Opracowanie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów według zagadnień dr. Rajmunda Molskiego 2006/07 - Uniwersytet Szczeciński

Konkurencja jest pojęciem normatywnym, ale nie doczekała się definicji legalnej. W mowie potocznej konkurencja uchodzi za synonim rywalizacji. Z kolei Sąd Antymonopolowy zdefiniował konkurencję jako współzawodnictwo wielu podmiotów, które, działając na jednym rynku, dążą do tego samego celu uzyskania na nim przewagi. W definicji tej pominięto w ogóle kryterium efektu społeczno-ekonomicznego, przez co poza jej zakresem znalazła się tzw. konkurencja potencjalna (sytuacja w której na rynku działa jeden podmiot, który w obawie przed wejściem na rynek silnych konkurentów zachowuje się tak, jakby ci konkurenci faktycznie istnieli).

1-2. Ogólna charakterystyka systemu prawnej ochrony konkurencji w Polsce.

System prawnej ochrony konkurencji tworzą regulacje prawne chroniące konkurencję i jakość konkurowania; są to:

1. prawo antymonopolowego przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

cel: ochrona ekonomicznych mechanizmów konkurencji w interesie publicznym i ochrona zbiorowych interesów (p. niżej);

instrumenty ochrony konkurencji: decyzje prezesa UOKiK i orzeczenia SOKiK;

2. prawo nieuczciwej konkurencji przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;

cel: ochrona indywidualnych interesów przedsiębiorców;

instrumenty: orzeczenia sądów powszechnych;

3. prawo subwencyjne przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej;

cel: ochrona konkurencji w interesie publicznym i ochrona indywidualnych interesów przedsiębiorców;

instrumenty: decyzje prezesa UOKiK.

3. Cele UOKiK.

Celami UoKiK są:

a) rozwój i ochrona konkurencji;

b) ochrona zbiorowych [tzn. nie - indywidualnych] interesów przedsiębiorców

i konsumentów.

Oba cele mają charakter publicznoprawny i służą osiągnięciu celu nadrzędnego, jakim jest dążenie do osiągnięcia korzystnych efektów społeczno - ekonomicznych (wzrost produkcji, wzrost jakości towarów i usług, wzrost liczby miejsc pracy, spadek cen i kosztów produkcji etc.) i jednoczesne zwalczanie zjawisk negatywnych wiążących się z istnieniem konkurencji lub jej ograniczaniem.

4. Zakres przestrzenny obowiązywania ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Zakres stosowania UOKiK jest eksterytorialny; przepisy ustawy stosuje się do wszelkich opisanych w niej zachowań antykonkurencyjnych, które wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium RP (art. 1 ust. 2 UOKiK),co w szczególności oznacza, że:

1. dla zastosowania przepisów ustawy do konkretnego zachowania nie ma znaczenia to, gdzie zostało ono podjęte, ani to, czy jest zgodne z prawem obowiązującym w miejscu ich podjęcia;

2. przepisów ustawy nie stosuje się do nawet najperfidniejszych zachowań antykonkurencyjnych podejmowanych na terytorium RP, jeśli ich skutki nie mają szansy ujawnić się w Polsce.

Dla oceny, czy działanie przedsiębiorcy zagranicznego ma na terytorium RP skutek praktyki antykonkurencyjnej, miarodajna jest jego pozycja rynkowa na rynku zagranicznym. Podobnie, dla oceny, czy zagraniczny przedsiębiorca stosuje praktyki ograniczające konkurencję, nie jest miarodajne otoczenie rynkowe istniejące na rynku polski, jeśli ów zagraniczny przedsiębiorca na ten rynek nigdy nie wszedł.

5. Wyłączenia spod zakresu obowiązywania UoOKiK.

UOKiK nie stosuje się:

1. w zakresie, w jakim podważałyby istnienie lub treść praw własności intelektualnej
   i przemysłowej;

UOKiK stosuje się w pozostałym zakresie, tzn. w odniesieniu do praktyk korzystania
z praw własności intelektualnej i przemysłowej przez przedsiębiorców - w szczególności do zawieranych między przedsiębiorcami umów licencyjnych i umów know-how;

prawa własności intelektualnej i przemysłowej są prawami wyłącznymi; tworzą po stronie uprawnionego monopol na korzystanie z nich, ale istnienie podobnych monopoli nie zagraża ekonomicznym mechanizmom konkurencji (a z reguły wręcz ją stymuluje), a w każdym razie nie jest w stanie zagrażać im do tego stopnia, aby uzasadniało ingerencję w istnienie i treść praw wyłącznych, a tym samym w opłacalność prowadzenia badań naukowych, twórczości artystycznej etc.;

2. do ograniczeń konkurencji dopuszczonych mocą odrębnych ustaw;

ograniczeniem konkurencji jest sytuacja, w których wszyscy lub część konkurujących przedsiębiorców rezygnuje w całkowicie lub częściowo z dalszej rywalizacji (ad maiori in minus w grę wchodzi także eliminacja konkurencji, czyli sytuacja, w której powstaje monopol);

w grę wchodzą m.in.:

• monopol Państwa na prowadzenie działalności w zakresie gier liczbowych, loterii pieniężnych, wideoloterii i gry telebingo [p. ustawa o grach i zakładach wzajemnych];

• zasada Third Person Access i wynikające z niej ograniczenie swobody dysponowania siecią przesyłową przez przedsiębiorstwa energetyczne [p. art. 4 ust. 2-3 Prawa energetycznego];

• ograniczenia co do wysokości ceny i wielkości produkcji cukru [p. ustawa o regulacji rynku cukru].

3. do układów zbiorowych pracy [porozumień między pracodawcami i grupą pracowników];

wyłączenie spod reżimu UOKiK układów zbiorowych pracy nie formułuje wyjątku,
ale truizm - pracownicy nie są samodzielnymi uczestnikami rynku i nie służy im status przedsiębiorców, zaś nie będąc przedsiębiorcami nie mogą zawierać porozumień w rozumieniu UOKiK, nie mówiąc już o porozumieniach ograniczających konkurencję;

6. Zakres podmiotowy UOKiK.

Adresatami UOKiK są:

a) przedsiębiorcy;

b) konsumenci;

c) organy władzy publicznej i inne instytucje ochrony konkurencji i konsumentów, w tym w

szczególności:

prezes UOKiK;

sąd ochrony konkurencji i konsumentów;

rzecznicy praw konsumentów;

organy Państwowej Inspekcji Handlowej i innych inspekcji.

7. Pojęcie przedsiębiorcy w UOKiK.

W rozumieniu UOKiK przedsiębiorcą jest:

1. przedsiębiorca w rozumieniu USDG tzn. podmiot wykonujący we własnym imieniu oraz
   w sposób zorganizowany i ciągły zarobkową działalność wytwórczą (bez działalności wytwórczej w rolnictwie), budowlaną, handlowa, usługową (bez usług agroturystycznych), górniczą lub inną działalność zawodową;

2. podmiot organizujący lub świadczący usługi o charakterze użyteczności publicznej chodzi o powszechnie dostępne usługi, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności; podmiot organizujący i/lub świadczący tego rodzaju usługi jest przedsiębiorcą w rozumieniu UOKiK wyłącznie w zakresie, w jakim je organizuje i świadczy (jeśli takim podmiotem jest jednostka samorządu terytorialnego, reżimowi UOKiK w żadnym wypadku nie podlega jej działalność władcza);

3. osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu chodzi o osoby wykonujące tzw. wolne zawody (jak adwokaci, lekarze, architekci, biegli rewidenci etc.); art. 4 pkt 1b) UOKiK jest zabytkiem, z czasów gdy wykonujący wolne zawody nie byli przedsiębiorcami w rozumieniu Prawa działalności gospodarczej; w rozumieniu USDG są;

4. osoba fizyczna posiadająca akcje lub udziały zapewniające jej co najmniej 25% głosów w organach co najmniej jednego przedsiębiorcy lub posiadająca kontrolę [uprawnienia, które, łącznie lub osobno, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych i faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na określonego przedsiębiorcę (przedsiębiorców)] nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, jeśli podejmuje działania koncentracyjne.

8. Organy orzekające i inne podmioty właściwe w sprawach ochrony konkurencji i

konsumentów.

Podmiotami właściwymi w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów są:

1. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

prezes UOKiK jest centralnym organ administracji rządowej; podlega prezesowi Rady

Ministrów [jako tzw. organ pozaresortowy];

prezes UOKiK jest właściwym organem ochrony konkurencji w rozumieniu prawa

wspólnotowego;

prezesa UOKiK powołuje na 5 lat; zostaje nim zwycięzca konkursu na to stanowisko;

w konkursie mogą brać osoby z wykształceniem wyższym oraz z dużą wiedzą teoretyczną i doświadczenie z zakresu gospodarki rynkowej oraz ochrony konkurencji i konsumentów; prezes UOKiK jest odwoływany po upływie kadencji, a wcześniej tylko w przypadku nawiązania przez niego stosunku pracy (z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku profesora w szkole wyższej lub placówce naukowej), podjęcia działalności gospodarczej w charakterze przedsiębiorcy lub objęcia funkcji członka organu zarządzającego lub kontrolnego przedsiębiorcy;

Prezes UOKiK wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji

i Konsumentów;

zadania omówione w zagadnieniu 11!!

2. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta [SOKiK]:

SOKiK jest z urzędu wydział gospodarczy Sądu Okręgowego w Warszawie; SOKiK jest

sądem wyspecjalizowanym, ale należy wobec powyższego do struktury sądów powszechnych (w szczególności nie jest sądem administracyjnym, mimo tego co zostało
w następnym punkcie);

SOKiK rozpoznaje odwołania od postanowień i decyzji prezesa UOKiK wydanych

w postępowaniach prowadzonych na podstawie UOKiK; w sprawach tych SOKiK wydaje wyrok, na który służy odwołanie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wcześniej wyrok SOKiK był ostateczny i jedynym środkiem jego zaskarżenia była kasacja; później ktoś się dopatrzył, że to trochę nie bardzo przystaje do konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego :D);

postępowanie przed SOKiK regulują przepisy KPC o postępowaniu w sprawach

gospodarczych;

stronie, która wniosła odwołanie od postanowienia lub decyzji prezesa UOKiK nie służą

nadzwyczajne środki wzruszenia tych postanowień i decyzji;

3. organy Państwowej Inspekcji Handlowej

organy PIH są właściwe do wydawania upoważnień do przeprowadzenia kontroli

w siedzibie przedsiębiorcy w toku postępowania przed prezesem UOKiK; pracownicy PIH są uprawnieni do przeprowadzania takich kontroli [kontrola dotyczy okoliczności objętych postępowaniem przed prezesem UOKiK;

kontrolującemu służy prawo:

• wstępu na grunt oraz do budynków, lokali, pomieszczeń i środków transportu

kontrolowanego przedsiębiorcy;

• żądania udostępnienia akt, ksiąg i wszelkich innych dokumentów związanych

z przedmiotem kontroli;

• żądania od kontrolowanego przedsiębiorcy, osoby uprawnionej do jego

reprezentowania oraz posiadacza kontrolowanej nieruchomości, lokalu etc. udzielenia wyjaśnień w związku z przedmiotem kontroli;

W toku takiej kontroli pracownicy PIH mogą przeprowadzić przeszukanie, o ile zgodził się na to SOKiK (z wnioskiem o zgodę występuje prezes UOKiK);

4. organy samorządu terytorialnego

wykonuja zdania z akresu ochrony interesów konsumentów określone w przepisach

szczegółowych oraz zadania w zakresie ochrony praw konsumentów polegające na prowadzeniu edukacji konsumenckiej;

zadania samorządów powiatowychw zakresie ochrony praw konsumentów wykonują

powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów

rzecznik konsumentów jest organem samorządu powiatowego;

rzecznika konsumentów:

• powołuje i odwołuje organ stanowiący i kontrolny powiatu, któremu rzecznik

bezpośrednio podlega i przed którym ponosi odpowiedzialność (ustawodawca nie precyzuje jaką, najprawdopodobniej nie chodzi o odpowiedzialność karną ani odpowiedzialność osób prowadzących hotel, ale o odpowiedzialność za prawidłowe wykonywanie swoich obowiązków);

• zatrudnia starosta, który wykonuje wobec niego czynności z zakresu prawa pracy;

pozycję organizacyjną i wysokość wynagrodzenia rzecznika określają odpowiednio statut powiatu i przepisy o pracownikach samorządowych;

zadania rzecznika - zagadnienie 12

5. organizacje konsumenckie

organizacjami konsumenckimi są niezależne od przedsiębiorców (i związków przedsiębiorców)

organizacje społeczne, których zadania statutowe obejmują ochronę interesów konsumentów;

organizacje konsumenckie reprezentują interesy konsumentów wobec organów administracji

publicznej;

organizacje mogą uczestniczyć w realizacji rządowej polityki konsumenckiej;

organizacje konsumenckie mają w szczególności prawo do:

α) opiniowania projektów aktów prawnych dotyczących praw i interesów konsumentów;

β) przeprowadzania testów produktów i usług i publikowania ich wyników; prowadzenia

poradnictwa konsumenckiego, opracowywania i wdrażania konsumenckich programów edukacyjnych, wydawania publikacji o tematyce konsumenckiej;

γ) wykonywania publicznych zadań z zakresu ochrony konsumentów zleconych im przez

władze publiczne oraz ubiegania się o dotację na realizację tych zadań;

δ) składania wniosków o wszczęcie postępowania antymonopolowego lub postępowania

w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

6. inne instytucje, do których ustawowych lub statutowych zadań należy ochrona interesów konsumentów.

9. Status prawny Prezesa UOKiK.

Prezes UOKiK jest centralnym organ administracji rządowej; podlega prezesowi Rady Ministrów [jako tzw. organ poza resortowy]. Prezes UOKiK jest właściwym organem ochrony konkurencji w rozumieniu prawa wspólnotowego.

Prezesa UOKiK powołuje na 5 lat; zostaje nim zwycięzca konkursu na to stanowisko.
W konkursie mogą brać osoby z wykształceniem wyższym oraz z dużą wiedzą teoretyczną
i doświadczeniem z zakresu gospodarki rynkowej oraz ochrony konkurencji i konsumentów.

Prezes UOKiK jest odwoływany po upływie kadencji, a wcześniej tylko w przypadku nawiązania przez niego stosunku pracy (z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku profesora w szkole wyższej lub placówce naukowej), podjęcia działalności gospodarczej w charakterze przedsiębiorcy lub objęcia funkcji członka organu zarządzającego lub kontrolnego przedsiębiorcy;

Prezes UOKiK wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów;

10. Organizacja UOKiK.

Kierownictwo:

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Wiceprezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (obecnie dwóch), Dyrektor Generalny Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów

Departamenty:

Departament Prawny i Orzecznictwa Europejskiego

Składa się z następujących komórek organizacyjnych: Wydziału Prawno-Legislacyjnego, Wydziału Orzecznictwa, samodzielnych stanowisk radców prawnych oraz samodzielnych stanowisk głównych specjalistów ds. legislacji.

Do podstawowych zadań Departamentu Prawnego i Orzecznictwa Europejskiego należy:

1. przygotowywanie i opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów;

2. reprezentowanie Prezesa UOKiK w postępowaniach sądowych (przed sokiem sądem apelacyjnym i Sądem Najwyższym, sądami administracyjnymi);

3. obsługa prawna Urzędu (przygotowywanie projektów najważniejszych przepisów z zakresu prawa antymonopolowego i konsumenckiego, opiniowanie projektów przygotowywanych
   w departamentach merytorycznych);

4. wydawanie opinii prawnych w zakresie interpretacji przepisów ustawy antymonopolowej oraz innych ustaw, z których wynikają określone zadania i kompetencje Prezesa UOKiK oraz podległej mu Inspekcji Handlowej;

5. wyjaśnianie wątpliwości prawnych powstających w trakcie prac różnych komórek organizacyjnych Urzędu;

6. gromadzenie orzecznictwa zarówno krajowego, jak i wspólnotowego z zakresu ochrony konkurencji, konsumentów, pomocy publicznej oraz prowadzeniem rejestru odwołań i zażaleń kierowanych do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, apelacji wnoszonych do sądu apelacyjnego, kasacji wnoszonych do Sądu Najwyższego oraz skarg do sądów administracyjnych;

7. analizowanie orzecznictwa oraz wybranych zagadnień z zakresu polskiego i wspólnotowego prawa ochrony konkurencji i konsumentów;

8. redagowanie Dziennika Urzędowego UOKiK.

 

Departament Ochrony Konkurencji

W ramach Departamentu Ochrony Konkurencji działają trzy wydziały (zajmujące się odpowiadającymi ich nazwom sektorami gospodarki): Wydział Przemysłu, Energetyki i Transportu, Wydział Łączności i Mediów oraz Wydział Usług i Handlu.

Działania DOK - u:

1. mają na celu przeciwdziałanie porozumieniom antykonkurencyjnym oraz praktykom nadużywania dominującej pozycji rynkowej przez przedsiębiorców.

2. DOK odpowiada za prowadzenie postępowań w sprawach ww. praktyk oraz koncentracji,

3. przygotowuje decyzje i postanowienia w tym zakresie;

4. opracowuje stanowisko Prezesa Urzędu w związku z ewentualnymi odwołaniami, zażaleniami i kasacjami, jednocześnie kontroluje wykonanie wydanych decyzji i wyroków.

5. pracownicy DOK reprezentują Urząd w pracach legislacyjnych związanych z zagadnieniami polityki konkurencji, przygotowują projekty rządowych programów rozwoju konkurencji
   i okresowe sprawozdania z ich realizacji;

6. współdziałanie z Komisją Europejską oraz organami ds. konkurencji funkcjonujących
   w państwach członkowskich UE w ramach Europejskiej Sieci w celu koordynacji działań na szczeblu wspólnotowym;

 

Departament Analiz Rynku

Departament Analiz Rynku tworzą: Wydział Badań Rynku, Wydział Analiz Ekonomicznych oraz Wydział Instytucji Finansowych i Usług.

 Zadania DAR - u:

1. analizowanie informacji o stanie konkurencji na poszczególnych rynkach krajowych,
   w szczególności monitorowanie poziomu koncentracji gospodarki oraz analizowanie zachowań rynkowych przedsiębiorców;

2. badania rynków, na których dochodzi do zakłóceń konkurencji będących przedmiotem prowadzonych postępowań, a także okresowe badania rynków o wrażliwej strukturze najczęściej narażanych na naruszenia prawa antymonopolowego (w przypadku domniemania, że doszło do naruszenia prawa, DAR zawiadamia kierownictwo Urzędu o konieczności wszczęcia postępowania);

3. koordynacja działań badawczych prowadzonych w innych jednostkach Urzędu, (przygotowuje plany badań, uczestniczy w pracach nad kształtem rządowej polityki konkurencji);

4. monitorowanie zmian zachodzących we wspólnotowej polityce konkurencji, sporządzanie raportów z prowadzonych badań na potrzeby UOKiK;

5. tworzenie i zarządzanie bazami danych na temat konkurencji w polskiej gospodarce;

6. wspieranie departamentów orzeczniczych przy prowadzonych przez nie postępowaniach przez wykonywanie analiz ekonomicznych

 

Departament Monitorowania Pomocy Publicznej

Departament Monitorowania Pomocy Publicznej tworzą cztery wydziały: Wydział Pomocy Regionalnej, Wydział Pomocy Horyzontalnej, Wydział Pomocy Sektorowej i Sprawozdawczości oraz Wydział Pomocy Restrukturyzacyjnej.

