Makroekonomia , wykład 4 22.10.2013 r., 29.10.2013 r.

T: Równowaga ekonomiczna

1. Rynkowe czynniki wzrostu oraz pojęcie i rodzaje równowagi gospodarczej.

2. Model globalnego popytu i globalnej podaży oraz spory na temat jego funkcjonowania.

3. Neoklasyczna teoria równowagi gospodarczej.

4. Równowaga w ekonomii keynesowskiej.

Ad.1.) Potencjalne czynniki wzrostu takie jak zasoby pracy, kapitał, czynniki naturalne mogą być wykorzystane lepiej lub gorzej. Zależy to m.in. w dużym stopniu od czynników rynkowych, tj. tzw. koniunktury gospodarczej. Czynniki rynkowe mogą sprzyjać szybkiemu rozwojowi, napędzać gospodarkę, powodować, że maleje bezrobocie, albo odwrotnie hamować.
Te czynniki rynkowe zależą od tzw. równowagi gospodarczej i rozróżnia się tzw. równowagę wewnętrzną na 3 rynkach
- rynku dóbr i usług (równowaga rynkowa)
- rynku pracy,
- rynku pieniężnym.
Dla równowagi wewnętrznej podstawowe znaczenie ma równowaga rynkowa (dóbr i usług), bo od niej zależy sytuacja na rynku pracy i na rynku finansowym. Ta równowaga rynkowa może mieć charakter ogólny i polega ona na tym, że globalny popyt jest równy, zbliżony do globalnej podaży (całkowitej). Natomiast rozróżnia się jeszcze równowagi cząstkowe, tj. w odniesieniu do rynków poszczególnych dóbr i usług. Chodzi o to, że równowaga ogólna nie oznacza istnienia tych równowag cząstkowych.
Istotna jest również równowaga zewnętrzna, czyli w relacjach zagranicą i przejawia się ona w saldzie tzw. bilansu płatniczego danego kraju. Jeżeli ten bilans jest dodatni tzn. ten dany kraj jest wierzycielski - pożycza danym krajom. Jeżeli jest ujemny to import jest większy od eksportu, czyli że dany kraj żyje na kredyt i zadłuża się, np. Stany Zjednoczone.
Równowaga - zbliżona równość między sumą popytu a podaży

29.10.2013
Ad.2) Model globalnego popytu i globalnej podaży oraz spory na temat jego funkcjonowania
PKB można rozpatrywać od strony popytowej tj. jaki zgłaszany jest popyt i możliwości zakupu różnych dóbr i usług i od strony podażowej tj. struktury rzeczowej produktów PKB. Podobnie jak mikroekonomii można było rozważać równowagę rynkową w odniesieniu do danego produktu to analogicznie rozważa się funkcjonowanie równowagi ogólnej, czyli w odniesieniu do całego rynku dóbr i usług.

W gospodarce rynkowej ……………. Ten sam kierunek ceny np. spadek ceny inaczej oddziałuje na popyt ogólny, a inaczej na podaż. Zmniejszenie poziomu cen powoduje, że wzrastają realne dochody i możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług, czyli zakupienia większego realnego PKB. Ale jednocześnie spadek cen zniechęca do zwiększania produkcji, bo oznaczania najczęściej zmniejszenie opłacalności. Równowaga jest konsekwencją ścierania się tych dwóch oddziaływań.

W Teorii ekonomii od dziesięcioleci istnieje spór na temat funkcjonowania modelu równowagi ogólnej Ten spór dotyczy 3 podstawowych kwestii:

1. Która strona popytowa czy podażowa jest istotniejsza w osiąganiu równowagi

2. Czy gospodarka regulowana poprzez rynek zapewnia pełne wykorzystanie możliwości produkcyjnej , tj. nie powoduje marnotrawstwa zasobów pracy i kapitału, czy zapewnia optymalny rozwój

3. Dotyczy kształtu krzywej podaży, a w konsekwencji skuteczności i celowości oddziaływania polityki na gospodarkę

Rozróżnia się w tym zakresie 2 krańcowe podejścia:
- neoklasyczne i keynesowskie podejście

Ad.3) Neoklasyczna teoria równowagi gospodarczej
Bierze swój początek w XIX wiecznym prawie rynków, według Say'a każda produkcja tworzy jak gdyby automatycznie dla siebie popyt bo tworzy dochody dla ludności czyli popyt konsumpcyjny a jednocześnie tzw. popyt restytucyjny czyli (odtworzeniowy) na surowce, półfabrykaty, maszyny, itd.
W podejściu tym zakłada się, że wszystkie ceny w tym również płace nominalne i nominalne stopy procentowe są doskonale elastyczne - giętkie. Czyli bardzo szybko reagują na zmiany cen. W konsekwencji przy zmianach w wielkości popytu czy podaży następuje automatyczna regulacja ceny albo zmiana ceny, która równoważy popyt z podażą. Przyjmuje się, że ten automatyzm mechanizmu rynkowego działa na wszystkich 3 rynkach:

1. na rynku pracy

Wg tego podejścia przyjmuje się, że na rynku pracy nie ma bezrobocia przymusowego, bo jakiekolwiek zmiany np. wzrost podaży pracujących, są regulowany poprzez obniżkę płac. Wskazuje się, ze jak już występuje bezrobocie to jest ono skutkiem żądania zbyt wysokich płac, np. przez związki zawodowe (zbyt wysoka płaca minimalna)- ale wzrosłaby motywacja do zatrudniania tych biedniejszych.

