Zarządzanie inwestycjami to podporządkowanie celowi firmy

Zarządzanie inwestycjami jest sztuką, która wymaga umiejętności kierowania kapitału w taki aktywa rzeczowe, które są warte więcej niż kosztują.

Celem zarządzania inwestycjami jest osiągnięcie możliwie największego zysku z zainwestowanego kapitału przy założonym poziomie ryzyka

B. R. Kamesken, R. B. McKenzie, C. Nordinodli

Przez inwestycję nie rozumiemy nabywanie akcji lub obligacji przez nabywców indywidualnych, lecz nabywanie dóbr inwestycyjnych przez przedsiębiorstwa. Inwestycje są to zakupy dóbr kapitałowych - zakładów produkcyjnych, wyposażenia budynków mieszkalnych oraz zmiany zapasów, które mogą być użyte w produkcji innych dóbr i usług.

W. Behrers, P. M. Hawranek

Inwestycja to „...długookresowe zaangażowanie zasobów ekonomicznych, związane z transformacją płynnych środków finansowych w aktywa produkcyjne, w celu odnoszenia korzyści netto w przyszłości.”

Definicja w tym ujęciu ukazuje nierozerwalny związek inwestycji z finansami przedsiębiorstwa. Związek ten odzwierciedla proces obrotu pieniądza zaangażowanego w działalność inwestycyjną. Proces ten przebiega w czterech fazach.

I faza - odzwierciedla gromadzenie środków finansowych (gromadzenie kapitałów), mają one postać wpływów z zewnątrz

II faza - obejmuje wydatkowanie zgromadzonych środków na inwestycje, które wyznaczają z kolei źródła powstawania przyszłych kosztów w procesie produkcji dóbr

III faza - następuje zwrot wydatkowanych środków pieniężnych w wyniku wpływów uzyskanych ze sprzedaży produktów.

IV faza - wygospodarowany zysk może być źródłem kapitału własnego, który z kolei powtórnie może być zastosowany w sferze inwestycji lub też może być przeznaczony na wypłatę dywidendy, spłatę długu ( w przypadku zasilania zewnętrznego), pokrycia strat itp.

Reasumując: Przez inwestycje należy rozumieć długookresowe celowe zaangażowanie (zastosowanie) kapitału inwestora skierowane na powiększenie jego dochodów netto w przyszłości.

Cechy inwestycji:

• Każda inwestycja powinna prowadzić do wzrostu wartości, dlatego, że wartość jest podstawowym kryterium oceny inwestycji

• Inwestycja przynosi efekty w przyszłości, a to oznacza, że czas jest nieodłącznym jej elementem

• Inwestycja obarczona jest ryzykiem. Oznacza to, że ocena wartości inwestycji sprowadza się jedynie do oceny jej spodziewanej, czyli oczekiwanej wartości.

Rodzaje inwestycji

• Podstawowym warunkiem zapewnienia właściwej pozycji oraz ekspansji rynkowej przedsiębiorstwa jest nie tylko sprawność bieżącego zarządzania, lecz również podejmowanie odpowiednich decyzji dotyczących jego rozwoju, a więc decyzji inwestycyjnych (wielkość inwestycji i ich struktura)

• Od trafności tych decyzji zależy perspektywiczna konkurencyjność przedsiębiorstwa i także jego możliwości generowania zysku

• Przyjmując za podstawę klasyfikacji funkcjonalne obszary inwestowania w przedsiębiorstwie wyodrębnia się 7 grup inwestycji:

1. Inwestycje nowe, powiększające istniejące zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa, inwestycje odtworzeniowe i modernizacyjne → kryterium klasyfikacji jest tu obszar tworzenia, rozbudowy, odtworzenia i modernizacji zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa

2. akcje, obligacje, udziały, lokaty → obszar finansowych składników majątku przedsiębiorstwa

3. wydatki na kształcenie pracowników przedsiębiorstwa i bezpieczeństwo pracy i wydatki socjalne → obszar czynników osobowych i socjalnych

4. wydatki na badania i na rozwój, badania nowych technik i technologii produkcji i wydatki na patenty, licencje → obszar badań i rozwoju (B+R)

5. wydatki na budowę i unowocześnianie systemu informacji przedsiębiorstwa → obszar działań/organizacji

6. wydatki na badania rynku, działania promocyjne, znak firmy itp. → obszar działań rynkowych

7. wydatki związane z ochroną środowiska naturalnego, wydatki związane z mecenatem przedsiębiorstwa w dziedzinie nauki, kultury → obszar działań publicznych

Ze względu na charakter decyzji stanowiących podstawę podejmowania przedsięwzięć inwestycyjnych wyróżnia się dwie kategorie inwestycyjne:

1. Inwestycje rozwojowe

2. Inwestycje strategiczne

Z punktu widzenia form majątku tworzonego w wyniku inwestowania wyróżnia się:

1. Inwestycje rzeczowe obejmujące nieruchomości (grunty budynki i budowle) majątek ruchomy (maszyny, środki transportu, urządzenia techniczne, majątek obrotowy)

2. Inwestycje finansowe (udziały, pożyczki długoterminowe, papiery wartościowe)

3. Inwestycje w wartości niematerialne i prawne (patenty, licencje, znak firmy)

(Podział ten odpowiada strukturze aktywów przedsiębiorstwa)

Inwestycje długoterminowe → istota ich polega na zastępowaniu zużytych lub przestarzałych urządzeń nowymi. Mają one na celu uzupełnienie stanu środków trwałych uzyskanego poprzez zużycie się określonych obiektów, a co za tym idzie zapobieganie wzrostowi kosztów związanych z procesem starzenia się majątku. Najmniej ryzykowne, zapewniają prostą reprodukcję środków trwałych

Inwestycje modernizacyjne → pozwalają na unowocześnienie technologii wytwarzanych produktów

Inwestycje innowacyjne → służą modyfikacji wytworzonych dotychczas wyrobów

Inwestycje rozwojowe (nowe) → obejmują dwa rodzaje przedsięwzięć:

⇒ mające na celu zwiększenie potencjału produkcyjnego, to jest wydajności parku maszynowego, rozwoju sieci handlowej, zróżnicowania kanałów dystrybucyjnych

⇒ służące wdrażaniu do produkcji nowych wyrobów, lepiej zaspakajających potrzeby potencjalnych nabywców lub powodujące powstanie nowych, dotychczas nieznanych potrzeb

Inwestycje strategiczne → o charakterze:

⇒ defensywnym - zmierzające do ochrony przed działaniem konkurencji lub przed niekorzystnymi warunkami naniesionymi przez dostawców

⇒ ofensywnym - służą usprawnieniu firmy na rynku poprzez, np. tworzenie filii wchodzące w związku kooperacyjne

⇒ defensywno-ofensywna - np. prace budowlane, poszukiwania geologiczne

Inwestycje dotyczące rozwoju społecznego → służące zapewnieniu możliwie najlepszych warunków producentowi firmy zarówno w pracy jak i poza nią (połączenie warunków socjalno bytowych i kulturalnych)

Inwestycje dotyczące interesu publicznego → obejmujące m.in. wydatki związane z ochroną środowiska naturalnego

Inwestycje rzeczowe → związane z kategorią majątku trwałego, gdyż:

⇒ w trakcie realizacji inwestycji ewidencjonowane są koszty inwestycji zwane inwestycjami rozpoczętymi

⇒ po zakończeniu realizacji inwestycji i rozliczeniu jej kosztów powstają m.in. nowe środki trwałe

Decyzje inwestycyjne można podzielić na trzy podstawowe grupy:

⇒ decyzje dotyczące pojedynczych projektów. W przypadku tych decyzji dokonywana jest bezwzględna ocena efektywności inwestycji. Badanie ma odpowiedzieć na pytanie, czy przyjęcie projektu do realizacji jest zgodne z celem działania firmy oraz czy po jego realizacji wartość firmy wzrośnie lub przynajmniej nie spadnie

⇒ decyzje, które związane są z wyborem najlepszego projektu. Dokonywany jest z punktu widzenia realizacji celu działania firmy. Bada się tutaj zbiór projektów, a w związku z tym dokonuje się tutaj tzw. Względnej (porównawczej) oceny efektywności. Ten rodzaj decyzji inwestycyjnej wymaga odpowiedzi na następujące pytania: realizacja którego projektu zwiększy przyrost wartości firmy.

⇒ decyzje, które dotyczą tworzenia portfela projektów inwestycyjnych. W tym przypadku chodzi o znalezienie wśród rozpatrywanych projektów pewnego zestawu inwestycji czy też zbioru projektów, który zapewni największy przyrost wartości firmy

Każda firma powinna realizować jakąś politykę inwestycyjną.