 Departament Monitorowania Pomocy Publicznej:

1. dokonuje oceny zgodności ze wspólnym rynkiem projektów programów pomocowych oraz pomocy indywidualnej (udzielanej na podstawie decyzji albo umów);

2. wyraża stanowisko wobec obowiązku notyfikacji tychże projektów do Komisji Europejskiej;

3. ma za zadanie przygotowywać i zbierać wszelkie dokumenty i informacje wymagane przez Komisją Europejską, Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji;

4. jest odpowiedzialny za monitorowanie pomocy publicznej;

5. przygotowuje coroczny raport na jej temat zawierający wyniki monitorowania, jak: wielkość, forma i przeznaczenie pomocy publicznej oraz ocenę jej skutków w sferze konkurencji na podstawie sprawozdań przedstawionych przez udzielające jej organy.

 

Departament Polityki Konsumenckiej

Departament Polityki Konsumenckiej składa się z Wydziału Handlu, Infrastruktury i Turystyki, Wydziału Usług Finansowych i Mediów oraz Samodzielnego Stanowiska Pracy do Spraw Analitycznych i Rozwiązań Systemowych.

Zadaniem departamentu jest:

1. kształtowanie i realizowanie rządowej polityki konsumenckiej;

2. inicjowanie prac legislacyjnych nad tworzeniem i nowelizacją przepisów dotyczących konsumentów.

3. wytaczanie (w porozumieniu z Departamentem Prawnym i Orzecznictwa Europejskiego) powództw o uznanie postanowień wzorców umownych za niedozwolone;

4. prowadzenie rejestru klauzul niedozwolonych;

5. wspieranie j.s.t., krajowych organizacji społecznych i innych instytucji, do zadań których należy ochrona interesów konsumentów oraz inicjowanie badania towarów i usług.

 

Departament Nadzoru Rynku

1. realizuje zadania wynikające z ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów, ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności oraz ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych
   i biopaliw ciekłych;

2. zatwierdza plany kontroli i monitoruje ich przebieg oraz poddaje ocenie ich skuteczność;

3. prowadzi postępowania w sprawie bezpieczeństwa produktów;

4. ewidencjonuje produkty niebezpieczne, a także zbiera na ich temat informacje, które przekazuje następnie właściwym organom; gromadzi ponadto powiadomienia przekazywane przez producentów i dystrybutorów o wprowadzonych na rynek wyrobach nie spełniających wymagań bezpieczeństwa;

5. w imieniu Prezesa UOKiK DNR monitoruje działanie systemu kontroli zgodności wyrobów
   z zasadniczymi wymaganiami określonymi w aktach prawnych wprowadzających do polskiego prawa tzw. dyrektywy nowego podejścia.;

6. współpracuje z organami wyspecjalizowanymi, opiniując ich plany kontroli i przekazując informacje o wprowadzanych do obrotu wyrobach nie spełniających zasadniczych wymagań. Prowadzi również rejestr takich wyrobów;

7. wykonuje zadania Prezesa UOKiK związane z zarządzaniem systemem monitorowania
   i kontrolowania jakości paliw ciekłych (opracowuje zasady i przygotowuje programy kontroli stacji paliwowych i hurtowni, sporządza raporty o jakości paliw ciekłych przekazywane Radzie Ministrów i Komisji Europejskiej, prowadzi bazę danych koniecznych do podejmowania działań kontrolnych [wykaz przedsiębiorców, stacji paliw i hurtowni oraz laboratoriów posiadających certyfikaty akredytacyjne na prowadzenie badań paliwa]).

 

Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej

Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej składa się z następujących wydziałów: Wydziału Współpracy z Zagranicą, Wydziału Komunikacji Społecznej, Wydziału Mediów - Centrum Prasowego oraz samodzielnego stanowiska ds. opracowywania wystąpień publicznych i wypowiedzi Kierownictwa Urzędu.

DWzZiKS:

1. jest odpowiedzialny za realizację polityki informacyjnej Urzędu oraz współpracę międzynarodową w zakresie ochrony konkurencji i praw konsumentów;

2. współpracuje ze środkami masowego przekazu, organizuje konferencje prasowe
   i międzynarodowe, merytorycznie opracowuje programy edukacyjne popularyzujące wiedzę
   o prawach konsumentów i zasadach konkurencji oraz odpowiada za przygotowanie wydawnictw Urzędu;

3. wymienia doświadczenia w zakresie informacji i edukacji konsumenckiej z organami samorządu terytorialnego, krajowymi organizacjami społecznymi i innymi instytucjami, których zadaniem jest ochrona interesów konsumentów;

4. przygotowuje wyjazdy zagraniczne pracowników UOKiK pod względem merytorycznym
   i organizacyjnym, a także opracowuje programy wizyt zagranicznych gości przyjeżdżających na zaproszenie Prezesa Urzędu;

5. jest koordynatorem systemu Europejskiej Wymiany Dokumentów-Polska, służącego do wypracowywania stanowisk Polski w ramach prac grup roboczych Rady Unii Europejskiej;

6. zarządza bazami danych CIRCA (baza danych Komisji Europejskiej) oraz bazą danych OLISnet, w której przechowywane są dokumenty publikowane przez OECD.

 

Departament Środków Pomocowych, Budżetu i Administracji

Departament składa się z pięciu wydziałów: Wydziału Środków Pomocowych, Wydziału Finansowo-Księgowego, Wydziału Zamówień Publicznych i Administracji, Wydziału Kadr i Szkolenia oraz Wydziału Informatyki. Dodatkowo w jego skład wchodzą stanowiska ds. BHP, prowadzenia rejestru kar oraz Główny Księgowy Resortu.

 Departament Środków Pomocowych, Budżetu i Administracji:

1. zajmuje się realizacją programów pomocowych finansowanych ze środków Unii Europejskiej i Phare;

2. zajmuje się prowadzeniem zamówień publicznych oraz bieżącą obsługą Urzędu, sprawami administracyjno-gospodarczymi;

3. odpowiada za planowanie i wykonywanie budżetu resortu oraz prowadzi rejestr kar pieniężnych;

4. prowadzi sprawy kadrowe (przeprowadza rekrutacje, oblicza wynagrodzenia, opracowuje ścieżki rozwoju zawodowego pracowników itp.);

5. jest odpowiedzialny za sprawne funkcjonowanie systemu informatycznego centrali Urzędu
   i delegatur;

Sekretariat Prezesa UOKiK

Delegatury:

Wrocław, Bydgoszcz, Łódź, Lublin, Kraków, Warszawa, Gdańsk, Katowice, Poznań

Gospodarstwo Pomocnicze UOKiK

Gospodarstwo Pomocnicze Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów to komórka utworzona decyzją Prezesa Urzędu z dnia 30 grudnia 1998 r. Podstawowym przedmiotem jej działalności jest sprawowanie zarządu i administrowanie budynkiem Urzędu oraz jego obsługa gospodarczo-techniczna. Zakres działania Gospodarstwa Pomocniczego obejmuje m. in. prowadzenie gospodarki konserwacyjno-remontowej urządzeń i instalacji technicznych budynku, ochrona nieruchomości oraz prowadzenie spraw związanych z bezpieczeństwem BHP i przeciwpożarowym. Gospodarstwo Pomocnicze odpowiada także za utrzymanie budynku Urzędu i jego otoczenia
w porządku i czystości. Komórka ta zajmuje się również organizacją i obsługą szkoleń oraz seminariów.

11. Zadania i kompetencje Prezesa UOKiK.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji państwowej. Odpowiada bezpośrednio przed Prezesem Rady Ministrów. Wybierany jest w drodze konkursu i powoływany na pięcioletnią kadencję przez Prezesa Rady Ministrów. Do kompetencji Prezesa UOKiK należy kształtowanie polityki antymonopolowej oraz polityki ochrony konsumentów.

Podstawowym instrumentem Prezesa Urzędu w zakresie ochrony konkurencji jest prowadzenie postępowań antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję - nadużywania pozycji dominującej na rynku oraz niedozwolonych porozumień (karteli). Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań oraz nałożeniem kary pieniężnej. Prezesowi UOKiK przysługuje również prawo kontroli koncentracji, w celu niedopuszczenia do sytuacji, w której w wyniku łączenia się przedsiębiorców powstanie podmiot dominujący na rynku.

Od 2004 roku Prezes UOKiK opiniuje projekty pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej, która jest jedynym organem władnym podejmować decyzje
w sprawach zgodności wsparcia ze Wspólnym Rynkiem. Na podstawie sprawozdań podmiotów udzielających pomocy oraz jej beneficjentów Prezes Urzędu przygotowuje raporty roczne o wsparciu państwa - przede wszystkim jego skuteczności i efektywności, a także wpływie na konkurencję.

Do kompetencji Prezesa Urzędu należy również prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań, a także, na podstawie ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, nałożeniem kary pieniężnej. Ochronie słabszych uczestników rynku służą również działania zmierzające do wyeliminowania z obrotu prawnego niedozwolonych postanowień umownych - to znaczy kształtujących interesy konsumentów w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Podstawowym narzędziem są kontrole wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców.

  Ochronie zdrowia i życia konsumentów służą postępowania w sprawach ogólnego bezpieczeństwa. W ich wyniku Prezes UOKiK może nakazać między innymi wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie oraz, zgodnie z nowelizacją ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów z 12 stycznia 2007 roku, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 tyś. zł. Zapewnieniu, że w obrocie znajdują się wyłącznie produkty bezpieczne i spełniające zasadnicze wymagania - określone w aktach prawnych wprowadzających do prawa polskiego tzw. dyrektywy nowego podejścia - służy system nadzoru rynku monitorowany przez Prezesa Urzędu. UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów realizuje rządową politykę ochrony konsumentów. Podstawowym zadaniem UOKiK w tym obszarze jest występowanie w interesie publicznym - to znaczy wszczynanie postępowań administracyjnych o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. W ich efekcie Prezes Urzędu wydaje decyzje zakazujące stosowania praktyki naruszającej prawa słabszych uczestników rynku oraz nakłada karę pieniężną w wysokości do 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W przypadku nie wywiązania się przedsiębiorcy z nałożonych obowiązków - Prezes Urzędu nakłada karę
w wysokości do 10 tyś. euro za każdy dzień zwłoki.

