pytania na egzamin 1 5

30. Typy wiązek przewodzących i przykłady występowania w organach roślin
Wiązki przewodzące mogą mieć różną budowę, w łodygach najczęstsze są tzw. wiązki kolateralne, w których łyko występuje po stronie zewnętrznej, a drewno - od wewnątrz w stosunku do osi łodygi.
Wiązki dzieli się także na otwarte (charakterystyczne dla roślin dwuliściennych), gdy między drewnem i łykiem występuje warstwa miazgi twórczej (kambium), umożliwiająca wtórny przyrost na grubość, oraz zamknięte, pozbawione kambium, występujące u roślin jednoliściennych.
U niektórych dwuliściennych wiązki przewodzące zawierają dwie warstwy łyka rozdzielonego drewnem (wiązki bikolateralne). Przy czym między łykiem zewnętrznym, a drewnem występuje miazga.
W korzeniach występują zwykle wiązki promieniste (radialne), o naprzemiennym układzie drewna i łyka, rozdzielonych pasmami miękiszu. W liściach wiązki przewodzące tworzą unerwienie liścia.
U roślin jednoliściennych wiązki rozrzucone są na całym przekroju łodygi, u roślin dwuliściennych i nagonasiennych ułożone są w regularny pierścień.

31. Utwory wydzielnicze zewnętrzne i wewnętrzne - budowa i funkcje
Zaliczamy tu pojedyncze komórki lub zespoły komórek, wydzielające specjalne produkty przemiany materii. Komórki te odznaczają się gęstą cytoplazmą i dużymi jądrami z wysokim poziomem DNA. Dobry rozwój siateczki śródplazmatycznej i aparatu Golgiego. Wydzieliny wytwarzane są w cysternach siateczki śródplazmatycznej lub aparatu Golgiego.
Zewnętrzne:
- Niektóre partie skórki wydzielające na zewnątrz, poprzez ściany komórkowe, olejki lotne, nadające zapach kwiatom, liściom lub innym organom.
- Włoski wydzielnicze np. u pelargonii, składające się z kilkukomórkowego trzoneczka, na którego szczycie znajduje się duża, właściwa komórka wydzielnicza produkująca olejek lotny, gromadzący się pomiędzy ścianą komórkową a kutykulą.
- Jednokomórkowe włoski parzące np. pokrzywy. Rozszerzony u podstawy, otoczony małymi komórkami skórki włosek zwęża się ku górze i zakończony jest małą główką. Główka łatwo odłamuje się przy dotknięciu pozostawiając ostry, impregnowany krzemionką koniec, który wbija się łatwo w ciało zwierzęcia i wprowadza doń parzącą ciecz.
- Miodniki - grupy komórek wydzielające na zewnątrz słodki płyn - nektar. Na różnych częściach kwiatów zapylanych przez owady.
- Gruczoły wodne
- Gruczoły trawienne np. u rosiczki lub muchołówki na organach chwytnych, wydzielają enzymy trawiące białko zwierzęce.
Wewnętrzne:
- Idioblasty - komórki garbnikowe. Pojedyncze komórki
- Komórki mleczne - często tworzą długie, rozgałęzione systemy, wielojądrowe i pozbawione poprzecznych ścian komórkowych, nazywane rurami mlecznymi. Powstają z pojedynczych komórek mlecznych lub też w wyniku połączenia się ułożonych szeregowo wielu komórek mlecznych. (nieczłonowe i członowe) Wydziela sok mleczny (zawiesina różnych substancji: cukrów, olejków lotnych, wosków, żywic, gum, białek, skrobi itd.). U niektórych roślin zawiera on trujące alkaloidy albo też inne surowce przemysłowe jak kauczuk i gutaperka.
- Kanały żywiczne sosny. Powstały w wyniku rozsunięcia się komórek wydzielniczych i wytworzenia regularnego, połączonego systemu przestworów międzykomórkowych, do którego wydzielana jest żywica.
- Zbiorniki olejków lotnych. W owocach i liściach cytrusowych. Są przestworami międzykomórkowymi innego typu, powstają w wyniku rozpadu komórek wydzielniczych, które wytwarzają olejki nadające tym owocom charakterystyczny aromat.

32. Układ twórczy rośliny
Merystemy. Tkanki utworzone z komórek zdolnych do regularnych podziałów. Komórki o cienkich wyłącznie pierwotnych ścianach komórkowych, ze stosunkowo dużymi jądrami i o niewielkim stopniu wakuolizacji. Komórki te dzieląc się produkują nowe partie tkanki, które po zróżnicowaniu powodują wzrost organów już istniejących lub tworzą nowe. Wzrost może się odbywać równocześnie we wszystkich kierunkach rozwijającego się organu, aby po osiągnięciu określonej wielkości i kształtu równocześnie we wszystkich miejscach zakończyć się. Wzrost taki nazywamy dyfuzyjnym i ograniczonym. (liście, kwiaty i owoce) Po zakończeniu wzrostu merystem różnicuje się w odpowiednie tkanki stałe.
Wzrost zlokalizowany i nieograniczony. Odbywa si on w ściśle określonych miejscach ciała (wzrost na długość pędów i korzeni tylko na ich wierzchołkach) i równocześnie w tych rejonach odbywa się on przez całe życie rośliny. Merystemy funkcjonujące przez całe życie rośliny czy organu nazywamy merystemami wzrostu nieograniczonego. W merystemach tych występuje zawsze komórka lub grupa komórek inicjalnych, które spełniają dwojaką funkcję: (1) zapewniają tkance trwale merystematyczny charakter (chociaż jedna z powstałych komórek zachowuje charakter komórki inicjalnej), (2) produkują komórki merystematyczne pochodne, które po mniejszej lub większej liczbie podziałów różnicują się w tkanki stałe.
Wyróżniamy merystemy wierzchołkowe i boczne. Wierzchołkowe stanowią szczytowe zakończenie organów osiowych, takich jak korzeń i łodyga, i powodują ich wzrost na długość. Nazywają się tez one stożkami wzrostu. U niektórych roślin (np. u traw) wzrost na długość odbywa się także z udziałem merystemów wstawowych, czyli interkalarnych. Są to partie tkanki merystematycznej umiejscowionej w łodydze ponad nasadami liści, a więc u podstawy międzywęźli. Pochodzą one od stożka wzrostu pędu i stanowią jego część oddzieloną tkankami dojrzałymi. Merystemy boczne tworzą wewnątrz organów osiowych cylinder tkanki merystematycznej, która odkłada nowe komórki do wnętrza i na zewnątrz oraz powoduje wzrost łodygi lub korzenia na długość. Merystemami bocznymi są: kambium, produkujące wciąż nowe tkanki przewodzące łodygi i korzenia, oraz miazga korkorodna (felogen), wytwarzająca korek, tkankę okrywającą starsze partie łodygi korzeni.
Niektóre merystemy funkcjonują w roślinie jako grupy komórek embrionalnych w sposób ciągły od stadium zarodkowego. Zaliczamy je do merystemów pierwotnych. Należą tu na przykład stożki wzrostu pędu i korzenia. Merystemy wtórne powstają z żywych komórek tkanek stałych przez odróżnicowanie i powrót do stanu embrionalnego. Należy tu na przykład miazga korkorodna, kambium międzywiązkowe w łodydze, merystemy wierzchołkowe korzeni bocznych oraz korzeni i pędów przybyszowych.

33. Układ wydzielniczy
Komórki wydzielnicze i ich zespoły.

34. Układ spichrzowy roślin
Miękisz spichrzowy. W korze pierwotnej, łyku lub drewnie. Miękisz spichrzowy, miękisz wodny - komórki wypełnione materiałami zapasowymi w postaci skrobi, tłuszczów lub białek. Miękisz wodny zbudowany z dużych komórek, zawierających olbrzymie wodniczki. Funkcja magazynowania wody. (np. u kaktusów)

35. Układ ruchowy roślin
Układ ruchowy stanowią wszelkiego typu urządzenia, których funkcją jest powodowanie ruchu roślin.
TYPY RUCHÓW ROŚLIN (I)
I. Z udziałem protoplasów
ze względu na mechanizm
1. Ruchy turgorowe (zmiana objętości komórek)
2. Ruchy wzrostowe lub wzrostowo-turgorowe (nierównomierne powiększanie wymiarów komórek)
ze względu na bodziec (przyczynę) ruchu
TAKSJE
• fototaksje
• chemotaksje
• termotaksje
• r. chloroplastów
• tigmotaksje
bodźce działają kierunkowo, a reakcja rośliny lub jej części zachodzi w przestrzeni w kierunku (+) lub (-) bodźca

NASTIE

• fotonastie

• termonastie

• tigmonastie
• chemonastie

bodźce nie działają kierunkowo, ale w czasie, np. zmiany intensywności światła, zmiany temperatury, a rodzaj reakcji zależy od budowy urządzenia ruchowego i organu

RUCHY SZPAREK

ZWIJANIE SIĘ LIŚCI TRAW
TROPIZM

• fototropizm

• geotropizm

• tigmotropizm
• chemotropizm

bodźce działają jak w taksjach
RUCHY NUTACYJNE

• r. kołujące lub wahadłowe siewek

• owijanie pędów wokół podpór

• ruchy wąsów czepnych

• ruchy typu wygięć w kolankach traw

• rozchylanie plewek traw

• otwieranie pąków kwiatów

RUCHY EKSPLOZYJNE

II. Bez udziałów protoplastów

KSEROCHAZJA

nierównomierne wysychanie i kurczenie się ścian komórkowych w wielowarstwowej tkance

HIGROCHAZJA

nierównomierne pęcznienie ścian komórkowych

RUCHY KOHEZYJNE

nierównomierne zmiany wymiarów komórek wskutek skurczu spowodowanego ubytkiem wody w komórkach i naprężeń powodowanych zapadaniem się ścian komórkowych

36. Układ obronny roślin (przed patogenami i drapieżcami)
Przystosowanie roślin do obrony przed patogenami:

1. Lignifikacja albo suberynizacja ściany komórkowej, co czyni węglowodany

ściany niedostępne dla enzymów produkowanych przez patogena;

2. Wzmożone odkładanie kalozy;

3. Wydzielanie do ściany specyficznych glikoprotein bogatych w

hydroksyprolinę (HRGP), hamujących wzrost strzępek patogena

grzybowego;

4. Rreakcja nadwrażliwości

a. komórka syntetyzuje związki fenolowe, które ją zabijają

b. obumieranie komórek w rejonie infekcji (brak pokarmu) lub utrudnianie

rozwoju patogena;

5. Generowanie aktywnych form tlenu uszkadzających patogena (a również

komórki rośliny, może więc być czynnikiem reakcji nadwrażliwości);

6. Produkcja fitoaleksyn (w szerokim znaczeniu należą do nich również

flawonidy);

7. Wydzielanie enzymów, takich jak glukanaza, chitynaza, które hydrolizują

składniki ściany patogena;

8. Sygnalizacja hormonalna (z udziałem jasmonatów, systeminy, salicylanów)

mobilizująca inne części rośliny do obrony.

- Włoski wydzielnicze, zapach, twarde okrycie: epiderma korek, ciernie (przekształcenia liści lub pędów bocznych).

37. Układ przewietrzający (wentylacyjny) roślin.
Miękisz powietrzny oraz aparaty szparkowe i cały system przestworów międzykomórkowych, kanałów, komór i porów wypełnionych gazem. Miękisz powietrzny - inaczej aerenchyma. Tkanka przewietrzająca. Silny rozwój przestworów międzykomórkowych. Przestwory te tworzą ciągły system kanałów powietrznych. Ułatwia unoszenie się wypełnionych powietrzem organów roślinnych w wodzie, stanowi wewnętrzny rezerwuar gazów biorących udział w procesach fizjologicznych rośliny związanych z wymianą gazową (fotosynteza i oddychanie).
Transpiracja oraz wymiana innych gazów a także regulacja tego procesu są możliwe dzięki istnieniu w skórce specjalnych urządzeń, zwanych aparatami szparkowymi. Typowy aparat składa się z dwóch komórek szparkowych, różniących się od innych komórek skórki kształtem, obecnością chloroplastów oraz tym, że zawierają one specjalnego typu zgrubienia ścian, które umożliwiają im zmianę kształtu przy zmianach turgoru. Pomiędzy komórkami szparkowymi występuje przestwór międzykomórkowy, zwany szparką lub otworem (porem) szparkowym, który przy zmianie kształtu komórek może się powiększać, zmniejszać lub zanikać. Zmieniając stopień rozwarcia szparki roślina możed regulować wielkość transpiracji i wymiany gazowej ze środowiskiem.
Najczęściej spotykany typ aparatu szparkowego to dwie komórki szparkowe, których części ściany graniczące ze szparką są grubsze niż znajdujace się po stronie przeciwnej. W innym typie aparatu szparkowego, charakterystycznym dla traw, występują dwiae komórki wydłużone, mające cienką ścianę na obu końcach, a grubą pośrodku.
Szczególnie duże przestwory między komórkowe znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie szparek, tworząc obszerne komory powietrzne, zwane też jamami przedechowymi.

38. Układ izolujący roślin różnych środowisk życia
Epiderma i peryderma.
Epiderma - skórka, stanowi naczęściej pojedynczą warstwę komórek na powierzchni młodych organów lub modych części organów. Z komórek żywych otoczonych celulozową ścianką, ściśle od siebie przylegjących i zwykle pozbawionych typowo wykształconych chloroplastów. Stanowi graniczną warstwę między rośliną a środowiskiem zewnętrznym. Inna na pędzie nadziemnym i inna na podziemnym korzeniu. Dla roślin lądowych ważna jest gospodarka wodna. W budowie typowej skórki organów pędowych (łodyg, liści, kwiatów i owoców) rosnących w środowisku powietrznym występuje szereg cech powodujących ograniczenie transpiracji. Zewnętrzne ściany komórkowe są zwykle grubsze, a ich warstwy podpowierzchniowe często zawierają kutynę. Na powierzchni komórek występuje dodatkowo kutyna w postaci warstwy zwanej kutykulą. Może występować wosk, niekiedy w takih ilościach, że wydzielany jest na zewnątrz i tworzy na powierzchni kutykuli szary nalot (np. n owocach śliwy lub winorośli). Transpiracja oraz wymiana innych gazów a także regulacja tego procesu są możliwe dzięki istnieniu w skórce specjalnych urządzeń, zwanych aparatami szparkowymi. Skórka możę być głądka, zwłaszcza gdy jest pokryta grubrzą utykulą. Może wytwarzać na powierzchni wyrostki, włoski lub kolce. Włoski mogą być jednokomórkowe, wówczas są po prostu wystającymi nad powierzchnie przedłużeniami komórek skórki o różnej długości, prostymi lub rozgałęzionymi. Często są to jednak utwory wielokomórkowe o rozmaitych kształtach. Włoski są niekiedy żywe i zwiekszają powierzchnię parowania roślin. Najczęściej są martwe, wypełnione powietrzem, i wówczas tworzą na powierzchni skórki srebrzystoszarą powłokę, stanowiącą ochronę przed nadmierną transpiracją. Powłoka z włosków może być bardzo gęsta, wełnista, i wówczas nazywa się kutnerem. Występują włoski wydzielnicze. Skórka wytwarzająca takie włoski, obok funkcji ochronnej, pełni funkcję tkanki wydzielniczej. Kolce są wyrostkami na powierzchni rośliny, w których powstaniu bierze udział skórka oraz leżący pod skórką miękisz. Są too utwory sztywne, ostro zakończone, nieregularnie rozmieszczone i nie połaczone z wnętrzem organu tkankami przewodzącymi (w przeciwieństwie do cierni). Główną funkcją skórki w korzeniu jest pobieranie wody i soli mineralnych z roztworu glebowego. Komórki żywe, ściśle do siebie przylegające. Ich ściany nie są jednak jenolicie cienkie, a na powierzchni występują tylko ślady kutykuli. Brak aparatów szparkowych. Liczne komórki skórki w młodszej strefie korzenia tworzą długie wypustki - włośniki. Wytwarzanie włośników ogromnie zwiększa powierzchnie kontaktu skórki ze środowiskiem glebowym. Włośniki nie tworzą się na korzeniach rosnących w środowisku wodnym.

