Kartogram

Opracowanie na podstawie: Ratajski L., 1973, Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa,
s. 133-155.

Kartogram jest ilościową metodą przedstawiania kartograficznego średniej intensywności jakiegoś zjawiska w granicach określonych jednostek terytorialnych. Zjawiska odnoszone są do jednostek powierzchniowych w sposób nie bezpośredni, lecz relatywny. Jest to więc metoda powierzchniowa, a przedstawienie relatywne jest tego prostą konsekwencją.

Kartogramy właściwe (w literaturze anglosaskiej ten typ kartogramów nazywany jest "choropleth map", czyli mapą choropletyczną) lub skokowe wyrażają istotny sens tej metody przedstawienia. Dla przedstawienia bowiem ciągłej skali wartości zjawisk dużo lepiej nadają się inne metody, jak kartodiagram, metoda kropkowa czy metoda izolinii. Dzięki uporządkowaniu wartości liczbowych w przedziały klasowe kartogram jest czytelny, gdyż ukazuje rozmieszczenie intensywności zjawiska w osób uogólniony.

Poprawność takiego uogólnionego przedstawienia zależy od trzech czynników: właściwego doboru przedziałów klasowych, właściwego doboru jednostek odniesienia
i skali barw.

Dobór skali barw. Skala barw jest tu rozumiana jako uporządkowany zbiór różnych kolorów lub różnych odcieni szarości, do których odniesione są bądź określone wartości liczbowe, bądź cechy jakościowe. Skala barw jest uporządkowana w sposób ciągły, jeśli reprezentuje skalę wartości liczbowych. Odpowiednio dobrana skala barw wpływa bezpośrednio na czytelność mapy. Zasadą generalną jest, aby wartość optyczna użytych znaków powierzchniowych odpowiadała konsekwentnie zmiennej wartości liczbowej przedstawianych przedziałów klasowych. Znaczy to, że im większa jest wartość liczbowa przedziału klasowego, tym intensywniejszy wyraz graficzny znaku powinien być użyty. Jeśli wzrost wartości liczbowej przedziałów ma charakter płynny, taki sam charakter powinien mieć wzrost intensywności graficznej.

Wzrost intensywności graficznej może być wyrażony zarówno kolorem, jak i walorem jasności. Uporządkowany szereg barw przedstawia rozkład spektralny światła w postaci widma. Barwy układają się tam w sposób uporządkowany od fioletów, poprzez barwy niebieskie, zielone, żółte, pomarańczowe do czerwieni. Zgodnie z predyspozycją fizjologiczną oka ludzkiego, barwy strony niebieskiej, czyli chłodne, kojarzą się z wartościami niskimi, barwy strony czerwonej, czyli ciepłe - z wartościami wysokimi.

W monochromatycznej skali barw, czyli jednobarwnej, zmienność wyrazu graficznego przebiega od barwy białej (wysoki walor jasności) do czerni (niski walor jasności). Zmienność waloru na mapie jest przedstawiana bądź przez użycie różnego stopnia szarości dla poszczególnych przedziałów klasowych, bądź też desenia o różnej proporcji bieli do czerni. Wartościom niskim odpowiadają szarości i desenie jasne, wartościom wysokim - desenie ciemne. Walor odgrywa również rolę przy stosowaniu kolorów. Wraz ze wzrostem ciepłoty koloru dobrze jest, jeśli wzrasta jednocześnie jego intensywność lub procent czerni (zmniejsza się walor jasności). Poszczególne przejścia od jednego tonu czy stopnia szarości do następnego powinny być w całej skali proporcjonalne, aby zachować wrażenie płynnego narastania wartości (rys. 128).

---