UOKiK współpracuje z miejskimi i powiatowymi rzecznikami konsumentów oraz finansowanymi z budżetu Państwa organizacjami pozarządowymi (Federacja Konsumentów, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich), które udzielają bezpłatnej pomocy prawnej w sprawach indywidualnych.

Ważną rolę pełni przysługujące Prezesowi UOKiK prawo kontroli wzorców stosowanych
w umowach z udziałem konsumentów. W jej następstwie do Sądu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów kierowane są pozwy o uznanie klauzul za niedozwolone. Postanowienia, które
w oparciu o prawomocny wyrok sądu wpisane zostały do Rejestru klauzul niedozwolonych nie mogą być używane w obrocie prawnym z udziałem konsumentów.

Każdego roku UOKiK opiniuje setki ustaw i innych aktów prawnych, dbając, by w należytym stopniu uwzględniały interesy konsumentów. Urząd inicjuje również zmiany legislacyjne zmierzające do zapewnienia słabszym uczestnikom rynku możliwie pełnej ochrony. Dzięki temu udało się między innymi doprowadzić do delegalizacji w 2004 roku przedsiębiorców działających w tak zwanym systemie argentyńskim, z którego funkcjonowaniem wiązało się szereg naruszeń praw konsumentów. Urząd przygotował również ustawę o kredycie konsumenckim, w której zapisano szereg rozwiązań korzystnych dla słabszych uczestników rynku.

12. Rzecznicy Praw Konsumentów

Rzecznik konsumentów to instytucja prawna, której podstawowym zadaniem jest "stanie na straży praw konsumenta". Z dniem 1 stycznia 1999 roku, władze samorządu powiatowego zyskały uprawnienie do powoływania powiatowego (miejskiego) Rzecznika Konsumentów.

Minęły już kilka lat, a istnieją powiaty, gdzie nadal nie znajdziemy tej pomocnej konsumentom instytucji. Jednocześnie wiedza obywateli, że istnieje taki urząd oraz wiedza
o uprawnieniach i zadaniach Rzeczników Konsumentów jest bardzo mała. Powiatowy (Miejski) Rzecznik Konsumentów realizuje zadania samorządu powiatowego również w zakresie edukacji konsumenckiej. Niestety nie jest wyposażony w uprawnienia władcze. Toteż jego rola sprowadza się do działań o charakterze mediacyjnym.

Podstawowym zadaniem rzecznika jest udzielanie bezpłatnego poradnictwa i informacji prawnych z zakresu ochrony konsumenta. Ma on uprawnienie do składanie wniosków w sprawie regulacji prawa miejscowego, w zakresie ochrony konsumentów. W szczególności może opiniować plan zagospodarowania przestrzennego. Uprawnienie to bywa najczęściej wykorzystywane
w sprawach opiniowania projektów budowy i usytuowania dużych centrów handlowych (hiper i super marketów). Poza tym ma on prawo występowania do przedsiębiorców w sprawach ochrony interesów konsumentów. Najczęściej przybiera to postać mediacji. Przedsiębiorca jest zobowiązany do udzielenia wszelkich wyjaśnień i odpowiedzi na zapytanie stawiane przez rzecznika. Niestety prawodawca nie przewidział żadnej sankcji za nie wywiązanie się z tego obowiązku.

Najważniejszym uprawnieniem z punktu widzenia konsumenta, jest prawo rzecznika do wytaczania powództwa na rzecz konsumenta, oraz wstępowania do toczącego się postępowania za zgodą konsumenta. Umożliwia to konsumentom wyzbycie się obawy konieczności ponoszenia kosztów sądowych. Rzecznik podobnie jak organizacje społeczne zwolniony jest z opłat sądowych.

Bardzo ważnym uprawnieniem rzecznika jest prawo zaskarżenia do Sądu Antymonopolowego klauzul umownych (uregulowań z umowy, nierównomiernie rozkładających prawa i obowiązki stron umowy), niekorzystnych dla konsumenta. Na pytanie gdzie znajdziemy rzecznika, istniej tylko jedna odpowiedź w starostwie powiatowym. Możliwe jest jednak powołanie tej instytucji przez kilka sąsiedzkich powiatów, wówczas pracuje on w kilku miejscach i należałoby upewnić się kiedy udziela pomocy w naszym starostwie.

13. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta [SOKiK]:

SOKiK-iem jest z urzędu wydział gospodarczy Sądu Okręgowego w Warszawie;

SOKiK jest sądem wyspecjalizowanym, ale należy wobec powyższego do struktury sądów

powszechnych (w szczególności nie jest sądem administracyjnym, mimo tego co zostało
w następnym punkcie);

SOKiK rozpoznaje odwołania od postanowień i decyzji prezesa UOKiK wydanych

w postępowaniach prowadzonych na podstawie UOKiK; w sprawach tych SOKiK wydaje wyrok, na który służy odwołanie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wcześniej wyrok SOKiK był ostateczny i jedynym środkiem jego zaskarżenia była kasacja; później ktoś się dopatrzył, że to trochę nie bardzo przystaje do konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego :D);

postępowanie przed SOKiK regulują przepisy KPC o postępowaniu w sprawach

gospodarczych;

stronie, która wniosła odwołanie od postanowienia lub decyzji prezesa UOKiK nie służą

nadzwyczajne środki wzruszenia tych postanowień i decyzji;

14 - 15. Pojęcie porozumienia ograniczającego konkurencję oraz typy porozumień antykonkurencyjnych ze względu na ich formę (umowy, uchwały i uzgodnione praktyki).

Zakazane są porozumienia zawarte w formie uzgodnionej praktyki, umowy oraz decyzji zrzeszeń (stowarzyszeń, związków) przedsiębiorców. Każda z tych form jest tak samo traktowana
w świetle przepisów.

Porozumieniem, które nie budzi wątpliwości, co do swojego istnienia jest porozumienie zawarte w formie umowy pisemnej. Jest to zgodna wola dwóch lub więcej stron (przedsiębiorców), które zobowiązują się do określonego działania lub zaniechania. W przypadku porozumień zawartych w formie pisemnej nie ma wątpliwości, co do ich zawarcia, ponieważ istnieje dokument.

Uzgodniona praktyka jest specyficzną forma porozumienia, bowiem w przypadku uzgodnionych praktyk nie istnieje żaden dokument, który wskazywały na jego zawarcie. Porozumienie to polega na dorozumianym działaniu dwóch lub więcej stron bez podpisywania dokumentów zobowiązujących do określonego działania lub zaniechania. Może ono być zawierane
np. podczas spotkań biznesowych. Uzgodnione praktyki mogą być mylone z tzw. zachowaniem paralelnym.

Decyzja zrzeszenia przedsiębiorców jest formą porozumienia, które polega na kierowaniu przez organy związku (stowarzyszenia, zrzeszenia) przedsiębiorców określonej branży antykonkurencyjnych decyzji do członków stowarzyszenia w celu ich stosowania. Chodzi, co do zasady o organy stanowiące związku, tak aby decyzje były wiążące dla jego członków.

Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest ograniczenie konkurencji. Cel lub skutek mają charakter alternatywny. Oznacza to, że dla zastosowania przepisów antymonopolowych wystarczy, że jedna z omawianych przesłanek jest spełniona (choć mogą być obie). Jeżeli zatem porozumienie ma antykonkurencyjny cel (skutek jeszcze nie wystąpił albo w ogóle nie wystąpi),
to jest ono traktowane jako niedozwolone w świetle reguł konkurencji. Z drugiej strony, jeżeli celem porozumienia nie jest ograniczenie konkurencji, ale skutek w postaci takiego ograniczenia wystąpił, wówczas również można zastosować przepisy antymonopolowe.

Cel porozumienia może być zawarty w tekście umowy (jeżeli taka istnieje) lub może być dorozumiany. Dopuszczalne jest zastosowanie przepisów antymonopolowych również w sytuacji,
gdy strony nie zamierzają (nie mają na celu) ograniczyć konkurencji, lecz w wyniku analizy konkretnego przypadku można stwierdzić, że obiektywny cel umowy miał antykonkurencyjny

charakter. Jeżeli analiza porozumienia pozwala na uznanie, że cel umowy nie ogranicza konkurencji,

wówczas bada się jej skutek na określonym rynku.

Skutki zawarcia porozumienia mogą mieć charakter aktualny lub potencjalny. Pierwszy występuje na rynku tuż po zawarciu porozumienia i w zasadzie nie ma wątpliwości, ze ograniczenie konkurencji nastąpiło w jego wyniku. Skutki potencjalne ocenia się poprzez analizę przewidywalnych zachowań przedsiębiorców na rynku po zawarciu porozumienia (zarówno stron porozumienia, jak też przedsiębiorców nie biorących udziału w porozumieniu).

Dokonując oceny celu lub skutku porozumienia dla stwierdzenia jego wpływu na konkurencję

konieczne jest kierowanie się kryteriami obiektywnymi, a nie subiektywnym wyobrażeniem stron
o ich umowie. Wynika z tego, że przesłanka dobrej wiary nie ma, co do zasady, wpływu na orzeczenia organu antymonopolowego.

16. Tzw. paralelne (równoległe) zachowania rynkowe.

Zachowanie paralelnym polega na takim samym zachowaniu się przedsiębiorców na danym rynku (np. podwyżkami cen), które jednak nie wynika z dokonanych uzgodnień, ale ze specyficznej struktury określonego rynku (zachowania paralelne nie są zakazane). Mogą być mylone często
z uzgodnionymi praktykami, jednak różnią się od nich - patrz zagadnienia 14 - 15.

17. Rodzaje porozumień antykonkurencyjnych wedle kryterium ich treści (cenowe, kontyngentowe, podziałowe, dyskryminujące, bojkot, wiązane, przetargowe).

Do najczęściej spotykanych w praktyce uzgodnień należą uzgodnienia cenowe.

Przykład: producenci cukru ustalili, że będzie dla nich korzystne określenie ceny minimalnej na ten produkt. Żaden z nich nie będzie mógł konkurować cenowo, co z oczywistych względów prowadzi do utrzymywania się jednakowej ceny. Konsument nie ma wyboru, choć mógłby go mieć, gdyby nie to, że producenci uzgodnili, że nie będą konkurować ceną.

