Imię i nazwisko: Mateusz Kufrasa
specjalność: Kartografia Geologiczna
numer albumu: 220831
Opis do przekroju wzdłuż linii 6-6 mapy geologicznej nr 29
Charakterystyka wstępna
Przekrój geologiczny wzdłuż linii 6-6 w skali 1:100 000 został sporządzony na podstawie mapy geologicznej 1:100 000. Linia przekroju rozciąga się na kierunku
W-E, przecinając poprzecznie struktury geologiczne na obszarze mapy. Przekrój przedstawia budowę geologiczną kilku pięter strukturalnych. Utwory zalegające pod pokrywami lawowymi zostały wyinterpretowane na podstawie ich wykształcenia na obszarach położonych w pewnej odległości od linii przekroju. Opis sporządzono na podstawie obserwacji dokonanych na mapie i przekroju.
Stratygrafia
Przedstawiony na przekroju obszar budują skały obejmujące interwał czasowy od kambru środkowego do oligocenu. Najstarszymi skałami są krystaliczne łupki chlorytowe, serycytowe i fyllity o miąższości ponad 1500 m. Ponad nimi zalega kompleks tufogenicznych zlepieńców i piaskowców oraz łupków krzemionkowych
i jaspisów o łącznej miąższości 300 do 500 m wieku kambr górny. Skały kambru środkowego i górnego są rozdzielone luką sedymentacyjną. Powyżej zalegają szarogłazy, polimiktyczne piaskowce, mułowce i łupki krzemionkowe tremadoku
o miąższości 400-600 m. Ponad nimi w profilu występują łupki ilaste z wkładkami wapieni, których miąższość określono na 350-550 m, a wiek na arenig. Powyżej znajdują się szare uławicone wapienie lanwirnu z rzadkimi przeławiceniami łupków. Ich łączna miąższość wynosi 350-500 m. Ponad wapieniami szarymi zalega 200 do 400-metrowy kompleks szarych, masywnych wapieni organogenicznych landeilu. Wyżej zalegają polimiktyczne piaskowce, łupki i łupki wapniste karadoku
o miąższości sięgającej 300 - 450 metrów. Wyżej w profilu znajdują się utwory ordowiku górnego (ałtyntag): piaskowce tufogeniczne, łupki ilaste oraz ryolity
o łącznej miąższości ponad 900 m.
Skały wieku kambr-ordowik występują we wschodniej części arkusza. W części centralnej są reprezentowane przez intruzywne skały magmowe.
Wyżejległe skały to utwory dewonu oddzielone od ordowiku luką sedymentacyjną. Zaczynają się one od środkowodewońskich czerwonych zlepieńców, piaskowców
i mułowców ze szczątkami flory o miąższości ponad 450 m. Wyżej zalega 300-metrowy kompleks czerwonych piaskowców i mułowców ze szczątkami ryb,
z horyzontami andezytów i porfirów franu. Famen jest wykształcony jako uławicone wapienie z przeławiceniami margli i mułowców. Osiąga on miąższość 250-300 m. Wyżej zalega 300-metrowy kompleks uławiconych wapieni organogenicznych turnieju. W niektórych miejscach na omawianym arkuszu osiąga 350 m miąższości. Ponad turnejem zalegają wizeńskie wapienie, margle, argility i dolomity o łącznej miąższości 300 m. Wyżej pojawiają się szare piaskowce, mułowce
z przewarstwieniami wapieni i węgla. Wiek tego kompleksu określono na serpuchow, a miąższość na 500 m. Na karbonie dolnym leży karbon górny o miąższości ponad 350 m, wykształcony jako ciemnobrązowe i czerwone mułowce, szare mułowce
z horyzontami wapieni i węgla.
Skały dewonu i karbonu zajmują obszary terenu w południowo-zachodniej i północno-zachodniej części arkusza i są oddzielone od otaczających skał uskokami.
Po karbonie występuje luka sedymentacyjna, która trwa aż do albu reprezentowanego przez zlepieńce, szare piaskowce i mułowce o łącznej miąższości ponad 700 m. Osady cenomanu, turonu, koniaku to kompleks mułowców i wapieni organogenicznych
o miąższości 150-300 m. Santon jest reprezentowany przez czerwone mułowce
i margle oraz zapiaszczone wapienie. Ich łączna miąższość osiąga 250-350 m. Skały wieku kampan-mastrycht to jasne kwarcyty i piaskowce polimiktyczne oraz mułowce i przewarstwienia zlepieńców. Łączna miąższość kampanu-mastrychtu wynosi 250-300 m.
Utwory kredowe budują wschodnią część arkusza mapy.
