SAMORZĄD UCZNIOWSKI

Rozważania na temat samorządu uczniowskiego należałoby rozpocząć od odpowiedzi na pytanie, czym jest ów samorząd. Natomiast w dalszej części wykładu przeanalizuję podstawy prawne jego funkcjonowania, strukturę oraz podział zadań i funkcji.

Zastanówmy się wiec, czym jest samorząd uczniowski.

Po pierwsze: tworzą go wszyscy uczniowie szkoły. Oznacza to, że członkiem samorządu stajemy się w momencie przyjęcia do szkoły, a przestajemy nim być, gdy ją opuszczamy. Każdy uczeń ma więc prawo brać udział w pracach samorządu i tym samym wpływać na życie szkoły.

Po drugie: samorząd działa na rzecz uczniów i jest przez nich zarządzany. Wobec tego jest on organizacją niezależną od administracji oświatowej oraz partii i ugrupowań politycznych. Ma też praktycznie nieograniczony zakres działania, ponieważ to uczniowie decydują, czym się będzie zajmował.

Po trzecie: samorząd reprezentuje interesy uczniów wobec nauczycieli, rodziców
i administracji oświatowej. Wg ustawy o systemie oświaty „samorząd jest jedynym reprezentantem ogółu uczniów”. Natomiast reprezentację samorządu stanowi demokratycznie wybrany zarząd. Jego głównym zadaniem jest przekazywanie informacji pomiędzy uczniami a dyrekcją, nauczycielami i rodzicami. Ponadto ustawa nakłada na władze szkoły obowiązek zasięgania opinii samorządu w takich sprawach jak np.: skreślenie ucznia z listy uczniów, średnia ocen uprawniająca do uzyskania stypendium za wyniki w nauce, ocena pracy nauczyciela czy program wychowawczy szkoły.

Po czwarte: samorząd jest organizacją demokratyczną. Uczniowie mogą swobodnie wybierać swoich przedstawicieli oraz uczestniczyć w tworzeniu i realizacji programu samorządu.

Główną podstawą prawną istnienia samorządu uczniowskiego jest ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku oraz, pośrednio, Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z dnia 20 listopada 1989 roku. Ponadto regulacje dotyczące samorządu znajdziemy w szeregu rozporządzeń ministra Edukacji Narodowej
(np. w Rozporządzeniu z dnia 15 lutego 1999 roku w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego) oraz w Ustawie Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 roku.

Istnienie samorządu uczniowskiego jest zagwarantowane w art. 55 ustawy o systemie oświaty. Czytamy w nim:

art. 55

1. W szkole i placówce działa samorząd uczniowski, zwany dalej "samorządem".

2. Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub placówki.

3. Zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół uczniów w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Organy samorządu są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów.

4. Regulamin samorządu nie może być sprzeczny ze statutem szkoły lub placówki.

5. Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki,
w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak:

1) prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem
i stawianymi wymaganiami,

2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,

3) prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań,

4) prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,

5) prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi,
w porozumieniu z dyrektorem,

6) prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.

6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, typy szkół i placówek, w których nie tworzy się samorządu uczniowskiego ze względu na konieczność stosowania w szkole lub placówce specjalnej organizacji nauki i metod pracy, a także ze względów wychowawczych, opiekuńczych i resocjalizacyjnych.

7. Samorząd w szkole dla dorosłych lub placówce kształcenia ustawicznego, w celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki, może gromadzić fundusze
z dobrowolnych składek i innych źródeł. Zasady wydatkowania tych funduszy określa regulamin, o którym mowa w ust. 3.

Ponadto ustawa ta stanowi, że w przypadku zespołu szkół każda szkoła może posiadać odrębny samorząd, chyba że statut zespołu stanowi inaczej. Stwarza również podstawy, aby
w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych samorząd uczniowski mógł wystąpić
z wnioskiem do dyrekcji o utworzenie rady szkoły. Rada ta składa się w równej liczbie
z nauczycieli, rodziców i uczniów. Samorząd opiniuje również decyzje rady pedagogicznej
o skreśleniu ucznia z listy uczniów.

Konwencja o Prawach Dziecka nie stanowi bezpośredniej podstawy prawnej dla istnienia samorządu uczniowskiego. Jednak samorząd ten jest urzeczywistnieniem zawartych w Konwencji praw, a w szczególności:

• Prawa do swobodnego wyrażania własnych poglądów.

• Prawa do swobody wypowiedzi, obejmującego możliwość poszukiwania, otrzymywania
  i przekazywania wszelkich informacji w każdej możliwej formie.

• Prawa do swobody myśli, sumienia i wyznania.

• Prawa do swobody zrzeszania się.

