Marek Skoczylas
Socjologia II rok
„Jerozolima. Miasto kulturowo-religijnej mozaiki”
Historia Jerozolimy liczy sobie więcej niż trzy tysiące lat i przez cały ten okres miasto co jakiś czas zmieniało zarządców , chwilami wyludniało się , a jednak nigdy żadna z zamieszkujących je narodowości trwale z niego nie zrezygnowała. Żydzi ,Arabowie , chrześcijanie stworzyli niepowtarzalną mozaikę kulturową nigdy się w pełni nie asymilując a mimo to żyjąc koło siebie. Chciałbym w tej pracy przybliżyć trochę historię miasta , które do dzisiaj wzbudza żywe spory pomiędzy politykami i samymi mieszkańcami odnośnie jego kształtu i statusu.
Zapisane dzieje Jerozolimy sięgają w przybliżeniu roku 1000 p.n.e., kiedy to Dawid przeniósł tam siedzibę władzy swego królestwa. Od tamtego czasu Jerozolima pozostaje w centrum narodowego i duchowego życia narodu żydowskiego. Jest to jedno z najstarszych miast Palestyny gdyż jego początek sięga III tysiąclecia p.n.e. Izraelici po wkroczeniu do Kannaanu (XII w. p.n.e.) nie zdołali zdobyć miasta. Dopiero król Dawid (ok. 1000 p.n.e.) uczynił Jerozolimę ośrodkiem państwa i stolicą religijną. Za Salomona nastąpił rozwój miasta (budowa pałaców, świątyni).Po rozpadzie państwa po śmierci Salomona, Jerozolima należała do Judy, której była stolicą. 587/586 p.n.e. Jerozolima została zdobyta przez władcę Babilonu, Nubuchumazora II, który zburzył miasto i świątynię, a ludność pognał w niewolę. Po zwycięstwie Persów nad Babilonem (po 538 p.n.e.), wygnańcom pozwolono wrócić do ojczyzny i odbudować świątynię w Jerozolimie. Jerozolima była wtedy stolicą perskiej prowincji Jehud.
Po upadku perskiej monarchii Jerozolima znalazła się w rękach Greków (332 p.n.e.), potem władców Egiptu , a od 198 p.n.e.Seleucydów , królów Syrii. Władcy syryjscy usiłowali zaprowadzić w Jerozolimie ład hellenistyczny i przekształcili świątynię w Jerozolimie w miejsce kultu greckich bóstw. W 70 lat po śmierci Chrystusa powstania żydowskich partyzantów przeciwko rzymskim najeźdźcom doprowadziły ostatecznie do zburzenia Świątyni w Jerozolimie i wymazania Państwa Żydowskiego z mapy świata. Pozostała przy życiu ludność została w bezlitosny sposób przesiedlona i rozproszona niemalże po wszystkich pogańskich krajach, gdzie przez 19 stuleci Izrael tułał się bezdomny.
Od 638 pozostawała pod władzą Arabów. Stała się dla nich ważnym ośrodkiem religijnym i politycznym. W 1099 zdobyta przez wojska krzyżowe, do 1244 (z przerwą 1187-1229, gdy była w rękach Turków) była stolicą Królestwa Jerozolimskiego. Po jego upadku pozostała pod władzą sułtanów egipskich do 1517, gdy została zdobyta przez Turków Osmańskich.
W tym czasie Jerozolima straciła wszelkie polityczne i handlowe znaczenie, stając się ważnym miejscem jedynie dla trzech religii dla Judaizmu, Chrześcijaństwa i Islamu. Ponowny rozwój Jerozolimy nastąpił w drugiej połowie XIX w. W roku 1917 Jerozolimę zajęły wojska angielskie. Od 1922 Jerozolima była administracyjnym ośrodkiem terytorium mandatowego, pozostając w rękach Wielkiej Brytanii.