Przepisy antymonopolowe traktują porozumienia cenowe niezwykle surowo, zaliczając je do najcięższych nadużyć w zakresie wolności konkurencji. Działania takie nie tylko ograniczają konkurencję, czy nawet ją wykluczają, lecz także bezpośrednio wpływają na stan kieszenie konsumentów. Jeśli bowiem żaden z porozumiewających się przedsiębiorców nie złamie porozumienia, to nie ma powodu aby konkurować obniżając ceny. Przedsiębiorca ma więc większe zyski, gdyż konsument płaci więcej.

Kolejne niedozwolone porozumienie to porozumienie terytorialne. Polega ono na tym, że poszczególni przedsiębiorcy będą oferowali swoje towary jedynie na określonych geograficznie terenach.

Przykład: Przedmiotem uzgodnienia było stosowanie w różnych częściach kraju różnych cen
(w częściach bogatych - wyższych, w częściach biednych - niższych).

Negatywny skutek takiego porozumienia jest dla konsumentów oczywisty, szczególnie w sytuacji wprowadzenia ceny wyższej na danym terytorium. W konsekwencji nabywcy muszą albo więcej zapłacić albo ponosić koszty dojazdu, by dotrzeć do miejsca, gdzie oferowany towar ma cenę niższą. Podobnie przykładem porozumienia terytorialnego może być także porozumienie, w świetle którego musi być zachowana określona odległość między aptekami. Gdyby wprowadzić takie porozumienie
w życie, to przedsiębiorcy - farmaceuci, mając na względzie własne korzyści, lokalizowaliby apteki
w większej odległości od siebie. Interes aptekarzy w ograniczeniu liczby aptek na danym obszarze jest niewątpliwy, naruszenie interesów nabywców leków - konsumentów - także.

Kolejnym porozumieniem jest porozumienie asortymentowe.

Przykład: Uzgodniono, jakie gatunki warzyw będą uprawiane przez określoną grupę producentów (działających zwykle na określonym obszarze).

Skutkiem takiego porozumienia jest to, że jego uczestniczy mają pewność, że na danym obszarze nie spotkają się z konkurencją (a przynajmniej znacznie ją ograniczą), stąd mogą dyktować ceny, a więc zwiększyć swój zysk. To, że jest to niekorzystne dla konsumentów, nie budzi wątpliwości: ograniczenie bądź nawet wyeliminowanie produkcji konkurencyjnej pozwoli na dyktat cenowy.

Występują także porozumienia kontyngentowe, polegające na ograniczeniu produkcji lub sprzedaży, są zawierane w celu podniesienia poziomu dochodów uczestników takiego postępowania.

Przykład: Producenci uzgadniają, który z nich będzie produkował okna z plastiku, a który z drewna. Dotąd produkowali oba asortymenty, w związku z tym „wygaszają” jedną linię technologiczną, przestawiając ją na inną produkcję.

Ograniczenie takie zmniejsza ilość towarów dostępnych na rynku, co pozwala na utrzymanie ich wyższej ceny, aniżeli mogłoby to mieć miejsce w sytuacji, gdyby do uzgodnień takich nie doszło. Kolejnym skutkiem porozumień kontyngentowych może być sytuacja, że przedsiębiorca nie musi konkurować oferując nowe, czy lepsze produkty. W efekcie konsumenci otrzymują mniejszą liczbę towarów, po wyższej cenie, zwykle gorszej jakości, niekiedy także przestarzałych technologicznie. Porozumienia kontyngentowe ograniczają nabywcom zakres wyboru szczególnie w przypadku, gdy przedsiębiorcy ustalą, że nie będą oferować określonych produktów lub usług.

Ograniczenie konkurencji rynkowej może także mieć miejsce według kryterium podmiotowego.

Przykład: Producenci „dzielą” kupujących wedle przyjętego kryterium, np. nabywcy wiejscy i miejscy, umawiając się jednocześnie, który z nich któremu nabywcy będzie dany towar oferować.

Negatywny skutek takiego porozumienia może nastąpić wówczas, gdy przedsiębiorcy będą produkować towar różnej jakości, choć tego samego rodzaju. Dla nabycia lepszego towaru klienci będą zmuszeni do odpowiednich poszukiwań, ponosząc dodatkowe koszty.

18. Środki relatywizacji zakazu porozumień ograniczających konkurencję.

19. Porozumienia bagatelne

Spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję wyłączone są tzw. porozumienia bagatelne, czyli takie, które zawierane są przez przedsiębiorców mających nikły udział w rynku (nie więcej niż 5% w roku poprzedzającym zawarcie porozumienia - w wypadku porozumień zawieranych między konkurentami, i 10% - gdy porozumienie jest zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu). Porozumienia bagatelne ze względu na niski udział
w rynku ich stron nie ograniczają prawidłowych mechanizmów rynkowych w warunkach istnienia wolnej konkurencji.

20. Porozumienia zwolnione spod zakazu na podstawie tzw. klauzuli rozsądku

21. Rynek właściwy.

To rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości (w tym jakość) są uznawane przez ich nabywców za podobne (substytucyjne) oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj, właściwości, preferencje konsumentów, czy znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.

Wynika z tego, że rynkiem właściwym jest rynek, który jest zarazem:

1. rynkiem właściwym asortymentowo chodzi o rynek towarów, które są uznawane przez ich nabywców za dobra substytucyjne ze względu na ich właściwości (w tym jakość), cenę
   i przeznaczenie; substytucyjność towarów zależy od uznania nabywców, więc jest kryterium subiektywnym i wypada znaleźć jakiś sposób jego obiektywizacji - Komisja Europejska wskazuje, że w grę wchodzą przede wszystkim badania statystyczne i analiza krzyżowej elastyczności cenowej popytu (w ten sposób ETS odkrył, że rynek bananów jest autonomicznym rynkiem właściwym asortymentowo i nie tworzy części rynku owoców świeżych);

2. rynkiem właściwym terytorialnie chodzi o rynek towarów oferowanych na określonym obszarze, w granicach którego istnieją zbliżone warunki konkurencji; to, czy warunki konkurencji są zbliżone ustawodawca każe oceniać biorąc pod uwagę rodzaj i właściwości oferowanych towarów, istnienie barier w dostępie do rynku, preferencje konsumentów oraz znaczące różnice cen i kosztów transportu;

3. rynkiem właściwym czasowo chodzi o rynek towarów oferowanych w określonym okresie,
   w którym utrzymują się zbliżone warunki konkurencji; wymogu właściwości czasowej nie ma
   w ustawowej definicji rynku właściwego, ale zwraca na niego uwagę doktryna i orzecznictwo (por. wyrok Sądu Antymonopolowego z 07.04.1999 r. w sprawie piwa na jarmarku dominikańskim; sąd uznał, że właściwość rynku wynajmu stoisk na pasie drogowym w centrum Gdańska jest ograniczony czasem trwania jarmarku).

Określenie rynku właściwego jest niezbędne do ustalenia, czy określony podmiot nie nadużywa lub nie nadużył na nim swej pozycji dominującej w stosunku do innych przedsiębiorców lub konsumentów. Odrębnie w każdej sprawie prowadzonej przez UOKiK konieczne jest wyznaczenie rynku właściwego. Na przykład, gdy pewien producent zaczyna wytwarzać samochody napędzane wodorem, powstaje pytanie, czy to wystarczająca przesłanka, aby uznać, że działa on na odrębnym rynku właściwym. Dokonując analizy należałoby wziąć pod uwagę fakt, że samochód na wodór byłby znacznie tańszy w utrzymaniu. Choć auta napędzane w ten sposób spełniałby identyczne funkcje, jak pojazdy benzynowe, to z punktu widzenia konsumentów - nie byłyby to substytucyjne towary. Rynkiem produktowym w tym przypadku byłby więc rynek samochodów napędzanych wodorem.

22. Pojęcie i charakterystyka dominującej pozycji rynkowej.

Przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania niezależnie od konkurentów, kontrahentów i konsumentów. Definicja operuje kategoriami dość ogólnymi, więc, aby wprowadzić jakieś ostre kryteria, UOKiK formułuje domniemanie (wzruszalne), że pozycję dominującą ma każdy przedsiębiorca, którego udział w rynku przekracza 40%.

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów posiadanie pozycji dominującej nie jest zabronione. Zakazane jest natomiast jej nadużywanie, polegające m.in. na: bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen (w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich), uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, które nie ma związku z przedmiotem umowy, przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji lub narzucaniu uciążliwych warunków umów, przynoszących przedsiębiorcom nieuzasadnione korzyści. Nadużyciem pozycji dominującej może być także np. utrudnianie konsumentom dochodzenia swoich praw.

Do nadużywania dominującej pozycji rynkowej może dochodzić w sytuacji, gdy przedsiębiorca osiąga taką przewagę nad konkurentami, dzięki której nie musi obawiać się konkurencji ze strony innych podmiotów. Jednym z kryteriów pozwalających domniemywać, że przedsiębiorca osiągnął pozycję dominującą, jest wspominany wyżej 40% udział w rynku. Poza tym kryterium istotną przesłanką również wymienioną wyżej jest możliwość prowadzenia działalności przez dany podmiot w sposób niezależny od swoich konkurentów, kontrahentów i konsumentów.

23. Praktyki nadużywania dominującej pozycji rynkowej.

W szczególności te niedozwolone praktyki mogą polegać na:

a) narzucaniu (pośrednio lub bezpośrednio) niesprawiedliwych cen sprzedaży lub zakupu albo innych

niesprawiedliwych warunków handlowych,

3. ograniczeniu produkcji wyrobów, ich rynków zbytu lub odnoszącego się do nich postępu technicznego ze szkodą dla konsumentów,

4. stosowania wobec kontrahentów niejednakowych warunków do takich samych transakcji przez co powstają dla niektórych podmiotów niekorzystne warunki konkurencji,

5. uzależniania zawarcia umowy od przyjęcia przez kontrahenta dodatkowych, nie uzasadnionych istotą transakcji oraz jej gospodarczym wykorzystaniem, zobowiązań.