Powyżej osadów górnej kredy występuje luka sedymentacyjna trwająca do paleogenu. Skały paleocenu są wykształcone na dwa sposoby: jako skały magmowe lub osadowe. W pierwszym przypadku są to bazalty, andezyty, tufy i brekcje laharowe o łącznej miąższości od 400 do 1500 m. W drugim przypadku są to piaskowce tufogeniczne, tufity, tufy i mułowce, osiągające łącznie 250-300 m miąższości. Podobnie jak paleogen podzielić można eocen. Zespół skał magmowych jest odmienny w dolnej
i górnej części eocenu. Część niższą reprezentują ryolity, lawy tufowe, ignimbryty
i brekcje wulkaniczne o łącznej miąższości między 500 a 1000 m. Część wyższa jest zbudowana z trachitów, fonolitów, oliwinitów, bazaltów i tufów. Kompleks ten osiąga podobne miąższości jak skały niższej części eocenu (500-1000 m). Eoceńskie skały osadowe to piaskowce, mułowce, tufity, tufy i wapienie, które łącznie osiągają ponad 400 m. Dolna część oligocenu o miąższości 400 m jest wykształcona jako zlepieńce
z otoczakami granitu, i skał wulkanicznych, piaskowce szarowakowe, argility
i margle. Górny oligocen o miąższości ponad 250 m tworzą brązowe bitumiczne mułowce z minerałami gipsu.
Skały piroklastyczne i wylewne paleogenu zajmują centralny obszar mapy, rozciągając się południkowo. Skały intruzywne tworzą kilka generacji niezgodnych intruzji ułożonych koncentrycznie. Wokół nich występują aureole kontaktowe. Paleogeńskie skały osadowe natomiast znajdują się we wschodniej części arkusza.
Tektonika
Na obszarze arkusza występują struktury tektoniczne ciągłe i nieciągłe. Do pierwszych z nich należy zaliczyć fałdy. W poszczególnych piętrach strukturalnych mają one odmienną geometrię. Ich szczegółową charakterystykę podano w opisie poszczególnych pięter. Struktury nieciągłe są reprezentowane przez różnego typu uskoki oraz nasunięcia.
Kaledońskie fałdowe piętro strukturalne
Utwory tego piętra to opisane wyżej skały osadowe kambru i ordowiku, odsłaniające się w zachodniej części arkusza. Tworzą one fałdy asymetryczne pochylone
o wergencji zachodniej i osiach N-W do NNE-SSW. W większości są to fałdy linijne. Są one poprzecinane uskokami normalnymi i odwróconymi o kątach upadu ponad 70°. Kierunki biegu to NNE-SSW (północno-zachodnia część arkusza) oraz NE-SW (południowo-zachodnia część arkusza).
Kaledońskie intruzywne piętro strukturalne
Piętro to budują kambryjskie sille o rozciągłości NNE-SSW oraz przypuszczalnie ordowickie lakolity (względna szerokość aureoli kontaktowej). Obydwa typy intruzji budują skały typu gabra. Intruzje występują w zachodniej części mapy, przy czym powszechniejsze są w części północno-zachodniej. W przekroju wzdłuż linii 6-6 piętro to nie występuje.
Waryscyjskie fałdowe piętro strukturalne
Zbudowane jest ono ze skał osadowych wieku dewon-karbon. Utwory te są uformowane w symetryczne brachyfałdy i fałdy linijne o osiach NW-SE. Piętro waryscyjskie ujawnia się w południowo-zachodniej i północno-zachodniej części mapy i oddzielone jest od skał otaczających podłużnymi uskokami odwróconymi
i normalnymi o kącie upadu powyżej 75° i rozciągłości NW-SE. Wzdłuż linii przekroju 6-6 piętro to nie występuje.
Waryscyjskie intruzywne piętro strukturalne
Intruzje karbońskie przebijają zarówno utwory piętra kaledońskiego jak
i waryscyjskiego. Prawdopodobnie są to lakolity, co wywnioskowano po szerokości aureoli kontaktowej. Piętro to budują skały typu granitów oraz dacytów. Intruzje przebijające jedynie piętro kaledońskie są zbudowane z granitów i dacytów, co jest widoczne w linii przekroju 6-6. Intruzje przebijające także waryscyjskie piętro fałdowe są utworzone jedynie z dacytów. Ciała intruzywne mają rozciągłość od NW-SE do NNE-SSW.
Kredowe fałdowe piętro strukturalne
Piętro to występuje we wschodniej części arkusza i jest zbudowane ze skał osadowych kredy. Utwory te tworzą linijne fałdy obalone o osiach N-S i NW-SE i wergencji wschodniej. Części jądrowe synklin są wypełnione utworami eocenu. Fałdy są poprzecinane uskokami głównie poprzecznymi, podłużnymi, podrzędnie skośnymi. Charakter uskoków poprzecznych i podłużnych jest zrzutowo-przesuwczy (uskoki pionowe), podłużnych zrzutowy odwrócony (kąty upadu ok. 40°). W obrębie tego piętra uformowane jest nasunięcie. Transport tektoniczny odbywał się z zachodu na wschód.