Pomimo częstych na przestrzeni wieków podbojów - ze strony Bizantyjczyków , Persów, Arabów, krzyżowców, Turków i innych - i towarzyszących im często prześladowaniom, Żydzi wytrwale utrzymywali swoją obecność w Jerozolimie. Bo chociaż dla licznych obcych zdobywców nie było ono nigdy - generalnie rzecz biorąc - niczym więcej niż tylko odległą prowincją, dla Żydów miasto to zawsze było sercem i duszą ich życia i religii.Pod okupacją Turków Otomańskich , którzy rządzili krajem dokładnie przez cztery wieki, od 1517 do 1917 roku n.e., Jerozolima była tak zaniedbana i tak zubożała, że w pewnym momencie jej populacja spadła do ledwie 10 tysięcy mieszkańców.
W wieku XIX, wraz z rozwojem żydowskiego narodowego ruchu wyzwoleńczego, syjonizmu, i odżywającym zainteresowaniem Europy Ziemią Świętą, Żydzi zaczęli masowo powracać do Jerozolimy. Już w roku 1844 stanowili oni najliczniejszą społeczność wyznaniową miasta, a w 30 lat później przewyższyli swą liczebnością muzułmanów i chrześcijan razem wziętych.
Pomimo, iż Żydzi stanowili większość populacji Jerozolimy, brytyjskie władze mandatowe narzuciły miastu arabskiego burmistrza. W ciągu 30 lat trwania mandatu, żydowska wspólnota rozbudowała miasto podwajając w latach 1922 - 1947 swoją liczebność.
Listopad 1917 r przyniósł nie tylko wybuch rosyjskiej rewolucji, ale i deklarację Balfour'a. Została ona wydana 2 listopada 1917 roku przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Lorda Arthura Jamesa Balfour'a i skierowana do Brytyjskiej Organizacji Syjonistycznej. Głosiła ona co następuje: ,,Rząd Jej Królewskiej Mości pozytywnie ustosunkował się wobec idei utworzenia w Palestynie ojczyzny dla Narodu Żydowskiego i dołoży wszelkich starań, by ułatwić osiągnięcie tego celu."
Wkrótce potem 9 grudnia 1917r brytyjskie oddziały pod dowództwem gen. Allenby uwolniły Jerozolimę spod kontroli Turków, którzy przez wieki panowali w Palestynie. Wielu chrześcijan zrozumiało, że czasy pogan zaczynają dobiegać końca.18 marca 1918 roku flaga żydowska, która nie była rozpościerana przez XIX wieków, została wciągnięta na maszt Twierdzy Dawida.
Wraz z przywróceniem w 1948 roku państwowości Izraela, Jerozolima ponownie stała się stolicą suwerennego państwa żydowskiego.
W maju 1948 roku Legion Arabski zaatakował i zajął jerozolimskie Stare Miasto zabijając przy tym, lub wypędzając mieszkańców Dzielnicy Żydowskiej. Przez dwa następne dziesięciolecia Jerozolima była rozdzielona na pół żelbetowym murem i zasiekami z drutu kolczastego.
Jordańczycy nie tolerowali żadnych Żydów na terenie swojej części miasta. Mimo podpisanych uzgodnień, Jordańczycy nie pozwalali Żydom modlić się przy Murze Zachodnim, czy w jakimkolwiek innym żydowskim miejscu świętym znajdującym się pod ich kontrolą, w Hebronie czy Betlejem. Ten sam los był też udziałem izraelskich chrześcijan i muzułmanów, oddzielonych od swoich miejsc świętych. Działał też zakaz budowy nowych kościołów, a populacja chrześcijan w mieście spadła z l5% do 4%. W czasie jordańskiej okupacji demonstracje i zamieszki na terenie miasta były rozpędzane siłą, a działalność polityczna była zakazana. W tym czasie nie zrealizowano żadnego poważnego przedsięwzięcia inwestycyjnego nakierowanego na rozwój miasta.
W czerwcu 1967 roku Jordańczycy przekroczyli linię demarkacyjną rozdzielającą obie strony, otwierając ogień w kierunku zachodniej części Jerozolimy-rozpoczęła się wojna 6-dniowa. W wyniku działań wojennych zarówno Stare Miasto jak też cała reszta terytorium na zachód od Jordanu (Judea i Samaria), kontrolowana poprzednio przez Jordańczyków, została zajęta przez Izrael.W ciągu paru dni usunięto bariery dzielące od 19 lat Jerozolimę, czyniąc miasto ponownie jedną całością. Żydzi, muzułmanie i chrześcijanie mogli teraz swobodnie poruszać się po wszystkich częściach miasta i udawać się do swoich miejsc świętych, od których byli odcięci przez blisko dwa dziesięciolecia.