24. Kolektywna pozycja dominująca

Zakaz nadużywania pozycji dominującej wynika z art. 82 TWE. Przepis ten nie zawiera definicji pojęcia “pozycja dominująca”, a istotną rolę w interpretacji tego pojęcia odegrało wspólnotowe orzecznictwo. Art. 82 TWE wskazuje, że praktyki ograniczającej konkurencję w postaci nadużywania pozycji dominującej może dopuszczać się “jedno lub więcej przedsiębiorstw”.

Brzmienie przepisu sugeruje, że pozycję dominującą na rynku może posiadać (i jej nadużywać) także kilka (więcej niż jedno) przedsiębiorstw - mówi się wówczas o “kolektywnej pozycji dominującej” (nadużywaniu kolektywnej pozycji dominującej). Zazwyczaj kolektywna pozycja dominująca występuje na rynkach oligopolistycznych. O istnieniu kolektywnej pozycji dominującej przesądza jednak nie tylko struktura oligopolistyczna rynku.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości wskazał w orzecznictwie, że np. kolektywna pozycja dominująca przewoźników morskich wynika z ich powiązań w ramach konsorcjów (ang. liner shipping), które umożliwiają jednorodne zachowania rynkowe. W swojej praktyce decyzyjnej Komisja Europejska zmierzała do objęcia pojęciem kolektywnej pozycji dominującej także zachowań równoległych w oligopolu. ETS sprzeciwił się tej tendencji, wskazując, że istnienie kolektywnej pozycji dominującej wiąże się z innymi (niż tylko strukturalne) czynnikami, takimi jak np. licencje czy porozumienia o transferze technologii, które dają przedsiębiorstwom znaczny stopień niezależności w stosunku do konkurentów, klientów i konsumentów.

Zakaz z art. 82 TWE nie jest wymierzony w posiadanie pozycji dominującej, ale zachowania polegające na nadużyciu siły rynkowej. Nieuczciwe (nadmierne) wykorzystanie pozycji dominującej może przyjąć formę praktyk eksploatacyjnych, szkodzących głównie konsumentom lub praktyk antykonkurencyjnych, wymierzonych w konkurencję rzeczywistą lub potencjalną. Art. 82 TWE obejmuje swoim zasięgiem także praktyki strukturalne, czyli koncentracje z udziałem przedsiębiorstw dominujących.

Podstawowym problemem związanym ze zwalczaniem praktyk antykonkurencyjnych, podejmowanych przez kilka podmiotów (w tym praktykę nadużywania kolektywnej pozycji dominującej), jest konflikt norm: zakazu karteli (art. 81 TWE) i zakazu nadużywania pozycji dominującej (art. 82 TWE).

W niektórych przypadkach trudne może okazać się odróżnienie kolektywnej pozycji dominującej (przedsiębiorstwa działają wówczas w zasadzie samodzielnie i niezależnie,
a podobieństwo ich zachowań gospodarczych wynika ze strategii rynkowej polegającej na dostosowywaniu się do zachowań konkurentów, tzw. zachowania równoległe) oraz zmowy kartelowej (gdy podobieństwo zachowań rynkowych konkurentów wynika z uzgodnień między przedsiębiorstwami). W sumie różne stany faktyczne mogą być kwalifikowane jako praktyki uzgodnione (jeśli istnieje element zmowy kartelowej) lub jako nadużywanie kolektywnej pozycji dominującej i w zależności od tej kwalifikacji podlegają art. 81 i/lub art. 82.

Podsumowując dotychczasową praktykę w zakresie stosowania koncepcji kolektywnej pozycji dominującej należy odnotować, że jeśli istnieje możliwość udowodnienia naruszenia art. 81 ust. 1 (przez porozumienie, decyzję związków przedsiębiorstw lub praktyki uzgodnione), Komisja Europejska nie ma żadnej motywacji do dokonywania analiz kolektywnej pozycji dominującej pod kątem zastosowania art. 82.

Koncepcja kolektywnej pozycji dominującej może być postrzegana jako narzędzie pomocnicze w zwalczaniu antykonkurencyjnych zachowań przedsiębiorstw w sytuacjach, gdy skutki antykonkurencyjne są widoczne na rynku, a jednocześnie występują trudności w udowodnieniu zmowy kartelowej. Do pewnego stopnia koncepcję kolektywnej pozycji dominującej (i jej nadużywania) można uznać za formę kontroli rynków oligopolistycznych.

Działania uznane za nadużywanie kolektywnej pozycji dominującej są zgodnie z art. 82 nieważne z mocy prawa, a na przedsiębiorstwa stosujące takie praktyki nakłada się także kary pieniężne. Nie przewiduje się żadnej możliwości legalizacji zachowań nadużywania kolektywnej pozycji dominującej (zakaz z art. 82 TWE ma charakter bezwzględny, nie istnieją wyłączenia spod tego zakazu).

25. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów

To godnie z definicją legalną zawartą w UOKiK, bezprawne działania przedsiębiorców godzące w zbiorowe interesy konsumentów (tzn. interesy prawne konsumentów jako abstrakcyjnie pojmowanej całości; w szczególności przez zbiorowy interes konsumentów suma interesów indywidualnych konsumentów - te, jak wskazuje orzecznictwo, mogą być nawet sprzeczne z interesem zbiorowym).

Zgodnie z UOKiK, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uważa się w szczególności:

1. stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru niedozwolonych wzorców umów;

2. naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, pełnej informacji;

3. stosowanie reklamy nieuczciwej lub wprowadzającej w błąd.

26. Decyzje w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

W sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów prezes UOKiK wydaje (alternatywnie):

1. decyzję, mocą której uznaje praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów oraz nakazuje zaniechanie jej stosowania i, opcjonalnie, usunięcie trwających skutków tej praktyki przy pomocy środków wskazanych w decyzji;

2. decyzję, mocą której uznaje praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów
   i stwierdza zaniechanie jej stosowania (ciężar udowodnienia, że stosowanie praktyki zostało zaniechanie spoczywa na przedsiębiorcy, który ją stosował);

3. decyzję, mocą której uznaje, że praktyka nie narusza zbiorowych interesów konsumentów.

27. Pojecie i formy koncentracji w rozumieniu ustawy.

Niezdefiniowanym bezpośrednio w części ogólnej ustawy jest pojęcie “koncentracji”.
Zgodnie ustawą przez pojęcie „koncentracji” należy rozumieć:

1. połączenie dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców,

2. przejęcie - poprzez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów, całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad całym albo części jednego lub więcej przedsiębiorców przez jednego lub więcej przedsiębiorców,

3. utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy,

4. objęcie lub nabycie akcji albo udziałów innego przedsiębiorcy, powodujące uzyskanie co najmniej 25% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników,

5. objęcie przez tę samą osobę funkcji członka organu zarządzającego albo organu kontrolnego u konkurujących ze sobą przedsiębiorców,

6. rozpoczęcie wykonywania praw z akcji lub udziałów objętych lub nabytych bez uprzedniego zgłoszenia przez instytucje zajmujące się prowadzeniem na własny lub cudzy rachunek inwestowania w akcje albo udziały innych przedsiębiorców lub w celu zabezpieczenia wierzytelności;

W ustawie antymonopolowej przedmiotem zainteresowania Urzędu jest jedynie nabycie akcji (udziałów) pozwalające osiągnąć próg 25% głosów. Przekraczanie kolejnych progów (np.33%, 50%) nie jest już objęte obowiązkiem zgłoszenia. Obowiązek zgłoszenia nie będzie dotyczył nabycia akcji (udziałów), ale dopiero ewentualnego rozpoczęcia wykonywania prawa z objętych akcji (udziałów).

Obecnie można wyróżnić cztery rodzaje koncentracji: koncerny, holdingi, trusty i fuzje.

Koncern - to forma organizacji skupiającej przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej, ale należące do jednego właściciela. Koncern powstaje na skutek koncentracji kapitału, a jego częstym następstwem jest ograniczenie konkurencji. W rzeczywistości przedsiębiorstwa zrzekają się swojej samodzielności gospodarczej, a występuje wspólne kierownictwo. Można wyróżnić kilka typów koncernów:

• Koncerny pionowe - polegają na łączeniu przedsiębiorstw zaangażowanych w kolejne etapy produkcji lub ogniwa obrotu towarowego.

• Koncerny poziome - skupiają przedsiębiorstwa działające w tej samej dziedzinie lub gałęziach pokrewnych.

Holdingi - to skupienie różnych, samodzielnych prawnie podmiotów gospodarczych, które są mniej lub bardziej wyraźnie powiązane wzajemnie ze sobą np. więzami kapitałowymi lub personalnymi. Zasadą jest tu nierównomierna pozycja członków holdingu. Zazwyczaj jeden z podmiotów jest dominujący, a reszta musi się podporządkować. Celem tworzenia holdingów jest zarządzenie przez jedną organizację innymi oraz kontrolowanie ich działalności. Jest to także forma kumulacji kapitału. Zazwyczaj odbywa się poprzez wykupywanie pakietu kontrolnego akcji. Można wyróżnić holdingi:

• Czyste - oficjalnie przedsiębiorstwa pozostają pod względem prawnym i gospodarczym samodzielnymi podmiotami gospodarczymi.

• Przemysłowe - główna firma jest rzeczywistym właścicielek innych i bezpośrednio kontroluje i kieruje ich działalnością.

Trust - to właściwie monopol. Firmy tracą swoją niezależność gospodarczą, jak i prawną. Dotychczasowi właściciele przedsiębiorstw stają się jedynie udziałowcami powstającego trustu. Podporządkowani są oni wspólnemu zarządowi, która realizuje politykę gospodarczą rady wykonawczej.