2. Podobnie wygląda sytuacja na rynku kapitałowym. Tu też następuje równowaga w wyniku wahań oprocentowania.

3. 
   Natomiast na rynku dóbr i usług zakłada się , że ma miejsce pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych i zasobów w gospodarce (pracy i kapitału). Czyli, że regulacja powoduje, ze nie ma marnotrawstwa w gospodarce, a jeżeli nawet przedsiębiorstwa nie wykorzystują 100% swojego potencjału produkcyjnego to traktuje się to jako rezerwę, aby przedsiębiorstwa mogły się szybko i elastycznie dostosować do sytuacji rynkowej, aby mogły zwiększać produkcję gdy rośnie popyt.
   Przyjmuje się, że krzywa podaży obrazuje pełne wykorzystanie możliwości produkcyjnych , które nie zależą od poziomu cen , ale głównie od możliwości technicznych, technologicznych i w konsekwencji przyjmuje się tu, że krzywa podaży jest pionowa.- NIE ZALEŻY OD POZIOMU CEN.

Krzywa podaży posuwa się w prawo w miarę postępu technicznego czy w wyniku odkrywania zasobów naturalnych, co powoduje, że poziom cen się obniża. Kształt krzywej podaży służy także do wyjaśnienia nie celowości i nie skuteczności prowadzenia polityki gospodarczej, która byłaby nakierowana na pobudzanie popytu i dochodu, bo gdy zmieniamy popyt to wzrosną ceny, a krzywa podaży będzie bez zmian.

- elastyczne ceny

- automatyczna równowaga na 3 rynkach

- brak marnotrawstwa makroekonomicznego

- polityka państwa jest nieskuteczna w aspekcie pobudzania popytu

- przyjmuje się, że podstawowe znaczenie dla gospodarki ma strona podażowa i postęp

W tym podejściu pieniądz w gospodarce jest neutralny, tzn., że zwiększenie ilości pieniądza z uwagi na elastyczne ceny, płace i oprocentowanie spowoduje, automatycznie wzrost cen, płac i oprocentowania. W konsekwencji dla efektywności produkcji i jej pobudzania to nie ma znaczenia, bo rosną zarówno ceny wytwarzanych i sprzedawanych przez przedsiębiorstwa produktów jak i koszty wytwarzania.

Ad. 4) Równowaga w ekonomii keynesowskiej
Neoklasyczna teoria równowagi została zakwestionowana przez J.Keynsa, angielskiego ekonomistę w latach 30-stych 20-go wieku, który napisał dzieło pt. ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, w 193 tzn. tuż po wielkim kryzysie. Wg Keysa:

1. Współczesna gospodarka nie jest wolnorynkowa i nie ma tzw. konkurencji doskonałej,ma ona tylko charakter teoretyczny, w praktyce rynki są mniej lub bardziej zmonopolizowane. Wynika to z koncentracji produkcji w pewnych dziedzinach, ale i działania związków zawodowych.

2. Ceny, płace i % wcale nie są doskonale elastyczne, ale odwrotnie -sztywne, ściślej - lepkie, tzn. że przyklejają się do swoich górnych wysokości i mają kłopot z obniżaniem się. Wg Keysa w krótkich okresach ma miejsce nierównowaga rynkowa, podaż > popytu. Przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności starają się ograniczać produkcję i zmniejszać zatrudnienie , a dopiero w ostateczności na samym końcu zmniejszają ceny. W konsekwencji ceny nie dostosowują się do sytuacji rynkowej. Keys zaprzecza, że produkcja tworzy automatycznie dla siebie popyt, bo między otrzymywaniem dochodów, a ich wydawaniem może wystąpić istotna różnica.
   Powstają oszczędności. W konsekwencji to głównie popyt, a nie podaż decyduje o produkcji. Wg Keysa tzw. wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne są funkcją (zależą od poziomu dochodów). Tzw. skłonność do konsumpcji rozumiana jako skłonność do wydawania pieniędzy+ skłonność do oszczędzania=1.