Peryderma (korkowica) - tkanka okrywająca u roślin wieloletnich powstająca na powierzchni łodyg i korzeni, gdzie zachodzi przyrost na grubość. Peryderma zbudowana jest z 3 warstw zróżnicowanych tkanek (tkanki korkotwórczej, korka i felodermy), pełniących odmienne funkcje. U dojrzałych roślin peryderma zastępuje tkanki pierwotne (skórkę i korę pierwotną) stając się jednym ze składników kory. Właściwą rolę ochronną pełni w perydermie korek, czyli tkanka zbudowana z martwych komórek o ścianach wysyconych suberyną. Korek powstaje dzięki działalności tkanki korkotwórczej.
Peryderma - korkowica. Okrywa starsze organy lub starsze części organów roślinnych. Jest to tkanka wtórna, w jej skład wchodzi wtórny merystem - felogen oraz ściśle z nim związane produkty jego merystematycznej działalności - felem i feloderma. Felogen, czyli miazga korkorodna, powstaje w obwodowych partiach organu (łodygi lub korzenia) z odróżnicowania żywych tkanek stałych np. miękiszu lub łyka. Składa się z komórek merystematycznych dzielących się peryklinarnie (płaszczyznami stycznymi do powierzchni organu) i odkładają nowe komórki głównie na zewnątrz, ale od czasu do czasu także do wnętrza organu. Felem, czyli korek powstaje przez zróżnicowanie komórek odkładanych przez felogen na zewnątrz. Składa się z komórek ściśle przylegających, martwych i wypełnionych powietrzem, o ścianach zawierających warstwę suberyny nałożonej na ścianę pierwotną lub pomiędzy pierwotną a wtórną ścianą komórkową. Ściana może być także zdrewniała i wtedy tkanka korkowa jest sztywna i twarda. Korek jest tkank nieprzepuszczalną dla wody i powietrza, i stanowi warstwę chroniącą wnętrze organu przed utratą wody oraz uszkodzeniami mechanicznymi i temperaturowymi. Kontakt wnętrza organu ze środowiskiem i wymianę gazową umożliwiają występujące w korku przetchlinki. Są to miejscda w tkance korkowej, w których komórki ułożone są luźno, z pozostawieniem przestworów międzykomórkowych, którymi para wodna i inne gazy mogą swobidnie dyfundować na zewnątrz i do wnętrza rośliny. Felogen odkłada nowe różnicujące się tkanki od czasu do czasu także do wewnątzr organu. Powstaje z nich po wewnętrznej stronie felogenu warstwa komórek miękiszowych zwana felodermą. Warstwa korka jest znacznie grubsza od felodermy.
- PERYDERMA - Występuje u roślin o wtórnym przyroście na grubość. W starszych organach, takich jak łodyga lub pędy zastępuje epidermę, która ulega rozerwaniu. Jest tkanką niejednorodną Składa się z wielu warstw, w skład których wchodzi merystem wtórny (felogen, miazga korkotwórcza, korkorodna), korka (felem, komórki martwe) i felodermy (komórki żywe).

Felogen powstaje z odróżnicowanych komórek miękiszowych lub floemu. Komórki floemu dzielą się peryklinarnie, odkładając na zewnątrz korek (który stanowi główny produkt felogenu) i do wewnątrz felodermę.

Korek (felem) zbudowany jest z komórek martwych, wypełnionych powietrzem. Ściany komórkowe zawierają suberynę lub są zdrewniałe. Komórki korka są bardzo gęsto upakowane i ściśle przylegają do siebie, tworząc wiele warstw. Dzięki suberynie (substancja hydrofobowa zbudowana z długołańcuchowych kwasów tłuszczowych i ich pochodnych) korek jest warstwą nieprzepuszczalną dla wody i powietrza, natomiast dzięki zdrewnieniu jest twardy i wytrzymały. W warstwie korka mogą występować przetchlinki, czyli miejsca o luźnym ułożeniu komórek, przepuszczalne dla powietrza i wody.

Feloderma zbudowana jest z cienkiej warstwy komórek

miękiszowych.

39. Ukłąd wzmacniający i jego topografia w organach roślin
Głównie kolenchyma i sklerenchyma, ale także cały system ścian komórkowych, zdrewniałych lub usztywnionych przez turgor.
Turgor - stan jędrności żywej komórki lub tkanki spowodowany wysyceniem wodą, umożliwiający utrzymanie kształtu i określonej pozycji przez roślinę lub narząd, nie posiadający dobrze wykształconej podtrzymującej tkanki mechanicznej.

40. Układ przewodzący (transportowy) w roślionach
Ksylem i floem

41. Układ fotosyntetyzujący - przystosowania morfologiczno - anatomiczne roślin do zwiększania wydajności fotosyntetycznej.
Zwany również asymilacyjnym, w którego skład wchodzą wszystkie komórki zawierające chloroplasty, do których dociera energia słoneczna tj. liście, młoda skórka.
Miękisz zieleniowy (asymilacyjny, chlorenchyma) - tkanka roślinna, wyspecjalizowany miękisz, złożony z komórek zawierających liczne soczewkowate chloroplasty. Jest tkanką żywą. Zachodzi w nim proces fotosyntezy, a przez to odżywianie rośliny. Występuje głównie w liściach i młodych łodygach. W liściach występuje najbliżej jego powierzchni. Jego komórki nie są jednorodne. Wyróżnić można w jego obrębie miękisz palisadowy, miękisz gąbczasty i miękisz wieloramienny

42. Układ chłonny roślin - znaczenie symplastu i apoplastu w przewodzeniu roztworów wodnych
Epidermaq korzenia z włośnikami.
System połączonych plazmodesmami protoplastów nazwano symplastem. Reszta składników ciała roślinnego - ściany komórkowe, wnętzra martwych komórek i przestwory międzykomórkowe - otrzymała nazwę apoplastu.
Apoplast gra ważną rolę w funkcjonowaniu rośliny. Połączone z sobą i i wysycone wodą ściany komórkowe stanowią ciągły system środowiska wodnego dla protoplastów i wraz z wypełnionymi wodą wnętrzami martwych komórek przewodzących są głównymi drogami transportu w roślinie. Przestwory międzykomórkowe z kolei wypełnione są powietrzem i stanowią rezerwuary gazów oraz ciągły system, dzięki któremu roślina może prowadzić wymianę gazową z otoczeniem.
Apoplast to główna droga transportu wody w roślinie.
Symplast - Plazmodesmy pozwalają na bezpośredni przepływ (dyfuzja) małych cząsteczek między sąsiadującymi komórkami, np. cukry, aminokwasy. Większe cząsteczki mogą być również transportowane za pomocą filamentów aktynowych.

43 . Powstawanie korzeni bocznych i przybyszowych, systemy korzeniowe:
Rozwój korzeni bocznych zostaje zapoczątkowany w strefie różnicowania budowy pierwotnej korzenia macierzystego. Zawiązują się najczęściej w okolnicy w ten sposób ze w pewnym miejscu w perycyklu pojawiają się intensywne podziały i powstaje gniazdo komórek merystematycznych, które organizują się w merystem wierzchołkowy korzenia. Rosnąc za pomocą tego merystemu, zawiązek korzenia przeciska się przez korę pierwotną i rozerwawszy skórkę, wydostaje się na zewnątrz jako korzeń boczny.
Korzeni przybyszowe zawiązują się poza obszarem budowy pierwotnej korzenia, przede wszystkim w pędach, a czasem także w korzeniach w strefie ich budowy wtórnej. Szczególnie łatwo powstają w węzłach łodygi. Ich zawiązki tworzą się w głębi organów macierzystych przez odróżnicowanie grupy komórek i uformowanie się merystemu wierzchołkowego korzenia, który, podobnie jak korzeń boczny przeciska się przez tkanki leżące na zewnątrz od niego aż pojawi się na powierzchni organu.

Systemy korzeniowe:
Palowy (osiowy) system korzeniowy - Składa się z jednego korzenia głównego, rosnącego pionowo w dół oraz z korzeni bocznych, zwykle krótszych i cieńszych, (rzepak, fasola, mak, pomidor)
System korzeni wiązkowych - w tym systemie wszystkie korzenie są równorzędne (truskawka, jaskier rozłogowy, koniczyna biała).

44. Morfologia i funkcje korzenia:
Morfologia korzeni:
Z zawiązka korzenia wyrasta korzeń główny będący zazwyczaj przedłużeniem pędu rosnącym pionowo w dół. Wzrost następuje w części wierzchołkowej, a boczne odgałęzienia, zwane korzeniami bocznymi, powstają wewnątrz korzenia głównego (endogenicznie). Korzenie boczne rosną ukośnie lub poziomo i rozgałęziają się dalej na korzenie boczne drugiego, trzeciego rzędu podobnie jak korzeń główny. System korzeniowy tak zbudowany nazywany jest osiowym, a jeśli korzeń główny jest grubszy od innych nazywany jest palowym. Gdy korzeń główny wcześnie przestaje rosnąć lub zanika - rozwija się pęk korzeni bocznych ewentualnie pęk korzeni wyrastających wprost z łodygi (korzenie przybyszowe). Taki system korzeniowy nazywany jest wiązkowym. Powierzchnia chłonna korzenia jest zwykle zwiększona poprzez obecność długich, cienkościennych wypustek zwanych włośnikami. Poza tym skórka korzenia (ryzoderma), przeciwnie do skórki reszty pędu, może nie być pokryta kutykulą, co zwiększa przepuszczalność dla wody i soli mineralnych.
Funkcja korzeni:
- dostarczanie roślinie wody wraz z substancjami odżywczymi
- przytwierdzenie rośliny
- czasem pełnią funkcję spichrzową,
- służą do rozmnażania wegetatywnego,
- rzadko odgrywają ważną rolę w układzie wentylacyjnym roślin
- pełnią funkcję asymilacyjną.

45. Modyfikacje funkcjonalne korzeni, cechy charakterystyczne zmodyfikowanych korzeni w nawiązaniu do ich specyficznych funkcji; przykłady roślin.
Korzenie oddechowe (pneumatofory)

Wyrastające pionowo w górę odgałęzienia korzeni podziemnych równoległych do powierzchni gruntu. Mogą osiągać wysokość nawet do półtora metra nad powierzchnię gruntu. Posiadają one dobrze rozwinięty miękisz powietrzny (aerenchymę), którego cechą charakterystyczną jest silny rozwój przestworów komórkowych tworzących ciągły system kanałów powietrznych umożliwiających dostarczenie do komórek tlenu i dwutlenku węgla niezbędnego do procesów oddychania i asymilacji. Korzenie oddechowe występują u niektórych roślin klimatu ciepłego rosnących na terenach bagnistych, gdzie jest mało tlenu, ponieważ słabo rozpuszcza się on w wodzie. Spotykane np. u cypryśnika błotnego i namorzynów.

Korzenie podporowe

Stabilizują roślinę rosnącą na grząskim podłożu. Są to korzenie przybyszowe ukośnie wrastające w ziemię, wyrastające z łodygi z różnych wysokości nad ziemią. Występują najczęściej u drzew i krzewów rosnących na terenach podmokłych, zwłaszcza w tropikalnych lasach deszczowych i namorzynach. Ich szczególną formą są korzenie szkarpowe spłaszczone bocznie (w naszej florze takie korzenie wykształca wiąz szypułkowy rosnący na siedliskach łęgowych). Korzenie podporowe wyrastają także w dolnych węzłach wysokich roślin zielnych (np. kukurydzy, niecierpka gruczołowatego).

Korzenie spichrzowe (bulwy korzeniowe)

Pełnią funkcję organów magazynujących substancje pokarmowe. Są grube i mięsiste - charakteryzują się silnie rozrośniętym miękiszem spichrzowym w korzeniu głównym lub w korzeniach przybyszowych. Są często mylone z bulwami pędowymi (zwłaszcza powstającymi na podziemnych rozłogach, jak u ziemniaka i słonecznika bulwiastego) oraz z bulwami hypokotylowymi. W tym drugim wypadku pełniący funkcje spichrzowe hipokotyl często łączy się ze spichrzowym korzeniem (np. u marchwi zasadniczą część organu spichrzowego stanowi korzeń). Właściwe bulwy korzeniowe obecne są np. u dalii, kliwii, jaskrów, ziarnopłonu wiosennego.

Korzenie czepne

Korzenie przybyszowe wyrastające z łodygi pnączy i ułatwiające wspinanie się ku górze. Obecne są np. u bluszczu pospolitego.

Ssawki (haustoria)

Korzenie wykształcane przez rośliny pasożytnicze i półpasożyty. Rośliny te pobierają przez nie od roślin żywicielskich wodę z solami mineralnymi (półpasożyty takie jak np. jemioła), ewentualnie także asymilaty (pasożyty takie jak np. zaraza żółta, kanianka, łuskiewnik).

Korzenie asymilacyjne

Korzenie przybyszowe, które przyjęły funkcję organów asymilacyjnych. Są one taśmowate lub płatowate. Najczęściej spotykane u epifitów (form wykorzystujących inne rośliny jako podłoże), np. u przedstawicieli storczykowatych.

Korzenie kurczliwe

Skracają one swoją długość poprzez zmianę turgoru, co powoduje zagłębianie rośliny w podłożu. Obecne są np. u kokoryczy.

Korzenie powietrzne

Spotykane głównie u epifitów w dżungli tropikalnej. Służą do pobierania pary wodnej z atmosfery. Są pokryte welamenem - tkanką wspomagającą gromadzenie wody. Spotykane u wielu przedstawicieli storczykowatych. Korzenie powietrzne niektórych drzew po zetknięciu się z glebą pełnią funkcje podporowe np. u figowców.

Korzenie hydrofitów

Odgrywają rolę mocującą w przypadku roślin zakorzenionych, z reguły są krótsze i słabiej rozgałęzione, niż u roślin lądowych. Często pozbawione są włośników, a czapeczki korzeniowe są wydłużone i tworząc tzw. kieszenie korzeni
� Korzenie spichrzowe

korzeń główny bulwy korzeniowe (korzenie przybyszowe lub korzenie boczne)

�� Korzenie kurczliwe

�� Korzenie czepne

�� Korzenie asymilacyjne

�� Korzenie powietrzne

�� Korzenie podporowe

�� Korzenie oddechowe

�� Korzenie ssawkowe

46. Symbiozy korzeni z bakteriami i promieniowcami - mechanizmy i znaczenie biologiczne
Powszechnie spotykanym rodzajem symbiozy jest mikoryza - współżycie korzeni roślin i grzybów, gdzie grzyb wspomaga pobieranie wody i soli mineralnych stanowiąc "przedłużenie" systemu korzeniowego rośliny, a sam pobiera substancje odżywcze z korzenia powstające w drodze fotosyntezy.
Mikoryza - występujące powszechnie zjawisko, polegające na współżyciu korzeni lub innych organów, a nawet nasion roślin naczyniowych (roślin wyższych z takich gromad jak: nasienne, paprotniki, czy mszaki) z grzybami (dotyczy około 85% gatunków roślin wyższych z całego świata). Tego typu symbioza daje obu gatunkom wzajemne korzyści, polegające na obustronnej wymianie substancji odżywczych - rośliny mają lepszy dostęp do wody i rozpuszczonych w niej soli mineralnych, ale także do substancji regulujących ich wzrost i rozwój, które produkuje grzyb, ten zaś korzysta z produktu fotosyntezy roślin - glukozy. Odkrycia mikoryzy dokonał w roku 1880 polski botanik, Franciszek Kamieński
Symbiozy korzeni z Rhizobium sp.

