Subwencje dla gmin

1.Subwencje

Subwencje ogólne są przekazywane przez organy państwowe na zadania własne gmin i stanowią łącznie z dochodami własnymi podstawę do planowania wydatków budżetowych na dany rok Od 1994 system subwencjonowania samorządu gminnego podlegał stopniowym zmianom. Były to zarówno zmiany w rodzajach subwencji, jak też w ich konstrukcji.

1.1.Nowa konstrukcja subwencji ogólnej

Subwencja ogólna jest jednym z konstytucyjnych źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Ta forma transferu środków finansowych z budżetu państwa do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, została w nowej ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zachowana, zmianie ulega jedynie konstrukcja subwencji.

O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Od 2004 roku gminy otrzymywały z budżetu państwa subwencję ogólną składając się z części:

• PODSTAWOWEJ

• OŚWIATOWEJ

• REKOMPENSACYJNEJ

Od 2004 roku subwencja ogólna dla gmin składać się będzie z:

• części wyrównawczej,

• części równoważącej,

• części oświatowej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 r. dochodach jednostek samorządu terytorialnego. rozdział 2 art. 4 pkt

Od 1 stycznia 2004 roku gminy nie będą otrzymywały części rekompensującej subwencji ogólnej, w odniesieniu do kwoty rekompensującej utratę dochodów z tytułu częściowej likwidacji podatku od środków transportowych. Wprowadzenie tej części subwencji miało na celu wyrównanie ubytku dochodów w związku z częściową likwidacją podatku od środków transportowych, a ponieważ podstawę ustalenia tej kwoty stanowiły dane o wykonaniu dochodów z tytułu podatku od środków transportowych za 1997 rok, w chwili obecnej nie ma uzasadnienia, by utrzymywać w tym zakresie subwencję ustaloną według danych historycznych. Likwidacja tej części subwencji nie oznacza jednak ubytku dochodów gmin, ponieważ ta część subwencji ogólnej została zastąpiona dochodami własnymi.

Z dniem wejścia w życie nowej ustawy, gminy nie będą otrzymywały również części rekompensującej subwencji ogólnej z tytułu ulg i zwolnień ustawowych. Dotychczasowa rekompensata ubytku dochodów gmin z tego tytułu nie obejmowała wszystkich ustawowych ulg i zwolnień, jakie zawarte są w przepisach prawa. Uznano, że nowe regulacje powinny zmierzać do ograniczenia katalogu ustawowych ulg i zwolnień rekompensowanych z budżetu państwa jak i pozostałych ulg i zwolnień. Ubytek dochodów gmin z tego tytułu został wyrównany poprzez zwiększenie dochodów własnych.

W 2004 r. gminy otrzymają część rekompensującą subwencji ogólnej z tytułu ostatecznego rozliczenia części rekompensującej subwencji ogólnej, określonej w art. 24 pkt 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2003. W projekcie ustawy budżetowej na rok 2004 na ten cel przewidziano kwotę w wysokości 237.076 tys. zł.

System wyrównawczy

Na szczególną uwagę zasługuje wprowadzenie systemu wyrównawczego, który będzie miał za zadanie wyrównanie różnic w dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Z uwagi na duże zróżnicowanie dochodów w gminach , powiatach i województwach w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadzony został system wyrównawczy, który ma za zadanie ochronę jednostek najsłabszych ekonomicznie.

Różnice w dochodach poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego będą wyrównywane w postaci: części wyrównawczej oraz części równoważącej dla gmin.

1.2.Część wyrównawcza subwencji ogólnej dla gmin.

Część wyrównawcza subwencji ogólnej dla gmin składa się z kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej .

Rysunek: Budowa części wyrównawczej subwencji ogolnej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 r. dochodach jednostek samorządu terytorialnego. rozdział 2 art. 4 pkt 1.

Część wyrównawcza subwencji ogólnej stanowić będzie wydatek budżetu państwa i stabilne źródło dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

Część wyrównawcza subwencji ogólnej dla gmin, w projekcie ustawy budżetowej na 2004 r., została zaplanowana w wysokości 3.468.555 tys. zł.

