Pojęcia i określenia

Każdemu z pojęć oznaczonych literami przyporządkuj odpowiednie określenie oznaczone liczbą:

(a) ograniczony (rzadki) zasób

(b) prawo malejących przychodów

(c) rynek (mechanizm rynkowy)

(d) produkt narodowy brutto

(e) podział dochodu

(f) ekonomia pozytywna

(g) wolny rynek

(h) mikroekonomia

(i) krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji)

(j) stopa bezrobocia

(k) płatności transferowe

(l) makroekonomia

(m) gospodarka mieszana

(n) ogólny poziom cen

(o) ekonomia. normatywna

(p) gospodarka nakazowa

1. Gałąź ekonomii zajmująca się szczegółową analizą decyzji jednostek gospodarczych dotyczących określonych towarów.

2. Sądy (twierdzenia) ekonomiczne oparte na subiektywnym systemie wartościowania.

3. Gospodarka, w której problemy ekonomiczne rozstrzygane są w rezultacie współdziałania sektora prywatnego i publicznego.

4. Sposób podziału dochodu między różne grupy społeczne lub jednostki (w ramach danego kraju lub gospodarki światowej).

5. Proces, w którym decyzje konsumpcyjne gospodarstw domowych dotyczące spożycia różnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące struktury i sposobu produkcji oraz decyzje zatrudnionych dotyczące wymiaru czasu pracy i miejsca zatrudnienia, są determinowane przez mechanizm cen.

6. Świadczenia pieniężne na rzecz jednostek, od których nie wymaga się w zamian żadnych usług.

7. Rynki, na których nie występuje interwencjonizm państwowy.

8. Zasób, na który popyt przy zerowej cenie przekraczałby podaż.

9. Gałąź ekonomii zajmująca się współzależnościami w gospodarce jako całości.

10. Wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w określonym czasie, na przykład w ciągu roku.

11. Odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy.

12. Wskaźnik średniego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce w danym okresie do ich poziomu w określonym czasie w przeszłości.

13. Krzywa wyznaczająca przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra maksymalną wielkość produkcji dobra drugiego.

14. W miarę zwiększania zatrudnienia w danej gałęzi, każdy następny zatrudniony przyczynia się do wzrostu łącznej produkcji gałęzi w stopniu mniejszym niż poprzedni.

15. System gospodarczy, w którym wszelkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo.

16. Sądy ekonomiczne będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki.

Zadanie 1

W plemieniu zamieszkującym tropikalną wyspę jest 5 osób, które zajmują się zrywaniem orzechów kokosowych lub zbieraniem strusich jaj. Bez względu na liczbę zatrudnionych przy danym zaję­ciu, jeden zatrudniony może zerwać 20 orzechów albo zebrać 10 jaj dziennie.

1. Wykreśl krzywą możliwości produk­cyjnych plemienia.

2. Załóżmy, że dzięki wynalezieniu no­wej techniki wspinania się na palmę kokosową zbiór orzechów stał się łatwiejszy i jeden zatrudniony może zerwać 28 orzechów. Wykreśl nową krzywą transformacji.

Zadanie 2

Rysunek 1. 1 przedstawia krzywą możliwości produkcyjnych pewnego społeczeństwa w dziedzinie aparatów fotograficznych i zegarków.

1. Określ każdą z poniższych kombina­cji jako efektywną, nieefektywną lub nieosiągalną:

1. 60 aparatów i 200 zegarków,

2. 60 zegarków i 80 aparatów,

3. 300 zegarków i 35 aparatów,

4. 300 zegarków i 40 aparatów,

5. 58 aparatów i 250 zegarków.

1. Załóżmy, że dane społeczeństwo produkuje 300 zegarków i 40 aparatów, ale chce wytworzyć dodatkowo 20 aparatów. Z jakiej liczby zegar­ków musi zrezygnować, aby mogło wyprodukować 20 dodatkowych aparatów?

2. Z jakiej liczby zegarków trzeba by zrezygnować, aby możliwe było zwiększenie produkcji aparatów o następne 20 sztuk, tj. do 80 sztuk?

Rysunek 1. 1. Krzywa możliwości produkcyjnych

Zadanie 3

Plemię zamieszkałe w dżungli zajmuje się połowem ryb i zbieraniem mango. Krzywa możliwości produkcyjnych tego plemienia przedstawiona jest na rysunku 1. 2.

Rysunek 1. 2. Ryby czy mango ?

Która z kombinacji obu dóbr jest dla plemienia osiągalna przy obecnym sta­nie zasobów?

