1.Zysk genetyczny - iloczyn intensywności selekcji i współczynnika odziedziczalności , ΔG=ih2 ΔG – zysk genetyczny i – intensywność selekcji h2 – współczynnik odziedziczalności. celem selekcji osobników rozmnażanych generatywnie jest uzyskanie poprawy populacj potomnej pod względem określonych cech(uwarunkowanych genetycznie)
2. Leśny materiał podstawowy -Obiekt, gdzie pozyskuje się nasiona, muszą one być zarejestrowane, rejestr prowadzi Biuro Nasiennictwa Leśnego
- przez leśny materiał podstawowy rozumie się materiał przeznaczony do produkcji leśnego materiału rozmnożeniowego należącego do kategorii ze zidentyfikowanego źródła powinien spełniać następujące wymagania:
1.stanowić źródło nasion lub drzewostan;
2.znajdować się w jednym regionie pochodzenia;
3.składać się z osobników, których cechy fenotypowe wskazują na przynależność do jednej populacji;
4.być wolnym od organizmów szkodliwych;
5. odpowiadać cechom jakościowym, nie niższym niż średnia cech jakościowych dla tego samego gatunku w tym samym regionie pochodzenia
6. znajdować się w wieku umożliwiającym ocenę cech fenotypowych i produkcyjnych;
7. być przystosowanym do warunków środowiska panujących w regionie pochodzenia
3. Kiedy najwcześniej można zbierać nasiona z drzewostanów nasiennych
4. Odziedziczalność - miara statyczna , oznaczajaca w jakim stopniu dana cecha fenotypowa(ilościowa ) w populacji jest warunkowana zmienoscia gentyczna . Miary tej nie należy uogólniac ponieważ dotyczy jedynie populacji , dla której została obliczona .
Wysoki poziom odziedziczalności danej cechy nie wyklucza jej modyfikowalności, ani nie oznacza, że ujawnia się ona w momencie narodzin .Odziedziczalność w szerokim rozumieniu dotyczy jedynie głównych składników wpływających na zmienność fenotypową – czynników genetycznych, bez ich części składowych. odziedziczalność w wąskim rozumieniu Stosunek wariancji addytywnej do wariancji fenotypowej, czyli udział jedynie czynnika genetycznego (genów otrzymanych od rodziców) w zmienności zachowania.( H2 = SG2 / SF2 H2= SG2 / SG2 + SŚ2 S2= 2( xi – x )2 / n-1)
5. Reguła Hardy'ego-Weinberga :- populacja znajduje się w stanie równowagi ze środowiskiem - populacja jest panmiktyczna( wszech mieszająca się) - nie istnieje migracja, selekcja i mutacje. Twierdzenie: Skład genetyczny populacji pozostaje niezmieniony z pokolenia na pokolenie przy braku mutacji, migracji i selekcji. Proporcja genotypów AA, Aa,aa (p+q)(p+q)=p2+2pq+q2
6. Kryteria jakie musi spełniać d-stan nasienny- pochodzenie – drzewostany nasienne muszą być rodzime, lokaln produkcyjność - drzewostany nasienne powinny wyróżniać się wyższą produkcyjnością w obrębie tego samego gatunku, na tym samym terenie i siedlisku, jakość- niepożądane są krzywizny, sęki, listwy mrozowe, róże, skręt włókien, guzy, rozgałęzienia itp. zdrowotność - drzewa, które chorują na hubę korzeniową lub zgniliznę opieńkową pnia lub korzenia nie mogą być drzewami nasiennymi, wiek - za nasienne uznajemy drzewostany dojrzałe i dojrzewające wielkość - drzewostan nasienny nie powinien być większy niż 10 ha otoczenie- wymagane jest otoczenie wysokiej jakości, które daje dobry pyłek pochodzący z migracji
7. selekcja negatywna- wybór najgorszych osobników z populacji wyjściowej i podejmowanie działań mających na celu ich eliminację. Ten typ selekcji stosowany jest w leśnictwie podczas prowadzenia czyszczeń i CSS . Zachodzi w warunkach naturalnych, ma również zastosowanie w warunkach hodowlanych – uszlachetnianie.