Fuzja - to najsilniejszy związek pomiędzy przedsiębiorstwami. Następuje całkowite połączenie firm, przez co tracą one swoją niezależność zarówno gospodarczą, jak i prawną. Może ona prowadzić to powstania nowego podmiotu gospodarczego posiadającego nową nazwę. Może też polegać na wchłonięciu jednej firmy przez drugą, w tym przypadku więc zostaje zachowana nazwa przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe. Jest to jednak także nowy podmiot. Fuzja może przebiegać na dwa sposoby:

• Fuzja pozioma (horyzontalna) - gdy następuje łączenie się lub przejęcie przedsiębiorstw
  z tej samej branży, produkujących podobne produkty.

• Fuzja pionowa (wertykalna) - gdy następuje połączenie się przedsiębiorstw będących kolejnymi ogniwami w procesie produkcji i dystrybucji tego samego produktu.

28. Zakres obowiązku notyfikacji koncentracji Prezesowi UOKiK.

Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu, jeżeli łączny obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50.000.000 EURO.

Opisana wyżej przesłanka nie jest jednak jedyną przesłanką obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji. Ustawodawca przewidział bowiem również wyjątki, które wyłączają obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji, mimo spełnienia przesłanki dotyczącej wysokości obrotu łączących się przedsiębiorców. Zgodnie z ustawą nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji, jeżeli obrót przedsiębiorcy:

• nad którym ma nastąpić przejęcie kontroli poprzez nabycie lub objecie akcji, innych papierów wartościowych, całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób,

• w którym zostanie nabyte 25% akcji (udziałów),

• z którego akcji (udziałów) ma nastąpić wykonanie praw,

• nie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie równowartości 10.000.000 EURO.

Nie podlega również zgłoszeniu zamiar koncentracji, jeżeli łączny udział w rynku przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji nie przekracza 20%.

Ponadto nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaży, jeżeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem że odsprzedaż ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia, oraz że:

a) instytucja ta nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów, z wyjątkiem prawa do dywidendy, lub

b) wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprzedaży całości lub części

przedsiębiorstwa, jego majątku lub tych akcji albo udziałów.

Jednak rozpoczęcie wykonywania praw z tych akcji i udziałów w innym celu niż wymieniony w pkt. (b) albo przekroczenie rocznego terminu na odsprzedaż akcji (udziałów) powoduje obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji.

Nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji polegającej na czasowym nabyciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem, że nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaży. Podobnie jak w wyżej wymienionym przypadku, rozpoczęcie wykonywania praw z takich akcji (udziałów) powoduje automatycznie obowiązek dokonania zgłoszenia.

Nie podlega również zgłoszeniu zamiar koncentracji przedsiębiorców będący następstwem postępowania upadłościowego albo układowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę jest konkurentem albo należy do grupy kapitałowej, do której należą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego. Nie podlega zgłoszeniu koncentracja przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej.

Dokonanie koncentracji przez przedsiębiorcę zależnego uważa się za jej dokonanie przez przedsiębiorcę dominującego. Natomiast obrót, o którym mowa w ustawie antymonopolowej, obejmuje zarówno obrót przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji, jak
i pozostałych przedsiębiorców należących do grup kapitałowych, do których należą przedsiębiorcy biorący udział w koncentracji. Szczegółowe zasady obliczania obrotu określi rozporządzenie Rady Ministrów.

29. Decyzje Prezesa UOKiK w sprawie koncentracji.

Prezes Urzędu może wydać decyzję o zgodzie na dokonanie koncentracji, jeżeli w wyniku takiej koncentracji nie powstanie lub nie umocni się pozycja dominująca przedsiębiorcy na rynku
i konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona. Decyzja wyrażająca zgodę na koncentrację może być również decyzją wydaną pod warunkiem. Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorców dokonujących łączenia w szczególności następujące zobowiązania:

1. zbycia całości lub części majątku jednego lub kilku przedsiębiorców,

2. wyzbycia się kontroli nad przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami bezpośrednio nie uczestniczącymi w koncentracji, w szczególności przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów, lub odwołania z funkcji członka organu zarządzającego lub kontrolnego jednego lub kilku przedsiębiorców,

3. udzielenia licencji praw wyłącznych konkurentowi,

Nakładając powyższe lub inne obowiązki Prezes Urzędu określi jednocześnie w decyzji termin spełnienia tych warunków.

Prezes Urzędu wyda decyzję zakazującą koncentracji, jeżeli w jej wyniku powstanie lub umocni się pozycja dominująca na rynku i wskutek tego koncentracja na rynku zostanie istotnie ograniczona. Wśród wyjątków, nakazujących wydanie decyzji zezwalającej na koncentrację, pomimo istnienia wyżej wymienionej przesłanki, ustawodawca wymienia sytuację, gdy koncentracja przyczyni się do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego lub może wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.

Jeżeli decyzja Prezesa została wydana w oparciu o nierzetelne informacje, bądź przedsiębiorcy nie wypełniają nałożonych na nich obowiązków, warunkujących wydanie decyzji, Prezes może uchylić wydaną decyzję. Jeżeli w wyżej wymienionych sytuacjach koncentracja została już dokonana,
a przywrócenie konkurencji na rynku nie jest możliwe w inny sposób, wówczas Prezes Urzędu może nakazać w szczególności:

• podział połączonego przedsiębiorcy na warunkach określonych w decyzji,

• zbycie całości lub części majątku przedsiębiorcy,

• zbycie udziałów lub akcji zapewniających kontrolę nad przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami lub rozwiązanie spółki, nad którą przedsiębiorcy sprawują wspólną kontrolę,

• odwołanie z funkcji członka organów zarządzających lub kontrolnych przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji.

Decyzje, o których wyżej mowa, nie mogą być wydane po upływie 5 lat od dnia dokonania koncentracji. Decyzje wyrażające zgodę na dokonanie koncentracji wygasają, jeżeli w terminie 3 lat od dnia ich wydania nie zostanie dokonana koncentracja przedsiębiorców. Od decyzji Prezesa służy odwołanie do sądu antymonopolowego w terminie dwutygodniowym od dnia jej doręczenia. Postępowanie w tych sprawach toczy się według odpowiednich przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Prezes Urzędu, uznając odwołanie za słuszne, może sam uchylić bądź zmienić swoją decyzję w całości lub części. Od nowej decyzji stronie przysługuje również odwołanie. Wykluczone jest stosowanie do decyzji Prezesa Urzędu środków prawnych przewidzianych w KPA, dotyczących wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności decyzji.

30. Sankcje za naruszanie przepisów UOKiK.

Naruszenie przepisów UOKiK pociąga za sobą:

1. sankcję nieważności ex lege nieważne są czynności prawne stanowiące praktyki ograniczające konkurencję lub będące przejawem stosowania takich praktyk;

2. administracyjno - prawne nakazy: zaniechania praktyk sprzecznych z UOKiK, restytucji
   i/lub podjęcia działań w celu zapobieżenia zagrożeniom dla konkurencji lub naruszeniom zbiorowych interesów konsumentów;

3. administracyjno - prawne kary pieniężne, nakładane fakultatywnie; Prezes UOKiK może:

• nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną:

• w wysokości nie wyższej niż 10% przychodu tego przedsiębiorcy w minionym roku rozliczeniowym

przesłanki to umyślne lub nieumyślne:

• naruszenie zakazu praktyk ograniczających konkurencję;

• naruszenie zakazów wynikających z art. 81-82 TWE;

• dokonanie koncentracji bez zgody prezesa UOKiK;

• w wysokości stanowiącej równowartość 1 000 - 50 000 000 euro

przesłanki to umyślne lub nieumyślne:

• nie udzielenie prezesowi UOKiK informacji, których ten zażąda

prowadząc postępowanie na podstawie UOKiK lub informacji
o wykonaniu działań, do których przedsiębiorca został zobowiązany

decyzją prezesa UOKiK;

• uchybienie obowiązkowi współpracy w toku kontroli prowadzonej

przez organy PIH w postępowaniu prowadzonym na podstawie

UOKiK;

• nie zawiadomił prezesa UOKiK o wszczętym przeciwko niemu za

granicą postępowaniu w sprawie praktyk naruszających konkurencję

i/lub nie przekazał prezesowi UOKiK kopii orzeczenia wdanego
w tym postępowaniu;

• nałożyć na przedsiębiorcę grzywnę w celu przymuszenia w wysokości 500-10 000 euro za każdy dzień zwłoki w wykonaniu decyzji prezesa UOKiK, postanowień prezesa UOKiK o zajęciu dokumentów i wyroków sądowych wydanych w sprawach praktyk ograniczających konkurencji, w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i w sprawach koncentracji;

• nałożyć indywidualną karę pieniężną na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy (związku przedsiębiorców)

31. Postępowanie przed Prezesem UOKiK.

Postępowanie przed prezesem UOKiK może przybrać z jedną z trzech form wymienionych w art. 42 UOKiK; są to:

1. postępowanie antymonopolowe (postępowanie w sprawach praktyk ograniczających konkurencję):

postępowanie antymonopolowe wszczyna się, gdy istnieje podejrzenia naruszenia przepisów

UOKiK zakazujących praktyk ograniczających konkurencję;

postępowanie antymonopolowe wszczyna się z urzędu lub na wniosek; uprawnieni do złożenia

takiego wniosku są:

- przedsiębiorca (związek przedsiębiorców), jeśli ma w tym interes prawny i to wykaże;

- organ samorządu terytorialnego;

- organ kontroli państwowej;

- rzecznik konsumentów;

- organizacja konsumencka; w

Wniosek musi zawierać wskazanie podstawy prawnej dla wszczęcia postępowania antymonopolowego oraz uzasadnienie, w którym należy uprawdopodobnić naruszenie przepisów UOKiK; jeśli wniosek nie spełnia wymogów formalnych, Prezes UOKiK wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia we wskazanym terminie, uchybienie terminowi uprawnia prezesa UOKiK do odmowy wszczęcia postępowania;

przed wydaniem postanowienia w przedmiocie wszczęcia postępowania Prezes UOKiK może

przeprowadzić postępowanie wyjaśniające (p. niżej);