Paleogeńskie fałdowe piętro strukturalne
Piętro to zajmuje wschodni obszar arkusza mapy. Zbudowane jest ze skał osadowych paleogenu. Od piętra kredowego odróżnia je styl tektoniczny. Piętro to tworzą symetryczne brachyfałdy o osiach NE-SW (północno-wschodnia część arkusza) i NW-SE (południowo-wschodnia część arkusza). Kąty upadu skrzydeł wynoszą kilkanaście stopni. Przecinające to piętro uskoki, głównie pionowe zrzutowe, mają przebieg NW-SE.
Paleogeńskie intruzywne piętro strukturalne
Paleogeńskie intruzywne piętro strukturalne, znajdujące się w centralnej części arkusza, tworzą skały dwojakiego rodzaju: wylewne oraz intruzywne. W linii przekroju 6-6 widoczny jest jedynie eoceński ryolitowy komin wulkaniczny. Na arkuszu mapy natomiast występują kominy i koncentryczne dajki granitowe, bazaltowe, andezytowe i pegmatytowe. Intruzje skał magmowych są otoczone uskokami przeważnie normalnymi o ułożeniu koncentrycznym i o upadzie powyżej 65°. Ciał intruzywnych na arkuszu mapy w obrębie paleogeńskiego piętra strukturalnego jest 30 pogrupowanych w 8 koncentrycznych zespołów. 9 z utworzyło się w paleocenie, a 21 w oligocenie. Wśród intruzji paleoceńskich 5 jest zbudowanych z andezytów, diabazów i bazaltów, 4 są utworzone z granitoidów. W intruzjach oligoceńskich 9 z nich jest zbudowanych z ryolitów, 7 z granitów, 3 z pegmatytów i 2 z dacytów.
Skały wylewne są reprezentowane przez bazalty w północno-zachodniej części paleogeńskiego intruzywnego piętra strukturalnego. Tworzą one rozległe pokrywy lawowe przecięte uskokami podłużnymi i poprzecznymi, głównie normalnymi. Na wschód od nich występują ryolity i trachity, które rozciągają się na całą szerokość piętra intruzywnego ma południe od pokryw bazaltowych. W południowej części piętra przedstawionej na mapie ponownie pojawiają się bazalty oraz andezyty.
Rozwój budowy geologicznej
Przed kambrem środkowym istniał basen, w którym osadzały się skały okruchowe.
W kambrze środkowym grube kompleksy skał ilastych i mułowcowych zostały poddane metamorfizmowi orogenicznemu, w wyniku czego uległy one pofałdowaniu
i przeobrażeniu w łupki krystaliczne i fyllity. Powodująca fałdowanie para sił miała orientację NWW-SEE. Przed kambrem górnym nastąpiła regresja morza, co znajduje wyraz w luce sedymentacyjnej. Osady klastyczne kambru górnego, tremadoku
i częściowo arenigu wskazują na transgresję morza głębokiego, które od arenigu do karadoku ulegało wypłyceniu - pojawiają się wapienie. W ordowiku górnym na wschodzie tworzy się strefa subdukcji, na co wskazują intruzje kwaśnych skał magmowych oraz wergencja fałdów piętra kaledońskiego. Następnie po ordowiku obszar został wynurzony. Dopiero w cechsztynie następuje transgresja morska. Jest to płytki akwen, w którym pojawiają się osady węglanowe oraz pokłady węgla. Skracanie basenu odbywa się w kierunku W→E, na co wskazują wergencja fałdów, nasunięcia i obecność uskoków inwersyjnych. Następnie obszar ulega ponownemu wypiętrzeniu i sfałdowaniu pod wpływem sił o orientacji SW-NE. Morze ponownie wkracza na przedstawiony obszar dopiero w albie. Ponownie był to stosunkowo płytki basen, co można stwierdzić po charakterze osadów silikoklastycznych oraz węglanowych. Sedymentacja morska trwa do końca mastrychtu, następnie obszar ulega wynurzeniu i erozji lądowej do paleocenu. Piętra intruzywne paleogenu są zbudowane w przeważającej części z kwaśnych skał magmowych, podrzędnie ze skał zasadowych, co może wskazywać na ponowne zaistnienie strefy subdukcji w tym miejscu. Większą część piętra paleogeńskiego pokrywają osady wulkanoklastyczne
i pokrywy lawowe, które są związane z aktywnością wulkaniczną tego rejonu. Jedynie najmłodsze, oligoceńskie osady wskazują na transgresję płytkiego morza oraz na fałdowanie pod wpływem sił o zbliżonych wartościach (fałdy symetryczne), zorientowanych W-E.
Powyższe obserwacje wskazują na to, że obszar arkusza mapy został co najmniej
3 razy poddawany skróceniu pod wpływem sił działających z zachodu na wschód.
W dewonie i karbonie orientacja pary sił zmieniła się na SW-NE, przy czym wartości bezwzględne tych sił były zbliżone do siebie. Charakter i rodzaj skał intruzywnych dowodzi, że centralna część arkusza to kopalna strefa subdukcji.
2