

2. Powstanie współwłasności:

a) w drodze czynności prawnej (zawarcie umowy spółki cywilnej)

b) z mocy samego prawa (zawarcie związku małżeńskiego, zasiedzenie)

c) w drodze orzeczenia sądu, w którym sąd przysądza własność dwóm osobą.

Rodzaje współwłasności:

1. Współwłasność łączna (bezudziałowa)

2. Współwłasność w częściach ułamkowych

1. Współwłasność łączna - jest uzależniona od uprzedniego istnienia wspólnoty typu osobistego (związek małżeński, spółki osobowe) i ma charakter wtórny i instrumentalny wobec tej wspólnoty. Charakteryzuje się tym, że współwłaściciele nie mają oznaczonych udziałów we własności, którymi mogliby rozporządzać. Współwłasność ta gaśnie z ustaniem wspólnoty typu osobistego. Z chwilą ustania wspólnoty współwłasność łączna przekształca się we wspólną własność w częściach ułamkowych.

2. Współwłasność w częściach ułamkowych - nie zależy od uprzedniego istnienia wspólnoty typu osobistego. Współwłaściciele mają oznaczone w postaci ułamkowej udziały we współwłasności, którymi mogą rozporządzać bez zgody pozostałych współwłaścicieli (udział we współwłasności dotyczy całości rzeczy)

Od współwłasności należy odróżnić podział quoad usum tzn. że współwłaściciele umawiają się co do wyłącznego korzystania z określonych pomieszczeń będących ich współwłasnością. Podział ten nie powoduje zniesienia współwłasności.

Czynności mające za przedmiot rzecz wspólną - podział:

1. Czynności zachowawcze

a) czynności zwykłego zarządu

2. Czynności zarządu

a) czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu

1. Czynności zachowawcze - są to czynności zmierzające do zachowania wspólnego prawa w stanie nienaruszonym np. wniesienie pozwu o wydanie rzeczy - każdy współwłaściciel może je wykonywać samodzielnie.

a) Czynności zwykłego zarządu - to czynności związane z bieżącym korzystaniem z rzeczy oraz zachowaniem jego substancji w stanie niepogorszonym np. opłacanie opłat czynszowych, remont poszczególnych pomieszczeń. Wymagana jest zgoda większości współwłaścicieli dla ich dokonania.

2. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu - to wszystkie te czynności, które nie są czynnościami zwykłego zarządu (remont kapitalny budynku, obciążenie nieruchomości hipoteką). Wymagana jest zgoda wszystkich współwłaścicieli.

Powyższe zasady zarządu rzeczą wspólną są zasadami ustawowymi, znajdującymi zastosowanie tylko wówczas, jeżeli współwłaściciele inaczej się nie umówili (umowa) lub inaczej nie postanowił sąd (wyrok).

Korzystanie z rzeczy przez współwłaścicieli

- posiadanie rzeczy

- używanie rzeczy

- pobieranie przychodów z rzeczy

- ponoszenie wydatków

Udział w zyskach i wydatkach współwłaściciele ustalają w umowie. W przypadku braku umowy jest on proporcjonalny do udziału we współwłasności.

Zniesienie współwłasności

1. a) umową współwłaścicieli

b) wyrokiem sądu

2. Sposoby zniesienia współwłasności;

a) podział rzeczy wspólnej

b) sprzedaż rzeczy - podział sumy uzyskanej ze sprzedaży

c) przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych

Ochrona własności

Ochrona własności - jest to możność domagania się przez właściciela aby inne osoby zachowywały się w określony sposób w stosunku do jego własności.

a) roszczenie windykacyjne (wydobywcze) - to roszczenie właściciela przeciwko posiadaczowi rzeczy ażeby rzecz mu wydał (np. torebka)

b) roszczenie negatoryjne - to roszczenie właściciela przeciwko innej osobie, która narusza jego własność w inny sposób niż pozbawienie go władztwa faktycznego nad rzeczą, ażeby zaprzestał dalszych naruszeń i przywrócił stan poprzedni (np. rabata z kwiatami)

c) roszczenia dodatkowe - roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, roszczenie o odszkodowanie za zniszczenie rzeczy (krowa i ciele) to również zwrot pożytków pobranych przez nieuprawnionego.

Użytkowanie wieczyste

1. Użytkowanie wieczyste - powstaje przez umowę zawartą pomiędzy skarbem państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, a osobą prawa prywatnego, w formie aktu notarialnego przez wpis do księgi wieczystej - wpis konstytutywny tworzący prawo. Jest to prawo długoterminowe ustanawiane od 44 do 90 lat z możliwością przedłużenia. Jest to prawo zbywalne, dziedziczne i odpłatne. Przez czas trwania użytkowania wieczystego budynki i budowle wzniesione przez użytkownika są jego własnością. Po wygaśnięciu użytkowania jednakże staja się własnością właściciela gruntu.

2. Ustanie użytkowania wieczystego;

a) zrzeczenie się prawa przez użytkownika wieczystego

b) wywłaszczenie

c) upływ czasu na jaki zostało ustanowione

d) konfuzja czyli nabycie przez użytkownika wieczystego własności gruntu

e) przekształcenie użytkowania wieczystego we własność

Ograniczenie - prawa rzeczowe

Są to prawa na rzeczy cudzej. Istnieje zamknięta lista tych praw.

1. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych:

a) Dobrowolnie - umowa z właścicielem - oświadczenie właściciela rzeczy , jeżeli dotyczy nieruchomości musi być w formie aktu notarialnego.

b) Przymusowe - decyzja administracyjna lub wyrok sądu.

c) W wyniku zasiedzenia.