• Prawa do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych oraz w życiu kulturalnym i artystycznym.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego nakłada na szkoły obowiązki: pomocy uczniom w rozpoznaniu własnych praw i obowiązków, ukazywania praktycznych zastosowań zasad i procedur demokratycznych w społeczności szkolnej, kształtowania poczucia odpowiedzialności za siebie i innych oraz wspierania samorządności uczniowskiej. Natomiast ustawa Karta Nauczyciela zezwala, aby dyrektor, dokonując oceny pracy nauczyciela, zasięgał opinii samorządu uczniowskiego.

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty uczniowie każdej szkoły mają prawo samodzielnie ustalać strukturę ich samorządu. Nie da się wiec jednoznacznie określić, jak ona wygląda. Można tylko powiedzieć, ze w każdej szkole funkcjonuje Zarząd Samorządu Uczniowskiego, który składa się z przewodniczącego, jego zastępcy, skarbnika i pozostałych członków zorganizowanych w sekcje lub komisje. Ponadto klasy mają swoje własne samorządy zorganizowane w Radę Samorządów Klasowych.

Zarząd Samorządu Uczniowskiego składa się z wybranych w demokratycznych wyborach przedstawicieli wszystkich uczniów szkoły. Jego głównym zadaniem jest koordynacja działań uczniów. Ponadto ma on reprezentować ich interesy przed dyrekcją, radą pedagogiczną i radą rodziców. Inicjuje również współpracę z przedstawicielami samorządów klasowych, oraz przedstawicielami innych grup, kół zainteresowań, klubów i stowarzyszeń działających w szkole. Zarząd ma sprawować opiekę nad kroniką szkoły, gablotami
i gazetkami ściennymi, oraz zbierać i archiwizować bieżącą dokumentację samorządu. Zapewnia również ciągłość trwania pracy samorządu, dbając o odpowiednie „przeszkolenie”
i przygotowanie do pracy swoich następców.

Zadaniem przewodniczącego jest kierowanie pracą zarządu. Ma również reprezentować samorząd wobec dyrekcji, rady pedagogicznej, rady rodziców i innych organizacji. Ponadto przedstawia uczniom, dyrekcji, radzie pedagogicznej i radzie rodziców plan pracy zarządu oraz końcowe sprawozdanie z jego działalności. Oprócz tego zwołuje
i przewodniczy wspólnym zebraniom zarządu z radą samorządów klasowych oraz
z przedstawicielami innych grup, kół zainteresowań, klubów i stowarzyszeń działających
w szkole.

Wiceprzewodniczący zastępuje przewodniczącego w czasie jego nieobecności
i pomaga mu w pełnieniu obowiązków przejmując odpowiedzialność za wykonywanie części zadań.

Skarbnik gromadzi środki finansowe i rachunki, oraz corocznie przedstawia sprawozdanie finansowe dyrekcji, zarządowi samorządu uczniowskiego oraz radzie samorządów klasowych.

Stali członkowie zarządu kierują pracą wybranych przez siebie sekcji, uczestniczą aktywnie w pracach i zebraniach zarządu oraz współtworzą program pracy sekcji i inicjują działania prowadzone w jej ramach.

Sekcje i komisje to powiązane tematycznie grupy zadaniowe zajmujące się odrębnymi zagadnieniami. Ich pracą kierują stali członkowie zarządu, którzy nie pełnią w nim innych funkcji typu przewodniczący czy skarbik. Podział na sekcje powinien odzwierciedlać różnice w zainteresowaniach i umiejętnościach uczniów. Przykładowymi sekcjami mogą być: artystyczna, dziennikarska, reprezentacyjna, ds. promocji. Wszystkie powołane w ramach zarządu sekcje czy komisje muszą funkcjonować w oparciu o zasady demokratyczne. Ponadto poszczególne zadania nie muszą być przydzielane tylko członkom zarządu, gdyż każdy uczeń ma prawo do udziału w pracach samorządu.

Ostatnim organem jest Rada Samorządów Klasowych. Składa się ona z wybranych podczas klasowych wyborów przedstawicieli wszystkich klas. Rada rozpatruje i opiniuje plan działania i konkretne inicjatywy zarządu oraz zgłasza własne propozycje. Przedstawiciele Samorządów klasowych, uczestnicząc w zebraniach z zarządem samorządu uczniowskiego, reprezentują interesy i opinię swojej klasy w danej sprawie, a później informują jej członków o planowanych działaniach zarządu. Rada samorządów klasowych wraz z zarządem podejmuje najważniejsze decyzje o kierunkach działania samorządu w szkole.

Źródła:

• www.ceo.org.pl/portal/samorzad_uczniowski - strona Centrum Edukacji Obywatelskiej

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

• Statut Zespołu Szkół im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Niepołomicach

---