SCHEMAT FORMUŁOWANIA I REALIZACJI POLITYKI INWESTYCYJNEJ FIRMY

Strategia podstawowa otoczenie firmy

firmy (cele strategiczne, popyt na dobra

wiązka celów) usługi i inicjatywy

inicjatywy

produkcyjno-usługowe

i inwestycyjne

potrzeby inwestycyjne

firmy

przesłanki inwestowania metody (sposoby)

warunki wewnętrzne planowania i realizacji

(zasoby) inwestycji

polityka inwestycyjna

firmy

warunki zewnętrzne

(instrumenty finan-

sowe, ekonomiczne)

rodzaje strategii

inwestycyjnych

projekty inwestycyjne

(warianty)

decyzje inwestycyjne

firmy

przewidywane wyniki

inwestycyjne

PROCES PLANOWANIA INWESTYCJI W FORMIE

Proces planowania inwestycji w formie składa się zwykle z kilku kolejno po sobie następujących etapów.

Inicjatywa inwestycyjna

Opis problemu inwestycyjnego

Ustalenie kryterium efektywności

Wyznaczenie czynników ograniczających

Wyznaczenie wariantów inwestycyjnych

(wariant optymistyczny, pesymistyczny i

pośredni, najbardziej zbliżony do rzeczywistości)

Wstępna selekcja wariantów inwestycyjnych

Ocena wariantów inwestycyjnych

Wybór wariantu najlepszego (optymalnego)

Realizacja inwestycji

Kontrola inwestycji

Decyzje inwestycyjne powinny być podejmowane bardzo uważnie z uwzględnieniem strategii firmy

Prawidłowości towarzyszące decyzjom inwestycyjnym:

1. Inwestycje, które są realizowane przez firmy powinny być zgodne z długookresową strategią działania tych firm. Każda szanująca się firma winna mieć opracowaną strategię, a inwestycje powinny stanowić ważny element tej strategii

2. Opracowanie programu inwestycyjnego wymaga współpracy:

• działu marketingowego, który powinien rozpoznać oczekiwania nabywców; powinien oszacować wielkość i strukturę przyszłego popytu oraz sposób dystrybucji

• dział produkcji (znajduje się w każdej większej firmie) oraz badawczo rozwojowy (tylko w bogatych firmach). W tych działach winny zostać określone parametry przyszłych produktów, które będą wykonywane dzięki przyszłym inwestycjom

• dział rachunkowości - będzie uczestniczył w planowaniu inwestycji przez pryzmat kosztów, przyszłych przychodów itp.

Za duże inwestycje mogą spowodować spadek wartości firmy wskutek przeinwestowania i z wiązanych z tym problemów finansowych. Możliwość utraty płynności finansowej, pojawią się koszty związane z niewykorzystaniem mocy produkcyjnej.

3. Inwestycje angażują olbrzymi kapitał, który potencjalnie może być wykorzystywany inaczej, np. na zwiększenie wypłat z dywidend

4. Skutki inwestycyjne są rozłożone na wiele lat, nie pojawiają się od razu po wydatkowaniu środków na inwestycję. Inwestycje, które zostały zrealizowane w przeszłości określają aktualną sytuacje firmy (zależy ona w znacznym stopniu od tego, jakie decyzje podejmowała firma w przeszłości, a nie to co się w danej chwili w firmie dzieje). Efekty inwestycji są odłożone w czasie.

5. Właściciele firm powinni pamiętać, że inwestycje znacząco ograniczają elastyczność funkcjonowania firmy w przyszłości. Determinują bowiem wielkości przyszłej produkcji, jakość, strukturę i koszty. Wskutek poniesionych inwestycji nie można zmieniać wielkości i struktury produkcji.

6. Wielkość nakładów inwestycyjnych, jakie forma zamierza wydatkować, a także struktura, wreszcie moment rozpoczęcia realizacji inwestycji powinny być dostosowane do przyszłego popytu. Skala inwestycji powinna być za mała, ponieważ za małe inwestycje mogą spowodować spadek wartości firmy wskutek utraty rynku i związanych z tym konsekwencji finansowych.

Inwestycje nie mogą być za duże, nie możemy przeinwestować. Za duże inwestycje też mogą spowodować spadek wartości firmy wskutek przeinwestowania i związanych z tym problemów finansowych. Ponadto pojawia nam się kategoria kosztów związanych z niewykorzystaniem mocy produkcyjnych.

7. Program inwestycyjny firmy powinien być skonfrontowany z możliwością jego sfinansowania. Firma musi dokładnie wiedzieć skąd pozyska środki przed podjęciem decyzji. Musi także wiedzieć jaki będzie koszt pozyskania kapitałów i jak szybko inwestycja przyniesie korzyści, żeby móc ten koszt spłacić.

Istota inwestycji rzeczowych i finansowych ma swoje odbicie w przyczynach inwestowania.

Przykłady przesłanek inwestowania:

• Dotyczące dochodów i produkcji

• zwiększenie wyniku finansowego

• zmiany w strukturze produkcji (kraj i eksport, jakość, zamówienia rządowe)

• obniżenie kosztów produkcji

• związanie z rzeczowym majątkiem trwałym

• zamówienia na inwestycje

• wysoki stopień zużycia fizycznego i ekonomicznego (moralnego) rzeczowego majątku trwałego

• znacząca awaryjność maszyn i urządzeń

• wymagania BHP

• tempo (wymagania) postępu technicznego

• inne

• restrukturyzacja firmy

• opanowanie nowego segmentu rynku

• redukcja zatrudnienia

• substytucja w czynnikach produkcji (wprowadzenie amortyzacji i robotyzacji)

• ochrona środowiska naturalnego

• pomnażanie kapitału przez transakcje na rynku kapitałowym

Wybrane przez przedsiębiorstwo i ważne dla niego przesłanki inwestowania stają się zarazem celami inwestowania (przetwarzaniem lub rozwojem przedsiębiorstwa)

Zamrożenie nakładów inwestycyjnych towarzyszy każdej inwestycji, jest mocno widoczne w dużych inwestycjach, jest to unieruchomienie włożonego kapitału. Powoduje utratę możliwości zainwestowania kapitału w innych efektywnych rodzajach działalności gospodarczej.

Z tytułu zamrożenia kapitału inwestycyjnego powstają pewne straty, które nazywane są kosztami alternatywnymi. Wielkość tych strat dodaje się do wielkości nakładów inwestycyjnych. Wtedy mówimy o sumarycznych, globalnych nakładach inwestycyjnych.

• Zamrożenie nakładów inwestycyjnych powiększa nakłady na daną inwestycję

• Jeżeli poniesione wydatki inwestycyjne są zamrożone przez rok, to na koniec drugiego roku wzrastają do poziomu określonego równania:

a₁ + a₁ = a₁ (1+i)

gdzie:

a₁ - wydatki inwestycyjne w pierwszym roku realizacji inwestycji

i - przyjęta przez inwestora graniczna stopa zysku

• Równanie zapisane powyższym wzorem wyraża całość wydatków a₁ oraz utracony zysk kalkulacyjny (a₁*i)

• Jeżeli założymy, że realizacja inwestycji potrwa dwa lub trzy lata to nakłady w końcu trzeciego lub czwartego roku wyniosą równo

a₁ (1 + i)²

a₁ (1 + i)³

• Jeżeli wydatki inwestycyjne a₁ będą zamrożone przez okres budowy „b” to wydatki wraz z zamrożeniem wyniosą:

a₁(1 + i)^b

• Oznacza to, że wydatki inwestycyjne a₁, poniesione przed oddaniem inwestycji do eksploatacji w okresie równym (b - 1) lat, faktycznie kosztują inwestora

a₁(1 + i)^b-1

• Przyjmując, że czas realizacji inwestycji ma wynieść „b” lat, a w każdym kolejnym oku wydatkuje się środki pieniężne w wielkości a₁, a₂... a_b-1, a_b to rzeczywisty nakład inwestycyjny wraz z zamrożeniem „I” można obliczyć formuły

I = a₁(1 + i)^b-1 + a₂(1 + i)^b-2 + ... + a_b-1 (1 + i) + a_t

Inaczej _b

I = Σ a_t (1 + i)^b-t

^t=1

gdzie:

I - nakłady inwestycyjne wraz ze stratą z tytułu ich zamrożenia

t - kolejny rok realizacji inwestycji t=1, 2, ..., t

a_t - wydatki inwestycyjne w roku „t” realizacji inwestycji

i - przyjęta przez inwestora graniczna stopa zysku

• Z tej formuły wynika, że straty z tytułu zamrożenia środków pieniężnych z tytułu poniesionych na realizację inwestycji można ustalić wg wzoru

S = I - M

gdzie:

S - strata z tytułu zamrożenia nakładów inwestycyjnych

I - nakłady inwestycyjne wraz ze stratą z tytułu zamrożenia

M - łączne nakłady inwestycyjne

Inaczej _{b b}

S = Σ a_t (1 + i)^b-1- Σ a_t

^{t=1 t=1}

• Oznacza to, że rzeczywista cena inwestycji wyrażona jest wzorem

I = M + S

Czynniki ograniczające zamrożenia nakładów:

• właściwy wybór momentu realizacji inwestycji (optymalizacja czasu inwestowania)

• właściwe rozłożenie wydatków inwestycyjnych w czasie (opracowanie właściwego harmonogramu realizacji inwestycji)

• etapowanie inwestycji (częściowe, sukcesywne oddawanie, przekazywanie inwestycji do eksploatacji)

Przepływy środków pieniężnych w procesie inwestycyjnym

Proces inwestycyjny - jest to ciąg działań (cykl rozwojowy projektu inwestycyjnego); zapoczątkowany jest pierwszymi wydatkami pieniężnymi a kończy się ostatnimi wpływami jakie trafiają do firmy - z tytułu likwidacji całego lub fragmentu obiektu.