• bakterie saprofityczne - w glebie

• chemotaktycznie wnikają do włośników korzeni

• wędrują do kory pierwotnej

• intensywnie namnażają się, wykorzystują węglowodany gospodarza - bakterie są w fazie tolerancyjnego pasożyta rośliny - gospodarza

• tkanka intensywnie dzieli się, powstaje „brodawka”

• roślina ogranicza rozwój bakterii, które przekształcają się w bakterioidy - duże nieregularne komórki, które asymilują azot, nie dzielą się!

• roślina staje się tolerancyjnym pasożytem bakterioidów

• w fazie owocowania - nietolerancyjnym tzn. trawi baktetrioidy

• formy przetrwalnikowe bakterii z resztkami pozostają w glebie (więcej komórek zostaje w glebie niż przed infekcją - „zysk” Rhizobium
Symbiozy z promieniowcami

rozgałęzione korzenie zawierające promieniowce - kuliste RYZOTAMNIA (do wielkość piłki tenisowej)

PROMIENIOWCE (Actinomycetales) WIĄŻĄ AZOT ATMOSFERYCZNY

Etapy inwazji i rozwoju jak u Rhizobium

- rośliny, wilgotnych siedlisk

• Olsza

• Woskownica

- rośliny ubogich, suchych siedlisk

• Oliwnik

• Rokitnik

• Rzewnia (Casuarina)- drzewo suchych, półpustynnych

kseromorficznych formacji zaroślowych

47. Mikoryzy korzeniowe - rodzaje, przykłądy, znaczenia biologiczne
MIKORYZY

• Mikoryza ektotroficzna (zewnętrzna)

- mufka na zewnątrz korzenia w strefie włośnikowej

- sieć Hartriga w przestrzeni międzykomórkowej (dąb, brzoza, wiśnia, śliwa, jabłoń)

• Mikoryza endotroficzna (wewnętrzna)- -

- strzępki grzyba w przestworach międzykomórkowychi

- strzępki wnikają do wnętrza komórek tworząc splątane kłębki lub

drzewkowate rozgałęzienia (arbuskule) lub pęcherzyki (wezikule) (owies żyto pszenica kukurydza)

• Mikoryza ektoendotroficzna
Rodzaje mikoryzy

Ze względu na stopień inwazyjności strzępek grzybni do komórek roślinnych wyróżnić można:

mikoryzę ektotroficzną (ektodermalną), czyli zewnętrzną, gdy strzępki grzybni oplatają korzenie roślin tworząc tzw. opilśń (mufkę) i wnikają do wnętrza wypełniając przestwory komórkowe, tworząc sieć Hartiga, dzięki czemu mogą przejąć dotychczasowe funkcje włośników, które w takim wypadku zanikają;

mikoryzę endotroficzną (endodermalną), czyli wewnętrzną, tu strzępki grzybni wnikają bezpośrednio do tkanek roślinnych, natomiast włośniki nie zanikają.
mikoryzę ektendotroficzną, czyli mieszaną, gdzie strzępki jednocześnie wnikają do komórek roślinnych i tworzą na zewnątrz opilśń.
Ektomikoryza - to symbioza grzyba z korzeniem polegająca na wnikaniu strzępek grzybni na poziomie tylko kory (komórki miękiszowe, nie wtórna tkanka okrywająca!) bez wrastania do komórek, lecz oplatając je i tworząc tzw. sieć Hartiga. Korzenie grubieją przez otoczenie ich grzybnią i wytworzenie tzw. mufki (forma najczęstsza u iglastych).

48. Cechy budowy pierwotnej korzenia - układ tkanek, ich pochodzenie, budowa i funkcje
Charakterystyczny układ tkanek, powstałych w wyniku działalności merystemu wierzchołkowego, nazywamy budową pierwotną korzenia. W typowym przypadku praskórka różnicuje się w skórkę (epidermę) korzenia. Bywa ona nazywana epiblemą lub ryzodermą. Liczne komórki skórki korzeniowej wytwarzają tu włośniki, stąd strefa różnicowania nosi również nazwę włośnikowej. Młoda skórka korzenia stanowi układ chłonny rośliny, przez który odbywa się wnikanie wody i soli mineralnych z roztworu glebowego. Pod skórką rozwija się z pramiękiszu stosunkowo gruby cylinder tkanki miękiszowej, tworzący korę pierwotną. Jej komórki są zywe i cienkościenne, a między nimi występują dość znaczne przestwory międzykomórkowe. Najbardziej wewnętrzna i najczęściej pojedyncza warstwa komórk kory pierwotnej wykształciła się w korzeniu jako endoderma, czyli śródskórnia. Tam komórki ściśle przylegają do siebie i mają charakterystyczną budowę ścian, mianowicie pasemka Caspary'ego biegnące dookoła komórki w promieniowych i poprzecznych ścianach komórkowych. W pasemkach Caspary'ego stwierdzono obecność ligniny i suberyny. Pasemka te stanowią bariery dla przepływu roztworów wodnych, który odbywa się apoplastem, tj ścianami komórkowymi od skórki do endodermy. Następnie woda musi przejść przez plazmolemme i wędrować dalej symplastem. W niektóych korzeniach na płaszczyznach ścian komórkowych endodermy mogą odkładać się grube warstwy ściany wtórnej, zawierające obok celulozy lignine i suberynę. Tego typu komórki endodermy stają się martwe, jedynie niektóre komórki, leżące naprzeciw pasm drewna, pozostają żywe i zachowują ściany jednolicie cienki. Umożliwiają one przenikanie wody i jonów z kory pierwotnej do tkanek drewna. Komórki te zwane są przepustowymi. Tkanki znajdujące się wewnątrz granicy wyznaczonej przez endderme tworzą walec osiowy, czyli stelę. Rozwijają się z prokambium. Zewnętrzna tkanka walca osiowego przylegająca do endodermy wykształca się jako cylinder okolnicy, zwanej inaczej perycyklem. (okolnica w mlodszej czesci korzenia ma charakter merystematyczny a w starszej komórki miękiszowe). Wewnątrz cylindra okolnicy znajduje się wiązka przewodząca w postaci pasm drewn i łyka. Pierwsze elementy drewna różnicują się z prokambium w bezpośrednim sąsiedztwie okolnicy, a więc w zewnętrznej części walca osiowego. Są to naczynia lub cewki o małej średn icy i pierścieniowatych lub spiralnych zgrubieniach ścian. Ta wczesna forma drewna pierwotnego nosi nazwę protoksylemu. Pomiędzy pasmami drewna różcuje się łyko. Jego pierwsze elementy noszą nazwę protofloemu. Elementy protofloemu i protoksylemu są rozciągliwe i nie utrudniają jeszcze wzrostu korzenia na długość. Późniejsze elementy przewodzące drewna pierwotnego różnicują się w kierunku do środka walca osiowego i mają stosunkowo duże średnice oraz ściany najczęściej jamkowane. Stanowią one tzw. metaksylem. Równocześnie różnicują się dalsze elementy łyka jako metafloem. Metaksylem najczęściej sięga daleko w głab walca osiowego. Naprzemianległy, cpromieniowy układ protoksylemu i protofloemu, dośrodkowy kierunek różnicowania się drewna oraz dobrze wykształcona okolnica i endoderma stanowią charakterystyczne cechy budowy pierwotnej większości korzeni. W strefach starszych zewnętrzne warstwy kory pierwotnej korkowacieją i stają się tkanką okrywającą, ochraniającą wnętrze korzenia. Nazywa się ona egzodermą albo inaczej podskórnią.

49. Kambium i fellogen w korzeniu - rozwój budowy wtórnej i 51. Budowa wtórna korzeni spichrzowych, przykłady
Dalszy wzrodt na długość oraz wtórna budowa anatomiczna są wynikiem przyrostu wtórnego wskutek działalności merystemów bocznych - kambium i felogenu. Przyrost wtórny nie wystepuje u paprotników i jednoliściennych (mają cienkie korzenie); często występuje u nagozalążkowych i dwuliściennych. Zapoczątkowuje go pojawienie się kambium i felogenu w strefie różnicowania się budowy pierwotnej. Merystemy te powstają przez aktywizaję niezróżnicowanych pozostałości prokambium. Aktywność podziałowa kambium pojawia się najpierw po wewnętzrnej stronie psm łyka pierwotnego, tam gdzie sąsiaduje ono z drewnem pierwotnym, a następnie w okolnicy, w miejscu, gdzie dochodzą do niej krawędzie drewna zakończone elementami protoksylemu. Komórki kambium dzielą się peryklinarnie, a ich pochodne różnicują się do środka w elementy drewna wtórnego, a na zewnątrz w elementy yka wtórnego. Kambium składa się z warstwy komórek inicjalnych oraz kilku warstw ich różnicujących się pochodnych. Układ komórek kambium jest drabinkowaty. Dzięki odkładaniu przez kambium drewna wtórnego do wnętrza korzenia, a łyka wtórnego na zewnątrz, drewno i łyko pierwotne coraz bardziej oddalają się od siebie. Drewno pierwotne zostaje w środku korzenia, a łyko pierwotne odsuwane jest na zewnątrz. Równocześnie zatraca się naprzemianległy układ drewna i łyka pierwotnego, który przekształca się w naprzeciwległy układ drewna i łyka wtórnego. Wyróżniamy dwa rodzaje komórek kambium: wrzecionowate i promieniowe. Wrzecionowate wytwarzają elementy przewodzące drewna i łyka ( cewki, naczynia, komórki sitowe, rurki sitowe), włókna drzewne i łykowe oraz miękisz drzewny i łykowy. W drewnie i łyku wtórnym jest stosunkowo dużo miękiszu drzewnego i łykowego, w którym magazynowane są materiały pokarmowe. Komórki promieniowe kambium odkładają komórki iękiszowe, które tworzą pasma biegnące prostopadle do osi korzenia. Są to promienie miękiszowe, stanowiące pasma żywych komórek, które poprzez warstwę kambium łączą drewno i łyko wtórne. Umożliwiają one transport wody z drewna do łyka i transport substancji pokarmowych z łyka do drewna.
Rozrastające się tkanki przewodzące korzenia rozciągają korę pierwotną wraz z podskórnią lub skórką, aż wreszcie powodują ich rozerwanie i z czasem usunięcie z powierzchni korzenia. Funkcje okrywające przejmuje wtedy korkowica. W korzeniu początek tkance korkorodnej (felogenowi) dają najczęściej podziały peryklinarne komórek okolnicy. Felogen odkłada się na zewnątrz komórki pochodne różnicujące się w tkankę korkową. W felogenie, podobnie jak w kambium, regułą są podziały peryklinarne, jednak od czasu do czasu zdarzają się podziały antyklinarne, dzięki którym cylinder felogenu może powiększać swą średnicę i w ten sposób podążać z apostępujcym od środka (w skutek działalności kambium) przyrostem korzenia na grubość.

50. Korzenie spichrzowe o budowie trzeciorzędowej
Burak ćwikłowy: drewno wtórne, kambium, łyko wtórne, miękisz spichrzowy, dodatkowe pierscienie kambium z łykiem i drewnem wtórnym, zachowany miękisz perycyklu, peryderma.

51. Budowa wtórna korzeni spichrzowych, przykłady
Korek, felogen, feloderma,łyko pierwotne, łyko wtórne, kambium, drewno wtórne, drewno pierwotne (tak leci od zewnatrz do wewnątrz) + promień łykodrzewny
np. marchew, burak

52. Cechy morfologiczne pędów różnych roślin (przykłady)
Wyróżnia się pędy nadziemne oraz pędy podziemne. Ze względu na sposób i tempo wzrostu wyróżnić można dwa rodzaje pędów:

długopędy - wydłużone,

krótkopędy - skrócone.

Pędy podziemne

Rola pędu podziemnego:

pozwala przetrwać roślinie niekorzystne warunki, magazynuje substancje odżywcze, służą do rozmnażania

Rodzaje pędów podziemnych:

bulwy (np. ziemniaki)

kłącza (np. poziomki)

cebula (np. tulipan)

Pędy nadziemne

Rola pędu nadziemnego:

odżywianie przez fotosyntezę, rozmnażanie

W skład pędu nadziemnego wchodzą: kwiat, owoc, liść, łodyga

53. Pąki - budowa i kryteria klasyfikacji:
Budowa: pąk składa się z merystemu i okrywy merystemu którą tworzą starsze zawiązki liści, a niekiedy liście przekształcone w łuski.
Kryteria klasyfikacji:
I Zależnie od umiejscowienia pąka na pędzie rozróżnia się następujące rodzaje pąków:
-pąk wierzchołkowy- występuje na wierzchołkach pędów, na pędzie głównym jest najczęściej największym pączkiem,
-pąki boczne, pąki kątowe - występują wzdłuż pędów pod pączkami szczytowymi, najczęściej w pachwinach liści,
-pąki dodatkowe wytwarzane są przez: robinię akacjową czy czeremchę, tworzą się tuż
obok albo tuż nad istniejącym pączkiem bocznym,
-pąki śpiące - niewidoczne, powstające głównie u gatunków drzew liściastych, nie
rozwijające się na wiosnę, mogą pozostać w spoczynku przez wiele lat a rozwijają się w
przypadku zniszczenia innych pąków.
-pączki przybyszowe - powstają w szczególnych wypadkach (silne zranienia),
najczęściej związane jest to z procesami regeneracji.
Zależnie od zawartości rozróżnia się następujące rodzaje pąków:
- pączki kwiatowe, z których wyrastają tylko kwiaty
- pączki liściowe, z których rozwijają się ulistnione pędy
- pączki mieszane zawierają kwiatostany wraz z kilkoma liśćmi u nasady.

54. Klasyfikacja pędów roślin wg trwałości biologicznej

55. System form życiowych Raunkiaera:
- Fanerofity (jawnopączkowe) - są to trwałe rośliny, przeważnie o pędach zdrewniałych z zimotrwałymi pąkami odnawiającymi, umieszczonymi wyżej niż 50 cm nad powierzchnią podłoża. Należą tu wszystkie drzewa i krzewy ale także liany, epifity i duże sukulenty łodygowe (np. kaktusy kolumnowe)
- Chamefity (niskopączkowe) mają pąki odnawiające położone na wysokości poniżej 50 cm od powierzchni gleby. Chamefitami są niskie krzewinki (wrzos, borówka), rośliny zielone o pędach płożących się oraz niskie sukulenty. Przeżycie zimy odbywa siew łagodniejszym, przyziemnym mikroklimacie lub pod pokrywą śniegu.
- Hemikryptofity (naziemnopączkowe) - rośliny o pąkach odnawiających umieszczonych na poziomie powierzchni gleby. Zimę przeżywają pod okrywą obumarłych liści różyczkowych, ściółką. Do tej grupy zaliczają się trawy kępkowe, mniszek, pierwiosnek, poziomka.
- Kryptofity (skrytopączkowe) mają pąki odnawiające ukryte pod powierzchnią ziemi
(geofity - wytwarzają kłącza, bulwy, cebule) lub pod wodą (hydrofity i helofity);
- Terofity (jednoroczne) - przezywają niekorzystne dla życia pory roku w postaci nasion;

56. Systemy rozgałęzień pędów, powstawanie, przykłady
- rozgałęzienie dychotomiczne np. u widłaka
0x08 graphic

- rozgałęzienie pseudodychotomiczne np. klon, jawor, kasztanowiec - pozornie widlaste, gdy odgałęzienia boczne towrzą się z dwóch naprzeciwległych pąków pachwinowych, a równocześnie pąk wierzchołkowy przestaje rosnąć lub zamiera

0x08 graphic

- rozgałęzienie monopodialne np. drzewa iglaste, dąb, jesion, wierzba - jednoosiowe, gdy oś pierwotna rośnie szybciej niż jej boczne odgałęzienia I rzędu, te zaś szybciej niż odchodzące od nich odgałęzienia II rzędu itd

0x08 graphic
- rozgałęzienie sumpodialne np. topola, lipa, brzoza, grab, wiąz, drzewa owocowe - wieloosiowe, powstaje w wyniku silniejszego wzrosty odgałęzień bocznych i przejmowania przez nie prowadzenia pędu.

