Zasiedzenie- polega na nabyciu prawa własności przez samoistnego posiadacza tzn. przez tego , kto rzeczą włada tak jak własciciel , po upływie określonego czasu przewidzianego w ustawie.
Ma to na celu usunięcie stanów niepewności i niezgodności między stanem faktycznym , a stanem prawnym , istniejących w sytuacji , gdy posiadacz samoistny włada rzeczą , do której prawo własności służy komuś innemu. W drodze zasiedzenia można nabyć zarówno prawo własności nieruchomości , ale także wasność rzeczy ruchomej. Kodeks Cywilny przewiduje także możliwość nabycia w drodze zasiedzenia służebości gruntowej , polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.
Art. 292 KC Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. art. 304 Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedze |
Zasiedzenie w historii
W prawie rzymskim wymagano spełnienia pięciu przesłanek: res habilis (rzecz, którą można zasiedzieć); titulus (tytuł prawny); fides (dobra wiara); possessio (posiadanie); tempus (czas).
W polskim prawie ziemskim zasiedzenie występowało od XIII wieku. Zasadniczą przesłanką był czas. Statut warcki przewidywał 30 lat dla zastawionych nieruchomości.
W nowożytnym prawie miejskim wymagano tytułu prawnego (np. umowa kupna), dobrej wiary, upływu czasu (co do ruchomości rok i 6 tygodni; co do nieruchomości - jeżeli dokonano już wzdania - rok i 6 tygodni; w innych wypadkach 31 lat, 6 tygodni i 3 dni).
Nie można było zasiedzieć: rzeczy państwowej, rzeczy służącej do kultu religijnego, rzeczy pochodzącej z kradzieży.
Terminy:
Art. 172
§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Art. 173
Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.
Art. 174
Posiadacz rzeczy ruchomej nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.
Art. 175
Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń.
Art. 176
§ 1. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.
Art. 177 (uchylony)
Art. 178 (uchylony)
Dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. W złej wierze znajduje się jednak nie tylko ten, który wie, że nie jest właścicielem, ale również ten, który nie dołożył należytej staranności w sprawdzeniu, czy skutecznie nabywa własność - na przykład umowa przeniesienia własności nieruchomości nie została zawarta w formie aktu notarialnego lub ruchomość została nabyta od osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych
Posiadacz samoistny nie musi udowadniać swojej dobrej wiary, gdyż ustawodawca wprowadził domniemanie dobrej wiary (art. 7 K.c.). Domniemanie to musi obalić właściciel broniący swojej własności przed zasiedzeniem.
art. 7 Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. |
Do zasiedzenia prowadzi tylko posiadanie samoistne. Musi mieć charakter władania rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie (łac. cum animo rem sibi habendi). Dlatego też nie może doprowadzić do zasiedzenia posiadanie zależne - wynikające z objęcia rzeczy w wyniku zawarcia umowy najmu, dzierżawy czy użyczenia - chociażby było długotrwałe, chyba że posiadacz sam zmieni sobie podstawę posiadania to znaczy zacznie zachowywać się jak właściciel rzeczy.
Posiadanie samoistne musi być również nieprzerwane. Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń . Do zasiedzenia mają zastosowanie przepisy regulujące posiadanie (art. 336-352 Kodeksu cywilnego). I tak:
domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym (art 339 K.c.). Wystarczy udowodnić, że rzeczą się faktycznie włada, aby zostać uznanym za posiadacza samoistnego. Ciężar dowodu, że przechodzi na stronę, która zaprzecza aby posiadający był posiadaczem samoistnym.
domniemywa się ciągłość posiadania (art 340 zd. 1 K.c.). Posiadacz nie musi udowadniać, że posiadał rzecz ciągle, to właściciel, który nie chce dopuścić do zasiedzenia, musi udowodnić brak ciągłości posiadania, .
przeszkoda przemijająca nie przerywa posiadania (art 340 zd. 2 K.c.),
posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane (art 345 K.c.),
oddanie rzeczy w posiadanie zależne nie oznacza utraty posiadania samoistnego (art. 337 K.c.).
Jeżeli podczas biegu przedawnienia nastąpi przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swojego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego właściciela wynosi przynajmniej lat trzydzieści. To samo dotyczy wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza (art 176 K.c.).
Bieg zasiedzenia rozpoczyna się z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie samoistne.
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
przeciwko dzieciom, jeśli posiadaczem samoistnym jest rodzic, przez czas trwania władzy rodzicielskiej (art. 121 pkt 1 w zw. z art. 175 K.c.),
przeciwko osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych, jeśli posiadaczem samoistnym jest osoba sprawująca opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli (art. 121 pkt 2 w zw. z art. 175 K.c.),
przeciwko małżonkowi, jeśli posiadaczem samoistnym jest drugi małżonek - przez czas trwania małżeństwa (art. 121 pkt 23 w zw. z art. 175 K.c.),
w każdym przypadku, gdy z powodu siły wyższej niemożliwe jest podjęcie przed sądem właściwych czynności procesowych, przerywających bieg zasiedzenia - przez czas trwania przeszkody.
Po ustaniu określonej wyżej przyczyny zasiedzenie rozpoczyna się lub jego bieg jest kontynuowany.