- jest liczony od momentu zapoczątkowania prac przygotowawczych do realizacji inwestycji, poprzez eksploatację inwestycji do momentu likwidacji

Proces inwestycyjny składa się z szeregu czynności, które:

• tworzą jeden niepowtarzalny ciąg zdarzeń

• mogą być łączone w zespoły działań lub fazy (np. technologiczne)

• te czynności przebiegają zawsze w określonej logicznej kolejności

Proces inwestycyjny może być bardziej lub mniej złożony. Zależy to od:

• wielkości inwestycji, skali inwestycji

• zakresu inwestycji, stopnia dywersyfikacji, zróżnicowanie inwestycji

• rodzaj inwestycji

wydatki - wyrażają odpływ środków pieniężnych z firmy w przyjętym okresie

wpływy - oznaczają przypływ środków pieniężnych w przyjętym okresie

Wpływy i wydatki są ze sobą związane, korespondują ze sobą i wyrażają ruch strumienia środków pieniężnych w czasie

Nakłady - nie są związane z wydatkowaniem środków w pewnym tylko okresie, ale wyrażają wszystkie wydatki, które trzeba ponieść, aby wytworzyć dobro

Przychody - korespondują z nakładami, pochodzą ze sprzedaży produktów lub usług niezależnie od kresu, z którego pochodzi dopływ gotówki

Koszty - odzwierciedlają wszelkie zużycie czynników produkcji i powinny być rozumiane w kategorii kosztów jednostkowych i kosztów całkowitych

Proces inwestycyjny można rozumieć jako strumień środków pieniędzy.

• Przepływ środków pieniężnych w cyklu

a_o a₁ a₂ a₃ a₄

„a_t” → wydatki lata

0 1 2 3 4

e_o e₁ e₂ e₃ e₄

„e_t” → wpływy lata

0 1 2 3 4

Rozkład wpływów i wydatków w procesie inwestycyjnym (ujęcie skumulowane)

środki pieniężne

Σ_e

Σ_a

wydatki na

obiekty

inwestycyjne

czas

czas tworzenia czas osiągnięcia czas wyłączenia

majątku rzeczowego początkowej nadwyżki inwestycji z eksploatacji

Projekt inwestycyjny

IDEA

Projekt inwestycyjny

Odwzorowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego od pomysłu po jego eksploatację.

Rozwój projektu inwestycyjnego

Proces inwestycyjny, cel inwestycyjny obejmuje trzy fazy:

• przedinwestycyjną (przedrealizacyjną) - powstają tam opracowania na temat wszelkich poczynań firmy, zakup maszyn, technologii, wszystko to co poprzedza realizacje inwestycji

• inwestycyjną (realizacyjną) - projektujemy, programujemy realizację inwestycji

• operacyjną (eksploatacyjną) - prace, szacunki związane z wykorzystaniem obiektu, który powstał wskutek poniesienia nakładu inwestycyjnego

Uczestnicy projektu

• inwestorzy

• agencje promocyjne

• banki komercyjne

• inne instytucje finansowe

• dostawcy wyposażenia

• wykonawcy robót budowlano - montażowych

• firmy konsultingowe

Przykłady projektów:

• modele

• ekspertyzy

• prognozy gospodarcze

• plany gospodarcze

• projekty techniczne

• projekty inwestycyjne

Co to jest projekt?

• W szerokim znaczeniu, projekt to studium badawcze lub rozwiązanie użytkowe z dowolnej dziedziny działalności

• W wąskim ujęciu, projekt to plan działania lub koncepcja i wersja wdrożeniowa tworzonego (kształtowanego) systemu. To także wstępne i pełne rozwiązanie jakiegoś przedsięwzięcia.

Podział projektów:

• projekty identyfikacyjne - służą do prezentacji stanu faktycznego dowolnego obiektu lub procesu

• projekty diagnostyczne - to wszelkiego rodzaju ekspertyzy lub analizy, których główną funkcją jest wyjaśnianie przyczyn powstawania jakichś zjawisk oraz ich ocena

• projekty programistyczne - mają charakter opinii, przewidywań lub wstępnych decyzji, są to rozmaite opracowania planistyczne i projekty techniczne

• projekty marketingowe - ich celem jest realizacja zawartego już kontraktu, np. dostawa „pod klucz”

• projekty rozwojowe - polegają na opracowaniu nowych produktów i przygotowaniu ich wejścia na rynek

• projekty organizacyjne i logistyczne - zmierzają do poprawy efektywności w różnych obszarach działalności firmy

wiedza o projektach inwestycyjnych ma charakter interdyscyplinarny: obok problemów ekonomicznych obejmuje ona też zagadnienia techniczne, ze szczegółowym określeniem projektu (projektu technicznego inwestycji) oraz organizacyjne i ekologiczne

wiarygodność projektu zależy ona od jakości i aktualności informacji, przewidywalność zmian w otoczeniu, wiedzy konstruktorów projektu

wiedza o projekcie należy do zarządzania strategicznego, zarządzania finansowego (zarządzania kapitałem), teorii informacji, ryzyka itp.

Typowy projekt może dotyczyć następujących zagadnień:

1. Celów inwestowania wynikających ze strategii podstawowej (ogólnej) przedsiębiorstwa

2. Informacji o nakładach inwestycyjnych niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia

3. Wielkości i struktury źródeł finansowania inwestycji

4. Efektów z tytułu inwestycji:

• bezpośrednich (efekty w postaci wyniku finansowego, produkcji)

• pośrednich (rodzaje składników majątku przedsiębiorstwa)

Kryteriów i metod zastosowanych do oceny efektywności inwestycji

Harmonogram przebiegu inwestycji

Uczestników procesu inwestycyjnego (systemu realizacji)

Innych informacji i danych

Warunki, aby inwestycja mogła być potraktowana jako projekt inwestycyjny:

1. jednokrotność - realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego ma miejsce po raz pierwszy

2. celowość - wkomponowanie inwestycji w określoną strategię rozwoju firmy

3. odrębność - coś nowego, inwestycja jest czymś nowym w stosunki do rutynowej działalności firmy

4. ograniczoność - istnienie ograniczenia czasowego realizacji projektu

5. odrębność strukturalna - wydzielenie realizacji inwestycji jako osobnej struktury w firmie

Każda inwestycja obarczona jest ryzykiem:

Rodzaje ryzyka w ocenie projektów inwestycyjnych :

Ryzyko zależy przede wszystkim od skali inwestowania. Mówimy o pięciu rodzajach ryzyka w ocenie inwestora.

I. Grupa ryzyka - to ryzyko w skali makro, dotyczy bardzo dużych projektów; (ryzyko regionu, kraju lub międzynarodowe - dotyczy inwestycji trans granicznych)

II. Ryzyko systematyczne (specyficzne) wynikające ze specjalnych rodzajów inwestycji

III. Ryzyko przedsiębiorstwa, ryzyko rynkowe właścicieli przedsiębiorstwa, ryzyko sektora (np. przemysł okrętowy)

IV. Ryzyko operacyjne i ryzyko finansowe

V . Ryzyko ukryte, ryzyko jawne, ryzyko całkowitej niewypłacalności

Zagrożenia dla projektów inwestycyjnych. Źródła zagrożeń dla realizacji projektu inwestycyjnego:

1. Cechy projektu - duży zakres rzeczowy projektu i jego wartość, znaczna złożoność projektu, unikatowość inwestycji, pośpiech w planowaniu i wdrażaniu projektu

2. Personel zarządzający projektem - brak kompetencji takiej osoby, brak wymaganych umiejętności członków zespołu zarządzającego i wdrażającego projekt

3. Podmiot, który podejmuje projekt - zbyt małe dla projektu ze strony kierownictwa firmy niewłaściwe wkomponowanie projektu w strukturę organizacyjną firmy, nadmierna biurokracja

4. Osiągalność zasobów (finansowych i rzeczowych) - trudności w pozyskaniu kredytów, a także w pozyskaniu środków rzeczowych

5. Otoczenie projektu - zagrożenie w otoczeniu konkurencyjnym, o charakterze prawnym, finansowym, utrudnienie o charakterze politycznym, kulturalnym, społecznym, zagrożenia przyrodnicze

Zespół projektowy:

→ zależy od warunków, rodzaju i zakresu projektu

→ składu zespołu

• Promotor (promotorzy projektu)

• Ekonomista, specjalista w zakresie projektów inwestycyjnych

• Specjalista do spraw rynku i marketingu

• Specjalista do spraw finansowych

• Specjalista do spraw kadrowych

• Specjalista do spraw organizacji i zarządzania

• Technolog branżowy

• Inżynier mechanik

• Inżynier budownictwa

• Specjalista do spraw ochrony środowisk

Informacje wyjściowe do projektu:

• Zgłoszenia ofertowe

• Odniesienie do podobnych (standardowych) projektów

• Sprawozdawczość eksploatowanych obiektów

• Publikacje różnych instytucji, banków, dostawców, wystawców

• Obserwacje bezpośrednie

• Materiały promocyjne agencji

Cykl życia projektu inwestycyjnego:

FAZA I Przedinwestycyjna

• Studium możliwości - identyfikacja pomysłów

• Studium przedrealizacyjne - (pre-feasibility study), wstepna ocena, warianty

• Studium realizacyjne - (feasibility study), kompletna wizja projektu, decyzja

FAZA II Inwestycyjna

• Stworzenie prawno-finansowych podstaw realizacji

• Nabycie i transfer technologii

• Projekt techniczny

• Kontraktacja, przetargi, ocena ofert, negocjacje

• Nabycie ziemi

• Prace budowlane i instalacyjne

• Przygotowanie produkcji, szkolenie kadr

• Odbiór i rozruch

FAZA III Operacyjna

• Etap początkowy

• Etap pełnej zdolności produkcyjnej

Faza przedrealizacyjna (przedinwestycyjna) zwana też fazą przygotowania inwestycji jest fazą informacyjną dla inwestora podejmującego decyzję o realizacji inwestycji.