0x08 graphic
57. Typy budowy anatomicznej łodyg
Anatomia

Jednoliścienne

Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą skórka pędu (epiderma), w której znajdują się aparaty szparkowe. Przykładem rośliny jednoliściennej o łodydze pełnej jest kukurydza zwyczajna Zea mays. Pod skórką znajduje się cienka warstwa sklerenchymy, a pod nią cienki miękisz asymilacyjny. Większość jednoliściennych nie ma wtórnych tkanek twórczych (kambium i felogenu), w związku z czym zachowują przez całe życie budowę pierwotną. Tkanki zwykle nie są zróżnicowane na korę pierwotną i walec osiowy. Wnętrze łodygi wypełnia miękisz zasadniczy (bezzieleniowy), w którym rozproszone nieregularnie są wiązki przewodzące (taki rozproszony układ wiązek to ataktostela). Są to wiązki kolateralne zamknięte (bez przyrostu wtórnego).

Inny typ budowy anatomicznej łodygi reprezentuje np. pszenica zwyczajna Triticum aestivum. Pod epidermą znajdują się niewielkie kupienia miękiszu asymilacyjnego, poprzedzielane skupieniami sklerenchymy, w obrębie których znajdują się wiązki przewodzące kolateralne zamknięte (na przemian większe i mniejsze). Wnętrze młodej łodygi wypełnia miękisz zasadniczy, który w miarę starzenia się rośliny stopniowo zamiera i kruszy się, pozostawiając pusty kanał wewnątrz łodygi (w międzywęźlu). Pozostałe tkanki drewnieją. Taka konstrukcja łodygi sprawia, że jest ona giętka i lekka[2].

Dwuliścienne

Łodyga roślin dwuliściennych może mieć budowę pierwotną i wtórną. Budowa pierwotna występuje u wszystkich gatunków, budowa wtórna - u niektórych. W tym drugim przypadku budowa pierwotna ograniczona jest tylko do najmłodszych, wierzchołkowych części łodygi, budowa wtórna cechuje starsze części. Budowę pierwotną łodygi tworzą tkanki pierwotne, powstające w merystemie wierzchołkowym (stożku wzrostu pędu. Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą epiderma z aparatami szparkowymi. Pod skórką znajduje się kora pierwotna. Jej zewnętrzną część stanowi zazwyczaj tkanka wzmacniająca - kolenchyma albo sklerenchyma. Pod nią znajduje się warstwa miękiszu, w obwodowej części bogatego w chloroplasty (stąd zielony kolor łodygi). Ostatnią stanowi endoderma, której komórki zawierają ziarna skrobi lub wytwarzają pasemka Caspary'ego. Centralną część łodygi zajmuje walec osiowy. U niektórych roślin jego zewnętrzną część stanowi okolnica (perycykl). W walcu osiowym znajduje się tkanka przewodząca tworząca zwarty pokład lub ułożona w postaci wiązek poprzedzielanych tkanką miękiszową. Środek walca osiowego wypełnia rdzeń, najczęściej miękiszowy. Przyrost wtórny łodygi następuje wskutek działania merystemów bocznych, tj. miazgi i fellogenu. Miazga wytwarza na zewnątrz łyko wtórne, a do wnętrza - drewno wtórne.

Modyfikacje

Rozłogi jastrzębca kosmaczka

Łodyga spichrzowa - gromadzi materiał zapasowy umożliwiając przetrwanie rośliny w trudnych warunkach, a po ich poprawie umożliwia ponowny rozwój rośliny. W budowie wewnętrznej charakterystyczna jest obecność miękiszu spichrzowego. Przykładem roślin wykształcających łodygi spichrzowe są kaktusowate.

Cebula - są silnie skróconymi pędami podziemnymi, składającymi się z krótkiej łodyżki, zwanej piętką, i gęsto na niej osadzonych liści zmodyfikowanych do postaci łuski magazynującej zapasy. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a na jej wierzchołku znajduje się pączek szczytowy, który w następnym roku rozwija się w pęd kwiatonośny. Cebule występują głównie u roślin jednoliściennych (np. cebula zwyczajna, czosnek pospolity).

Gałęziak - zastępuje liście w pełnieniu funkcji asymilacyjnej. Jest to spłaszczona łodyga z miękiszem asymilacyjnym, z licznymi chloroplastami. Gałęziaki występują np. u opuncji i szparagów.

Rozłogi - wydłużone pędy roślin płożące się tuż nad powierzchnią ziemi. Zakorzeniając się w węzłach i wyrastając, tworzą nowe rośliny. Po obumarciu rośliny macierzystej lub oderwaniu się od niej, stają się samodzielnymi roślinami. Przykładem roślin wytwarzających rozłogi są poziomki.

Ciernie - wyrostki o szydłowatym kształcie, ostro zakończone, chroniące rośliny przed zjedzeniem przez zwierzęta roślinożerne, będące przekształconymi liśćmi lub pędami (np. u tarniny i robinii). Ciernie są charakterystyczne dla kserofitów (roślin zasiedlających typowo suche biotopy, jak pustynie, busz i stepy), ale są spotykane i w naszej strefie klimatycznej. Ciernie są wzmocnione tkanką mechaniczną, co utrudnia ich złamanie i mają własną wiązkę przewodzącą,

Wąsy - podobnie jak ciernie mogą być pochodzenia pędowego lub liściowego. Są to organy czepne, nierozgałęzione lub rozgałęzione, cienkie, wrażliwe na dotyk i pod wpływem bodźca mechanicznego owijające się dookoła podpory. Wąsy pędowe są przekształconymi łodygami, na których mogą występować szczątkowe liście oraz kwiaty. U męczennicy wąsy są przekształconymi pędami bocznymi wyrastającymi z pachwiny liści, u winorośli zaś wąsy stanowią zakończenia osi rozgałęzionego pędu.

Źdźbło - zielna łodyga roślin z rodziny wiechlinowatych (traw). Cechuje się dużą wytrzymałością mechaniczną, pomimo delikatnej i lekkiej budowy. Składa się z pustych międzywęźli oraz pełnych węzłów (kolanek).

Podziały

Łodygi ze względu na trwałość dzieli się na:

zielne - nietrwałe, obumierające pod koniec sezonu wegetacyjnego, występują u roślin jednorocznych (słonecznik, bób, dynia, rumianek), u dwuletnich (marchew, brukiew, pietruszka) i bylin, tracących na zimę część nadziemną, zimujących zaś w postaci organów przetrwalnikowych: np. cebul, kłączy lub bulw.

zdrewniałe - trwałe, występujące u drzew i krzewów.

Ze względu na przekrój:

obła: róża, dąb,

trójkanciasta: konwalia majowa,

czterokanciasta: jasnota biała.

Ze względu na sposób wzrastania:

wzniesione: tulipan,

płożące: dynia,

pnące:

wijące: powój, chmiel

czepne: psianka słodkogórz (czepne pędy boczne), przytulia czepna (czepne włoski), bluszcz pospolity (czepne korzenie), dzika róża (kolce), groch zwyczajny (wąsy pochodzenia liściowego), winorośl właściwa (wąsy pochodzenia pędowego).

58. Budowa anatomiczna łodygi roślin jednoliściennych - układ tkanek, pochodzenie, funkcje
Jednoliścienne

59. Budowa anatomiczna pierwotna łodygi roślin dwuliściennych - układ tkanek, pochodzenie, funkcje
Dwuliścienne

CECHA PORÓWNAWCZA	NAGONASIENNE	OKRYTONASIENNE
1). FORMY ŻYCIOWE	drzewa, krzewy	rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa
2). ŁODYGI	zdrewniałe	zdrewniałe i zielne
3). LIŚCIE	igły (szpilki): mała powierzchnia asymilacyjna wieloletnie unerwienie słabo widoczne obecne przewody żywiczne w mezofilu miękisz asymilacyjny nie zróżnicowany	liście: duża powierzchnia asymilacyjna jednoroczne unerwienie dobrze widoczne brak przewodów żywicznych miękisz asymilacyjny zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty
4). KWIATY	jednopłciowe, pozbawione okwiatu (wyj. benetyty i gniotowe)	przeważnie obupłciowe, ze zróżnicowanym okwiatem
5). ZALĄŻEK	jedna osłonka; niczym nie okryty, leżący na owocolistku	dwie osłonki; ukryty w zalążni słupka
6). ZAPYLENIE	wiatropylność (wyj. gniotowe)	zwierzęcopylność, wiatropylność, wodopylność, samopylność
7). PRZEDROŚLE ŻEŃSKIE	bielmo pierwotne (twór wielokomórkowy)	woreczek zalążkowy (twór 8-komórkowy)
8). PRZEDROŚLE MĘSKIE	kiełkujące (kilkukomórkowe) ziarno pyłku złożone z: komórki generatywnej, komórki wegetatywnej, pary zredukowanych komórek przedroślowych	kiełkujące ziarno pyłku, bardziej zredukowane, zawiera tylko komórkę generatywną i komórkę wegetatywną
9). ZAPŁODNIENIE	pojedyncze	podwójne
10). NASIONA	organ przetrwalny; niczym nie osłonięty ma kilka liścieni bielmo pierwotne (1n)	organ przetrwalny; osłonięty owocnią ma 1 lub 2 liścienie bielmo wtórne (3n)
11). OWOCE	nie występują	występują
12). TKANKI PRZEWODZĄCE: DREWNO ŁYKO	zbudowane głównie z cewek, mniej zróżnicowane brak komórek przyrurkowych	zbudowane głównie z naczyń, bardziej zróżnicowane obecne komórki przyrurkowe
13). POCHODZENIE EWOLUCYJNE	pochodzą od paprotników różnozarodnikowych	pochodzą od wczesnych form nagonasiennych

61. Porównanie budowy anatomocznej pierwotnej korzenia z budową pierwotną łodygi roślin dwuliściennych
Budowa pierwotna korzenia:

Wierzchołkowy odcinek korzenia:

a)stożek wzrostu. W mirę przyrostu na długośc komórki czapeczki złuszczają się. W strefie tej następują intensywne podziały komórkowe.

b)strefa elongacyjna: komórki w tej strefie nie dzielą się ale pobierają dużop wody i rosną intensywnie na długość

c)strefa dojrzewania (włośnikowa tutaj róznicują się tkanki korzenia. W strefie tej korzeń wytwarza wypustki komórkowe czyli wlośniki, które zwiekszają powierzchnię przez którą korzen pobiera wodę.

Budowa poprzeczna:

*skórka: komórki ułożone w jednej warstwie, są białe i pozbawione chloroplastów. Ściany cienkie, żeby woda mogła łatwo przenikac.

*kora pierwotna: zbudowana z komórek miękiszowych. Komórki są żywe, cienkościenne; między nimi wystepują znaczne przestwory międzykomórkowe. Najbardziej wewnętrzna część kory pierwotnej to śródskórnia lub endoderma. Jej ściany z czasem ulegają drewnieniu i są nieprzepuszczalne dla wody. Woda przechodzi przez specjalne komórki przepustowe.

*walec osiowy, w którym wyróżniamy:

**okolnicę (perycykl najbardziej zewnętrzna warstwa. Daje początek korzeniom bocznym.

**wiązki przewodzące między którymi znajduje się miękisz.

ŁODYGA:

Budowa pierwotna łodygi jest inna u jedno i dwuliściennych.

Dwuliścienne:

*skórka

*kora pierwotna

I warstwa to komórki kolenchymy

II wartwa: komórki miękiszowe (chloroplasty)

III warstwa: śródskórnia (endoderma). komórki te gromadzą skrobię dlatego nazywamy je pochwą skrobiową albo miękiszem skrobiowym. Śródskórnia jest wyraxna u nagonasiennych u dwuliściennych nie zawsze wystepuje.

*walec osiowy: może wystepować okolnica. Główną część walca osiowegostanowią wiązki przerwodzące skupione wokół rdzenia. Tworzą one u dwuliściennych pierścień. Wiązki są od siebie oddzielone promieniami rdzeniowymi.

Jednoliścienne: brak kory pierwotnej i walca osiowego. Wiązki są typu kolateralnego i są rozmieszczone nierównomiernie. Łodyga jednoliściennych nie przyrasta na grubość z pewnymi wyjątkami (palmowate).

62. Charakterystyka pędu traw - morfologia i anatomia łodygi i liścia
Źdźbło (ang culm, blade, łac. culmus) - zielna łodyga roślin z rodziny wiechlinowatych (traw). Cechuje się ona dużą wytrzymałością, pomimo delikatnej i lekkiej budowy.

Morfologia

Źdźbło jest obłe (w odróżnieniu od kanciastej łodygi wielu turzycowatych) i zwykle nagie. W dolnej części, w najniższych węzłach może się rozgałęziać i tu też wyrastają korzenie przybyszowe. W części środkowej i górnej źdźbło nie rozgałęzia się z wyjątkiem kwiatostanu (do rozgałęziających się wyjątków należy np. trzcinnik lancetowaty Calamagrostis canescens i bambusowe. Liście na źdźble wyrastają naprzeciwlegle w dwóch prostnicach. Liście obejmują węzły źdźbła swoimi pochwowatymi nasadami tworząc tzw. kolanko i chroniąc w ten sposób delikatną tkankę twórczą. W plemieniu bambusowych łodygi są zdrewniałe, u innych traw zielne.

Anatomia

Składa się z pustych międzywęźli oraz węzłów. W dolnych częściach międzywęźli znajduje się tkanka twórcza, dzięki której źdźbło może bardzo szybko rosnąć. Jest to tzw. merystem interkalarny. Jest to słaby punkt źdźbła - w okresie kłoszenia łatwo można rozerwać łodygę u nasady międzywęźli i wyciągnąć z pochwy liściowej. Wiązki przewodzące umieszczone są zwykle w źdźbłach w dwóch pierścieniach. Są to wiązki kolateralne zamknięte, w związku z czym łodygi nie mają możliwości przyrostu na grubość. Wiązki otoczone są dużą ilością tkanki mechanicznej - sklerenchymy, tworzącej wokół zewnętrznej części łodygi walec, nadający pędom traw dużą elastyczność i wytrzymałość. W plemieniu palczatkowych i kukurydzowych łodygi są pełne a wiązki przewodzące rozmieszczone są bezładnie. Epiderma (skórka) łodygi jest podobna do skórki liści. Niezróżnicowany miękisz asymilacyjny w młodych częściach źdźbła tworzy zwykle pasma biegnące wzdłuż łodygi.

Uschnięte źdźbła zbóż noszą nazwę słomy.
Morfologia liścia traw: (od dołu) kolanko(dolna część pochwy liściowej), pochwa liściowa (nasada liścia), ostrogi, nasada blaszki z ostrogami, języczek błoniasty (w postaci włosków), blaszka liściowa - nie podzielona, nerwacja zmknięta równoległa, brzeg blaszki cały, kształt blaszki równowąski, wierzchołek blaszki ostry. Merystem interkalarny w kolanku.