Keys wskazuje, że krzywa podaży nie ma charakteru pionowego, ale ma charakter spłaszczony, zwłaszcza w okresach kryzysu, recesji, a w konsekwencji celowe jest stosowanie polityki gospodarczej państwa nakierowanej na zwiększanie popytu i dochodu i w ten sposób nakręcania koniunktury W g Keya w gospodarce rynkowej marnotrawstwo zasobów i pracy i kapitału może być długo utrzymującą się cechą i to państwo powinno interweniować, pobudzać popyt, żeby poprawić koniunkturę. Keysa traktuje się jako twórcę uzasadnienia interwencjonizmu, czyli oddziaływania państwa na gospodarkę.

Skutek: wzrost cen jest nieproporcjonalnie mniejszy niż wzrost popytu, za czym idzie wzrost PKB.

Wykaż stosunek celowość polityki gospodarczej wg Kejnsa -Pyt. Na egzaminie! 184 (340/100)=3,4 {625}

Model równowagi wg Keysa konsumpcja

dochody ludności oszczędności

PKB od strony popytowej=wynagrodzenie + zyski podzielone + zyski zatrzymane + amortyzacja

oszczędności przedsiębiorstw

PKB= konsumpcja + Inwestycje brutto

PKB=PKB czyli
Inwestycje brutto=Oszczędności brutto

K + I _brutto = K + O _brutto to jest O _brutto = I _brutto - jest to równowaga Keysa

O _brutto > I _brutto - jest to zła koniunktura gospodarcza

O _brutto < I _brutto - jest to dobra koniunktura gospodarcza

Jeżeli inwestycje brutto > oszczędności brutto to jest to dobra koniunktura gospodarcza. Możliwe jest to po realizacji przez kreację, zwiększanie ilości pieniądza ponad rzeczywiste oszczędności. Niekorzystnie kiedy oszczędności > Inwestycji, kiedy wszyscy powstrzymują się od kupowania, jest wtedy zastój i zła koniunktura gospodarcza, recesja.

Keys wprowadził pojęcie paradoksu zapobiegliwości tzn., że oszczędzanie, które jest zjawiskiem racjonalnym z pkt. widzenia mikroekonomicznego i odkładaniem na rzecz przyszłych wydatków, kiedy wystąpi w skali masowej, w skali kraju, staje się przyczyną recesji, bo przedsiębiorstwa mają problemy ze zbytem swoich produktów i ze zbyt niskim popytem na produkty. Keys jest współtwórcą pojęcia tzw. mnożnika inwestycyjnego, który to informuje o skutkach i efektach oddziaływania inwestycji prywatnych i publicznych. Wskazuje się , że inwestycje dają nie tylko tzw. efekty bezpośrednie ale także efekty pośrednie, które wynikają z faktu, że każda inwestycja wiąże się z zatrudnianiem ludzi, a tym samym wzrostem dochodów, a także popytu, który zostaje skierowany na różnego rodzaju dobra i pobudza rozwój innych dziedzin. I po drugie, każda inwestycja to wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju materiały i surowce. Mnożnik inwestycyjny działa na zasadzie echa odbitego, inaczej akceleracji (pobudzania).

WZÓR

I nwestycje * m nożnik = ∆ PKB (dochody=oszczędności+wydatki)

m - to odwrotność skłonności do oszczędzania D=O+W
s - skłonność do oszczędzania S=O/D
m= 1/s lub m=1/1- k

Inaczej mówiąc z tego wzoru można wywnioskować, ze inwestycje dają tym większe zwielokrotnione efekty pobudzenia gospodarczego im mniejsza jest skłonność do oszczędzania. Skłonność do oszczędzania jest funkcją poziomu dochodów i rośnie wraz ze wzrostem dochodów. W związku z tym efekty mnożnikowe będą wyższe w regionach o niskich dochodach.

Reasumując wg Keysa rynki nie są doskonale konkurencyjne i nie gwarantują efektywnego gospodarowania. Możliwe jest marnotrawstwo ekonomiczne, bezrobocie i nie wykorzystane moce produkcyjne przedsiębiorstw. Państwo może i powinno wg Keysa aktywnie oddziaływać na koniunkturę gospodarczą i pobudzać ją poprzez kreowanie dochodów, popytu. Dzisiaj, współcześnie to podejście jest trochę przestarzałe, było wykorzystane w krajach zachodnich w czasie wojennym. Dzisiaj trochę szerzej się podchodzi do polityki państwa i łączy się oba podejścia. Bardzo ważne jest pobudzanie postępu technicznego, zmniejszanie kosztów.

Średni poziom cen w gosp.

PKB
popyt i podaż

krzywa podaży

krzywa popytu

poziom cen równowagi

Podaż ze strony pracowników

Popyt na pracę ze strony pracodawców

krzywa podaży

krzywa popytu

Przeciętny poziom cen

Przeciętne oprocentowanie [%]

Popyt

oszczędności

Inwestycje (zapotrzebowanie na pieniądz i kapitał)

Przeciętny poziom cen

PKB

Krzywa podaży

Krzywa popytu

Przeciętny poziom cen

PKB

Krzywa podaży

PKB

cena

Oszczędności brutto

---