Aby zapewnić ochronę wszystkim miejscom kultu religijnego, Knesset przyjął 27 czerwca 1967 roku specjalną ustawę gwarantującą każdemu nieskrępowany dostęp do takich miejsc, ustalając jednocześnie karę za ich bezczeszczenie czy utrudnianie dostępu do nich. Święte miejsca znajdują się pod administracją odpowiednich wspólnot wyznaniowych. Zatem odpowiedzialność za meczety Al-Aksa i Kopułę Skały, a także wszystkie inne meczety, muzułmańskie cmentarze i instytucje w mieście ponosi administracja muzułmańskiej straży świątynnej, tzw. Waqf.Podobnie, chrześcijańskie miejsca kultu znajdują się pod zarządem tych wspólnot wyznaniowych, których prawa własności zostały określone przez porozumienie o stanie krytycznym osiągnięte w XIX wieku, w okresie rządów Turków Ottomańskich. Zarząd nad Murem Zachodnim oraz innymi żydowskimi miejscami świętymi jest w gestii specjalnego departamentu w izraelskim ministerstwie do spraw wyznań.
Wbrew licznym rezolucjom Rady Bezpieczeństwa ONZ potępiającym Izrael za akcje, które "zmieniają status Jerozolimy", faktem pozostaje, że "status Jerozolimy", z paroma tylko wyjątkami w pewnych okresach historii, pozostaje od wieków taki sam, a mianowicie jest ona integralną częścią Palestyny i Ziemi Izraela.
Propozycja umiędzynarodowienia Jerozolimy i oddzielenia jej od reszty kraju padła pierwszy raz w roku 1947 z ust lorda Peel'a, przewodniczącego Królewskiej Komisji Palestyńskiej. Później podchwyciła ją specjalna oenzetowska komisja ds. Palestyny (UNSCOP) włączając do swojego planu podziału Palestyny na dwa niepodległe państwa, żydowskie i arabskie. Dnia 29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło swoje poparcie dla obu propozycji komisji, tj. podziału Palestyny i uczynienia z Jerozolimy międzynarodowej enklawy, wchodzącej w skład państwa arabskiego.
Dnia 30 czerwca 1980 roku Knesset uchwalił ustawę Podstawowe Prawo Jerozolimskie, która stwierdza, że zjednoczona Jerozolima jest stolicą Izraela, co oznacza, że jest ona siedzibą Prezydenta, Parlamentu, Rządu i Sądu Najwyższego państwa oraz, że święte miejsca wszystkich religii są tu nietykalne, a Izrael zobowiązuje się zapewnić swobodny dostęp do nich, oraz że rząd Izraela będzie usilnie dążył do rozwoju i dobrobytu Jerozolimy i dobra jej mieszkańców.
Prawo to w żadnej mierze nie zmienia istniejącego statusu Jerozolimy. Potwierdza jedynie legalność uchwalonych wcześniej praw i ustaw, oraz prawa Izraela do całej, zjednoczonej Jerozolimy, jako jego stolicy i obowiązków z tego wynikających.
Historia dawna i współczesna dowodzi ,że Jerozolima zawsze była i nadal jest mozaiką religijno-kulturową i uczynienie z niej własności jednego tylko państwa czy też religii byłoby błędem.Przyszłość Jerozolimy - podobnie jak jej teraźniejszość i najdawniejsza przeszłość - to status zjednoczonego miasta, którego wszyscy obywatele są równi, a jego miejsca święte są dostępne dla wszystkich, gdzie każda wspólnota może zachowywać i rozwijać swoją własną kulturę i tradycję, gdzie Żydzi i Arabowie - żyjący obok siebie od wieków - mogą kontynuować współpracę na rzecz pokojowego współistnienia .
Bibliografia:
A.Chojnowski,J.Tomaszewski ,”Izrael” , Wyd. Trio,W-wa 2001
Bezuprzedzeń.pl , magazyn internetowy
A.Chojnowski,J.Tomaszewski ,”Izrael” , Wyd. Trio,W-wa 2001
„Leksykon historii XX wieku”