Zakres medycznych czynności ratunkowych, jakie mogą być podejmowane przez ratownika medycznego.

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym (PRM) z dnia 8 września 2006r. (Dz. U. Nr 191,poz.1410) wprowadza jako jednego z wykonawców zadań systemu ratownika medycznego, który może być członkiem zespołu ratownictwa medycznego.

Zespoły takie podzielono na :

1. zespoły specjalistyczne, w skład, których wchodzą, co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny;

2. zespoły podstawowe, w skład, których wchodzą, co najmniej dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny.

Ratownikiem medycznym może być zgodnie z ustawą osoba, która:

1. posiada pełną zdolność do czynności prawnych;

2. posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie tego zawodu;

3. wykazuje znajomość języka polskiego w stopniu wystarczającym do wykonywania tego zawodu;

4. spełnia następujące wymagania:

1. ukończyła studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne lub

2. ukończyła publiczną szkołę policealną lub niepubliczną szkołę policealną o uprawnieniach szkoły publicznej i posiada dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego "ratownik medyczny", lub

3. posiada dyplom wydany w państwie innym niż: państwo członkowskie Unii Europejskiej, Konfederacja Szwajcarska lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej za równoważny z dyplomem uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzającym tytuł zawodowy ratownika medycznego, lub

4. posiada kwalifikacje do wykonywania zawodu ratownika medycznego nabyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 2001 r. o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych.

Osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy o PRM uzyskały tytuł zawodowy ,,ratownik medyczny”, licencjata na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne, bądź do dnia 1 października 2008 r. rozpoczęty studia wyższe na kierunku innym niż ratownictwo medyczne i uzyskały tytuł zawodowy licencjata w zakresie (specjalności) ratownictwa medycznego stają się z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 8 września 2006r, ratownikami medycznymi. Dniem wejścia w życie omawianej ustawy jest 1 stycznia 2007 roku.

Szczegółowy zakres medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego określił, w drodze Rozporządzenia z dnia 29 grudnia 2006r. minister zdrowia (Dz.U.07.4.33).

Załącznik nr 1 do rozporządzenia ustala zakres kompetencji ratownika medycznego podczas samodzielnie prowadzonych medycznych czynności ratunkowych:

1. Ocena stanu pacjenta w celu ustalenia postępowania i decyzji o podjęciu lub odstąpieniu od medycznych czynności ratunkowych.

2. Układanie pacjenta w pozycji właściwej dla stanu pacjenta lub odniesionych obrażeń.

3. Podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo - oddechowej u dorosłych i dzieci według standardów ogłoszonych w obwieszczeniu wydanym na podstawie art. 43 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

Art. 43 brzmi następująco:

1.Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej oraz stowarzyszeń będących, zgodnie z postanowieniami ich statutów, towarzystwami naukowo-lekarskimi albo towarzystwami naukowymi o zasięgu ogólnokrajowym, wpisanymi do Krajowego Rejestru Sądowego, ogłasza, w drodze obwieszczenia, standardy postępowania zespołu ratownictwa medycznego
i kierującego, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną w zakresie medycyny ratunkowej.

2.Minister właściwy do spraw zdrowia uwzględnia w obwieszczeniu, o którym mowa
w ust. 1, konieczność ustalenia kolejności udzielania pomocy poszczególnym osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego (segregacji medycznej), ich transportu

i udzielania wsparcia psychicznego tym osobom.

Obwieszczenie, o którym mowa w pkt. 3 nie zostało dotychczas opublikowane.

4. Bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych.

5. Przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych
   z zastosowaniem w szczególności:

• rurki ustno - gardłowej

• rurki nosowo - gardłowej

• maski krtaniowej

• rurki krtaniowej

• konikopunkcji.

Odsysanie dróg oddechowych.

Podjęcie tlenoterapii biernej lub wspomagania oddechu lub wentylacji zastępczej powietrzem lub tlenem:

• ręcznie - z użyciem maski twarzowej, zastawki jednokierunkowej i worka

• mechanicznie - z użyciem respiratora oddechowego.

• Intubacja dotchawicza w laryngoskopii bezpośredniej w nagłym zatrzymaniu krążenia przez usta lub przez nos, bez użycia środków zwiotczających oraz prowadzenie wentylacji zastępczej.

• Wykonanie defibrylacji ręcznej na podstawie EKG.

• Wykonanie defibrylacji zautomatyzowanej.

• Wykonanie EKG.

• Monitorowanie czynności układu oddechowego

• Monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi

• Wykonanie kaniulacji żył obwodowych kończyn górnych i dolnych oraz żyły szyjnej zewnętrznej.

• Wykonanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu.

• Podawanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, dotchawiczą, doustną, doodbytniczą i wziewną oraz doszpikową, przy użyciu gotowego zestawu.

• Odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej.

• Pobieranie krwi żylnej i włośniczkowej do badań laboratoryjnych.

• Oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu, w tym w szczególności:

• poziomu glukozy w surowicy;

• poziomu elektrolitów w surowicy;

• badania gazometrycznego krwi włośniczkowej.

20. Opatrywanie ran.

21. Tamowanie krwotoków.

22. Unieruchamianie złamań, zwichnięć i skręceń

23. Unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego

24. Odebranie porodu nagłego w warunkach pozaszpitalnych.

25. Segregacja medyczna.

26. Podejmowanie działań zabezpieczających w celu ograniczenia skutków zdrowotnych zdarzenia.

27. Przygotowanie pacjenta i opieka medyczna podczas transportu.

28. Podawanie leków wymienionych w tabeli nr1.

Załącznik nr 2 do rozporządzenia ustala zakres kompetencji ratownika medycznego podczas prowadzenia medycznych czynności ratunkowych pod nadzorem lekarza systemu. Są to:

1. Intubacja dotchawicza w laryngoskopii bezpośredniej w przypadku innym niż nagłe zatrzymanie krążenia z użyciem środków zwiotczających.