Etapy fazy przedinwestycyjnej:

1. identyfikacja możliwości inwestycyjnych (studium możliwości)

2. wstępna selekcja i określenie projektu (studium przedrealizacyjne czyli prefeasibility study)

3. formułowanie ostatecznej wersji projektu (studium realizacyjne projektu, czyli feasibility study)

4. ostateczna ocena decyzji inwestycyjnej

Studium możliwości → ma za zadanie identyfikację kierunków inwestowania, które mogą przekształcić się w konkretne projekty inwestycyjne

FEASIBILITY STUDY

1. Podsumowanie i wnioski

• przyjęte założenia ogólne i szczegółowe

• przyjęte dane do projektu

• wnioski i zalecenia

Geneza i koncepcja projektu

• przyczyny zainteresowania projektem

• opis koncepcji projektu

• inwestor, promotor projektu

• historia projektu

• autor i zamawiający feasibility study

• koszt składników przygotowawczych

3. Badania rynku i koncepcja marketingowa

4. Program produkcji i zdolność produkcyjna

• program produkcji - faza rozruchu i realizacji

1. ujęcie ilościowe i wartościowe

2. ceny

3. wykorzystanie prognozy sprzedaży

określenie zdolności produkcyjnej

1. w fazie rozruchu

2. w fazie realizacji

Program zaopatrzenia

• rozpoznanie czynników społeczno ekonomicznych, handlowych, technicznych i finansowych

• opracowanie schematu procesu produkcji

• opracowanie schematu przepływu materiałów i innych nakładów

• bilanse materiałowe i paliwowe

• analiza dostępności i warunków zaopatrzenia

• analiza substytucyjności

• marketing i zaopatrzenie

• opracowanie programu zaopatrzenia

• szacowanie kosztów zaopatrzenia

6. Lokalizacja inwestycji

• analiza lokalizacji ogólnej i szczegółowej

• uwzględnienie wymogów ochrony środowiska

• wpływ projektu na środowisko (koszty i korzyści)

• projekt a infrastruktura

• wybór terenu pod realizację projektu

• szacunki nakładów

• Strona techniczna projektu

• pierwszy szkic programu produkcyjnego i zdolność produkcyjna

• wstępny projekt techniczny - infrastruktura, hale, roboty budowlane, instalacja maszyn i urządzeń

• identyfikacja możliwych technologii - technologia musi być sprawdzalna

• wybór technologii - stosownie do strategii inwestycyjnej, z uwzględnieniem know-how, wymogów technologicznych

• zakup i transfer technologii - licencje, bezpośredni zakup, joint venture z właścicielem technologii

• szacunek kosztów technologii

• szczegółowe plany techniczne oraz dobór maszyn i urządzeń

• roboty budowlano - montażowe

• wymogi konserwacyjno - remontowe i odtworzeniowe

• szacunek nakładów inwestycyjnych

• Organizacja i zarządzanie firmą

• opracowuje się kształt organizacyjny firmy, strukturę organizacyjną

• formułuje się zadania zarządcze, które muszą być realizowane w celu kierowania poszczególnymi obszarami funkcjonowania firmy

• szacuje się koszty ogólnozakładowe

• Zatrudnienie

• określenie zapotrzebowania na kadry w poszczególnych etapach projektu

• analiza dostępności i ich rekrutacja

• szkolenie

• szacunki kosztów

• Harmonogram realizacji i eksploatacji projektu - rozłożenia wszystkich zadań i czynności w czasie dla fazy rozruchu, realizacji i eksploatacji inwestycji

• Dobór kryteriów i ocena projektu - dobór metod powinien mieć charakter obiektywny

Podział metod pomiaru efektywności ze względu na czas:

1. Statyczne metody (metody proste, niedyskontowe) są stosowane zazwyczaj we wstępnych fazach procesu inwestycyjnego. Pełnią one rolę orientacyjną co do ekonomiczności inwestycji. Można je stosować do oceny mniejszych inwestycji o krótkim stosunkowo czasie realizacji i eksploatacji.

Nie uwzględniają rozkładu płatności w czasie (czynnika czasu) co ma duże znaczenie w rachunku ekonomicznym (jest to wadą)

Korzystamy z nich, gdyż są proste, nieskomplikowane, łatwe do obliczenia, komunikatywne w odbiorze i formułowaniu wniosków.

Co się zalicza to statystycznych metod:

- rachunek porównawczy kosztów

- rachunek porównawczy zysków

- rachunek porównawczy rentowności

- rachunek porównawczy okresów zwrotu

- księgowa stopa zwrotu

2. Metody dynamiczne (rozszerzone i dyskontowe albo wieloletnio rozwinięte) mają większe znaczenie w ocenie efektywności w gospodarce produkcji, uwzględniają rozkład wpływów i wydatków w czasie związanych z przygotowaniem, realizacją i eksploatacją inwestycji. Zalicza się tu: NPV, IRR, wsk. indeks rentowności

Podział metod pomiaru efektywności ze względu ryzyko inwestycyjne:

1. deterministyczne - zakładają warunki pewności, brak ryzyka przy wycenie przyszłych wpływów i wydatków, projektu inwestycyjnego. Zaliczamy tutaj metodę statyczna i dynamiczną

2. stahastyczne - uwzględniają fakt istnienia ryzyka, zaliczamy tutaj analizę wrażliwości i analizę ryzyka

Aby projekt był wiarygodny, spośród wielu metod wybiera się pewien zestaw metod do tzw. Pierwszego filtrowania w celu odrzucenia projektów nieopłacalnych oraz wyłonienia projektów najbardziej atrakcyjnych. Zaliczamy do nich:

- okres zwrotu nakładów inwestycyjnych - księgowa stopa zwrotu - wartość bieżąca netto NPV - wskaźnik rentowności PJ - wewnętrzną stopę zwrotu IRR

Rachunek okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych

• okres zwrotu to liczba lat potrzebna do odzyskania nakładów związanych z inwestycją

• inaczej, okres spłaty (zwrotu) informuje, po jakim czasie suma dodatnich przepływów pieniężnych generowanych przez projekt będzie równa nakładowi inwestycyjnemu

• czas zwrotu zainwestowanego kapitału można ustalić następująco:

_{M - R}


T : _{Φ G + A}

Gdzie:

T - okres zwrotu nakładów

M - nakłady inwestycyjne

R - wartość końcowa inwestycji

Φ G - przeciętny roczny zysk netto

A - roczny odpis amortyzacyjny

• Inwestor inwestuje tylko w wariant, który spełnia warunek:

T < T_MAX

• Jeżeli T > T_MAX - to projekt odrzucamy

• Jeżeli T = T_MAX - to o przyjęciu lub odrzuceniu projektu powinny zadecydować inne czynniki nie uwzględnione w kryterium

Przykład:

Przedmiotem oceny rachunku zwrotu są dwa urządzenia o następujących cechach techniczno ekonomicznych

URZĄDZENIE 1 URZĄDZENIE 2

Nakłady inwestycyjne w tys. Zł 70 90

Wartość końcowa -- --

Okres eksploatacji (lata) 5 5




Amortyzacja w tys. Zł 14 18

Zysk w tys. Zł 16 25





Nadwyżka finansowa 30 43

Obliczenia:

_{70 90}



T₁ = = 2,33 T₂ = = 2,09

^{14 + 16 18 + 25}

Zapewne inwestor zakupi urządzenie 2, gdyż zwrot zainwestowanego kapitału nastąpi wcześniej o 0,24 roku, tj. prawie 3 miesiące wcześniej, niż przy wariancie 1.

Wady tej metody:

Uważa się, że okres zwrotu jest jedną z najgorszych metod oceny projektu, ponieważ:

• nie uwzględnia zmiennej wartości pieniądza w czasie

• w sferze finansów jest niedopuszczalne, aby dokonywać sumowania nominalnych wartości przepływu występujących w różnych punktach czasowych

• jest to tylko kryterium wyjściowe lokaty kapitału

Rachunek porównawczy kosztów wykorzystywany jest przede wszystkim do inwestycji o charakterze odtworzeniowym i modernizacyjnym.