8. Regionalizacja i obrót mat. rozmnożeniowym między regionami.- reguła zbioru nasion zebranych w danej krainie przyrodniczo-leśnej tylko i wyłącznie z wyselekcjonowanych drzew i drzewostanów nasiennych i możliwość ich przenoszenia z krainy, gdzie zostały zebrane do innych krain z zachowaniem niżej wymienionych zasad dotyczących poszczególnych gatunków makroregiony nasienne – powstają z nałożenia na siebie 2 mapy
- fizyczno –geograficzne – z podziałem na prowincje fizyczno-geograficzne,
- przyrodniczo-leśne – z podziałem na krainy przyrodniczo-leśne – powstają oka i linie,
mikroregiony - wydzielone w makroregionach
- kryterium ich wyboru – geomorfologia, klimat i siedlisko
- rozpoczęto od mikroregionów matecznych – miejsc występowania szczególnie cennych populacji,
- brano pod uwagę jednorodność siedliska.
- wewnątrz mikroregionu obrót nasion jest dozwolony,
- nie wolno wymieniać nasion między mikroregionami, a tym bardziej wprowadzać obcych nasion do mikroregionów matecznych – grozi to karami i sankcjami,
- mikroregiony mateczne – mają wysoką jakość, są niewielkie, ale zawierają najcenniejsze populacje,
- mikroregiony niemateczne – mają wysoką jakość, ale ich zasoby nie wystarczają na pokrycie potrzeb, więc trzeba sprowadzać nasiona,
- populacje górskie warunkuje regionalizacja pionowa i pozioma – max. na przenoszenie nasion,
- początkowo było 106 mikroregionów, ale od 01.05.2005 r. jest ich 90 – pokrywają się z granicami gmin,
9. Rozmieszczenie klonów na plantacjach nasiennych.- Po otrzymaniu planu rozmieszczenia należy najpierw wytyczyć na powierzchni kwatery ściśle według tego planu, a następnie wypalikować miejsca sadzenia szczepów na kwaterach w więźbie podanej na planie. Na każdym paliku należy napisać numer drzewa doborowego według planu rozmieszczenia. Po zanumerowaniu wszystkich palików i sprawdzeniu zgodności z planem przywozi się zaetykietowane szczepy czy sadzonki ze szkółki. Po rozmieszczeniu szczepów (sadzonek) obok zanumerowanych palików sprawdza się poprawność ich rozmieszczenia z planem. Po wysadzeniu przywiązuje się strzałkę do palika w sposób chroniący ją przed ocieraniem. Po zakończeniu sadzenia kontroluje się jeszcze raz czy wszystkie numery - na planie, na paliku i na szczepie są ze sobą zgodne
10.klon, ród Ród - potomstwo drzew matecznych powstałe w drodze rozmnażania płciowego (generatywnego).
Klon - grupa osobników o jednakowym składzie genetycznym pozyskanych z jednego osobnika w drodze rozmnażania bezpłciowego
11.plantacja klonalna a plantacja rodowa
Plantacja rodowa
- posiadają allele rodu i dodatkowo allele ojców( nieokreślonej liczby)
- rody produkujemy rozmnażając nasiona drzew matecznych
-jest to materiał pochodzący ze źródła znanego nam tylko połowicznie, gdyż nasiona powstały z rozmnażania znanego nam osobnika z innym nieznanym. W szkółkach dokonuje się selekcji drzew o najlepszej jakości.
- większa zmienność genetyczna.
b) Plantacja klonowa
- ma tylko te allele, które mają drzewa mateczne
- produkcja klonowa- też zbieramy materiał z drzew matecznych, ale musimy jeszcze wyhodować szczepy
- rozmnożona wegetatywnie
12.rozmieszczenie na plantacjach klonalnych przeciwko samozapyleniu (dlaczego?) - Ponieważ samozapylenie może doprowadzić do eliminacji osobników, gdy spotkają się osobniki obciążone genetycznie, spotkają się allele recesywne – letalne. Depresja wsobna – polega na występowaniu samozapylenia prowadzi do skarlenia potomstwa, jeśli wcześniej nie dojdzie do jego śmierci. Bardzo negatywne zjawisko. Depresja wsobna wywołana jest przez chów wsobny.