2. Ustanie ograniczonych praw rzeczowych

a) Zrzeczenie się

- przez konfuzję

- przez upływ czasu

- przez śmierć uprawnionego (dotyczy to tylko służebności osobistej i użytkowania

- przez niewykonywanie prawa przez lat 10 (dotyczy to tylko użytkowania)

- wyrok sądu

Prawa

1. Użytkowanie - to prawo do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków.

Jest to prawo osobiste ustanowione wyłącznie na rzecz określonej osoby i nieprzenoszalne ani w drodze dziedziczenia ani przez sprzedaż.

Cel użytkowania jest alimentacyjny tzn. chodzi o stworzenie użytkownikowi możliwości zaspokajania jego potrzeb poprzez bezpłatne korzystanie z np. lokalu (student - mieszkanie).

przedmiotem użytkowania mogą być rzeczy lub prawa. Może być ono ustanowione na czas określony lub dożywotnio - najpóźniej gaśnie ze śmiercią użytkownika.

2. Prawo służebności - są to ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomościach. Polegają na tym, że właściciel rzeczy zostaje ograniczony w swoich np. uprawnieniach właścicielskich z uwagi na potrzeby innej osoby (służebnika)

Rodzaje służebności:

a) służebności czynne i bierne

b) służebności osobiste i gruntowe

a) służebność czynna - służebnik uzyskuje prawo do wkroczenia na cudzy grunt i korzystania z niego w oznaczonym zakresie (przepędzanie bydła przez nieruchomość)

Służebność bierna - właścicielowi nie wolno czegoś czynić wobec swojej nieruchomości

(np. służebność widoku)

b) służebność osobista - jest ustanawiana z uwagi na potrzeby indywidualnej osoby, ma charakter osobisty, jest nieprzenoszalna (np. studnia)

Służebność gruntowa - dotyczy sytuacji, w której sąsiadują ze sobą dwa grunty, z których jeden jest nazywany gruntem władczym, a drugi to grunt obciążony służebnością (grunt służebny)

Jest ustanawiana z uwagi na problemy gospodarcze właściciela gruntu władczącego i jest prawem przenoszalnym tzn. przechodzi na każdego kolejnego właściciela gruntu władczącego.

Spółdzielcze ograniczone prawa rzeczowe.

1. Prawami spółdzielczymi są:

a) lokatorskie - spółdzielcze - nie jest to prawo rzeczowe tylko obligatoryjne. powstaje przez przydział, jest niezbywalne, niedziedziczne, powstaje przez przydział.

b) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego - powstaje przez przydział, jest zbywalne, dziedziczne i można nań księgę wieczystą

c) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego - jak wyżej

d) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej - istnieje w okresie pomiędzy przydziałem działki, a przeniesieniem własności budynku wybudowanego przez spółdzielnię na rzecz spółdzielczy.

b, c, d, - sa to ograniczone prawa rzeczowe.

Hipoteka

Hipoteka - jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanawianym na nieruchomościach lub prawach majątkowych dłużnika w celu zabezpieczenia wierzyciela. Jest prawem akcesoryjnym (niesamoistnym), którego istnienie i zakres zależy od istnienia i zakresu wierzytelności, którą zabezpiecza.

Zabezpieczenie wierzyciela polega na tym, że może on wystąpić o egzekucję przedmiotu hipoteki i zaspokoić się sumą uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu hipoteki. Wierzycielowi przysługuje tez pierwszeństwo zaspokojenia się przed innymi wierzycielami dłużnika i bez względu na to czyja własnością stał się przedmiot hipoteki.

Rodzaje hipotek:

1. Hipoteki inskrypcyjne

2. Hipoteki ustawowe

1. Powstają z chwila wpisu do księgi wieczystej

Dzielą się na:

a) umowne - powstają na podstawie umowy miedzy wierzycielem a dłużnikiem hipotecznym

b) przymusowe - powstają na podstawie decyzji sądu lub prokuratora

2. Powstaje z mocy ustawy bez konieczności dokonania wpisu. Jest ustanawiana na rzecz skarbu państwa dla zabezpieczenia jego roszczeń z tytułu zobowiązań podatkowych.

Dzielą się na:

a) kaucyjną - zabezpiecza wierzytelności, której istnienie lub wysokość nie są pewne lub nie dają się z góry ustalić.

b) zwykłą - to taka, która zabezpiecza wierzytelności o ustalonej wysokości.

Hipoteka dotyczy tylko nieruchomości i praw majątkowych.

Zastaw

Zastaw - jest ograniczonym prawem rzeczowym podobnym do hipoteki a w przeciwieństwie do niej ustanawianym tylko na rzeczach ruchomych oraz niektórych prawach majątkowych.

Jest to prawo akcesoryjne. Wierzycielowi służy pierwszeństwo zaspokojenia z przedmiotu zastawu przed innymi wierzycielami dłużnika oraz bez względu na to czyją własnością stał się przedmiot zastawu.

Rodzaje zastawów:

1. Zastaw z posiadaniem przedmiotu zastawu

Dzieli się na:

a) umowny i zastawowy

b) ustawowy - np. przewoźnikowi dla zabezpieczenia roszczeń o przewoźne służy zastaw ustawowy na rzeczach wniesionych przez podróżnych do środka transportu.

2. Bez posiadania przedmiotu zastawu

Dzieli się na:

a) umowny - konieczny jest wpis zastawu do rejestru zastawów

b) skarbowy - służy zabezpieczeniu roszczeń skarbu państwa, jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorców w związku ze zobowiązaniami podatkowymi

---