63. Kambium i fellogen w łodydze - rozwój budowy wtórnej
Łodygi starsze, mające zdolność przyrostu wtórnego na grubość, mają tzw. budowę wtórną, charakteryzującą się obecnością w wiązkach przewodzących tkanki twórczej (miazgi), której działalność powoduje odkładanie się drewna (do wewnątrz łodygi) i łyka (na zewnątrz łodygi). Wtórny przyrost na grubość nie zachodzi u roślin jednoliściennych. Zdrewniałe pnie pokryte są korą, powstającą dzięki działalności miazgi korkotwórczej(korek).
Tkanki pierwotne łodygi powstają wskutek działalności merystemu wierzchołkowego pędu. Tkanki wtórne natomiast są wynikiem działalności dwóch bocznych merystemów - kambium i felogenu. Merystemy te wytwarzają nowe tkanki przewodzące oraz okrywające (przyrost grubości łodygi). W łodygach zielnych przyrost wtórny jest bardzo nieznaczny lub nie występuje w ogóle. Także u jednoliściennych występuje tylko w nielicznych przypadkach. Na dużą skalę przyrost wtórny odbywa się natomiast u dużych, wieloletnich form drzewiastych, występujących w dzisiejszej florze przede wszystkim wśród roślin nagozalążkowych i dwuliściennych. Kambium w obszarach między łykiem a drewnem pierwotnym pochodzi wprost od zachowanych tam niezróżnicowanych pasm prokambium. W obszarach międzywiązkowych kambium powstaje przez odróżnicowanie komórek miękiszowych promieni rdzeniowych leżących na przedłużeniach kambium wiązkowego. Kambium wiązkowe i międzywiązkowe łączą się ze sobą i tworzą ciągły cylinder tkanki merystematycznej. Komórki jej dzielą się peryklinarnie i odkładają w kierunku środka łodygi nowe komórki różnicujące się w elementy drewna wtórnego, i ku obwodowi komórki różnicujące się w elementy łyka wtórnego. Zanika w większości przypadków wiązkowy układ tkanek przewodzących w łodydze. Jesynie na pewnych małych odcinkach pochodne kambium różnicują się w komórki miękiszowe tworzące pasma biegnące promieniście przez drewno i łyko wtórne (promienie drzewne i łykowe). W miarę jak łodyga powiększa swą średnicę, powiększa się także obwód kambium, najpierw przez styczne rozciąganie komórek, a następnie przez odbywające się od czasu do czasu ich podziały antyklinarne. Dawniejsze, wewnętrzne parte ksylemu nie zawirają już żywych elemntów, ta część drewna nie pełni już funkcji przewodzących, ale tylko mechaniczne i nazywa się twardzielą lub drewnem twardym. Funkcje przewodzące pełni wówczas tylko młodsza, bardziej zewnętrzna część drewna nazywająca się bielem lub drewnem miękkim. Cechą charakterystyczną drzewiastych form nagozalążkowych i dwuliściennych jest także wtórna tkanka okrywająca. Pierwszy cylinder felogenu powstaje w łodygach najczęściej przez odróżnicowanie żywych komórek kory pierwotnej (parenchymy lub kolenchymy) leżących tuż pod skórką, ale może także tworzyć się ze skórki lub z głębiej leżących warstw kory pierwotnej, a nawet łyka. Peryklinarne podziały komórek felogenu powodują odkładanie na zewnątrz korka, a do środka niewielkich ilości miękiszowej felodermy. Powstaje w ten sposób okrywająca łodygę korkowica (peryderma) złożona z korka, felogenu i felodermy. Warstwa korka jest zwykle cienka i elastyczna. W większości przypadków pierwszy założony w formie nieprzerwanego cylindra felogen funkcjonuje tylko przez pewien czas, a następnie wszystkie jego komórki korkowacieją i zamierają. W głębiej leżących warstwach kory pierwotnej lub łyka zakłada się wówczas nowy felogen, często w formie oddzielnych pasm, które łukowato zachodzą na siebieio tworzą cylinder nieregularny i nieciągły. Po zaprzestaniu działalniości drugiego felogenu jeszcze głębiej powstaje trzeci, a po nim następne, tworzące się już w łyku wtórnym, Powstające sukcesywnie warstwy korka odcinają leżące na zewnątrz od nich tkanki od dopływu wody i pokarmów. Powoduje to ich stopniowe zamieranie i wytworzenie martwicy korkowej. Martwica korkowa obejmuje wszystkie tkanki leżące na zewnątrz od ostatniego felogenu.

64. Typy przysostu wtórnego łodyg na grubość
Przyrost łodygi na grubość rozpoczyna się od odróżnicowania się w miękiszu promieni rdzeniowych komórek leżących na przedłużeniu pasm kambium wiązkowego. W ten sposób powstaje merystem wtórny - kambium międzywiązkowe. Łączy się on z kambium wiązkowym tworząc nieprzerwany pierścień tkanki twórczej. Podczas jej podziałów do wewnątrz odkładane jest drewno wtórne, na zewnątrz łyko. Powstaje ciągły gruby cylinder drewna i znacznie węższy łyka.

Niektóre komórki, powstałe w skutek podziałów kambium, różnicują się w komórki miękiszowe, tworzące wąskie pasma tkanek miękiszowych - miękisz łykowy i drzewny (tzw. promienie drzewne i łykowe). Stanowi on system żywych komórek, łączący drewno i łyko wtórne oraz elementy przewodzące łodygi z tkankami innych organów. Jest on niezbędny dla sprawnego przewodzenia wody i substancji odżywczych, a także hormonów roślinnych.

U niektórych jednoliściennych występuje specjalny typ przyrostu wtórnego: u dracen, aloesów, juk i niektórych palm komórki okolnicy łodygi odróżnicowują się i uzyskują zdolność do podziałów. Powstałą w ten sposób miazga wtórna odkłada do wewnątrz łodygi miękisz oraz drewno i łyko budując nowe wiązki przewodzące.

Stale pogrubiające się warstwy drewna i łyka rozrywają korę pierwotną i skórkę. Funkcje okrywające przejmuje peryderma, tworzona przez fellogen (powstaje on przez odróżnicowanie się komórek miękiszu bądź kolenchymy, leżących w obszarze kory pierwotnej).

Rośliny klimatów, w których sezon wegetacyjny nie trwa cały rok, przerywają wzrost na okres zimy.

Drewno wczesne (wytwarzane wiosną) - komórki o dużych średnicach i stosunkowo cienkich ścianach, zawiera niewiele włókien drzewnych.

Drewno późne (tworzone latem) - wąskie komórki o grubych ścianach, wiele włókien drzewnych.

Na przekroju poprzecznym łodygi warstwy drewna tworzą pierścieni (słoje) przyrostów rocznych. Jeden pierścień składa się z jasnego pasma drewna wczesnego i ciemniejszego pasma drewna późnego.

W starszych pniach zamierają wewnętrzne pasma promieni miękiszu drzewnego. Ta część drewna przestaje pełnić funkcje przewodzące i staje się tkanka mechaniczna tzw. twardzielą. ⇐ Naczynia są „zatykane” przez komórki miękiszu drzewnego, wrastają one do światła naczyń poprzez jamki i tworzą w nich wciski = twardziel.

Funkcje przewodzące pełni jedynie młodsza, leżąca bliżej obwodu łodygi warstwa ksylemu, tzw. biel.

65. Budowa wtórna i funkcje łodygi zdrewniałych roślin wieloletnich (drzewa, krzewy)
Budowa oraz rola łodygi.

Łodyga jest wegetatywną częścią pędu, a liście na niej są osadzone. Utrzymuje roślinę w pionowej pozycji, oraz odpowiednio liście, owoce, kwiaty. Jest łącznikiem między liśćmi a korzeniami. Wytwarza pokarmowe substancje, transportuje je a także magazynuje, przewodzi również wodę. Rozróżnia się dwa następujące rodzaje łodyg:

zielne łodygi - nietrwałe, obumierają z końcem wegetacyjnego sezonu, występują u jednorocznych roślin (rumianek, słonecznik), dwuletnich (marchew) oraz wieloletnich - bylin (bulwy, cebule)

zdrewniałe łodygi - trwałe, są typowe dla form drzewiastych wieloletnich (wiśnia), krzewinek (wrzos) oraz krzewów (porzeczka)

Łodyga, tak jak korzeń, podlega przyrostowi masy na grubość. Jednak istnieje określona grupa nasiennych roślin - jednoliścienne rośliny - u nich to zjawisko nie występuje (za wyjątkiem palm) np. turzyce, liliowate, trawy. Przyrost rośliny możliwy jest jedynie w przypadku obecności śródwiązkowego kambium ( z tego wypływa wniosek, iż turzyce, trawy oraz liliowate nie zawierają go). O przewodzącej wiązce posiadającej kambium mówi się, iż jest otwarta, a wiązka, która pozbawiona jest kambium - zamknięta (do przyrostu masy na grubość). Łodygi jednoliściennej oraz dwuliściennej rośliny są podobne, zawierają: miękisz, skórkę, sitową część wiązki oraz naczyniową część wiązki. Podobieństwa w tym momencie się kończą, ponieważ łodyga dwuliściennej rośliny posiada dodatkowo miazgę - wcześniej wspomniane kambium.

Łodyga podlega również pewnym modyfikacjom a także wówczas spełnia zróżnicowane funkcje:

asymilacyjną (np. u kaktusa)

gromadzi wodę (np. kaktus)

czepną (np. u winorośli wąsy)

spichrzową (np. bulwa ziemniaka)

służyć może także do wegetatywnego rozmnażania poprzez bulwy, kłącza, rozłogi, rozmnóżki czy pędowe sadzonki.

66. Aktywność kambium i felogenu w pędach roślin zdrewniałych

67.Drewno drzew - biel, twardziel, drewno wiosenne i letnie (różnice w budowie i funkcjach)
Drzewno wtórne wytworzone późnym latem różni się wyraźnie od drewna powstającego wczesną wiosną. Drewno późne (letnie) ma cewki i naczynia o mniejszych średnicach i grubszych ścianach oraz więcej włókien drzewnych, natomiast w drewnie wczesnym (wiosennym) średnice komórek przewodzących są większe, ściany cieńsze, a włókien jest mniej. Drewno wczesne ma barwę jaśniejszą od późnego.
Dawniejsze, wewnętrzne parte ksylemu nie zawirają już żywych elemntów, ta część drewna nie pełni już funkcji przewodzących, ale tylko mechaniczne i nazywa się twardzielą lub drewnem twardym. Funkcje przewodzące pełni wówczas tylko młodsza, bardziej zewnętrzna część drewna nazywająca się bielem lub drewnem miękkim.

68. Budowa anatomiczna łodyg roślin zielnych z różnych środowisk - przystosowania
Kutykula, wosk na powierzchni lisci, brak aparatów szparkowych lub ich duża ilość, elastyczność.
Wytwarzanie liści różnego typu. Modyfikacje łodygi. (Modyfikacja łodygi dzieli się na łodygi:spichrzowe-bulwa ziemniaka,podziemne łodygi, łodygi gormadzące wodę-łodygi kaktusów to są miekisze wodonośne,rozrozrodcza-rozłogi,truskawki,podziemna(łącza)-do rozmanażania spichrzowe np. imbir,chrzan, gałeziak-w postaci liści przeprowadza fotosynteze.)

69. Modyfikacja pędów i jego części:
- Łodyga spichrzowa - gromadzi materiał zapasowy umożliwiając przetrwanie rośliny w trudnych warunkach, a po ich poprawie umożliwia ponowny rozwój rośliny. W budowie wewnętrznej charakterystyczna jest obecność miękiszu spichrzowego. Przykładem roślin wykształcających łodygi spichrzowe są kaktusowate.
- Cebula - są silnie skróconymi pędami podziemnymi, składającymi się z krótkiej łodyżki, zwanej piętką, i gęsto na niej osadzonych liści zmodyfikowanych do postaci łuski magazynującej zapasy. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a na jej wierzchołku znajduje się pączek szczytowy, który w następnym roku rozwija się w pęd kwiatonośny. Cebule występują głównie u roślin jednoliściennych (np. cebula zwyczajna, czosnek pospolity).
- Gałęziak - zastępuje liście w pełnieniu funkcji asymilacyjnej. Jest to spłaszczona łodyga z miękiszem asymilacyjnym, z licznymi chloroplastami. Gałęziaki występują np. u opuncji i szparagów.
- Rozłogi - wydłużone pędy roślin płożące się tuż nad powierzchnią ziemi. Zakorzeniając się w węzłach i wyrastając, tworzą nowe rośliny. Po obumarciu rośliny macierzystej lub oderwaniu się od niej, stają się samodzielnymi roślinami. Przykładem roślin wytwarzających rozłogi są poziomki.
- Ciernie - wyrostki o szydłowatym kształcie, ostro zakończone, chroniące rośliny przed zjedzeniem przez zwierzęta roślinożerne, będące przekształconymi liśćmi lub pędami (np. u tarniny i robinii). Ciernie są charakterystyczne dla kserofitów są spotykane i w naszej strefie klimatycznej. Ciernie są wzmocnione tkanką mechaniczną, co utrudnia ich złamanie i mają własną wiązkę przewodzącą,
- Wąsy - podobnie jak ciernie mogą być pochodzenia pędowego lub liściowego. Są to organy czepne, nierozgałęzione lub rozgałęzione, cienkie, wrażliwe na dotyk i pod wpływem bodźca mechanicznego owijające się dookoła podpory. Wąsy pędowe są przekształconymi łodygami, na których mogą występować szczątkowe liście oraz kwiaty. U męczennicy wąsy są przekształconymi pędami bocznymi wyrastającymi z pachwiny liści, u winorośli zaś wąsy stanowią zakończenia osi rozgałęzionego pędu.
- Źdźbło - zielna łodyga roślin z rodziny wiechlinowatych (traw). Cechuje się duwytrzymałością mechaniczną, pomimo delikatnej i lekkiej budowy. Składa się z pustych międzywęźli oraz pełnych węzłów (kolanek).
- Kłącze
- Bulwy pędowe

70. Zmodyfikowane pędy podziemne - typy modyfikacji, budowa morfologiczna i anatomiczna, funkcje.
- Kłącze - u roślin przekształcony, zwykle zgrubiały pęd podziemny, będący organem spichrzowym i przetrwalnikowym. Nie posiada liści - zamiast nich występują łuski. Nie posiada też ciałek zieleni. Magazynuje materiały zapasowe umożliwiające roślinie przetrwanie niesprzyjających wegetacji okresów, podczas których nie przeprowadza ona fotosyntezy. Pełni także drugą funkcję - służy do rozmnażania wegetatywnego. Pod ziemią (lub pod wodą u roślin wodnych) wyrasta przekształcona łodyga o skróconych międzywęźlach. Z węzłów kłącza wyrastają korzenie przybyszowe, a z pąków bocznych wyrasta pęd nadziemny i powstaje nowa roślina. Roślinami, które mają kłącze, są m.in.: szparag, konwalia, perz właściwy.
- Bulwy pędowe - są to pędy, których łodyga ulega silnemu skróceniu i zgrubieniu, a liście prawie całkowitemu uwstecznieniu. bulwy powstają na końcach stolonów jako ich zgrubienia. Na dojrzałej oddzielonej od rośliny bulwie ziemniaka widoczna jest reszta stolonu lub blizna. Na przeciwnym biegunie znajduje się pąk wierzchołkowy, a oprócz tego występują na niej pąki boczne. Młodą bulwę okrywa skórka, później zastępuje ją korkowica. Pod nią znajduje się kora pierwotna, zewnętrzne łyko i pierścień wiązek drewna, środek bulwy zajmuje silnie rozwinięty rdzeń, w którego części peryferycznej rozproszone jest wewnętrzne łyko, ta cześć bulwy zawiera duże ilości miękiszu spichrzowego ze skrobią.
- cebule - łodyga jest silnie skrócona i tworzy tzw. Piętkę, na której osadzone są bardzo gęsto duże, mięsiste, białe lub żółtawe liście. W liściach magazynowane są materiały zapasowe. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a na szczycie tej skróconej łodygi znajduje się pąk wierzchołkowy, który na wiosnę wyrasta w pęd nadziemny. Tulipan, hiacynty