1. Tylko A.

2. Tylko B

3. A i B

4. A, B i C

5. Tylko D.

Zadanie 4

Rysunek 1. 3 przedstawia krzywą moż­liwości produkcyjnych pewnej gospo­darki. Jeżeli jest ona w fazie recesji, to którą z czterech kombinacji dóbr (A, B, C, D) wytwarza?

Rysunek 1. 3. Krzywa możliwości produkcyjnych

Zadanie 5

Które z poniższych twierdzeń mają charakter normatywny, a które pozytywny?

1. Ceny ropy naftowej w latach 1973-1974 wzrosły ponad trzykrotnie.

2. W 1984 r. ubogim krajom przypadła mniejsza część dochodu światowego, niżby im się należała.

3. Podział dochodów na świecie jest niesprawiedliwy: na kraje biedne, obejmujące 61% ludności świata, przypada zaledwie 6% dochodu globalnego.

4. Na początku lat dziewięćdziesiątych w krajach zachodnich gwałtownie wzrosła stopa bezrobocia.

5. Rząd polski powinien prowadzić politykę mającą na celu obniżenie stopy bezrobocia.

6. Palenie tytoniu jest postawą antyspołeczną i powinno być bezwzględnie zwalczane.

7. Podniesienie opodatkowania wyrobów tytoniowych będzie zniechęcać do palenia.

8. Gospodarka Polski jest bliższa systemowi wolnorynkowemu niż gospodarka Białorusi.

Zadanie 6

Które z poniższych stwierdzeń dotyczą mikroekonomii, a które makroekonomii?

1. Na początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, nastąpił gwałtowny wzrost stopy bezrobocia.

2. Wyższe opodatkowanie wyrobów tytoniowych ograniczy palenie.

3. Na początku lat dziewięćdziesiątych znacząco zwiększyło się bezrobocie wśród pracowników budowlanych.

4. Wzrost sumy dochodów społeczeństwa spowoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych.

5. Pracownik, który otrzymał podwyżkę wynagrodzenia, prawdopodobnie zwiększy sumę wydatków przeznaczanych na zakup dóbr i usług luksusowych.

6. Przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup maszyn, jeżeli przewidywana stopa zwrotu jest zadowalająca.

7. Wysoka stopa procentowa w gospodarce może ograniczyć aktywność inwestycyjną.

8. Poziom produktu narodowego brut­to w Wielkiej Brytanii w 1991 r. był wyższy niż w 1981 r.

Zadanie 7

Rysunek 1. 4 przedstawia w formie krzywej transformacji dokonywany przez społeczeństwo wybór między usługami publicznymi a dobrami pry­watnymi. Trzy punkty A, B, C przedstawiają różny stopień zaangażowania państwa w procesy gospodarcze. Dopasuj poszczególne punkty do następujących hipotetycznych sytuacji:

1. gospodarka, w której interwencja państwa ograniczona jest do minimum, a sektor publiczny świadczy jedynie minimalną ilość niezbędnych usług,

2. gospodarka, w której państwo bierze na siebie duży zakres odpowiedzialności za sprawy gospodarcze, realizuje politykę wysokiego opodatkowania oraz świadczenia dużego zakresu usług publicznych,

3. gospodarka, w której państwo świadczy usługi publiczne w zakresie większym niż niezbędne mini­mum, ale pozostawia swobodę sek­torowi prywatnemu.

Rysunek 1. 4. Wybór między usługami publicznymi a dobrami prywatnymi

Zadanie 8

Które z poniższych świadczeń nie są przykładami płatności transferowych?

1. Zasiłki dla bezrobotnych.

2. Podatek od wartości dodanej.

3. Emerytura.

4. Dodatki do płac.

5. Wynagrodzenie pielęgniarki.

Zadanie 9

Które z poniższych stwierdzeń nie byłyby prawdziwe w klasycznym modelu gospodarki nakazowej?

1. Przedsiębiorstwa decydują o rozmiarach zatrudnienia.

2. Podział dochodu narodowego kontrolowany jest przez władze państwowe.

3. O strukturze produkcji decyduje rząd.

4. Wybór techniki produkcji nie zależy od przedsiębiorstwa.

5. Centralny organ planistyczny decyduje o tym, co, jak i dla kogo będzie wytwarzane.

Tak/Nie

1. Ekonomia traktuje o zachowaniach ludzi, a więc nie jest nauką.

2. Szok cenowy na rynku ropy naftowej w latach 1973-1974 i 1978-1980 nie miał wpływu na strukturę produkcji w Wielkiej Brytanii.

