Idea fundamentalizmu i dżihadu na Bliskim Wschodzie w XX i XXIw.
Omów na podstawie P.Partnera.
Święta wojna, którą uważa się zwykle za relikt przeszłości, jest ekstremalnym przykładem tego, do czego może doprowadzić upolitycznienie konfliktów religijnych i kulturowym. Takim samym błędem jest ścisłe łączenie jej z wszelkimi przejawami terroryzmu. We współczesnych czasach hasło świętej wojny znalazło głównie zastosowanie w wypadku konspiracji czy powstań skierowanych przeciw klasie rządzącej w poszczególnych krajach, a nie, jakby się wydawało, przeciw kulturze i wpływom zachodnim. W wielu państwach arabskich nie stosuje się nawet tego hasła w odniesieniu do Izraela, chociaż odegrało ono ważną rolę w czasie powstania palestyńskiego na Zachodnim Brzegu, w strefie Gazy czy w Strefie Bezpieczeństwa w południowym Libanie kontrolowanym przez armię izraelską.
Ogromny wpływ na reformistyczne ruchy muzułmańskie miał Pakistańczyk Mawlana Abu'l-A'la Mawdudi. Jego myśli i idee znalazły uznanie daleko poza subkontynentem indyjskim. Nie wzywał wcale do dżihad w pojęciu walki zbrojnej (choć raz ogłosił wezwanie podczas wojny pakistańsko-indyjskiej). Mawdudi odrzucał zdecydowanie sposób pojmowania dżihad na Zachodzie, czyli jako walkę zbrojną, ale też przeciwstawiał się poglądowi, iż dżihad jest filozofią walki zbrojnej o charakterze obronnym. Święta wojna miała być narzędziem prowadzącym do pożądanego efektu politycznego i społecznego. Od końca I wojny światowej do kresu naseryzmu i arabskiego nacjonalizmy pod koniec lat sześćdziesiątych święta wojna nie odgrywała większej roli w muzułmańskim świecie. Nie można o niej mówić nawet w razie wystąpienia konfliktu interesów pomiędzy Zachodem a państwami muzułmańskimi. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pojęcie świętej wojny wydawało się archaiczne i pozostawało bez żadnego związku i wpływu na grę prowadzoną przez główne siły polityczne. Nie odgrywało ono nawet żadnej praktycznej roli w czasie konfliktów z Izraelem i wydawało się, że grupy religijne nie spełnią już ważnej funkcji w życiu politycznym i społecznym. Arabskie deklaracje dotyczące prowadzenia świętej wojny miały ścisły związek z sympatiami politycznymi. Jednakże w świecie muzułmańskim znajduje się wiele miejsc, gdzie ruchy islamistyczne są silne i wpływowe, takich jak Półwysep Arabski, Zatoka Perska czy Iran.
Decydujący impuls dla nowoczesnych ruchów fundamentalistycznych w islamie pojawił się z chwilą wybuchu irańskiej rewolucji w 1979 roku. Główny element doktryny Chomeiniego stanowiło przekonanie o konieczności sprawowania władzy przez uczonych w prawie i doktrynie religijnej. Sprzeciwiał się władzy królewskiej, uważał że społeczność wiernych i uczonych (ulama) jest grupą która powinna rządzić państwem. Chomeini rozpoczął tworzenie republiki islamskiej. Szczególną istotną cechą rewolucyjnego reżimu w Iranie, po irackiej inwazji na południowym zachodzie kraju w 1980 roku, która spowodowała długotrwałą ośmioletnią wojnę, była ostrożność, z jaką mułłowie podchodzili do problemu świętej wojny. Mimo świeckiego reżimu Saddama Husajna nie ogłoszono jednoznacznie i oficjalnie świętej wojny. Wśród samych mułłów opinie na ten temat były mocno podzielone. Członek Rady Strażników Rewolucji, A.M.Martahari twierdził, iż największym i najpiękniejszym przejawem dżihad jest przemawianie za sprawiedliwością i prawdą przed wielkimi tego świata. Zasada ta nie znalazła zastosowania w Iranie. Z drugiej strony pojawiły się twierdzenia, że męczeństwo w imię wiary nie musi być integralnie związane ze świętą wojną. Chomeini, który traktował wojnę z Irakiem jako obronną, nigdy nie nazwał jej świętą. Nie mniej zapowiadał żołnierzom, że zabijanie nieprzyjaciół i śmierć na polu bitwy doprowadzi ich do zbawienia.