Rachunek porównawczy kosztów jest narzędziem wyboru najlepszego wariantu inwestowania spośród wielu rozpatrywanych wariantów, które cechują się identycznymi efektami, ale różnią się pod względem ponoszonych kosztów.

Zastosowanie tej metody wymaga rozróżnienia dwóch kategorii kosztów:

• rachunek kosztów inwestycyjnych, które oznaczone są symbolem K_K

• tzw. roczne koszty operacyjne K_O

Koszty inwestycyjne (roczne) wyznaczają dwa elementy: amortyzację A, i zysk kalkulacyjny Z. Odpisy amortyzacyjne kształtują się następująco, przy przyjęciu liniowego systemu amortyzowania środków trwałych:


A = ^{M -R}

ⁿ

gdzie:

M - nakłady inwestycyjne

R - wartość końcowa po wyłączeniu obiektu z eksploatacji

n - przeciętny okres eksploatacji

Zysk kalkulacyjny jest obliczany w stosunku do przeciętnej sumy kosztów nabycia i zainwestowania obiektu inwestycyjnego oraz wartości końcowej z uwzględnieniem przyjętej stopy zysku kalkulacyjnego. Wielkość Z wyznacza się ze wzoru


Z = ^{M + R} i

²

gdzie:

i - stopa zwrotu kalkulacyjnego

M - nakłady inwestycyjne

R - wartość końcowa

• Roczne koszty inwestycyjne z uwzględnieniem wartości końcowej obiektu inwestycyjnego wynoszą zatem

_{M - R M + R}



K_K = A + Z = _n + ₂ i

• Roczne koszty inwestycyjne bezwzględnie wartości końcowej obiektu inwestycyjnego wynoszą z kolei:

_{M M}



K_K = A + Z = _n + ₂ i

• Roczne koszty inwestycyjne i roczne koszty operacyjne łącznie stanowią ostatecznie o poziomie całkowitych rocznych kosztów. Wyliczyć je można według następujących wzorów

I wielkość K z uwzględnieniem wartości końcowej



_{M - R M + R}

K = K_K + K_O lub K = ⁿ + ² i + K_O

II wielkość bez wartości końcowej określa równanie:

_{M M}



K = _n + ₂ i + K_O

Przykład:

Firma stoi przed koniecznością powiększenia zdolności produkcyjnej wskutek wzmożonego popytu na swoje wyroby. W pierwszej kolejności rozważa możliwość częściowej automatyzacji ogniwa podstawowego. W wyniku badań i studiów sformułowano w firmie dwa alternatywne rozwiązania automatyzacji ogniwa podstawowego o następujących parametrach:

WARIANT 1 WARIANT 2

Koszty nabycia z inwestycji półautomatu 200 100

Roczne koszty operacyjne 317 345

Wartość końcowa ---- ----

Czas eksploatacji 10 10

Kalkulacyjna stopa zysku (%) 10 10

• Ustalić roczne koszty całkowite eksploatacji obu alternatywnych rozwiązań

_{M M 200 200}





K₁ = _n + ₂ i + K_O = ₂₀ + ₂₀ 0,10 + 3,17 = 347

_{M M 100 100}





K₂ = _n + ₂ i + K_O = ₂₀ + ₂ 0,10 + 345 = 360

K₁ < K₂

• Wynik rachunku porównawczego kosztów wskazuje, że przedmiotem realizacji powinien być wariant 1

• Wg tej samej procedury liczy się koszty z uwzględnieniem szacowanego poziomu tzw. wartości końcowej. następnie porównuje się ich poziom i wybiera wartość wg kryterium K = min

ARR - księgowa stopa zwrotu - jest to wskaźnik prezentujący średni zysk księgowy w stosunku do wielkości poniesionych nakładów inwestycyjnych


^{średnioroczny zysk netto}


_{średnioroczne nakłady inwestycyjne}

₂



ARR =

^{WPI + WK}

²

gdzie:

N - liczba okresów trwania projektu

Zyski - zyski netto w i-tym okresie

WPI - wartość początkowa inwestycji netto

WKI - wartość końcowa inwestycji netto

Przykład:

Założenia

- liniowa amortyzacja nakładów inwestycyjnych

- zakładamy iż wymagane w projekcie nakłady ponoszone w okresie zerowym są w 20% księgowane bezpośrednio w koszty a w 80% amortyzowane stawką księgową przez okres 4 lat realizacji inwestycji, zakładając wartość odzysku równą 200

Okres trwania projektu	Nakłady inwestycyjne	Zysk netto	Amortyzacja nakładów	Wartość netto inwestycji
0	- 1000
1		300	150	850
2		300	150	700
3		400	150	550
4		400	150	400
RAZEM		1400	600

Wartość rocznej amortyzacji

1000 x 80% = 800

800 - 200 (odzysk) = 600

600 : 4 = 150

Wartość netto inwestycji

1000 - 150 = 850

Wartość końcowa inwestycji

400 (ostatnia pozycja w tabeli „wartość inwestycji netto”)

Średnia wartość inwestycji

(1000 + 400) : 2 = 700

Średni roczny zysk netto

1400 (suma zysku netto) : 4 = 350

ARR = 350 : 700 x 100 = 50% - to jest metoda nie uwzględniająca czynnika czasu, metoda statyczna

Wady tej metody:

ARR ignoruje zmienną wartość pieniądza w czasie, a to oznacza, że w liczniku wzoru mamy do czynienia z sumowaniem nominalnych wartości zysków netto generowanego w różnych okresach czasowych, a jest to nieprawidłowe działanie. ARR jest oparta na zysku netto, nie zaś na rzeczywistych przepływach gotówkowych występujących w poszczególnych okresach.

Zalety:

ARR jest prosta w liczeniu

Użyteczność ARR jest ograniczona. ARR ma charakter tylko orientacyjny, nie jest to wskaźnik decyzyjny. Nie nadaje się do porównywania projektów, ponieważ miara ta nie uwzględnia ryzyka w swojej konstrukcji.

NPV - metoda wartości bieżącej netto, metoda obarczona najmniejszą liczbą wad, ma największą użyteczność i odznacza się najwyższym stopniem decyzyjności w ocenie opłacalności projektów

Dlaczego należy się interesować tą metodą?

Należy starać się porównać nakłady z przyszłymi przychodami projektu. Takie zadanie nie jest rzeczą prostą, ponieważ każdy z elementów kosztów pojawia się w różnych momentach czasowych. Chodzi o to, żeby wszystkie wykorzystywane dane rachunku sprowadzić na jeden moment czasowy.

Sposobem, który pozwala na takie ujednolicenie czasowe jest procedura dyskontowania. W projekcie inwestycyjnym przede wszystkim dyskontuje się wartość netto inwestycji.

Wartość netto inwestycji jest to suma zdyskontowanych na dany moment różnic wpływów i wydatków związanych z konkretnym projektem inwestycyjnym.

• Formuła wyznaczania zdyskontowanej wartości netto

C_O = Σ (e _t - a_t)q^-t

Gdzie:

C_O - zdyskontowana wartość netto

e_t - wpływy w roku t

a_t - wydatki w roku t

q^-t - współczynnik dyskontujący, gdzie: q = (1 - i)

• Stosując symbolikę angielską można zapisać:

NPV = NFC_O x a_O + NFC₁ x a₁ + NFC₂ x a₂ + ... + NFC_n x a_n

Gdzie:

NPV = C_O - zaktualizowana wartość netto

NCF_t - przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego

₁


a_t = q^-1 =

( 1+ i) ^t

t = 0, 1, ..., n - okres życia projektu inwestycyjnego w latach

ZADANIE

Przykład na obliczanie NPV, czyli wartości zaktualizowanej netto.

LP	Etap	Budowa		Rozruch	Eksploatacja
		rok	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
A	wpływy pieniężne	-	-	8539,5	11385,0	11385,0	11385,0	11385,0	11385,0	11385,0	11385,0
B	wydatki pieniężne	1412,0	5685,0	6782,2	8881,1	8804,4	8850,6	8896,8	9199,0	8949,0	8949,0
C	saldo pieniężne netto NFCn	(1412,0)	(5685,0)	1757,3	2503,9	2580,6	2534,4	2488,2	2186,0	2436,0	2436,0
D	skumulowane saldo pieniężne	(1412,0)	(7097,0)	(5339,7)	(2835,8)	(255,2)	2279,2	4767,4	6953,4	9389,4	11825,4
E	Wartość NPV dla stopy dyskontowej = 10%	(1412,0)	(5168,9)	1452,2	1881,2	1762,5	1573,6	1404,6	1121,9	1136,4	1033,1
F	skumulowana wartość NPV	(1412,0)	(6580,2)	(5128,0)	(3246,8)	(1484,3)	89,3	1493,9	2615,8	3752,2	4785,3
Współczynniki dyskontowe		1,0000	0,9094	0,8264	0,7513	0,6830	0,6209	0,5645	0,5132	0,4665	0,4241

C = A - B

E = C x współczynniki dyskontowe

Dla pierwszego roku trwania projektu bez względu na poziom stopy dyskontowej współczynnik dyskontowy zawsze 1

Stopa dyskontowa to stopa graniczna nazywana też minimalną stopa zwrotu, poniżej, której inwestor będzie uważał, że nie opłaci mu się inwestować.