71. Budowa morfologiczna liścia roślin dwuliściennych i jednoliściennych:

	Dwuliścienne	Jednoliścienne
Użyłkowanie	siatkowe wiązki są tu różnej grubości i tworzą rozgałęziony, zamknięty system, w którym wyróżniamy żyłki główne oraz boczne I, II i dalszych rzędów. Takie użyłkowienie może być pierzaste lub dłoniaste,	Równoległe, wiązki biegną tu równolegle lub łukowato i schodzą się u szczytu liścia. Wiązki te tworzą układ zamknięty
Blaszka	Liście o blaszkach podzielonych: Pierzastowrębny, dłoniastowrębny, pierzastodzielny,	Nie podzielona
Blaszka		Nie podzielona	pierzastosieczny Liście o blaszkach: pierzastozłożony, dłoniastozłożony
Ogonek liściowy	występuje	Nie występuje (liście siedzące)
Nasada liści	Przylistki (zwykle dwa, opadają wkrótce po osiągnięciu przez liść dojrzałości), Poduszeczki (grubienia zbudowane z tkanki miękiszowej oraz skupionych w środku tkanek przewodzących)	Pochwa liściowa (rozszerzona i przekształcona w specyficzny sposób nasadowa część liścia obejmująca łodygę)

72. Typy (rodzaje ) liści - wg blaszki liściowej:
Blaszka podzielona :
- liście wrębne - o blaszce wcinanej najwyżej do ¼ jej szerokości
- liście klapowane - wcięciach dochodzących do 1/3 szerokości blaszki
- liście dzielne - z wcięciami sięgającymi głębiej niż 1/3 szerokości blaszki
- liście sieczne - wcięcia dochodzą prawie do połowy szerokości blaszki
Blaszka złożona:
- pierzastozłożony - listki umieszczone są wzdłuż pojedynczej osadki
- dłoniastozłożone - listki promieniście odchodzą od końca ogonka liściowego (kasztanowiec)

73. Zmienność morfologii i funkcji liści w ontogenezie roślin

74. Filotaksja (ulistnienie) - typy, przykłady roślin
filotaksja - sposób, w jaki liście rozmieszczone są na łodydze roślin, z uwzględnieniem ich pozycji względem siebie.
okółkowe - z jednego węzła na łodydze wyrasta więcej niż jeden liść wyst. jałowiec
naprzeciwległe - okółki są dwulistne, przy czym liście ustawione są w okółku naprzeciw
siebie, a pary liści w następujących po sobie węzłach krzyżują się pod kątem prostym (jodła pospolita, cis)
naprzemianległy - w każdym węźle łodygi osadzony jest tylko jeden liść, aa kolejne liście ustawione są naprzeciw siebie, wyst. u traw
skrętoległe - w każdym węźle znajduje się jeden liść, a linia łącząca nasady liści w kolejności ich pojawiania się na łodydze ma kształt helisy,
nakrzyżległe - jesion, bez czarny

75.Morfogeneza i histogeneza liścia właściwego
Liść właściwy składa się zwykle z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady liścia. Typowa blaszka liściowa pokryta jest skórką zaopatrzoną w warstwę kutykuli, a czasem także włoski. Pod skórką górnej części blaszki znajduje się miękisz palisadowy (mezofil), o dużej zawartości chlorofilu, pełniący głównie funkcje asymilacyjne, a w dolnej części blaszki miękisz gąbczasty, o dużych przestworach komórkowych ułatwiających parowanie oraz pobieranie i wydzielanie dwutlenku węgla i tlenu. W skórce, zwłaszcza dolnej części blaszki, znajdują się liczne szparki oddechowe.

76. Budowa anatomiczna i funkcje liścia roślin dwuliściennych

Liść jest organem służącym do asymilacji, oddychania i transpiracji. Jego morfologia i budowa wewnętrzna jest ściśle związana z tymi czynnościami i do nich dostosowana.

®W niektórych przypadkach liścia pełnią rolę organów spichrzowych, np. łuski cebuli, liście główki kapusty.
Płaski organ o silnie rozwiniętej powierzchni kontaktu ze środowiskiem i grzbieto-brzusznej budowie. Strona górna, czyli brzuszna i srona dolna czyli grzbietowa. W budowie anatomicznej blaszki liścioej uczestniczą głównie 3 tkanki: skórka, miękisz aymilacyjny oraz tkanki przewodzące.
U roślin dwuliściennych liść zbudowany jest z ogonka liściowego i blaszki liściowej o budowie grzbietobrzusznej . Blaszka liściowa jest płaska i zazwyczaj szeroka, co zapewnia jak największy dopływ światła potrzebnego do asymilacji i stwarza dużą powierzchnie umożliwiającą wymianę gazów.

Tkankę okrywającą liścia stanowi skórka górna i skórka dolna. Między nimi występuje zróżnicowany miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty. W miękiszu asymilacyjnym rozmieszczone są wiązki przewodzące.

Skórka górna i dolna zbudowane są najczęściej z jednej warstwy żywych komórek, o ścianach celulozowych. Ściany zewnętrzne stykają się z atmosferą, są grubsze i przesycone kutyną. W dolnej skórce występują aparaty szparkowe.

Aparaty szparkowe regulują wymianę gazową oraz gospodarkę wodną rośliny. Miękisz asymilacyjny palisadowy występuje bezpośrednio pod skórką górną. Zbudowany jest z komórek cylindrycznych, wydłużonych w kierunku prostopadłym do powierzchni liścia ściśle ułożonych. Chloroplasty są gęsto rozmieszczone w cytoplazmie. Miękisz palisadowy położony jest w górnej części blaszki na którą padają promienia słoneczne.

Miękisz gąbczasty zbudowany jest z komórek o nieregularnych kształtach, luźno ułożonych tak, że występują między nimi duże przestrzenie międzykomórkowe, które łączą się ze sobą i z aparatami szparkowymi. Taka budowa i położenie miękiszu gąbczastego zapewnia intensywną cyrkulacje gazów niezbędna do asymilacji, oddychania oraz stwarza najkorzystniejsze warunki dla transpiracji. W komórkach miękiszu gąbczastego występują chloroplasty gdzie zachodzi proces asymilacji. Wiązki przewodzące rozgałęziają się wielokrotnie i tworzą unerwienie blaszki liściowej. Umożliwia ono doprowadzenie wody z solami mineralnymi niemal do każdej komórki liścia i odprowadzenie powstałych w tych komórkach asymilatów. Jednocześnie siateczka wiązek usztywnia blaszkę liściową.

77. Budowa anatomiczna i funkcje liścia roślin jednoliściennych
Liście roślin jednoliściennych zbudowane są z blaszki liściowej i pochwy liściowej. Różnią się od liści roślin dwuliściennych tym, że na przekroju poprzecznym są symetryczne i nie mają zróżnicowanego miękiszu. Aparaty szparkowe występują mniej więcej w tej samej liczbie w skórce po obu stronach liścia. Wiąże się to z pionowym ustawieniem liści i jednakowym oświetleniem ich z obu stron.

78. Budowa morfologiczna i anatomiczna oraz funkcje liścia roślin nagozalążkowych

79. Porównanie morfologii i anatomii liścia roślin jedno- i dwuluściennych

80. Modyfikacje liści lub ich części - przykłady przystosowania funkcjonalnego liści roślin do różnych środowisk:
- Liście spichrzowe - magazynują substancje zapasowe, są zazwyczaj mięsiste, grube i bezzieleniowe, np. liście cebuli, rojnika, rozchodnika, agawy.
- Liście okrywające - ochraniają i okrywają organy roślin; często są łuskowate, bezzieleniowe, np. łuski ochronne cebuli jadalnej, tulipana, hiacyntu.
- Wąsy - to całe liście lub ich części wydłużone; są cienkie, wrażliwe na dotyk, mają zdolność owijania się wokół podpór, np. u grochu, wyki, fasoli, groszku wiosennego.
- Ciernie i kolce pochodzenia liściowego - są silnie zdrewniałe, bezzieleniowe, zaostrzone; stanowią ochronę oraz ograniczają nadmierne parowanie wody z rośliny, np. kaktusy, berberys, grochodrzew.
- Liście pułapki - są różnokształtne; wytwarzają substancje enzymatyczne trawiące tkanki owadów, niektóre zamykają się bardzo szybko pod wpływem dotknięcia, mogą mieć formę dzbanów, na których dnie znajduje się lepka ciecz, np. rosiczka okrągłolistna, dzbanecznik, muchołówka, pływacz.

81. Przystosowania roślin do środowiska wodnego:
- słabe wykształcenie się systemu korzeniowego lub nawet zupełny brak korzeni,
- liście roślin wodnych mają cienkie, delikatne blaszki okryte skórką,
- kutykula na powierzchni liści bardzo słabo wykształcona,
- liście podwodne nie mają aparatów szparkowych, a na liściach pływających są tylko na górnej stronie blaszki.
- w mezofilu występuje wyłącznie miękisz gąbczasty
- posiadają duże ilości tkanki aerenchymy

82. Przystosowania roślin do środowiska lądowego:
hygrofity (środowisko: wilgotne i cieniste; las tropikalny) :
- komórki epidermy są cienkościenne,
- na powierzchni liścia występują żywe włoski zwiększające powierzchnię parowania,
- aparaty szparkowe są stale otwarte,
- wydzielanie wody w postaci cieczy przez hydatody,
- system korzeniowy słabo rozwinięty, tak samo jak tkanki przewodzące

Kserofity (rośliny środowisk suchych):
I sklerofity:
- posiadają dużą ilość elementów sklerenchymatycznych w organach pędowych
- dobrze rozwinięty system korzeniowy (palowy)
- tkanki przewodzące silnie rozwinięte
- okrywająca je skórka jest silnie skutynizowana
- na powierzchni liścia mogą występować martwe włoski (niekiedy tworzące kutner), woski
- aparaty szparkowe występują w zagłębieniach
II Sukulenty:
- silnie rozwinięta tkanka miękiszowa łodyg (magazynuje wodę)
- liście zamieniają się w cierni, łuski lub całkowicie zanikają

Mezofity (cechy pośrednie między kserofitami a hygrofitami):
- liście mające budowę grzbieto - brzuszna
- organy wykształcone „typowo”

Tropofity (środowisko: cykliczne):
- utrata nadziemnych części w porze zimowej,
- wytworzenie podziemnych wytworów przetrwalnikowych podczas złych warunków (cebule, bulwy, kłącza) pokłóciłaś

83. Cechy morfologiczno anatomiczne kserofitów:
Sklerofity:
- rośliny o pokroju sztywnym, skórzastym, z dużą ilością elementów sklerenchymatycznych w organach pędowych,
- dobrze rozwinięte urządzenia do regulowania transpiracji,
- dobrze rozwinięty system korzeniowy (palowy)
- tkanki przewodzące silnie rozwinięte
- liczne aparaty szparkowe występują w zagłębieniach liści,
- na powierzchni liścia mogą występować martwe włoski (niekiedy tworzące kutner), woski
- dobrze rozwinięty miękisz palisadowy, brak miękiszu gąbczastego
- zmniejszanie powierzchni liści,
- powolny wzrost
Sukulenty:
- silnie rozwinięty miękisz wodny,
- tkanka wodna znajduje się pod powierzchnią liścia albo w jej środku
- silnie rozwinięta tkanka miękiszowa łodyg (magazynuje wodę),
- liście zamieniają się w cierni, łuski lub całkowicie zanikają,
- powolny wzrost

84. Rośliny owadożerne - przystosowania morfologiczno - anatomiczne:
Rośliny owadożerne mają wykształcone specjalne liście pułapkowe, są to organy wyspecjalizowane do chwytania i trawienia drobnych zwierząt.
U rosiczki liście o okrągławych blaszkach tworzą przyziemną rozetę. Blaszki liściowe na górnej powierzchni pokryte są czerwonymi tzw. czułkami, składającymi się z trzonka i główki. W trzonku biegnie wiązka przewodząca, a w główce dwie zewnętrzne warstwy komórek mają charakter gruczołowy i wydzielają poprzez okrywającą główkę kutykulę lepką, błyszczącą ciecz o zapachu podobnym do miodu, zawierającą także enzymy trawiące białko.
U dzbanecznika liście pułapkowe wykształcone są jako dzbanki, których wewnętrzna powierzchnia pokryta jest gruczołami wydzielającymi ciecz zawierającą enzymy trawienne, Blaszka liściowa przekształcona jest w pułapkę a nasada liścia łącząca się z dzbankiem za pomocą ogonka jest spłaszczona na podobieństwo blaszki i pełni funkcje asymilacyjne.

85. Rośliny pasożytnicze i polpasozytnicze.
Polpasozytnictwo - roślina fotosyntetyzuje i równocześnie cześć pożywienia pochodzi od żywiciela.
Pełne pasożytnictwo - wszystkie składniki odżywcze pobierane są od żywiciela.
Cechy pasożytów:

Ssawki (haustoria) - organy, które łącza się z naczyniami żywiciela i czerpią od niego wodę i sole mineralne
Brak, bądź znikoma ilość chlorofilu
Redukcja organów związanych z samożywnym sposobem odżywiania (przede wszystkim liści i korzenia)
Kwiaty są normalnie rozwinięte

Przykłady:
Jemioła (polpasozyt) - białe, lepkie owoce są przenoszone przez ptaki. Korzeniem wrastają przez korę do drewna żywiciela i rozgałęziając się wytwarzają drobne korzenie boczne, które funkcjonują jako ssawki.
Kanianka - pnącze. Kiełkująca łodyżka zatacza koła, aż trafi na żywiciela, wokół którego się owija. Wytwarza ssawki w miejscach, w których styka się z żywicielem. Praktycznie nie zawiera chlorofilu, a jej system korzeniowy i dolna cześć szybko obumiera.

86. Sposoby rozmnażania bezpłciowego roślin:
- fragmentacja plechy (moczarka kanadyjska)
- rozmnóżki - powstają w różnych miejscach na gametoficie, najczęściej na szczycie (wątrobowiec prostownica)
- turiony (pąki zimujące) po odłączeniu się od rośliny macierzystej zimują na dnie zbiornika wodnego i służą jako przetrwalniki (rdestnica)
- sadzonka - część łodygi, korzenia lub liścia, która po oddzieleniu od rośliny i umieszczeniu jej w odpowiednich warunkach zdolna jest do odtworzenia nowej, kompletnej rośliny
- przez zarodniki - (grzyby)

87. Sposoby rozmnażania płciowego roślin:
- izogamia - łączące się gamety nie różnią się wielkością ani budową.
- anizogamia (heterogamia) - gamety różnią się wielkością a zwykle także kształtem i budową. Gamety różnią się wielkością i występują jako duże makrogamety (żeńskie) i małe mikrogamety (męskie),
- oogamia - Gameta żeńska jest dużą i nieruchomą komórka jajową, zawierająca prócz jądra dużo bogatej w substancje odżywcze cytoplazmy, a gametą męską mały ruchliwy plemnik, składający się głównie z jądra i najczęściej tylko niewielkiej ilości cytoplazmy

88. Przemiana pokoleń - pojęcia, typy
Przemiana pokoleń - cykl życiowy organizmu, w którym pokolenie rozmnażające się płciowo występuje na przemian z pokoleniem rozmnażającym się bezpłciowo. Przemiana pokoleń jest zjawiskiem charakterystycznym dla wielu glonów i grzybów, a także dla wszystkich roślin wyższych. Występuje też u zwierząt wielokomórkowych w postaci przemiany regularnej lub nieregularnej przemiany homofazowej metageneza oraz pierwotniaków (przemiana heterofazowa lub homofazowa).
Typy:
- Heteromorficzna przemiana pokoleń - rodzaj przemiany pokoleń, w której kolejne pokolenia (gametofit i sporofit) różnią się, oprócz liczby chromosomów i sposobu rozmnażania, również morfologicznie. Jedno z pokoleń wyraźnie dominuje nad drugim, które jest redukowane do niewielkiego, krótko żyjącego organizmu. Ten typ przemiany pokoleń występuje obecnie u większości protistów.
- Izomorficzna przemiana pokoleń - rodzaj przemiany pokoleń, w której kolejne pokolenia (gametofit i sporofit) nie różnią się morfologicznie, tylko liczbą chromosomów i sposobem rozmnażania. Ten typ przemiany pokoleń występuje głównie u glonów.