Prezes UOKiK odmawia wszczęcia postępowania antymonopolowego, jeśli:

- z wnioskiem wystąpiła osoba nieuprawniona;

- upłynął rok od końca roku kalendarzowego, w którym zaprzestano stosowania praktyk

ograniczających konkurencję (przedawnienie);

- sprawa jest rozpoznawana lub została rozstrzygnięta przez Komisję Europejską;

Prezes może odmówić wszczęcia postępowania, jeśli:

- wniosek nie został uzupełniony w wyznaczonym do tego terminie;

- wniosek jest oczywiście bezzasadny;

- sprawa jest rozpoznawana lub została rozstrzygnięta przez właściwy organ ochrony

konkurencji innego państwa UE;

jeśli nie ma przesłanek, o których mowa powyżej, Prezes postanawia o wszczęciu

postępowania i zawiadamia o tym jego strony: wnioskodawcę i podmiot, któremu zarzucono stosowanie praktyk ograniczających konkurencję [podmiot zarzutów];

Prezes UOKiK może dopuścić do udziału w postępowaniu podmioty zainteresowane [tzn.

przedsiębiorcę, który uprawdopodobni, że został poszkodowany na skutek praktyki ograniczającej konkurencję; stronę umowy, której dotyczy postępowanie oraz inne podmioty, których udział przyczyni się do wyjaśnienia sprawy lub które złożyły wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i wykazały, że mają w tym interes prawny]; podmioty zainteresowane mają prawo składania wyjaśnień i dokumentów oraz przeglądania akt
w zakresie, w jakim jest to konieczne do ochrony ich praw i w jakim nie doprowadzi do ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub innych informacji chronionych prawem;

jeśli w toku postępowania zostanie uprawdopodobnione, że podmiot zarzutów stosuje praktykę

ograniczającą konkurencję, której dalsze stosowanie dalsze może spowodować poważne
i trudne do usunięcia zagrożenia dla konkurencji, Prezes UOKiK może przed zakończeniem postępowania wydać decyzję, w której zobowiąże podmiot zarzutów do zaniechania określonych działań lub zapobieżenia wspomnianym zagrożeniom;

postępowanie antymonopolowe powinno być zakończone w terminie 5 miesięcy od dnia jego

wszczęcia;

decyzji wydanej w postępowaniu antymonopolowym może zostać nadany rygor

natychmiastowej wykonalności, jeśli wymaga tego ochrona konkurencji lub ważny interes konsumentów;

2. postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów:

postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wszczyna

się, gdy istnieje podejrzenie stosowania takich praktyk;

postępowanie antymonopolowe wszczyna się z urzędu lub na wniosek; uprawnieni do złożenia

takiego wniosku są:

- RPO;

- rzecznik ubezpieczonych;

- rzecznik konsumentów;

- organizacja konsumencka;

- zagraniczna organizacja ochrony konsumentów wpisana na listę organizacji uprawnionych

do składania takich wniosków w państwach UE, gdy w grę wchodzi naruszenie UOKiK, do którego doszło w Polsce, a które zagraża zbiorowym interesom konsumentów w państwie UE, w którym ta organizacja ma siedzibę;

Wniosek musi zawierać wskazanie podstawy prawnej dla wszczęcia postępowania antymonopolowego oraz uzasadnienie, w którym należy uprawdopodobnić naruszenie przepisów UOKiK; jeśli wniosek nie spełnia wymogów formalnych, Prezes UOKiK wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia we wskazanym terminie, uchybienie terminowi uprawnia prezesa UOKiK do odmowy wszczęcia postępowania;

przed wydaniem postanowienia w przedmiocie wszczęcia postępowania Prezes UOKiK może

przeprowadzić postępowanie wyjaśniające (p. niżej);

Prezes UOKiK odmawia wszczęcia postępowania w sprawach naruszających zbiorowe interesy

konsumentów, jeśli:

- z wnioskiem wystąpiła osoba nieuprawniona;

- upłynął rok od końca roku kalendarzowego, w którym zaprzestano stosowania praktyk

ograniczających konkurencję (przedawnienie);

poza tym Prezes może odmówić wszczęcia postępowania, jeśli:

- wniosek nie został uzupełniony w wyznaczonym do tego terminie;

- wniosek jest oczywiście bezzasadny;

- wnioskodawca nie dostarczył w wyznaczonym terminie informacji niezbędnych do

rozstrzygnięcia o wszczęciu postępowania;

jeśli nie ma przesłanek, o których mowa powyżej, Prezes postanawia o wszczęciu

postępowania i zawiadamia o tym jego strony: wnioskodawcę i podmiot, któremu zarzucono stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów powinno być

zakończone w terminie 2 miesięcy, a jeśli sprawa jest szczególnie skomplikowana -
w terminie 3 miesięcy od dnia jego wszczęcia;

jeśli w toku postępowania zostanie uprawdopodobnione, że przedsiębiorca stosuje praktykę

naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, a przedsiębiorca zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes UOKiK może przed zakończeniem postępowania wydać decyzję, w której nałoży na przedsiębiorcę obowiązek wykonania tych zobowiązań;

decyzji wydanej w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów może zostać

nadany rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli wymaga tego ważny interes konsumentów;

w postępowaniu w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów może być

zawarta ugoda, o ile istnieją ku temu przesłanki z art. 114 KPA oraz jeśli ugoda nie zmierza do obejścia prawa i nie narusza interesu publicznego lub słusznego interesu konsumentów;

3. postępowanie wyjaśniające:

postępowanie wyjaśniające jest wszczynane fakultatywnie, jeśli istnieje obawa, że doszło

naruszenia przepisów UOKiK; w szczególności może zostać wszczęte przed rozstrzygnięciem o wszczęciu postępowania antymonopolowego lub postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów;

postępowanie wyjaśniające wszczyna się z urzędu;

postępowanie wyjaśniające może służyć w szczególności:

- wstępnemu ustaleniu, czy nastąpiło naruszenie prawa uzasadniające wszczęcie postępowania

antymonopolowego lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy przedsiębiorców;

- wstępnemu ustaleniu, czy istnieją przesłanki wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia

kary pieniężnej;

- ustaleniu, czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów, które

to naruszenie uzasadnia podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach (w tym
w szczególności, czy dokonano czynu nieuczciwej konkurencji uzasadniającego wszczęcie postępowania w sprawie o czyn nieuczciwej konkurencji);

- badaniu rynku, w tym ustaleniu jego struktury i stopnia koncentracji przedsiębiorców;

- wstępnemu ustaleniu istnienie obowiązku notyfikacji koncentracji;

postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni, a w sprawach szczególnie

skomplikowanych - 60 dni od dnia jego wszczęcia; postępowanie wyjaśniające prowadzone
w ramach badania rynku nie jest ograniczone czasowo.

32. Program darowania lub obniżania kar za naruszenie zakazu anty konkurencyjnych porozumień.

UOKiK wprowadził w życie program łagodzenia kar dla uczestników niedozwolonych porozumień ograniczających konkurencję (karteli). Program leniency dotyczy przedsiębiorców, którzy zgłoszą swój udział w zmowie, dostarczą informacje o pozostałych podmiotach biorących w niej udział oraz przedłożą dowody pozwalające przeprowadzić postępowanie administracyjne i będą współpracować z organem antymonopolowym.

Na podstawie art.109 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, przedsiębiorcy decydujący się na współpracę z Urzędem mogą otrzymać niższe kary pieniężne lub uniknąć sankcji. Wszyscy przedsiębiorcy, którzy chcieliby skorzystać z programu mogą zwrócić się do Departamentu Ochrony Konkurencji w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Prezes Urzędu odstępuje od nałożenia kary na przedsiębiorcę biorącego udział w porozumieniu, jeżeli przedsiębiorca ten spełnia łącznie następujące warunki:

1) jako pierwszy z uczestników porozumienia:

a) dostarczy Prezesowi Urzędu informację o istnieniu zakazanego porozumienia, wystarczającą do wszczęcia postępowania antymonopolowego, lub
b) przedstawi Prezesowi Urzędu, z własnej inicjatywy, dowód umożliwiający wydanie decyzji o tym, że porozumienie było anty konkurencyjne;

2) współpracuje z Prezesem Urzędu w toku postępowania w pełnym zakresie, dostarczając niezwłocznie wszelkich dowodów, którymi dysponuje, albo którymi może dysponować,
i udzielając niezwłocznie wszelkich informacji związanych ze sprawą, z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa Urzędu;

3) zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu nie później niż w dniu poinformowania Prezesa Urzędu o istnieniu porozumienia lub przedstawienia dowodu o którym mowa wyżej;
4) nie był inicjatorem zawarcia porozumienia i nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu.

2. Jeżeli przedsiębiorca uczestniczący w porozumieniu nie spełnia warunków, o których mowa wyżej, Prezes Urzędu obniża karę nakładaną na tego przedsiębiorcę, jeżeli spełnia on łącznie następujące warunki:

1) przedstawi Prezesowi Urzędu, z własnej inicjatywy, dowód, który w istotny sposób przyczyni się do wydania decyzji o anty konkurencyjnym charakterze porozumienia;
2) zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu nie później niż w chwili przedstawienia dowodu;

3. W przypadku, o którym mowa w pkt. 2, Prezes Urzędu nakłada karę:

1) w wysokości maksymalnie 5 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na przedsiębiorcę, który pierwszy spełnił warunki pkt 2;
2) w wysokości maksymalnie 7 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na przedsiębiorcę, który drugi spełnił warunki z pkt 2;
3) w wysokości maksymalnie 8 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na resztę przedsiębiorców spełniających warunki z pkt 2.

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie, w tym w szczególności:

1) sposób przyjmowania oraz rozpatrywania wniosków przedsiębiorców o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie,

2) sposób zawiadamiania przedsiębiorców o stanowisku Prezesa Urzędu

- mając na uwadze konieczność zapewnienia możliwości dokonania rzetelnej oceny spełnienia przez przedsiębiorców warunków o których wyżej oraz właściwego zakwalifikowania wniosków.

---