*** RENESANS ***
J. Kochanowski: "O ywocie ludzkim": "Fraszki to wszystko,
cokolwiek mylemy,/Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy:/
Niema na wiecie adnej pewnej rzeczy,/Próno tu czowiek ma
co mie na pieczy."
J.Kochanowski: "Na lip": "Tu zawdy chodne wiatry z pola
zawiewaj,/ Tu sowicy, tu szpacy wdzicznie narzekaj./ Z mego
wonnego kwiatu pracowite pszczoy/ Bior miód, który po tym
szlachci paskie stoy."
J.Kochanowski: "Do gór i lasów": "A ja z tym trzymam, kto co
w czas uchwyci."
J.Kochanowski: "O doktorze Hiszpanie": "Trudny - powiada -
mój rzd z tym panem/ Szedem spa trzewo, a wstan pijany."
J.Kochanowski: "Pie IX" z ks. I: "Kto tak mdry, e zgad-
nie,/ Co na jutro przypadnie?", "Chwal szczcie statecz-
ne;/Nie chceli te by wieczne,/ Spuszcz, com wzi, a w cnot
wasn si ogarn/ I uczciwej chudoby bez posagu pragn."
J.Kochanowski: "Pie XX" z ks. I: "Niech si tu nikt z pa-
stwa nie odzywa/ Ani z nami powagi uywa,/ Przywileje powiemy
na koku,/ A ty wedla pana sid pachoku!"
J.Kochanowski: "Pie V" z ks. I: "Ten pan, zdaniem moim,/
Kto przesta na swoim."
J.Kochanowski: "Odprawa posów greckich": "Przeoonych wys-
tpki miasta zgubiy/ I szerokie do gruntu carstwa zniszczyy."
"Na kady rok nam ka radzi o obronie;/ Ba, radmy te o woj-
nie, nie wszystko si bromy;/ Radmy, jako kogo bi, lepiej ni
go czeka!"
J.Kochanowski: "Treny": "Próno paka® - podobno drudzy
rzeczecie,/ Có, prze Bóg ywy, nie jest prózno na wiecie?/
Wszystko prózno - macamy, gdzie mikcej w rzeczy,/ A ono wszdy
cinie - bd - wiek czowieczy!"
J.Kochanowski: "Tren X": "Gdzekolwiek jest, jeli jest, li-
tuj mej aoci,/ A nie moesz li w onej dawnej caoci/ Po-
ciesz mi, jako moesz, a staw si przede mn/ Lubo snem, lubo
cieniem, lub mar nikczemn!"
"Nieszczliwy ja czowiek, którym lata swoje/ Na tym strawi,
ebych by ujrza progi twoje!/ Terazem nagle z stopniów ostat-
nich zrzucony/ I midzy insze, jeden z wiela policzony."
J.Kochanowski: "Pie witojaska o Sobótce": "Wsi spokojna,
wsi wesoa/ Który gos twej chwale zdoa?/ Kto twe wczasy, kto
poytki/ Moe wspomnie na raz wszytki?"
A.Frycz-Modrzewski: (Motto) "Aby wszyscy obywatele spokojnie
i szczliwie y mogli"
P.Skarga: "Kazania Sejmowe": "Ten najmilejszy okrt ojczyzny
naszej wszystkich nas niesie, wszystko w nim mamy, co mamy. Gdy
si z oktem le dzieje, gdy dziur jego nie zatykamy, gdy wody z
niego nie wylewamy, gdy si o zatrzymanie jego nie staramy, gdy
dla bezpiecznoci jego wszystkim, co w domu jest nie pogardzamy:
zatonie i z nim my sami poginiemy."
P.Skarga: "Gdy okrt tonie, a wiatry go przewracaj, gup
tomoczki i skrzynki swoje opatruje i na nich ley, a do obrony
okrtu nie idzie; i mnima, e si sam miuje, a on si sam gubi.
Bo gdy okrt obrony nie ma, i on ze wszystkiem, co zabra uton
musi. A gdy swemi skrzynkami i majtnoci, ktOr ma na okrcie
pogardzi, a z innymi si do obrony okrtu uda, swego wszystkiego
zapomniawszy, dopiero swe wszystko pozyska i sam zdrowie swoje
zachowa"
P.Skarga: "Nastpi postronny nieprzyjaciel, jwszy si za wa-
sz niezgod i mówi bdzie: - Rozdzielio si serce ich teraz
pogin (...). Bdziecie nieprzyjacioom waszym suyli w go-
dzie, w pragnieniu, w obnaeniu i we wszystkim niedostatku, i
wo jarzmo elazne na szyje wasze"
P.Skarga: "Nie wiem, czem si dzieje, i nie pomaga mi posel-
stwo Twoje i woanie moje; do pokuty
rzadki bardzo powstaje; twarda rola strudzia wou starego, a
pracy na niej w dobrem niwie nie zna; chytre ryby, od sieci
Twojej uciekajc, poima si nie daj"
M.Rej: "Ju to kilka niedziel baj, a w ni w czym si nie
zgadzaj": "Kady na swe skrzydo goni;/ Pewnie Pospolitej Rze-
czy/ adny tam nie ma na pieczy" *** BAROK ***
W.Potocki: "Veto albo nie pozwalam": "Powiedaem ci nieraz,
miy bracie, e to/ Po polsku: nie pozwalam, po acinie: veto./
Wiem. nieche wedle sensu swego kto przekada,/ To bdzie z a-
ciskiego: vae, po polsku: biada./ Jakoby rzek: biada to, gdy
zy nie pozwala/ Na dobre i tym sówkim ojczyzn rozwala./ le
zaywasz, bkarcie, wolnoci sekretu,/ Powetuje pokusa kiedy
tego wetu."