13.po jakim czasie zbiór nasion w drzewostanach nasiennych - u sosny ze zbiorem szyszek czekamy 2 sezony wegetacyjne (24 miesiące), po to, aby zginęła informacja genetyczna u drzew wadliwych,
- u świerka nasiona zbieramy po 1 okresie wegetacyjnym
14.drzewo mateczne -– drzewo wykorzystywane do pozyskiwania leśnego materiału rozmnożeniowego poprzez kontrolowane lub niekontrolowane zapylanie określonego drzewa wykorzystywanego jako osobnik żeński pyłkiem jednego lub wielu drzew,
15. dwie zasady rozmieszczenia klonów na plantacjach nasiennych,- rozmieszczenia szczepów na plantacji sprawia organizatorom plantacji wiele kłopotów, ponieważ klony powinny występować w zmieszaniu, tzn. obok siebie nie powinny rosnąć dwa szczepy reprezentujące ten sam klon, ażeby utrudniać samozapylenie się kwiatów. Później konieczne jest prowadzenie na plantacji racjonalnej metody usuwania zbędnych szczepów. Dlatego też rozmieszczenie klonu na plantacji powinno być zaprojektowane według określonego układu matematycznego, który można łatwo dostosować do różnej wielkości i kształtu powierzchni. Spełnia wspomniane warunki schemat polski, opracowany przez Giertycha. Można go powszechnie stosować w planowaniu plantacji nasiennych, ponieważ nadaje się do różnych powierzchni, dowolnej liczby klonów i liczby przecinki szczepów w trzebieży
a w miarę potrzeby można go rozbudować w każdym kierunku
16. zagospodarowanie d-stanów nasiennych
- cięcia selekcyjne –usunięcie drzew wadliwych ( selekcja negatywna )
- usuwa się drzewa z krzywiznami, skrętem włókien, guzami i bardzo rozgałęzione, ponieważ te wady są odziedziczalne,
- bierzemy pod uwagę drzewa górujące i panujące,
- przy cięciach zwracamy uwagę na piętra górne, bo drzewa opanowane nie kwitną ( nie dają pyłku).
- drzewostan wyłączony powinien trwać, dopóki „się nie rozsypie”,
- nie można lekceważyć stanu sanitarnego, dlatego zwraca się też uwagę na dolne piętra lasu dokonując tam cięć sanitarnych
cięcia sanitarne : - cięcia w dolnej partii lasu, - dokonywane w celu zachowania drzewostanu,
- pozbywamy się drzew z dolnego piętra, drzew opanowanych,
cięcia sanitarno – selekcyjne - akcent kładziemy na selekcję,
- u sosny ze zbiorem szyszek czekamy 2 sezony wegetacyjne (24 miesiące), po to, aby zginęła informacja genetyczna u drzew wadliwych,
- u świerka nasiona zbieramy po 1 okresie wegetacyjnym
- cięcia rozluźniające- stworzenie wybranym drzewom warunków do wzrostu i obrodzenia nasion
-cięcia w otulinie- cięcia selekcyjne wśród drzew tego samego gatunku co drzewostan nasienny.
- porządkowanie podrostów
17. Plantacja nasienna - potomstwo wegetatywne(ze szczepów) co najmniej 40 drzew doborowych u sosny i 30 u świerka , rozmieszczenie w sposób systemowy , zapewniajacy maksymalne możliwości krzyżowania drzew. Zagospodarowana lub izolowana w sposób zapobiegający zapyleniu ze źródeł zewnętrznych, prowadzona w celu uzyskania obfitych zbiorów łatwo pozyskiwanych nasion .