Struktura społeczna islamskich organizacji fundamentalistycznych jest bardzo różnorodna. Mają one jednak wiele wspólnych elementów. Jednym z nich jest urbanizacja. Masowe przenoszenie się ludności do miast wpływa na poziom edukacji, zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, zakres i poziom pomocy społecznej. Szczególnie ciężka sytuacja występuj w Strefie Gazy, południowej części Bejrutu, palestyńskich obozach dla uchodźców czy slamsach Kairu. Zdesperowani i rozgoryczeni są idealnymi kandydatami na członków organizacji fundamentalistycznych. Nie każdy natomiast może się dostać do kręgów decyzyjnych organizacji fundamentalistycznych. Organizacje powstałe w ostatnich czasach bazują głównie na studentach i absolwentach uczelni wyższych. Muzułmanie zamieszkujący Bliski Wschód również przyjęli zdecydowanie wrogą postawę do wpływów zachodnich (kultura, polityka), dążą jedynie do pozyskania technologii. Możliwości prowadzenia regularnych działań bojowych mają nieliczne organizacje fundamentalistyczne, działające na terenach Afganistanu, obszarach Autonomii Palestyńskiej, izraelskim Zachodnim Brzegu. Organizacje islamistyczne, w pewnym zakresie, również jeżeli chodzi o wypowiedzenie i prowadzenie świętej wojny, zastąpiły stare religijne bractwa, chociaż i one zachowują gdzieniegdzie swoją siłę i wpływy. Organizację islamistyczne często są jedynymi, które niosą pomoc poszkodowanym, budują szkoły, szpitale.
Jedynym państwem muzułmańskim, które prowadziło w wieku XX świętą wojnę była wahhabicka Arabia Saudyjska. Do powstania królestwa Sauda przyczyniły się bractwa muzułmańskie Ichwan. Wspólnie prowadzili oni świętą wojnę przez kilka dziesięcioleci, by po opanowaniu w 1929 roku północno-wschodniej części kraju, działania zakończyć a bractwa rozwiązać. Postawa rodu Saudów w stosunku do świętej wojny w ostatnich latach nie była jednoznaczna. Kilka razy władcy Arabii Saudyjskiej wyzwali do dżihad przeciwko Izraelowi, ale wydaje się, że chodziło raczej o walkę w sensie politycznym i ekonomicznym, bez angażowania się w działania czysto militarne. Na początku 1981 roku Saudowie przewodniczyli konferencji, której celem było ogłoszenie dżihad. Miał on polegać na bojkocie zachodnich firm, które prowadziły wymianę handlową z Izraelem. Bojkot trwał do zawarcia porozumienia z Oslo w 1993 roku.
Libańska organizacja „Partia Boga” Hezbollah uznawana jest niekiedy za organizację terrorystyczną. Powodem tego są skrajnie fundamentalistyczne poglądy jej członków oraz ataki bombowe na żołnierzy amerykańskich i francuskich z 1983 roku. Przywódca Hezbollahu, Muhammad Fadlallah akceptuje doktrynę męczeńskiej, samobójczej śmierci w imię Allacha, ze wszystkimi tego faktu politycznymi i militarnymi konsekwencjami. Inną organizacją działającą na Bliskim Wschodzie (Strefa Gazy) jest Hamas „Ruch Oporu Islamskiego”. Cieszy się ona poparciem wielu lokalnych społeczności, duchowieństwa i grup skupionych wokół meczetów. Charakterystyczne dla Ruchu jest pojmowanie dżihadu i męczeństwa, co czyni ją organizacją terrorystyczną. Kolejną w tym regionie partią przyznającą się do zamachów terrorystycznych jest Islamska Partia Świętej Wojny (Dżihad).