89. Przemiana pokoleń u okrytonasiennych:
- Przemiana pokoleń roślin okrytozalążkowych jest zbliżona do przemiany zachodzącej u nagozalążkowych.
- Sporofit jest zieloną, długotrwałą, dominującą rośliną doskonale przystosowaną do warunków życia.
- Wytwarzanie mikrospor i makrospor następuje w obrębie ośrodka zalążka i woreczka pyłkowego, (homologi makro- i mikrosporangiów paprotników) ukrytych w elementach generatywnych kwiatu.
- Przekształcenie w gametofity żeńskie - woreczki zalążkowe i męskie - ziarna pyłku, zawierające odpowiednio komórki jajowe i plemniki.
- Podwójne zapłodnienie wewnątrz zalążni słupka dzięki łagiewce pyłkowej.
- Powstanie owocu zawierającego we wnętrzu nasiona, a w nich tkankę zapasową i zarodek.
- Zarodek jest zawiązkiem młodego sporofitu i po wykiełkowaniu nasion przekształca się w młodą samodzielną roślinę.
- Roślina rośnie, rozwija się i uzyskuje zdolność do rozmnażania, wytwarza kwiaty i cykl się powtarza.
- Gametofit u okrytozalążkowych jest bardziej zredukowany: żeński do siedmiokomórkowego woreczka zalążkowego (u nagozalążkowych wielokomórkowe bielmo pierwotne), męski do dwukomórkowego ziarna pyłku (u nagozalążkowych czterokomórkowe).

90. Makrosporogeneza i rozwój gametofitu żeńskiego u roślin okrytonasiennych:
Gametofit żeński u okrytozalążkowych nazywa się woreczkiem zalążkowym. Jego rozwój odbywa się wewnątrz megaspory otoczonej ścianą komórkową. Haploidalne jądro megaspory dzieli się mitotycznie, a powstałe dwa jądra zostają rozdzielone przez tworzącą się wodniczkę i rozmieszczone na dwóch biegunach woreczka zalążkowego, Jądra te dzielą się jeszcze dwa razy, w wyniku czego na dwóch biegunach woreczka znajdują się po 4 jądra. Następnie z każdego bieguna jedno jądro przemieszcza się ku centralnej części woreczka - są to jądra biegunowe. Po cytokinezach ma biegunie mikropylarnym woreczka tworzy \znajduje się komórka jajowa oraz dwie komórki zwane synergidami, a na biegunie przeciwległym powstają trzy komórki zwanie antypodami. Dwa jądra biegunowe tworzą komórkę centralną.

91. Mikrosporogeneza i rozwój gametofitu męskiego u roślin okrytonasiennych:
Mikrosprocyty przechodzą przez mejozę, na początku której izolują się od siebie grubymi ścianami z kalozy. Wewnątrz kalozowej osłony powstaje z każdego mikrosporocytu tetrada haploidalnych komórek, które rozwijają się w mikrospory. Zanika kalozowa ściana. Mikrospory powiększają się i otaczają podwójnymi ścianami - cienką, delikatną, celulozowo pektynową intyną i grubą, odporną, zbudowaną ze sporopoleniny egzyną,
Gametofit męski zaczyna rozwijać się w mikrosporze, która przekształca się w ziarno pyłku. Protoplast dzieli się na dużą komórkę wegetatywną i małą generatywną. Te dwie komórki stanowią zredukowany gametofit męski

92. Budowa morfologiczna kwiatu roślin okrytozalążkowych i podstawowe funkcje jego elementów
Kwiat składa się z :
- dno kwiatowe - na nim osadzone są boczne części kwiatu ( działki kielicha, płatki korony, pręciki, słupek),
- okwiat - pełni funkcje ochronne, stanowi powabnię składa się z kielicha (najbardziej zewnętrzny okółek kwiatu i składa się z działek, zwykle zielonych i niewiele różniących się od liści) oraz korony (są to przekształcone liście przykwiatowe żywo zabarwione),
- pręciki - produkuje mikrospory służące do rozmnażania
- słupek - produkuje mikrospory służące do rozmnażania

93. Kwiatostany i ich klasyfikacja (budowa różnych kwiatostanów, przykłady roślin):
Kwiatostany groniaste: rozgałęziają się jednoosiowo, a kwiaty tworzą się na końcach odgałęzień bocznych, im młodsze tym bliżej części szczytowej:
- grono - kwiaty na szypułkach jednakowej długości, stanowiących osie boczne I rzędu osadzone są na wydłużonej, pojedynczej osi głównej (konwalia);
- baldachogrono - kwiaty na szypułkach niejednakowej długości układają się mniej więcej w jednej płaszczyźnie (jarzębina dziki bez);
- kłos - podobny jest do grona, ale kwiaty ma bezszypułkowe, siedzące (babka; rdest);
- kotka - jest to kłos o osi często wiotkiej, zwisającej, opasającej jako całość wraz z osią (wierzba, leszczyna);
- kolba - jest to kłos o osi silnie zgrubiałej ( pałka, kwiatostan żeński kukurydzy);
- kłos złożony - na osi tego kwiatostanu osadzone są kłosy proste, zwane kłoskami ( żyto, pszenica jęczmień);
- wiecha - oś tego kwiatostanu tworzy odgałęzienia drugiego i dalszych rzędów, na końcach wszystkich odgałęzień znajdują się pojedyncze kwiaty (bez lilak, wiele traw);
- wiecha złożona - rozgałęzienia osi kwiatostanu zakończone są nie pojedynczymi kwiatami, a kłoskami (owies, proso);
- baldach - oś główna tego kwiatostanu jest silnie skrócona, przez co kwiaty na szypułkach jednakowej długości wyrastają jakby z jednego miejsca na szczycie łodygo, kwiaty najmłodsze znajdują się w środku baldachu (czosnek);
- baldach złożony - osie boczne I rzędu i zwykle także oś główna kwiatostanu zakończone są nie pojedynczymi kwiatami, ale małymi baldachami (marchew)
- główka - oś tego kwiatostanu jest sileni skrócona i w różnym stopniu zgrubiała, a kwiaty są siedzące lub osadzone na bardzo krótkich szypułkach (koniczyna)
- koszyczek - oś kwiatostanu jest silne skrócona, rozszerzona i przeważnie spłaszczona, a na niej są gęsto skupione kwiaty siedzące (cykoria, stokrotka);
Kwiatostany wierzchotkowe: rozgałęziają się wieloosiowo:
- jednoramienne - gdzie pod kwiatem szczytowym pojawia się jedno odgałęzienie I rzędu, a później dalszych, (niezapominajka, kosaciec)
- wierzchotka dwuramienna- pod każdym kwiatem szczytowym znajdują się rozgałęzienia drugiego rzędu zakończone kwiatem (np. rogownica)
- wierzchotka wieloramienna - wytwarza w podobny sposób jak wierzchotka dwuramienna nie dwa, lecz kilka osi (np. wilczomlecz).

94. Budowa morfologiczno - anatomiczna i funkcje pręcika, rodzaje tapetum:
Typowy pręcik składa się z nitki i główki, w główce zaś wyróżnić można swa pylniki połączone łącznikiem, w którym przebiega wiązka przewodząca. Każdy pylnik składa się z dwóch woreczków pyłkowych, pręcik zawiera więc 4 woreczki pyłkowe. Pręciki w kwiecie mogą być wolne albo też zrastać się nitkami lub główkami
Ściana zewnętrzna pylnika zbudowana jest z minimum czterech warstw komórek. Pierwszą jest zazwyczaj jednowarstwowa epiderma, skórka. Pod nią znajduje się mechaniczna warstwa włóknista, a dalej zanikająca w czasie dojrzewania pylnika warstwa pośrednia, a w końcu warstwa wyściełająca tapetum,
Rodzaje tapetum:
- Warstwa wydzielnicza może zachować charakter komórkowy, wówczas mówimy o tapetum sekrecyjnym.
- Jeżeli po rozpuszczeniu ścian komórkowych tapetum protoplasty izolowane wnikają pomiędzy młode ziarna pyłku to mówimy o tapetum ameboidalnym

95. Budowa morfologiczno - anatomiczna i funkcje słupka, typy słupkowia:
słupki powstają ze zrośniętych owocolistków. W zależności od sposobu zrośnięcia się owocolistków tworzą one jeden lub większą liczbę słupków. W typowym słupku dolna część jest rozszerzona i tworzy zalążnię, która ku górze zwęża się i przechodzi w szyjkę słupka zakończoną na szczycie różnego kształtu znamieniem. Może być słupek jednokomorowy, jednokomorowy z przegrodami lub wielokomorowy. Funkcja słupka: rozrodcza

96. Budowa i typy zalążków oraz role zalążka w rozmnażaniu:
Zalążki powstają w zalążni ze specjalnej tkanki merystematycznej - łożyska. U podstawy ośrodka wyrastają osłonki (zwykle dwie). Otaczają one ośrodek, pozostawiając na szczycie miał otwór - okienko. Dojrzały zalążek składa się więc z ośrodka, dwóch osłonek z okienka podstawy zwanej osadką, oraz sznureczka, którym zalążek przyczepiony jest do ściany zalążni. Funkcja: ochronna
Typy:
- ortotropowy - okienko i sznureczek znajdują się naprzecie siebie na dwóch biegunach zalążka
- anatropowy (odwrócony) - sznureczek, wskutek odwrócenia się zalązka znajduje się koło okienka.
- kampylotropowy (zgięty)

97. Budowa ziaren pyłku i przystosowania do różnych sposobów zapylania

98.Mechanizmy zapobiegające autogamii:
Samopylność, samozapylenie (autogamia) - jest to zapylenie słupka pyłkiem pochodzącym z pręcików z tego samego kwiatu, lub innych kwiatów, ale na tej samej roślinie.
Mechanizmy zapobiegające:
- Przedprątność - zjawisko polegające na wcześniejszym dojrzewaniu pręcików, niż słupków.
- Przedsłupność - zjawisko polegające na wcześniejszym dojrzewaniu słupków niż pręcików.
- Dwupienność - występuje u roślin rozdzielnopłciowych, których kwiaty słupkowe i
pręcikowe występują na oddzielnych osobnikach.
- Różnosłupkowość - słupek jest wyższy od pręcików.
- Samopłonność - polega na tym, że ziarno pyłku nie może kiełkować na znamieniu słupka z
tej samej rośliny, lub kiełkowanie to jest bardzo utrudnione

99. Przystosowanie roślin do anemogamii:
Anemogamia, wiatropylność - zapylenie kwiatów przez wiatr,
Przystosowania:
-Wytwarzają bardzo dużo lekkiego pyłku o gładkiej powierzchni, który łatwo wysypuje się z licznych pylników;
- Słupki w kwiatach roślin wiatropylnych mają duże znamiona, często podzielone lub piórkowate, by łatwiej mogły wychwycić pyłek.
- Słupki często pokryte są lepką substancją ułatwiającą przyklejenie się ziaren pyłku.
- okwiat zredukowany lub są bezokwiatowe

100. Przystosowania rośli do zooidiogamii (zoogamii):
Zoogamia - zapylenie przez zwierzęta.
Przystosowania:
- przyjemna woń wytwarzana przez płatki okwiatu
- jaskrawe kolory płatków które zwabiają owady
- wytwarzanie słodkiego nektaru
- lepka konsystencja pyłku

101. Zapłodnienie u okrytozalążkowych
U okrytozalążkowych obie gamety biorą udział w zapłodnieniu. Jedna łączy się z komórką jajową, a wynikiem syngamii jest diploidalna zygota. Z zygoty rozwija się następnie zarodek. Druga komórka plemnikowa wnika do komórki centrajnej, a jej haploidalne jądro zlewa się z dwoma jądrami biegunowymi lub diploidalnym jądrem wtórnym. Rezultatem tego jest powsatnie triploidalnego jądra o liczbie chromosomów 3n. Nosi ono nazwę jądra bielmowego. Z zapłodnionej komórki centralnej u okrytozalążkowych rozwija się tkanka odżywcza dla zarodka, czyli bielmo (endosperma). (U nagozalążkowych bielmo składa się z haploidalnych komórek gametofitu żeńskiego) U okrytozalążkowych bielmo jest triploidalnen i zaczyna swój rozwój po podwójnym zapłodnieniu. Po zapłodnieniu więdnie znamię i szyjka słupka, pręciki oraz opadaj płatki często. Po podwójnym zapłodnieniu w woreczku zalążkowym zygota rozwija się w zarodek rośliny, a komórka bielmowa wytwarza bielmo, równocześnie osłonki zalążka rozwijają się w łupnię nasienną i w ten sposób zalążek przekształca się w nasienie. Natomiast ściany zalążni rozrastają się w owocnię i tworzą wraz z nasionami owoc.

102. Apomiksja i jej rodzaje:
Apomiksja- jest to rozmnażanie się roślin bez procesu zapłodnienia
Typy Apomiksji:
1) rozmnażanie bez udziału nasion - roślina wytwarza różne typy rozmnóżek w obrębie zawiązków kwiatowych lub poza nimi;
2) rozmnażanie przez nasiona (agamospermia), w których diploidalny zarodek rozwija się wprost z diploidalnych tkanek zalążka, z pominięciem procesu mejozy i zapłodnienia.

103. Powstawanie i budowa zarodka u roślin dwuliściennych:
Powstawanie: Po procesie podwójnego zapłodnienia, zapłodniona komórka jajowa otacza się cienką, delikatną ściana komórkową i przez pewien czas pozostaje nie podzielona. Pierwszy jej podział jest poprzeczny, dzięki czemu powstają dwie komórki, które dzieląc się dalej dają początek różnym częściom zarodka. Komórka leżąca bliżej bieguna mikropylarnego dzieli się płaszczyznami poprzecznymi dając szereg komórek tworzących wieszadełko.
Druga komórka dzieli się na 8 komórek w 2 piętrach, komórki bliżej bieguna chalazalnego daje początek liścieniom, wierzchołkowi pędu, zaś 4 komórki drugiego piętra - podliścieniowej części łodygi tj. hipokotylowi. Następnie podziały peryklinalne odcinają komórki powierzchniowe, będące początkiem praskórki. Komórka wieszadełka daje początek zawiązkom korzenia oraz czapeczki korzeniowej.
Budowa: Zarodek składa się z osi zarodkowej oraz osadzonych na niej liści zarodkowych - liścieni. Oś zarodka zakończona jest na jednym biegunie merystemem wierzchołkowym korzenia, na drugim merystemem wierzchołkowym pędu, za merystemem korzeniowym może znajdować się krótki odcinek tkanki korzenia zarodkowego. Część osi między zawiązkiem korzenia a miejscem osadzenia liścieni tworzy podliścieniową części łodygi, hipokotyl. W niektórych zarodkach oś przedłużona jest jeszcze o krótki nadliścieniowy odcinek łodygi, a merystem wierzchołkowy pędu znajduje się w zarodkowym pąku szczytowym zawierającym zawiązki liści właściwych. Zarodkowy pąk szczytowy nazywa się planulą, a odcinek łodygi między nim a liścieniami nazywa się epikotylem. Merystem wierzchołkowy pędu otoczony jest w nasieniu stosunkowo dużymi liścieniami. Liczba liścieniu u dwuliściennych wynosi 2. Liścienie są niekiedy bardzo duże i stanowią organy spichrzowe zarodka, w których zmagazynowane są materiały pokarmowe, służące do odżywiania rozwijającej się rośliny w czasie kiełkowania.