2. Wykonywanie kardiowersji elektrycznej i elektrostymulacji zewnętrznej.

3. Asystowanie przy drobnych zabiegach chirurgicznych (zszywanie ran, zakładanie drenów) i innych procedurach medycznych.

4. Cewnikowanie pęcherza moczowego.

5. Zakładanie sondy żołądkowej i płukanie żołądka.

6. Podawanie na zlecenie lekarza leków innych niż wymienione w tabeli powyżej.




Tabela nr 1.

Zapobieganie i przeciwdziałanie zakażeniom podczas prowadzenia akcji ratowniczych.

Wśród służb ratowniczych istnieje duże prawdopodobieństwo zakażeń wywołanych przez HIV,HBV,HCV (wirusa powodującego chorobę AIDS-ludzkiego wirusa niedoboru odporności, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C). Przeniesienie infekcji jest możliwe przez: krew, zakażone tkanki, nasienie, wydzielinę pochwową, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn maziowy, opłucnowy, osierdziowy, wody płodowe, mleko kobiece, lub jakikolwiek inny płyn zawierający krew poszkodowanego. Należy przyjąć, iż nikt w Polsce nie ma obowiązku informować o nosicielstwie wirusów lub o zachorowaniu na choroby przez nie wywołane. W związku z tym zasadne staje się założenie przez ratownika, że każdy z poszkodowanych może być potencjalny zarażonym. Wymaga to od personelu zachowania zasad ostrożności podczas prowadzenia medycznych czynności ratunkowych.

Podstawowe zasady ostrożności polegają na :

• używaniu podczas pracy jednorazowych rękawiczek lateksowych lub winylowych, pamiętając że dłonią w rękawiczce nie można dotykać do własnej twarzy;

• używaniu ubrań i okularów ochronnych (opuszczonych przyłbic chełmów) podczas prowadzenia akcji ;

• w przypadku uszkodzenia lub zabrudzenia rękawiczek materiałem zakaźnym należy je zdjąć następnie umyć ręce lub spryskać je płynem dezynfekującym, po czym założyć nową parę;

• w czasie akcji ratowniczej nie opuszczać bez potrzeby terenu działania i uniemożliwić dostęp osób postronnych ;

• przestrzeganiu zasady dezynfekcji miejsc z którymi miał kontakt materiał zakaźny;

• umieszczaniu użytych igieł, strzykawek oraz innych ostrych przedmiotów w pojemnikach do tego przeznaczonych;

• worki na zużyte materiały medyczne powinny być cały czas dostępne, a umieszczone w nich odpady jak najszybciej przekazane do utylizacji;

• stosowaniu zasady, iż w miejscu prowadzonej akcji ratowniczej nie można jeść, pić, palić;

• stosowaniu podczas czynności polegające na myciu i dezynfekcji sprzętu wielokrotnego użycia środków dezynfekcyjnych o szerokim spektrum działania pamiętając o ochronie osobistej w postaci rękawiczek jednorazowych.

Likwidowanie odpadów zakaźnych powinno odbywać się w miejscach do tego przeznaczonych pamiętając aby osoby, które będą tego dokonywały nie były zagrożone. Wszystkie działania należy przeprowadzać z zachowaniem zasad aseptyki.

Pojemniki do zbierania odpadów powinny być jednorazowe, zamykane, odporne na przemoknięcia, a ich wielkość winna być dostosowana do potrzeb. Igły i inne przedmioty należy umieszczać bezpośrednio po użyciu w zamykanych i odpornych na przekłucia pojemnikach pamiętając żeby napełniać je do 2/3 objętości. W trakcie używania powinny być zabezpieczone przed wysypaniem zawartości jak również przed wnikaniem do nich owadów.

Postępowanie ratowników w przypadku ekspozycji na krew lub inny materiał zakaźny wygląda następująco:

1. Jeśli doszło do zabrudzenia krwią skóry nieuszkodzonej- wystarczy jak najszybsze umycie jej wodą z mydłem (zalecane jest stosowanie mydła a płynie z dozownikiem w celu zapewnienia niekontaktowego stosowania) i zastosowanie płynu do dezynfekcji skóry. Błony śluzowe po ekspozycji na krew należy zmyć wodą.

2. W przypadku skaleczenia się ostrym narzędziem, na którym znajduje się krew, nie należy hamować krwawienia, a nawet-jeśli to możliwe-spowodować większe (ok. 2 minuty). Następnie przemyć ranę wodą z mydłem i odkazić płynem dezynfekcyjnym lub spirytusem i założyć opatrunek. Bezpośrednio po kontakcie z domniemanym (najlepiej w ciągu 2 godzin) nosicielem najlepiej by poszkodowany ratownik zgłosił się do regionalnej placówki służby zdrowia MSWiA lub innej wyznaczonej placówki służby zdrowia, gdzie zostanie przeprowadzone badanie i być może wdrożone leczenie profilaktyczne. Ocenia się, że ryzyko zakażenia przy skaleczeniu przedmiotem z krwią poszkodowanego HIV-dodatniego jest niewielkie (około 1%), jednak jest to możliwe. Nie należy takich sytuacji ignorować.

UWAGA: Ośrodkiem konsultacyjnym MSWiA w przypadku zakażeń HIV jest oddział obserwacyjno-zakaźny. Szpitala MSWiA przy ul. Wołoskiej 137 w Warszawie.

---