Kwota podstawowa

Wysokość kwoty podstawowej ustalana jest w oparciu o dochody podatkowe. Zgodnie z art. 20 ust 3, przez dochody podatkowe rozumie się łączne dochody z tytułu: podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku leśnego, podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej, wpływów z opłaty skarbowej, wpływów z opłaty eksploatacyjnej, udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych.

Podstawę do ustalenia wysokości kwoty podstawowej na 2004 r. stanowią dane ze sprawozdań z wykonania podstawowych dochodów podatkowych gminy za 2002 r., z uwzględnieniem korekt, złożonych do właściwych regionalnych izb obrachunkowych, w terminie do dnia 30 czerwca 2003 roku oraz dane o liczbie mieszkańców według stanu na dzień 31 grudnia 2002 r., ustalonej przez Główny Urząd Statystyczny.

Kwotę podstawową otrzymają gminy, w których dochód podatkowy na 1 mieszkańca (G) jest niższy od 92% średniego dochodu podatkowego na 1 mieszkańca kraju.

Wyrównywanie potencjału dochodowego gmin jest uzależnione od relacji między dochodem podatkowym na 1 mieszkańca w gminie (G) a średnim dochodem podatkowym na 1 mieszkańca w kraju (Gg):

Tabela: Zasady obliczania wysokości kwoty podstawowej dla gminy.

A) Jeżeli : G ≤ 40%Gg, to

• Wpłata= ∑m* X [90%(40%Gg-G) + 40,755Gg]

B) Jeżeli : 40%Gg < G ≤ 75%Gg, to

• Wpłata= ∑m* X [80%(75%Gg-G) +12,75%%Gg]

B) Jeżeli : 75%Gg < G≤ 92% , to

Wpłata= ∑m* X [75%(92%Gg-G) ]

*liczba mieszkańców gminy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 r. dochodach jednostek samorządu terytorialnego. rozdział 4 art. 20 pkt 4.

W 2004 r. kwotę podstawową otrzymają 1977 gminy.

Kwota uzupełniająca

Wysokość kwoty uzupełniającej uzależniona jest od gęstości zaludnienia w gminie, w relacji do średniej gęstości zaludnienia w kraju (w 2002 r. średnia gęstość zaludnienia w kraju wynosiła 122 osoby na 1 km²) i dochodu gminy na 1 mieszkańca.

Kwotę uzupełniającą otrzymają tylko te gminy, w których gęstość zaludnienia, ustalona przez Główny Urząd Statystyczny według stanu na dzień 31 grudnia 2002 roku (art. 2 pkt 11), jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju i dochód podatkowy na 1 mieszkańca gminy jest nie wyższy niż 150% średniego dochodu podatkowego na 1 mieszkańca kraju.

Rysunek: Zasady obliczania wysokości kwoty uzupełniającej dla gminy.

= X 17%GgX

*średnia gęstość zaludnienia w kraju

**średnia gęstość zaludnienia w gminie

Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego rozdział 2 art. 20 pkt 7

Jeżeli w gminie, o której mowa w ust. 7, wskaźnik G jest wyższy od 150% wskaźnika Gg, gmina ta nie otrzymuje kwoty uzupełniającej. Kwota uzupełniająca, wyliczona w sposób określony w powyższym schemacie, zwiększa część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin.

W 2004 r. kwotę uzupełniającą otrzymają 1823 gminy.

1.3.Solidarnościowy system wpłat

Jednym z elementów systemu wyrównawczego jest solidarnościowy system wpłat.

Wpłat będą dokonywać gminy, w których dochód na 1 mieszkańca jest wyższy od 150% średniego dochodu na 1 mieszkańca w kraju

Gminy dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin.

Rysunek: Schemat , kryteria i celowość dokonywania wpłat przez gminy

* wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie.

**wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 r. O dochodach jednostek samorządu terytorialnego rozdział 4 art. 29 pkt 1

Zasady obliczania wysokości wpłaty dokonywanej przez gminę uzależnione są od jej:

• wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca- G, -

• wskaźnika dochodów podatkowych wszystkich gmin Gg

• liczby mieszkańców ∑m

Tabela: Zasady obliczania wysokości wpłaaty dokonywanej przez gminy

A) Jeżeli :150%Gg ≤ G ≤ 200%Gg, to

• Wpłata= ∑m X [20%(G-150%Gg)]

B) Jeżeli : 200%Gg ≤ G ≤ 3 00%Gg, to

• Wpłata= ∑m X [10%Gg +25%(G-200%Gg)]

B) Jeżeli : 200%Gg ≤ G , to

Wpłata= ∑m X [35%Gg +30%(G-300%Gg)]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy z 13 listopada 2003 r. dochodach jednostek samorządu terytorialnego. rozdział 4 art. 29 pkt 2.

1

1.4.Część równoważąca subwencji ogólnej dla gmin

Część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin ustala się w wysokości stanowiącej sumę:

1. łącznej kwoty wpłat gmin

2. łącznej kwoty uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej tych gmin, których wskaźnik dochodów podatkowych (G0 jest wyższy od 150% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gmin w kraju (Gg) i które w związku z tym nie otrzymują kwoty uzupełniającej, choć jest ona dla nich obliczona.

W 2004 r. część równoważąca subwencji ogólnej jest przeznaczona dla gmin, w których dochody przeliczeniowe, ustalone według zasad określonych w art. 76 ust 4 ustawy będą niższe od dochodów bazowych, o których mowa w art. 76 ust. 2 ustawy, uzyskanych w 2002 r. na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 31 grudnia 2003 r.

1.5.Część oświatowa subwencji ogólnej dla gmin, powiatów i województw.

Zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, ustala się corocznie w ustawie budżetowej w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych.

Planowana na 2004 r. kwota części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego wynosi 25.082.854.000 zł.

Z kwoty tej odliczona została 1% rezerwa w wysokości 250.828.540 zł, która została powiększona o kwotę 3.174 zł wynikającą z zaokrągleń.

Część oświatowa subwencji ogólnej stanowi 16,4% planowanych na 2004 r. dochodów budżetu państwa.

Zakres zadań oświatowych realizowany przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, stanowiący podstawę do naliczenia planowanych kwot subwencji oświatowej na 2004 r., określony został przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu na podstawie wstępnych danych

• o liczbie uczniów w roku szkolnym 2003/2004 wg stanu na dzień 10 września 2003r.,

• danych dotyczących liczby nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego wykazanych w sprawozdaniach EN - 3 na rok szkolny 2003/2004

• danych statystycznych zawartych w sprawozdaniach GUS na rok szkolny 2002/2003.

w odniesieniu do pozostałych elementów formuły algorytmicznej podziału części oświatowej subwencji ogólnej pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego.

W związku z powyższym, podzielono pomiędzy poszczególne szczeble samorządu terytorialnego kwotę 24.832.022.286 zł, z tego dla:

• gmin 15.550.897.330 zł,

1.6.Mechanizm zachęcający do łączenia się jednostek samorządu terytorialnego.

Nowy system finansów samorządu terytorialnego zawiera mechanizm zachęcający do łączenia się jednostek samorządu terytorialnego.

Dla gmin i powiatów powstałych w wyniku połączenia dwóch lub więcej gmin lub powiatów, wskaźnik udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, w okresie 5 lat, począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym podjęto decyzję o połączeniu, jest zwiększony o pięć punktów procentowych.

Subwencja ogólna

Część WYRÓWNAWCZA subwencji ogólnej

Część OŚWIATOWA subwencji ogólnej

Część RÓWNOWAŻĄCA subwencji ogólnej

Kwota UZUPEŁNIAJĄCA

Kwota PODSTAWOWA

Część WYRÓWNAWCZA subwencji ogólnej

Kwota PODSTAWOWA

Kwota UZUPEŁNIAJĄCA

(A*-B**)

A

Liczba mieszkańców gminy

Kwota części uzupełniającej

BUDŻET PAŃSTWA z przeznaczeniem na:

WPŁATA

Gminy, w których wskaźnik G* jest większy niż 150% wskaźnika Gg**,

na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin.

---