Jak się mierzy�zrobocie (2)

Najlepiej widać to w Stanach Zjednoczonych, gdzie comiesięczny raport o zatrudnieniu jest uważany za jedno z najważniejszych źródeł informacji nie tylko o rynku pracy, ale o kondycji całej gospodarki. Na jego podstawie ekonomiści, analitycy i inwestorzy, starają się przewidzieć, jak będzie kształtował się popyt na dobra konsumpcyjne, gdyż np. wzrost liczby pracujących oznacza zwykle zwiększenie siły nabywczej społeczeństwa. Z danych tych wyciągają także wnioski na temat nastrojów i zamierzeń przedsiębiorców. Jeśli decydują się na tworzenie nowych miejsc pracy, jest to sygnał, że spodziewają się większego zapotrzebowania na ich produkty i usługi przez dłuższy czas. Zatrudnienie dodatkowych pracowników wiąże się najczęściej także ze wzrostem wydatków na inwestycje, co zapowiada poprawę koniunktury w wielu branżach, takich jak budownictwo, czy przemysł maszynowy.

W Polsce w okresie przechodzenia gospodarki od systemu nakazowo-rozdzielczego do rynkowego nastąpiły rewolucyjne zmiany na rynku pracy. Zniknął charakterystyczny dla poprzedniego okresu problem niedoboru siły roboczej, maskujący faktyczne ukryte bezrobocie, a pojawiło się bezrobocie jawne. Jego pomiarem zajmuje się Główny Urząd Statystyczny. W swoich badaniach stosuje dwie metody pomiaru: na podstawie statystyki urzędów pracy oraz na podstawie badań aktywności ekonomicznej ludności (w skrócie: BAEL) przeprowadzanych zgodnie z zasadami zalecanymi przez Eurostat, urząd statystyczny Unii Europejskiej.

Ludzie i statystyka

Aby znaleźć się w statystyce urzędów pracy bezrobotny musi być osobą bez zatrudnienia w wieku od 18 do 60 lat (kobiety) lub do 65 lat (mężczyźni), zdolną do pracy i gotową do jej podjęcia, nie uczącą się w szkołach dziennych, bez prawa do emerytury, nie posiadającą gospodarstwa rolnego i nie prowadzącą działalności gospodarczej. Zatrudnienie oznacza w praktyce każdą oficjalną działalność zarobkową: nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale także umów cywilnych, takich jak umów zlecenia, umów o dzieło, czy umów agencyjnych. Dodatkowym warunkiem jest oficjalne zgłoszenie się do urzędu pracy, dlatego w tym przypadku mówi się o bezrobociu zarejestrowanym. Dane te publikowane są co miesiąc. Z kolei według metody stosowanej w BAEL do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku 15-74 lata, które w okresie badania nie pracowały, aktywnie poszukują zatrudnienia i są gotowe do podjęcia pracy natychmiast. Wyniki badań prezentowane są co kwartał w raporcie o aktywności ekonomicznej ludności.

Ze względu na nieco odmienne definicje bezrobocia, przyjęte dane o bezrobociu pochodzące z obu źródeł mogą się różnić. Zwykle liczba bezrobotnych oszacowana metodą BAEL jest nieco niższa od obliczonej na podstawie statystyki urzędów pracy, co może oznaczać, że pewna część osób posiadających status bezrobotnych rejestruje się nie po to, aby znaleźć zatrudnienie, ale aby skorzystać ze świadczeń, takich jak zasiłek dla bezrobotnych czy ubezpieczenie zdrowotne.

Liczby i stopa

Dane o bezrobociu prezentowane są albo w wielkościach absolutnych, podając liczbę bezrobotnych, albo w wielkościach względnych, ukazujących odsetek osób pozostających wbrew własnej woli bez pracy wśród ogółu aktywnych zawodowo, czyli jako wskaźnik stopy bezrobocia.

Stopa bezrobocia może rosnąć lub spadać nie tylko w wyniku tworzenia czy likwidowania miejsc pracy. Wpływ na nią mają także zmiany w liczbie osób oferujących swoją pracę, czyli w wielkości zasobów siły roboczej. Decydujące znaczenie mają tu czynniki demograficzne. Liczba aktywnych zawodowo rośnie, gdy na rynek trafiają roczniki, w których urodziło się wiele dzieci, spada natomiast, gdy życie zawodowe rozpoczynają pokolenia niżu demograficznego. Pewnych wskazówek do uchwycenia kierunku zmian dostarczyć mogą publikowane także przez GUS miesięczne, kwartalne i roczne dane o zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw. Należy jednak pamiętać, że nie obejmuje ona osób zatrudnionych za granicą, co może mieć znaczenie w najbliższych latach, gdy dla Polaków otwierać się mają rynki pracy w kolejnych krajach Unii Europejskiej.