Trzy zasady stosowania NPV:

1. projekt inwestycyjny odrzucamy, jeśli jego NPV jest ujemne lub równe zero

2. jeśli NPV jest dodatnie to projekt poddajemy dalszej analizie

3. spośród projektów wzajemnie wykluczających się należy wybrać te, które odznaczają się najwyższym NPV

Cechy NPV

1. jest najważniejszą metodą i nadrzędną w stosunku do wszystkich innych metod oceny projektu

2. jedyne kryterium w pełni zgodne z zasadą materialnej wartości firmy, oznacza to, że wybór projektu odznaczającego się najwyższym NPV powinien spowodować najwyższy wzrost wartości firmy

NPV jest obliczana jako różnica między sumą zdyskontowanych przyszłych przepływów gotówkowych generowanych przez projekt a wartością nakładów niezbędnych do jego uruchomienia, czyli tzw. nakładów początkowych notowanych w roku zerowym.

Założenia: (do zadania na porównanie NPV przy 3 projektach)

1. zakładamy, że właściwa stopa dyskontowa wynosi 30% rocznie

2. w tablicach dyskontowych znajdujemy dla tego rodzaju stopy odpowiednie czynniki dyskontowe

3. rozpatrujemy trzy projekty. Okres trwania każdego z nich wynosi 4 lata.

Okres	Projekt !			Projekt 2			Projekt 3
		Wartość nominalna przepływu	Współczynnik dyskontujący	Wartość zdyskontowana przepływu	Wartość nominalna przepływu	Współczynnik dyskontujący	Wartość zdyskontowana przepływu	Wartość nominalna przepływu	Współczynnik dyskontujący	Wartość zdyskontowana przepływu
0	- 1000	1,0000	- 1000	- 1000	1,0000	- 1000	- 1000	1,0000	- 1000
1 rok
2 rok
3 rok
4 rok
Razem			838			897			2870
NPV			- 162			- 103			1870

Przy pewnej wartości dyskontowej NPV wynosi zero (NPV=0), tzn. , że suma wartości zdyskontowanych przepływów jest równa wartości nakładów.

Taką stopę, która powoduje, że NPV równa się zero nazywa się wewnętrzną stopą zwrotu IRR.

Wada NPV - w swojej konstrukcji nie zawiera informacji o poziomie ryzyka i o marginesie bezpieczeństwa.

Przykład na krzywą NPV:

Korzystamy z roboczej tabeli, w której zawarto przepływy niezdyskontowane oraz zdyskontowane oraz policzone NPV. W przykładzie wykorzystano trzy stopy dyskontowe 20%, 25% i 30%. I dodatkowo stopę dyskontową równą 0%.

t	Przepływy niezdyskontowane	Wsp. Dyskont. I=20%	Przepływ zdyskontowany	Wsp. Dyskont. I=25%	Przepływ zdyskontowany	Wsp. Dyskont. I=30%	Przepływ zdyskontowany
1	2	3	4	5	6	7	8
0	-150 000	1,0000	-150 000	1,0000	-150 000	1,0000	-150 000
1	50 000	0,8333	41 665	0,8000	40 000	0,7692	38 400
2	60 000	0,6944	41 664	0,6400	38 400	0,5917	35 502
3	70 000	0,5787	40 509	,05120	35 840	0,4552	31 864
4	100 000	0,4823	48 230	0,4096	40 960	0,3501	35 010
Suma NPV	130 000	-	22 068	-	5 200	-	-9 164

NPV dla i=0% NPV dla i=20% NPV dla i=25% NPV dla i=30%

Im wyższy poziom stopy dyskontowej tym niższy poziom NPV.











• metoda wewnętrznej stopy zwrotu IRR (Internel Rate of Return)

• wewnętrzna stopa zwrotu danej inwestycji to taki poziom stopy, przy której wartość NPV=0

a wiec:

Σ CF_t + 1 / (1 + r)^t = 0 - suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych z poszczególnych lat, czyli NPV.

Procedura IRR:

• sporządza się tabelę przepływów pieniężnych,

• zakłada się pewien poziom stopy dyskontowej (i), przy której istnieje prawdopodobieństwo, że NPV = 0

• dla tego poziomu (i) oblicza się wartość zdyskontowaną netto NPV

• jeśli NPV>0, powtarza się obliczenia, zmieniając poziom (i)

• gdy wciąż NPV>0 nadal podwyższamy poziom (i) aż do uzyskania NPV mniejszego bądź równego 0

• jeżeli natomiast ujemne i dodatnie wartości NPV wyznaczane przy różnych poziomach (i) są zbliżone wartością do zera, można dokładnie (tym dokładniej im bliższe zera są wartości NPV) określić IRR przy pomocy modelu

IRR = i₁ + [ C₀₁ (i₂ - i₁)] / C₀₁ + / C₀₂

Gdzie:

IRR - wewnętrzna stopa zwrotu

I₁ - niższa stopa dyskontowa dla NPV>0

I₂ - wyższa stopa dyskontowa dla NPV<0

C₀₁, C₀₂ - wartość zdyskontowana netto dla niższego i wyższego poziomu stopy procentowej

Wskaźnik rentowności - tzw. indeks rentowności metoda dynamiczna, podobna do NPV, ale jest rzadziej stosowana. W przeciwieństwie do NPV nie oblicza się zysku wygenerowanego przez projekt w wartościach bezwzględnych, ale w stosunku do wielkości poniesionych nakładów inwestycyjnych. Jest to zatem wartość bieżąca (po zdyskontowaniu właściwą stopą dyskontową) przyszłych przepływów dodatnich podzielona przez wartość nakładu początkowego:


PI =

Gdzie:

CF - wartość bieżąca przepływów w i-tym okresie

K - właściwa dla projektu

Wskaźnik PI określa ile jednostek wartości bieżącej przepływów dodatnich przypada na jednostkę wartości bieżącej przepływów ujemnych (czyli tych z roku zerowego).

Jeżeli np. PI wyniesie 1,68 a przepływy wyrażone są w złotówkach to można powiedzieć, że na jedna złotówkę wartości bieżącej wydatków przypada 1,68 zł wartości bieżącej wpływów.

Zasady stosowania wskaźnika PI:

1. jeżeli PI mniejsze bądź równe 1 to projekt należy odrzucić, przy założeniu, że stopa dyskontowa i inne zmienne decyzyjne zostały należycie oszacowane

2. jeżeli wartość PI>1 to projekt nadaje się do dalszej analizy

3. jeżeli rozpatrujemy większą ilość projektów a mamy wybrać jeden to za najbardziej atrakcyjny uważa się ten, który odznacza się najwyższą wartością wskaźnika

NPV i PI zawsze dadzą w analizie jednakową odpowiedź na pytanie czy dany projekt odrzucić czy analizować dalej.

Przykład:

Wskaźnik PI przy stopie dyskontowej równej 30% wyniesie odpowiednio:

Projekt 1 → PI 838/1000=0,838

Projekt 2 → PI 897/1000=0,897

Projekt 3 → PI 2887/1000=2,887

OKRES	Projekt A		Projekt B
		Wartość nominalna	Wartość zdyskontowana	Wartość nominalna	Wartość zdyskontowana
0	- 1000,00	- 1000,00	- 66,00	- 66,00
1 rok	0,00	0,00	0,00	0,00
2 rok	1859,00	1100,00	283,23	166,00
Razem		1100,00		166,00
NPV		100,00		100,00
PI		1,10		2,50

Przy tym samym NPV drugi projekt jest najlepszy, bo jest najwyższy PI.

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) - obliczanie metodą prób i błędów

Rok	Saldo pieniężne netto w tys. zł	Współczynnik dyskontujący i1=21%	NPV dla i1=21%	Współczynnik dyskontujący i2=22%	NPV dla i2=22%
1	(1412,0)	1,0000	-1412	1,0000	-1412,00
2	(5685,0)	0,8265	-4698,65	0,8197	-4659,99
3	1757,3	0,6830	1200,24	0,6719	1180,73
4	2503,9	0,5645	1413,45	0,5507	1378,90
5	2580,6	0,4665	1203,85	0,4514	1164,88
6	2534,4	0,3856	977,26	0,3700	937,73
7	2488,2	0,3186	792,74	0,033	754,67
8	2186,0	0,2633	575,57	0,2436	543,44
9	2436,0	0,2176	530,07	0,2038	496,46
10	4423,8	0,1799	795,84	0,1670	738,77
			Σ 1378,37		Σ 1123,59

_{NPV1 (i2 - i1)}


IRR = i₁ +

^{NPV1 + [NPV2]}

Obliczamy NPV

21% → 1378,37

22% → 1123,58

23% → 898,30

24% → 658,04

25% → 447,31

26% → 248,11

27% → 60,54

28% → - 116,45

29% → - 283,00

30% → - 374,00

Najbliższa zeru jest grupa wyników 27% i 28%

NPV₁ → 27% 60,8

NPV₂ → 28% -116,7

IRR = 27,34%

Jeżeli stopa IRR jest wyższa od co najmniej jednej stopy dyskontowej to znaczy, że projekt nadaje się do dalszej analizy.