Skutki zasiedzenia
Po upływie określonego w prawie terminu zasiedzenia posiadacz rzeczy nabywa prawo własności, natomiast traci je dotychczasowy właściciel. Zasiedzenie następuje z mocy samego prawa, jednakże ze względów dowodowych potrzebne jest formalne stwierdzenie nabycia własności. Aby tego dokonać posiadacz samoistny musi wszcząć nieprocesowe postępowanie sądowe o stwierdzenie zasiedzenia. Innymi słowy musi wnieść do sądu wniosek o stwierdzenie zasiedzenia. W takim postępowaniu sąd bada, czy posiadanie miało charakter samoistny, czy było nieprzerwane, czy u posiadacza występowała dobra czy zła wiara oraz czy upłynął ustawowy termin zasiedzenia. Jeżeli te wszystkie przesłanki zostaną stwierdzone, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie własności przez zasiedzenie. Warto tutaj dodać, że takie postanowienie ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że nie tworzy prawa własności (bo ono już istnieje z mocy samego prawa), a jedynie je potwierdza. Takie postanowienie jest potrzebne, aby móc udowodnić nabycie własności w trybie zasiedzenia w stosunkach z osobami trzecimi. Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym ze względu na położenie rzeczy. Od wniosku pobierana jest opłata stała w kwocie 2 tys. zł. Jeżeli wnioskodawca nie wskazuje innych osób, przeciwko którym biegnie termin zasiedzenia, orzeczenie może zapaść dopiero po wezwaniu ich przez ogłoszenie. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia nikt nie zgłosi się albo zgłosi się, ale nie wykaże własności, sąd stwierdzi zasiedzenie.
Stwierdzenie zasiedzenia następuje w postępowaniu nieprocesowym, uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego w art. 609-610. Wpis sądowy od wniosku o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie wynosi 200 zł a w przypadku nieruchomości 2000 zł (ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398)).
Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia jest na ogół postępowaniem dość kosztownym i długotrwałym, zwłaszcza gdy nieruchomość, o której nabycie chodzi nie ma urządzonej księgi wieczystej. Pierwszym kosztem w sprawie jest bowiem dość wysoka opłata sądowa, zaś dalsze koszty mogą wynikać z wydatków na biegłych sądowych oraz kosztów ogłoszeń. Osoba występująca o stwierdzenie zasiedzenia zobowiązana jest też wskazać wszystkie osoby zainteresowane wynikiem postępowania. Chodzi tu przede wszystkim o wskazanie osoby właściciela danej nieruchomości (lub jego spadkobierców) bez względu na to czy ich prawo zostało stwierdzone i czy wynika np. z dołączonego odpisu z księgi wieczystej. Ponadto powinni być także wskazani inni poza wnioskodawcą posiadacze samoistni danej nieruchomości oraz jej posiadacze zależni, np. najemcy lub osoby korzystające z niej na zasadzie użyczenia. Zainteresowanymi są także posiadacze gruntów sąsiednich, jeśli roszczą sobie prawa do własności danej nieruchomości lub przygranicznych pasów gruntu (tak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5.X.1971 r. III CRN 271/71 OSNCP 1972 nr 2 poz. 41). Jeżeli wnioskodawca nie wskaże sam tych osób we wniosku, wówczas sąd zobowiąże go do ich wskazania i złożenia dla nich odpowiedniej ilości odpisów wniosku.
Osoby zainteresowane, niezależnie od tego, czy zostały wskazane przez wnioskodawcę, czy też wezwane do udziału w sprawie przez sąd, mają status uczestników postępowania i mogą aktywnie działać w jego toku, popierając złożony wniosek lub zwalczając go za pomocą wszelkich środków dowodowych.
Często szczególnie kłopotliwą kwestią jest wskazanie właściciela danej nieruchomości, który jako osoba najbardziej zainteresowana wynikiem postępowania (grozi mu bowiem utrata własności danej nieruchomości) powinien brać udział w sprawie. Dlatego też sąd dąży do określenia i zawiadomienia osoby właściciela, zobowiązując wnioskodawcę do jego wskazania lub uprawdopodobnienia, że jest on nieznany z miejsca pobytu. Ostatecznym zaś sposobem poszukiwania właściciela jest zamieszczenie ogłoszenia wzywającego wszystkich zainteresowanych do udziału w sprawie (wskazywał na to Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5.III.1996 r. II CRN 211/95 Prok.i Pr. 1996/7-8/44).
Ogłoszenie to powinno być zamieszczone w piśmie poczytnym na terenie całego kraju oraz w lokalu urzędu gminy właściwej ze względu na miejsce położenia rzeczy. Ponadto zgodnie z ustawą z 22.XII.1995 r. o wydawaniu Monitora Sądowego i Gospodarczego (Dz.U. z 1996 r. Nr 6 poz. 42 ze zm.) powinno być ono także zamieszczone w tym Monitorze. Termin wskazany zainteresowanym do zgłoszenia się do udziału w sprawie wynosi 3 miesiące, a po jego upływie sąd wezwie osoby, które zgłosiły się i podały swój adres, badając uprzednio, czy są one w istocie zainteresowanymi w sprawie. W razie gdy nikt się zgłosi, sąd prowadzi postępowanie z dotychczasowymi uczestnikami.