104. Budowa zarodka i nasienia traw
Zarodek: tarczka (liścień), zawiązki liści, stożek wzrostu pędu, korzeń zarodkowy, czapeczka korzeniowa, koleoptyl (pochwa pędowa), epiblast (zredukowany drugi liścień), węzy i międzywęźla przyszłego źdźbła, koleoryza (pochwa korzeniowa), pozostałości wieszadełka.

105. Powstawanie i typy bielma:
- jądrowe (nuklearne) - tworzy się w wyniku podziałów mitotycznych jąder komórkowych, którym nie towarzyszą cytokinezy. Cytokinezy i tworzenie się ścian komórkowych zachodzą później. Bielmo to jest cieczą, jego przykładem jest mleko kokosowe w owocach palmy kokosowej (kokosach);
- komórkowe - powstaje, gdy po mitozie jąder komórkowych zachodzi cytokineza;

106. Prabielmo, obielmo, bielmo - wyjaśnić pojęcia na wybranych przykładach.
Bielmo - część nasienia, tkanka odżywcza dla zarodka, bogata w substancje zapasowe (skrobia, białka, tłuszcze), zwykle triploidalna. Występuje w nasionach większości roślin okrytonasiennych tzw. nasiona bielmowe np. u zbóż (bielmo stanowi w nich znaczną część nasienia).
Obielmo - tkanka zapasowa nasienia niektórych roślin okrytonasiennych znajdująca się pomiędzy łupiną nasienną a bielmem (zazwyczaj). Stąd nazwa obielmo czyli otoczka bielma. Obielmo ma marginalne znaczenie i jest pozostałością części ośrodka (nucellusa) leżącej tuż pod osłonkami zalążka. Obielmo ma diploidalną liczbę chromosomów (2n). W nasionach wielu gatunków obielmo nie występuje, gdyż u nich ośrodek zostaje w całości zresorbowany przez bielmo. U nagozalążkowych obielma brak gdyż tam ośrodek w całości zostaje zresorbowany przez bielmo pierwotne.
- Prabielmo (bielmo pierwotne) - u roślin nagonasiennych tkanka odżywcza zarodka, haploidalne(1n), powstaje z przekształconego gametofitu.

107. Powstawanie, budowa i funkcje nasion.
Nasiona okrytozalążkowych powstają w zalążni w wyniku rozwoju zalążków, co normalnie następuje po zapyleniu i podwójnemu zapłodnieniu
Rozwój zarodka: Zapłodniona komórka jajowa (zygota) otacza się cienka delikatną ścianą komórkową. Pierwszy jej podział jest poprzeczny, powstałe dwie komórki dzielą się dalej, dając początek różnym częściom zarodka. Komórka leżąca bliżej bieguna mikropylarnego dzieli się płaszczyznami poprzecznymi, dając szereg komórek tworzących wieszadełko.
Druga komórka po wielu podziałach daje początek liścieniom, wierzchołkowi pędu i podliścieniowej część łodygi (hipokotylowi),w tym stadium zarodek przybiera kształt sercowaty. Komórka wieszadełka granicząca z zarodkiem dzieląc się daje początek zawiązkowi korzenia i czapeczce korzeniowej. Część zarodka pomiędzy korzeniami a liścieniami wydłuża się, a pomiędzy liścieniami formuje się stożek wzrostu pędu.
Łupina nasienna jest to okrywa rozwijająca się z osłonek zalążka i chroniąca nasienie przed nadmiernym wyschnięciem i uszkodzeniem. Rozwój bielma: Jak w 105
Budowa: zarodek, łupina nasienna, (bielmo, obielmo)
Funkcja: z nasion powstają nowe rośliny, rozmazanie;

108. Typy nasion wyróżnione ze względu na miejsce gromadzenia materiałów zapasowych, przykłady roślin:
bielmowe - tkankę odżywczą stanowi silnie rozbudowane bielmo wtórne, a u nagozalążkowych bielmo pierwotne; zarodek jest niewielki, np. nasiona maku, tytoniu, lnu, zbóż;
bezbielmowe - bielmo zostaje zużyte podczas rozwoju nasienia, a substancje zapasowe gromadzone są bezpośrednio w silnie rozwiniętych liścieniach, np. motylkowate, kasztanowiec, orzech włoski, fasola, groch, ogórek, dynia;
obielmowe - tkankę odżywczą stanowi obielmo (perysperm) powstające z ośrodka zalążka, np. goździkowate.

109. Powstawanie, budowa i funkcje owocu:
Powstawanie: typowy owoc powstaje z zalążni słupka i składa się z rozrośniętych ścian zalążni oraz nasion.
Budowa: Ściana zalążni tworzy owocnię, czyli perykarp. Owocnia składa się zwykle z trzech warstw: zewnętrznego egzokarpu, środkowego mezokarpu i wewnętrznego endokarpu. Egzokarp i endokarp są zwykle cienkie i zbudowane z jednej warstwy komórek. Egzokarp tworzy najczęściej skórkę owocu. Endokarp jest czasem kilkuwarstwowy, a w niektórych owocach silnie drewnieje i tworzy pestkę zawierającą nasienie. Mezokarp najczęściej także jest niezbyt gruby, ale w pewnych owocach rozwija się jako mięsista tkanka znacznej grubości;
Funkcje:
- ochrona nasion,
- sposób rozprzestrzeniania (zjadane przez zwierzęta nasiona zostają przenoszone na znaczne odległości),
- przywabia zwierzęta

110.Klasyfikacja owoców pojedynczych:
Owoce pojedyncze powstają z jednej tylko zalążni. Jeżeli w kwiecie występuje kilka słupków, z każdego z nich może rozwinąć się pojedynczy owoc. Podział:
A) Owoce suche (owocnia w czasie dojrzewania wysycha):
a)pękające (dojrzałą owocnia sama się otwiera i wysypuje nasiona):
- mieszek - powstaje z zalążni jednoowocolistkowej otwierającej się wzdłuż tzw.
szwu brzusznego, który jest miejscem zrośnięcia się brzegów owocolistka
np. ostróżka polna, piwonia, orlik pospolity
rodziny magnoliowate, jaskrawe
- strąk - powstaje z zalążni jednoowocolistkowej, ale otwierający się zarówno wzdłuż
szwu brzusznego, jak i wzdłuż żyłki środkowej owocolistka zwanej szwem
grzbietowym; nasiona ułożone są wzdłuż szwu brzusznego
np. strąk fasoli, groch, wyka
rodzina motylkowatych
- torebka - powstaje z zalążni zrośniętej z dwu lub kilku owocolistków; może być,
podobnie jak zalążnia, jednokomorowa, jednokomorowa z przegrodami lub
wielokomorowa; torebka może pękać w różny sposób: wzdłuż całkowicie lub
częściowo (np. na szczycie ząbkami), okrężnie (torebka otwierająca się wieczkiem)
lub przez powstanie otworów.
np. len (szczelinami), mak(otwiera się pod zdrewniałym znamieniem słupka),
lulek czarny (puszka otwiera się wiekiem),
- łuszczyna, łuszczynka - powstaje z dwóch owocolistków i pękająca dwiema
klapami, pomiędzy którymi znajduje się tzw. Fałszywa przegroda na której
umieszczone są nas,0iona
np. rzepak (łuszczyna), tobołki polne(łuszczynka)
rodzina kapustowate
b) niepękające (dojrzała owocnia nie otwiera się sama):
- orzech - powstaje ze słupka o wielu owocolistkach, owocnia zdrewniała, zawiera
jedno nasienie nie zrośnięte z owocnia
np. leszczyna, dąb
-ziarniak - powstaje ze słupka 2-3 owocolistkowego, owoce ma skórzaste zrastające
się z łupiną nasienną pojedynczego nasienia np. pszenica, kukurydza
- niełupka - owocnia skórzasta nie zrastająca się z pojedynczym nasieniem, posiada
aparat lotny ułatwiający przenoszenie przez wiatr
np. klon, mniszek lekarski,
- rozłupnia - owoc wielonasienny rozpadający się przy dojrzewaniu na suche,
niepękające owocki, zwane rozłupkami, odpowiadające poszczególnym owocolistkom i
zawierające po jednym nasieniu
B) Owoce pojedyncze mięsiste (są to owoce zamknięte, niepękające, rozsiewane zwykle przez zwierzęta, które zjadają je ze względu na walory odżywcze i smakowe, owocnia ulega strawieniu natomiast nasiona przechodzą przez przewód pokarmowy bez utraty zdolności do kiełkowania):
- jagoda - miękiszowa owocnia wielonasienna, może mieć wiele komór
np. porzeczka, pomidor, ogórek, dynia
- pestkowiec - o owocni, której tylko zewnętrzna część jest mięsista, natomiast
wewnętrzny endokarp jest twardy, silnie zdrewniały, zbudowany ze
sklerenchymatycznej tkanki kamiennej; ta wewnętrzna część owocni wraz z nasieniem
nosi nazwę pestki
np. śliwa, wiśnia, brzoskwinia

111. Klasyfikacja i charakterystyka owoców złożonych i owocostanów:
Owoce złożone - powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu. W tworzeniu owocu zbiorowego dużą rolę odgrywa dno kwiatowe, które rozrasta się oraz utrzymuje razem drobne owoce. Przykłady owoców zbiorowych stanowią:
- owoc wielopestkowcowy - z poszczególnych zalążni wielosłupkowego kwiatu powstają drobne pestkowce, które zrastają się mięsistymi częściami owocni i osadzone są na jednej wspólnej osi, powstałej z dna kwiatowego.
np. malina
- owoc wieloorzeszkowy - liczne zalążnie kwiatu przekształcają się w drobne orzeszki, osadzone pojedynczo na silnie rozwiniętym, mięsistym i soczystym, wypukłym dnie kwiatowym; rozrośnięte dno kwiatowe stanowi najcenniejszą dla człowieka część owocu.
np. truskawka

Owocostany powstają z przekształcenia całych kwiatostanów. W ich wytworzeniu, oprócz zalążni wielu kwiatów, biorą udział także dna kwiatowe, okwiaty, liście przykwiatowe i oś kwiatostanu :
- jagodostan - złożony z mięsistej osi i jagód poprzetykanych mięsistymi przysadkami
np. ananas
- owocostan pestkowcowy - złożony z mięsistej, zgrubiałej osi kwiatostanu i uwięzionych w jej wgłębieniu licznych, drobnych pestkowców;
np. figi
- owocostan orzeszkowy - złożony z licznych orzeszków, rozwijających się z poszczególnych kwiatów kwiatostanu i połączonych przez mięsiste człony okwiatu
np. morwa

112. Pojęcie diaspory, rodzaje diaspor i sposoby rozprzestrzeniania:
Diaspory - twory służące do rozprzestrzeniania się roślin, które mogą się oderwać od organizmu macierzystego i przemieszczać się, a w odpowiednich warunkach rozwinąć się w nową roślinę. Diasporą może być cały organizm lub jego fragmenty Diaspory dzielą się na generatywne i wegetatywne.
-Diaspory generatywne to: nasiona, zarodniki roślin, owoce i owocostany. Niektóre owoce rozsiewają się dodatkowo złączone z częściami kwiatu, np. z kielichem.
-Diaspory wegetatywne to: fragmenty plechy, bulwy, kłącze, turiony, rozmnóżki. Diasporami są też zarodniki grzybów, jednak mogą one powstawać zarówno na drodze wegetatywnej, jak i generatywnej (po procesie płciowym).
Sposoby rozprzestrzeniania:
-samoczynnie
-przez zwierzęta (zoochoria)
-przez wodę (hydrochoria)
-przez wiatr (anemochoria)
-przez człowieka (antropochoria)

113. Zoochoria, rodzaje i przystosowania do zoochorii:
Zoochoria, zwierzęcosiewność - jeden ze sposobów rozprzestrzeniania diaspor roślinnych (nasion, zarodników, rozmnóżek) przez zwierzęta.

Rodzaje zoochorii w zależności od sposobu przenoszenia diaspor przez zwierzęta:

ektozoochoria- przenoszenie przez zewnętrzne części ciała zwierzęcia. Diaspory mogą być przyczepione np. do sierści, piór, śluzu pokrywającego ciało, itp. przystosowania do takiego sposobu rozsiewania, np. nasiona zaopatrzone w haczyki przyczepiające je do sierści zwierząt
endozoochoria- diaspory wnikają do wnętrza ciała zwierzęcia, przeważnie do układu pokarmowego, gdy zwierzę zjada nasiona i owoce; przystosowanie: specjalne ciałka zachęcające do zabierania nasion, albo jadalne części owocu.
synzoochoria- nasiona i owoce gromadzone są przez zwierzęta w różnych kryjówkach, o których zwierzęta często zapominają; przystosowanie: specjalne ciałka zachęcające zabierania nasion, albo jadalne części owocu.

W zależności od grupy zwierząt uczestniczących w przenoszeniu diaspor wyróżnia się:

chiropterochorię - roznoszenie przez nietoperze,
entomochorię - roznoszenie przez owady,
myrmekochorię - roznoszenie przez mrówki,
ornitochorię - roznoszenie przez ptaki.

114. Antropochoria, rodzaje, znaczenie biologiczne i gospodarcze:
Antropochoria, rozsiewanie diaspor związane gł. z działalnością gospodarczą człowieka, który świadomie lub przypadkowo przenosi rośliny z naturalnych centrów ich występowania w inne regiony, często na inne kontynenty. Przykładem może być rozprzestrzenienie się w Europie licznych roślin uprawnych pochodzących z Azji (wielu roślin zbożowych i drzew owocowych) oraz z obu Ameryk (np. tytoniu, pomidora jadalnego, słonecznika). Przypadkowo przeniesione zostały rośliny dziko rosnące, zwłaszcza liczne chwasty, np. zadomowione obecnie w Europie, a pochodzące z Ameryki: kąkol polny, chaber bławatek, przymiotno kanadyjskie czy nawłoć kanadyjska.

115. Autochoria, przystosowania, przykłady:
sposób rozsiewania diaspor (np. nasion, zarodników) za pomocą mechanizmów wewnętrznych rośliny, bez udziału czynników zewnętrznych; samosiewność
Przykładem jest rozrost rozłogów i kłączy służących do wegetatywnego rozmnażania się roślin, przykład: paproć, truskawki, poziomki

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pytania na egzamin 1 5
Medycyna Katastrof pytania na egzamin (opracowane)
Długi pytania na egzamin, PWTRANSPORT, semIII, Elektrotechnika II
zoologia pytania na egzamin, Leśnictwo, zoologia
pytania na egzamin, zarządzanie przedsięwzięciami budowlanymi
1.Rodzaje i geneza gruntów budowlanych, Opracowane pytania na egzamin
testy 2000 m rodz, pytania na egzamin medycyne, LEP , PES
pytania na egzamin PWR, PWSZ, SEMESTR 3, PODSTAWY MARKETINGU
Pedagogika ogĂllna pytania na egzamin
Pytania na egzamin nowa podstawa programowa, sem I
pytania na egzamin z Biochemi jaki miala FIZJO
Interna bydła pytania na egzamin
pytania na egzamin (1) (1)
Pytania na egzamin
Logistyka ost Pytania na egzamin magisterski
Prawo egzekucyjne - pytania na egzamin - odpowiedzi, SZKOŁA, POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE
Farma -pytania na egzamin, Farmakologia 3 rok
SHA, Szkoła, Pytania na egzamin inżynierski

więcej podobnych podstron

pytania na egzamin 1 5

pytania na egzamin 1 5