W.Potocki: "Czuj! Stary pies Szczeka": "darmo szczeka stary
pies, to bedzie mia zyskiem,/ e mu si wrcz, abo te dostanie
pociskiem./ pi wszyscy na obiedwie uszy, jako w lesie,/ nikt
nie wynidzie, nie wyjrzy - pies szczeka, wiatr niesie."
Z.Morsztyn: "Duma niewolnicza": "Ojczyzna, matka utrapiona,/
Ona, tak kiedy yzna,/ Tak niezwyciona./ Nagle upada."
H.Sienkiewicz: "Trylogia": "Nie masz takowych terminów, z
których by si viribus unitis (wspólnymi siami) przy boskich
auxiliach (boskiej pomocy) podnie nie mona."
*** OWIECENIE ***
I.Krasicki: "Hymn do mioci ojczyzny": "wita mioci ko-
chanej ojczyzny,/ czuj ci tylko umysy poczciwe./ Dla ciebie
zjade smakuj trucizny,/ dla ciebie wizy, pta niezelywe./
Ksztacisz kalectwo przez chwalebne blizny,/ Gniedzisz w umyle
rozkosze prawdziwe./ Byle ci mona wspomóc, byle wspiera,/ nie
al y w ndzy, nie al i umiera."
I.Krasicki: "Monachomachia": "W miecie, którego nazwiska nie
powiem, nic to albowiem do rzeczy nie przyda;/ W miecie, ponie-
wa zbiór pustek tak zowiem,/ W godnym siedlisku i chopa, i y-
da,/ W miecie - gród, ziemstwo trzymao albowiem/ stare zam-
czysko, pustoty ohyda - / byo trzy karczmy, bram cztery uomki/
klasztorów dziewi i gdzieniegdzie domki"
S.Konarski: "Nich chopcy wiedz, co winni ojczynie, co si
naley im przez cae ycie dla ojczyzny robi, aby mogli od-
wdziczy si ojczynie rzez wspomaganie jej, bronienie i doda-
wanie jej sawy"
S.Konarski: "Tragedia Epaminondy": "Nie masz zasug; te, co
my zowiemy zasugi,/ S tylko ku ojczynie wypacone dugi"
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Ja, co nigdy nie czytam lub
przynajmniej mao,/ Wiem, e tak jest najlepiej, jak przedtem
bywao" (Gadulski)
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Tak w wszystkim trzymajc
si obcego zwyczaju/ Widziemy cudzoziemki w wasnym naszym kro-
ju" (Podkomorzy)
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Publicznego szacunku ten
tylko bezpieczny,/ kto cnotliwie pracuje, ludziom poyteczny"
(Walery)
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Jelim si nienagannie w
urzdzie sprawowa,/ Winienem to przestrogom, które mi dawae,/
Prawidom, co z dziecistwa w serce mi wpajae" (Walery do Pod-
komorzego)
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Niech ci podlego ze dniem
dzisiejszym ustaje,/ Ciebie i wo m ca wolnoci nadaj"
(Podkomorzy do Jakuba)
J.U.Niemcewicz: "Powrót posa": "Niech kady ma szczliwo
powszechn w pamici/ I mio wasn - kraju mioci powici!"
A. Naruszewicz: "Chudy literat": "Przy kuflu za ojczyzn ba
nadstawia chutnie,/ Gotów umrze. A czmu? e mu nikt nie utnie."
A. Naruszewicz: "Historia narodu polskiego": "aden kraj cu-
dzej potgi nie zwabi,/ Który sam siebie pierwej nie osabi."
F.Karpiski: "ale Sarmaty...": "Ojczyzno moja, na kocu
upada!/ Zamona kiedy i w saw, i w si!/ Ta, co od morza a
do morza wada,/ Kawaka ziemi nie ma na mogi! "
*** ROMANTYZM ***
A.Mickiewicz: "Pan Tadeusz" - "Inwokacja": "Tymczasem przeno
moj dusz utsknion/ Do tych pagórków lenych, do tych k
zielonych,/ szeroko nad bkitnym Niemnem rozcignionych"
-identyczne z C.K.Norwid "Moja piosnka II": "Do kraju tego,
gdzie win jest du/ Popsowa gniazdo na gruszy bocianie,/ Bo
wszystkim su... /Tskno mi, Panie."
J.Sowacki: "Testament mój": "A kiedy trzeba, na mier id
po kolei,/ jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!..."
A.Mickiewicz: "Ksigi narodu polskiego": "I umczono naród
polski, i zoono w grobie (...)/ (...) naród polski nie umar,
ciao jego ley w grobie, a dusza jego zstpia z ziemi,(...) A
trzeciego dnia dusza wróci do ciaa, i naród zmartwychwstanie, i
uwolni wszystkie ludy Europy z niewoli. (...) A jako ze zmar-
twychwstaniem Chrystusa ustay na ziemi caej ofiary krwawe, tak
ze zmartwychwstaniem narodu polskiego ustan i w chrzecija-
stwie wojny"
Z.Krasiski: "Psalmy przyszoci": "Jeden tylko jeden cud/ z
szlacht polsk, polski lud."
J.Sowacki: "Grób Agamemnona": "O! Polsko! póki ty dusz
anielsk/ Bdziesz wizia w czerepie rubasznym;/ Póty kat b-
dzie rba twoje cielsko,/ Póty nie bdzie twój miecz zemsty
strasznym,/ Póty mie bdziesz hyjen na sobie,/ I grób - i oczy
otworzone w grobie."
C.K.Norwid: "Bohater": "Heroizm bdzie trwa dopóki praca"