kiern jego nieszczęścia, nawet jeżeli sam je na siebie sprowadził?

• Wolałbyś, żeby dalej mógł ją zadręczać, jak
  przez wszystkie te dni i lata, kiedy jeszcze żyli na Zie­
  mi?

• No, nie, tego byrn nie chciał.

• A czego byś chciał?

• Właściwie nie wiem. Niektórzy uważają, że osta­
  teczne zatracenie choćby jednej duszy zadaje kłam ra­
  dości zbawionych.

• Ale przecież widzisz, że tak nie jest.

• A jednak zdaje mi się, że tak powinno być.

• To bardzo litościwie z twojej strony, ale zobacz
  lepiej, co się za tym kryje.

• Co?

• To, że ludzie pozbawieni miłości, uwięzieni we
  własnym egoizmie żądają, aby było im wolno szan­
  tażować cały świat: dopóki oni nie przyjmą szczę­
  ścia (na własnych warunkach), nikt nie ma prawa być
  szczęśliwy. Chcą mieć ostatnie słowo, chcą, żeby Pie­
  kło miało prawo veta względem Nieba.

• Sam nie wiem, co bym wolał.

• Ależ, synu, są tylko dwie drogi: albo nadejdzie
  dzień i zapanuje radość, a nosiciele nieszczęścia nie
  będą już mogli jej zakazić, albo też zawsze będą oni
  mogli zniszczyć w innych to szczęście, które sami od­
  rzucają. Z pozoru bardzo to wielkoduszne, gdy ktoś
  mówi, że nie zgadza się na zbawienie, które pozosta­
  wia choćby jedno stworzenie na zewnątrz, w ciemno­
  ści. Ale nie daj się nabrać na taką sofistykę, bo w prze­
  ciwnym razie tyranem całego świata stanie się pies
  ogrodnika.

• Ale czy ktoś odważyłby się powiedzieć, że kie­
  dyś nie będzie już litości? To brzmi naprawdę przera­
  żająco.

110

• Nie można tak uogólniać. Czyny powodowa­
  ne litością pozostaną na zawsze żywe, ale litość jako
  uczucie musi umrzeć. Nie będzie już litości, przez któ­
  rą musielibyśmy cierpieć, tego bólu, który zmusza lu­
  dzi do zgody, kiedy powinno się odmówić, i do schle­
  biania, gdy należałoby mówić prawdę. Litość, przez
  której podstępy niejedna kobieta utraciła dziewictwo,
  a niejeden mąż stanu posunął się do nieuczciwości,
  taka litość musi umrzeć. Litość jest bronią złych ludzi
  przeciwko dobrym, i ta broń zostanie im wytrącona.

• A co z czynami litości?

• One są bronią po stronie dobra. Litość, która wy­
  raża się w działaniu, bez wahania rzuca się z najwyż­
  szych szczytów na samo dno przepaści, by uzdrawiać
  i przynosić radość, nie zważając na siebie samą. Litość
  rozświetla ciemności i naprawia zło. Nie można jed­
  nak żądać, aby zło panowało nad dobrem ze względu
  na podstępne łzy Piekła. Chory, który poddaje się le­
  czeniu, zostaje uzdrowiony; nie możemy jednak nazy­
  wać niebieskiego żółtym, żeby sprawić przyjemność
  chorym, którzy nie chcą być wyleczeni z żółtaczki.
  Nie możemy też zamieniać ogrodu w śmietnik tylko
  dlatego, że ktoś nie może znieść zapachu róż.

• Pięknie to brzmi, że litość rzuca się na samo dno
  przepaści. Ale ta kobieta nie poszła za swym mężem do
  Piekła, nawet go nie odprowadziła do autobusu.

• A dokąd miałaby iść?

• No, tam, skąd wszyscy przyszliśmy — tam,
  gdzie stoi autobus, nad brzegiem przepaści, o, tam.
  Stąd go nie widać, ale na pewno zna pan to miejsce.

W odpowiedzi Nauczyciel uśmiechnął się tajemni­czo.

— Spójrz — powiedział, a mówiąc to, przykląkł i na­
chylił się.

Poszedłem w jego ślady (moje biedne kolana!) i zo-

111

---