3. Wzrost zdolności produkcyjnych gospodarki przejawia się w przesunięciu krzywej transformacji na prawo od początku układu.

4. Gospodarka, w której występuje bezrobocie, nie znajduje się na krzywej swoich możliwości produkcyjnych.

5. Adam Smith głosił, że jednostki kierujące się indywidualnym interesem będą sterowane „niewidzialną ręką" rynku ku działaniom służącym interesom całego społeczeństwa.

6. Gospodarka byłego ZSRR jest przykładem gospodarki nakazowej, w której rynek nie odgrywał żadnej roli.

7. Rząd powinien subsydiować koszty opieki zdrowotnej ludzi starych.

8. Produkt krajowy brutto to wartość produktów wytworzonych w gospodarce w danym okresie.

9. Wiele twierdzeń ekonomii pozytywnej cieszy się powszechną akceptacją ekonomistów.

Problemy sprawdzające

1. Wyobraź sobie, że samotnie mieszkasz na wyspie; który z problemów, co, jak i dla kogo produkować, nie będzie wymagał rozwiązania przez ciebie? b) w jaki sposób te trzy problemy są rozstrzygane w twojej rodzinie?

2. W gospodarce jest 5 robotników. Każdy z nich może wytworzyć albo 4 ciastka, albo 3 koszule dziennie. Produkcja na 1 zatrudnionego nie zależy od liczby innych robotników w tej samej gałęzi: a) wykreśl krzywą możliwości produkcyjnych; b) ile ciastek mogłoby wytworzyć społeczeństwo, gdyby zgodziło się zupełnie zrezygnować z koszul? c) wskaż na rysunku punkty oznaczające nieefektywną organizację produkcji; d) dlaczego punkty na zewnątrz krzywej (nad krzywą) możliwości produkcyjnych są nieosiągalne?

3. Które z następujących stwierdzeń ma charakter pozytywny, a które normatywny? Uzasadnij odpowiedź: stopa inflacji spadła poniżej 10% rocznie; ponieważ inflacja obniżyła się, rząd powinien rozszerzyć swoją działalność; poziom dochodu w Wielkiej Brytanii jest wyższy niż w Rosji; ludzie w Wielkiej Brytanii są szczęśliwsi niż w Rosji; ludzie nie powinni być nakłaniani do picia alkoholu, a podatki na napoje alkoholowe powinny być utrzymywane na wysokim poziomie; wyższe opodatkowanie alkoholu zmniejszy skalę pijaństwa.

4. Które z następujących stwierdzeń dotyczą mikroekonomii, a które makroekonomii: a) stopa inflacji jest niższa niż w latach siedemdziesiątych; b) ceny żywności w tym miesiącu spadły; c) sprzyjające warunki atmosferyczne przyniosą w tym roku dobre zbiory; d) bezrobocie w Warszawie jest niższe niż średnio w całej Polsce; e) szok naftowy lat 1973 -1974 spowodował inflację i bezrobocie na dużą skalę w Wielkiej Brytanii.

Problemy do przemyślenia

Problem 1

Ekonomia zajmuje się trzema podstawowymi problemami: co, jak i dla kogo jest wytwarzane. Zastanów się, który z tych trzech problemów pasuje do poniższych zdarzeń:

1. odkrycie znacznych rezerw gazu ziemnego w łatwo dostępnych złożach,

2. zmiana struktury podatku dochodowego powodująca redystrybucję dochodów na korzyść biednych,

3. prywatyzacja wiodącej gałęzi gospodarki,

4. wzrost cen towarów importowanych.

Problem 2

Społeczeństwo dokonuje wyboru między wytwarzaniem dóbr służących bieżącej konsumpcji i dóbr inwestycyjnych, które określą przyszłą zdolność produkcyjną gospodarki. Rysunek 1. 5 przedstawia krzywą możliwości produkcyjnych tych dwóch rodzajów dóbr.

Rysunek 1. 5. Wybór między konsumpcją a inwestycjami

1. Co możemy powiedzieć o położeniu krzywej możliwości produkcyjnych w kolejnych okresach analizy danej gospodarki?

2. W jaki sposób odpowiedź na poprzednie pytanie zależy od doboru konkretnego punktu na krzywej w okresie wyjściowym?

Problem 3

Pytanie dotyczy krzywej możliwości produkcyjnych przedstawionej na rysunku 1. 6. Który z zaznaczonych punktów (A, B, C i D) zapewni prawdopodobnie najwyższą stopę wzrostu gospodarczego w następnych okresach?

Rysunek 1. 6. Wybór między konsumpcją a inwestycjami

7

---