1. IRR jest stosowana nie tylko przy ocenie projektów inwestycyjnych, ale również przy obliczaniu kosztu kapitału z różnych źródeł finansowania, a także przy podejmowaniu innych decyzji finansowych

2. W interpretacji ekonomicznej IRR podobny jest do indeksu rentowności. Dlatego, że zarówno IRR jak i PI są to względne miary oceny efektywności

3. Jeżeli obliczony IRR projektu jest wyższy od właściwej stopy dyskontowej to projekt nadaje się do dalszej analizy

4. Jeżeli IRR projektu jest niższa lub równa właściwej stopie dyskontowej to projekt odrzucamy, uważamy, że nie spełnia kryterium efektywności

5. W przypadku analizy typu „który projekt jest lepszy” należy wybrać ten projekt, który ma wyższą IRR.

6. Gdy rozpatrujemy projekty odwrotne do typowych (takie w których najpierw następuje lub następują przepływy dodatnie a następnie wyłącznie przepływy ujemne) w takim przypadku projekt może być przyjęty, jeżeli IRR jest niższe od stopy dyskontowej. Projekt odwrotny do typowych - najpierw wpływy gotówki, a dopiero potem wykonywany jest przedmiot umowy, np. w spółdzielniach mieszkaniowych, lub w firmach developerskich.

7. IRR nie może być stosowane w przypadkach projektów, gdy w obrocie początkowym ponoszone są różne nakłady

Przykład:

Okres trwania projektu	Projekt 1	Projekt 2
0	- 100	-1000
1	300	2000
NPV (30%)	131	538
IRR	200%	100%

Projekt 1 odznacza się generalnie niskim nakładem, ale jak widać dosyć wysoki przepływ dodatni w roku pierwszym sprawia, że relatywna wysokość IRR jest wysoka i wynosi 200%. Z kolei projekt 2, jak widać tez rentowny, ale IRR jest niższe i wynosi tylko 100%.

Gdyby przyjąć kryterium IRR to należy wybrać projekt 1. A jak spojrzymy na NPV, widać, że firma zarobi więcej jeśli zrealizuje projekt 2.

Wnioski:

Realizując projekt 1 firma ma na pewno ogromną satysfakcję osiągnięcia rentowności na poziomie 200%, staje się bogatsza o 131 jednostek, podczas gdy realizując projekt 2 osiąga rentowność tylko 100%, ale staje się bogatsze o 538 jednostek.

Każdy projekt inwestycyjny winniśmy w ocenie efektywności tych projektów zastosować więcej miar niż tylko jedną. W pierwszej kolejności NPV a potem jeśli można to jeszcze IRR.

IRR jest niewłaściwa dla

Projekt inwestycyjny całkowicie nietypowy → budowa kopalnie, ponieważ kilka razy zmienia się znak przepływu, np. wypływy + wpływy związane z eksploatacją, więcej niż raz zmienia się znak przepływu, oznacza to, że zastosowanie IRR jest bezzasadne

Po procesie eksploatacji ponownie pojawią się wypływy, ponieważ trzeba dokonać rekurtywy terenu → co jest wliczone w inwestycję

Tyle razy ile w projekcie zmienia się znak tyle razy jest różne IRR. Gdy jest kilka IRR, w takich przypadkach nie ma jasnej sytuacji, jak ma postąpić inwestor., dlatego nie można posiłkować się tą metodą.

W sytuacji projektów nietypowych prawidłowy jest NPV a nie IRR

Innym przykładem całkowicie nietypowym jest sezonowość działalności, np. mleczarskich, tytoniowych, alkoholowych w produkcji win (owoce → w branżach tych mamy do czynienia z sezonowością). W takich przypadkach inwestycje nie powinny być obliczane IRR.

Mamy przewagę NPV nad IRR przy ocenie projektów inwestycyjnych.

Metody dynamiczne:

I. metoda anncitetowa - powiązana jest z NPV, jest do niej podobne. Jest odwrotnością NPV. O ile NPV informuje inwestora w ujęciu całkowitym (bezwzględnym) o tyle ta metoda określa coroczny dochód netto. Anncitet jest to wielkość przeciętnej roczne nadwyżki netto

i (1 + i)ⁿ


d = NPV

(1 + i)ⁿ - 1

gdzie:

i - stopa dyskontowa

n - liczba lat

Warunkiem efektywności inwestycji jest „d” większe/równe „0”. Gdy rozpatrujemy kilka wariantów inwestycji i chcemy wybrać najlepszy to wybieramy ten z wartością maksymalną.

W sytuacji kiedy inwestor korzysta z kredytu bankowego, zainteresowany jest tym, czy inwestycja pokryje koszty kredytu.

Na jakim poziomie powinna kształtować się coroczna nadwyżka netto z inwestycji, aby przy założonej stopie dyskontowej zapewnić w ciągu n-lat zwrot zaangażowanego kapitału?

i (1 + i)ⁿ


d = M

(1 + i)ⁿ - 1

M - całkowity nakład inwestycyjny

Analiza wrażliwości:

Tworzenie projektów inwestycyjnych w kilku różnych wariantach.,

Różnią się doborem parametrów w rachunku, a więc inaczej są szacowane koszty nakładów przy wykorzystaniu kosztów jednostkowych, cenami jednostkowymi surowców, materiałów, wyrobów gotowych. Mogą się różnić tym, że zakłada się w nich różny poziom płac, wielkość sprzedaży, opłatę, czyli różnią się danymi wyjściowymi do rachunku.

Owo dobieranie parametrów (danych wyjściowych) do rachunku efektywności odbywa się przy wykorzystaniu analizy wskaźnikowej. Jest to swoiste narzędzie.

Analiza wskaźnikowa polega na badaniu wpływu wyróżnionych parametrów rachunku na efektywność projektu. Celem analizy wrażliwości jest dokonanie pewnej symulacji oceny projektu poprzez stworzenie jego wariantów opartych na doborze zmiennych charakterystycznych dla warunków realizacji i eksploatacji inwestycji. Najczęściej dokonywana jest przy pomocy NPV.

Analiza wrażliwości powinna dać odpowiedź na następujące pytania:

- w jaki sposób NPV lub ewentualnie inne kryterium efektywności zleży od danego parametru wyjściowego. Żeby odpowiedzieć na to pytanie liczymy współczynnik wrażliwości. Współczynnik ten określa ile punktów procentowych zmiany NPV przypada na jeden punkt procentowy zmiany zmiennej Z.

Interpretacja wskaźnika wrażliwości:

1. Wartość współczynnika NPV = 0 oznacza, że NPV w ogóle nie zależy od danej zmiennej, a to oznacza, że nie ma potrzeby uwzględniania jej w analizie.

2. ujemna wartość współczynnika świadczy, że dana zmienna wpływa na wartość NPV, a kierunek zmian NPV jest przeciwny do kierunku zmian zmiennej

3. WW dodatnia dowodzi, że dana zmienna wpływa na wartość NPV, a kierunek zmian NPV jest taki sam jak kierunek zmian zmiennej.

Im wyższy poziom WW tym NPV jest bardziej wrażliwy.

FEASIBILITY STUDY

Badania marketingowe → dla dużych firm konieczne

⇒ Istota - zwięzła i systematyczna ocena rynku i innych elementów otoczenia firmy

⇒ Cele

1. wyjaśnienie zarządowi relacji między rynkiem a projektem

2. identyfikacja barier i problemów o znaczeni strategicznym

3. oznaczenie strategicznych opcji dla danego projektu

⇒ Niektóre elementy organizacji prac badawczych

1. ocena struktury rynku docelowego

2. analiza nabywców i segmentacja rynku

3. analiza kanałów dystrybucji

4. analiza konkurencji

5. analiza otoczenia społeczno gospodarczego

6. analiza wewnętrzna przedsiębiorstwa

7. projekcja danych marketingowych

8. wnioskowanie, ocena możliwości i ryzyka

KONCEPCJA DZIAŁAŃ MARKETINGOWYCH

Obejmuje:

- strategie marketingową

- operacje marketingowe potrzebne dla realizacji strategii projektu inwestycyjnego założonych celów projektu

Strategia marketingowa określa:

• docelowe grupy odbiorców i preferowane przez nie produkty, rozszerzanie popytu

• intensyfikacja popytu

• sposoby walki konkurencyjnej

Operacje marketingowe:

• marketing mix produkt, promocje cenowe, dystrybucja

• planowanie w czasie działań marketingowych

• kontrola i koordynacja operacji marketingowych

Formułowanie koncepcji działań marketingowych w projektowaniu inwestycji:

Etapy formułowania koncepcji wymagane informacje

1. określenie operacyjnych segmentów - chłonność i potencjał rynku


rynku, dobór produkcji dla - warunki konkurencji

wyodrębnionego segmentu operacyjnego - poziom cen na rynku

- rozporządzalne i wymagane kompetencje

marketingowe

2. Ustalenie celów marketingowych - słabe i mocne strony konkurentów

a)realne plany sprzedaży - słabe i mocne strony projektu


b) pozycja konkurencyjna inwestycyjnego

3. Sformułowanie strategii marketingowej - możliwość wpływania na popyt

a)konkurencji cenowej - znaczenie ceny jako kryterium


b)rozszerzenia rynku podejmowania decyzji zakupu

- wymagania dotyczące produktu

Etap decyzyjny

4. określenie kompozycji narzędzi


marketingowych (marketing mix) ( -)

odpowiednich dla wybranej strategii

5. Opracowanie planu i budżetu operacji - kalkulacja przychodów ze sprzedaży

marketingowych: - kalkulacja kosztów marketingu


a)opracowanie projekcji sprzedaży

b)opracowanie projekcji kosztów marketingu

c)określenie wrażliwości projektu na czynniki

marketingowe

Promocja projektów inwestycyjnych:

Obejmuje ona szereg powiązanych ze sobą czynności, tj.:

1. identyfikacja potencjalnych sponsorów

2. negocjacje

3. zawarcie umów o współpracy dla całego projektu lub pewnych jego części

4. określenie potencjalnych źródeł finansowania

Sukces promocji zależy od:

1. panującego klimatu inwestycyjnego (np. obniżenie podatków, ceł, akcyzy, dobry dostęp do źródeł finansowania) ⇒ czynniki o charakterze finansowym i społecznym a także politycznym

2. cele rozwojowe projektu - inwestycje popularne (z przyszłością, mogą wpłynąć na wzmożony popyt na produkty lub usługi)

3. strategia i polityka rozwoju dotyczące przemysłu, usług, rolnictwa itp.

4. infrastruktura instytucjonalna → otoczenie firm, banków, działanie samorządów

5. mechanizmy podejmowania decyzji (szybkości, wieloszczeblowość, biurokracja lub jej brak)

Strategia projektu inwestycyjnego:

Celem długookresowym projektów inwestycyjnych nie jest ani maksymalizacja produkcji, ani minimalizacja kosztów, ani maksymalizacja zysków. Celem jest kombinacja tych elementów. Aby go osiągnąć potrzebna jest strategia. Np.:

- strategia przywództwa kosztowego - firma staje się liderem kosztowym

- strategia odmienności (różnicowania) dywersyfikacji

- strategia koncentracji (luk rynkowych

Procedura formułowania strategii projektu inwestycyjnego

Sformułowanie wersji projektu. Określenie preferowanych

Zasad budowania strategii projektu




Określenie szczegółowych celów projektu


I warunków ograniczających

Wybór strategii projektu




Określenie strategii projektu




Określenie celów i strategii operacyjnych




Określenie kombinacji celów i strategii operacyjnych


Spełniających wymóg konkurencyjności projektu

Określenie strategii realizacji projektu




Weryfikacja i dostosowanie strategii do

Warunków realizacji i eksploatacji projektu

Inwestycje infrastrukturalne

Infrastruktura - podstawowe urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa

Infrastruktura w wąskim ujęciu to obiekty majątku trwałego związane w sposób bezpośredni i stały z obsługiwanym terenem.

Infrastruktura w ujęciu szerokim to usługi świadczone na rzecz ludności różnych zakładów i instytucji gospodarki narodowej

Infrastrukturę rozpatruje się w trzech aspektach

1. technicznym

2. ekonomicznym

3. organizacyjnym

Znaczenie infrastruktury:

- lokacyjne (związane z działalnością usługową na rzecz systemu osadnictwa)

- lokalizacyjną (wpływanie na rozmieszczenie różnych obiektów)

Infrastruktura jest narzędziem polityki przestrzennej.

Rodzaje działalności zaliczanych do infrastruktury

Dział infrastruktury gałęzie

infrastruktury

Transport i łączność transport szynowy

Infrastruktura transport drogowy


gospodarcza transport rzeczny

transport morski

transport lotniczy

telekomunikacja

poczta

Energetyka elektroenergetyka

Gazownictwo

Ciepłownictwo

Ochrona i kształtowanie zbiorniki wodne

Środowiska regulacja rzek, melioracja

Zapotrzebowanie w wodę

Kanalizacja

Oczyszczalnia ścieków

Oczyszczanie osiedli

Nauka i szkolnictwo wyższe instytuty naukowe

Szkoły wyższe

Oświata przedszkola


Szkoły podstawowe

Infrastruktura Szkoły ogólnokształcące

społeczna Szkoły zawodowe

Kultura radio i telewizja

Sale widowiskowe

Muzea, biblioteki

Ochrona zdrowia i żłobki

Opieka społeczna szpitale i sanatoria

Ośrodki zdrowia

Pogotowia

Opieka społeczna

Kultura fizyczna urządzenia sportowe

I wypoczynkowa tereny zielone

Inwestycje infrastrukturalne podlegają ocenie przy wykorzystaniu specyficznych metod oceny inwestycji finansowych.

Gminy realizują inwestycje komunalne, czyli infrastrukturalne służące określonym społecznościom.

Cztery rodzaje cech infrastruktury:

I. cechy techniczne

1. długi okres powstawania (długi okres realizacji)

2. Niepodzielność techniczna obiektu

3. Trwałość

II. Cechy ekonomiczne

1. Wysoka kapitało i majątkochłonność

2. Wysoki udział kosztów stałych

3. Niepodzielność ekonomiczna

4. Korzyści dużej skali

5. Ograniczona suwerenność konsumenta (konsument jako użytkownik obiektów strukturalnych ma znikomy wpływ na kształtowanie się obiektów)

III. Cechy organizacyjne

1. występowanie tzw. korzyści zewnętrznych

2. konieczność publicznego zarządu i sprawowania kontroli

3. Cecha cybernetyczna

Kierunki oddziaływania infrastruktury w regionie





Strefa warunki bytu

Produkcyjna ludności


korzyści zewnętrzne zaspokajanie potrzeb

w zakresie - zbiorowych


- inwestycji - indywidualnych


- eksploatacji








Infrastruktura




Zapotrzebowanie przestrzenne



w skali

• regionu

- jednostek osadniczych

Model finansowania infrastruktury

Opiera się na czterech zasadach:

1. zasada odpowiedzialności finansowej - polega na tym, że odpowiednia instytucja rządowa lub samorządowa jest odpowiedzialna za poniesienie podstawowych kosztów przygotowania inwestycji, zaś użytkownicy za koszty budowy i eksploatacji

2. każde działanie powinien prowadzić podmiot, który w danych warunkach jest najbardziej efektywny

3. optymalizacji mikroekonomicznej - potencjalni użytkownicy obiektu nie mogą być zmuszeni do finansowego uczestniczenia w projekcie, jeśli koszty ich udziału przekraczają korzyści

Czynniki decydujące o angażowaniu się rządu

• założony poziom aktywności gospodarczej rządu, która określa skłonność rządu do prowadzenia inwestycji infrastrukturalnych

• charakter dobra infrastrukturalnego jako dobra publicznego

• zaawansowanie w rozwoju infrastruktury danego kraju

• ograniczenia budżetowe w danym czasie

Techniki finansowania infrastruktury:

• BOT (build - operate - transfer) - właściciel po zbudowaniu obiektu przekazuje go sektorowi publicznemu

• BOOT (build - own - operate - transfer) - właściciel przekazuje obiekt sektorowi publicznemu po pewnym okresie eksploatacji

• BOO (build - own - operate) - właściciel eksploatuje infrastrukturę bez powiązania z sektorem publicznym

• BOOST (build - own - operate - subide - transfer) - infrastruktura w okresie prywatnej eksploatacji jest dotowana i po pewnym okresie przekazana sektorowi publicznemu

• BLT (build - lease - transfer) - po zbudowaniu sektor prywatny stopniowo przekazuje infrastrukturę sektorowi publicznemu

Spółka BOOT - jest to zazwyczaj prywatna spółka, która realizuje przedsięwzięcie BOOT, jest tzw. koncesjonariuszem. Otrzymuje ona koncesję od urzędu na realizację konkretnego projektu. Prawa i obowiązki tej spółki określone są w koncesji lub w umowie BOOT zawartej z rządem. Spółkę BOOT mogą tworzyć oprócz podmiotów prywatnych także banki, międzynarodowe instytucje, mogą to być tez inwestorzy publiczni.

Umowa BOOT - jest to rodzaj umowy, na podstawie której podmiot prywatny podejmuje się budowy danego obiektu infrastrukturalnego łącznie z jego projektowaniem, finansowaniem, eksploatacja i utrzymaniem. Następnie ten podmiot prywatny eksploatuje obiekt przez ustalony okres pobierając od użytkowników odpowiednie opłaty, które nie mogą przewyższać kwot zawartych w umowie BOOT.

Etapy przedsięwzięcia BOOT:

• Identyfikacja przedsięwzięcia inwestycyjnego

• Przygotowanie rządu do procedury składania ofert

• Przygotowanie inwestora do złożenia oferty

• Selekcja

• Przygotowanie przedsięwzięcia

• Realizacja

• Eksploatacja

• Przekazanie

---