1. Trening sportowy

• Sport, jako składowa kultury fizycznej

Kultura fizyczna- wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o rozwój, sprawność, zdrowie, umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Sport – działalność mająca na celu podnoszenie sprawności fizycznej i jej manifestację uprawiania systematycznie wg. Pewnych reguł, w których występuje pierwiastek współzawodnictwa i dążenia do osiągnięcia najlepszych wyników.

Sport – świadoma i dobrowolna działalność człowieka podejmowana w celu zaspokojenia potrzeb, zabawy, współzawodnictwa oraz doskonalenia własnych cech fizycznych i umysłowych.

• Struktura procesu szkolenia sportowego

Struktura treningu – układ i rozmieszczenie elementów składowych procesu, sposoby ich wzajemnego podporządkowania i relacje między nimi oraz zasady sprzężenia w jeden system funkcjonujący, jako całość. Sposoby funkcjonowania systemu stanowią łączny efekt funkcji poszczególnych elementów oraz struktury, jako systemu.

1) struktura rzeczowa – tworzą ją elementy składające się na stan wytrenowania zawodnika. Są to elementy, które trzeba realizować dla budowania stanu wytrenowania i formy sportowej.

• Przygotowanie sprawnościowe,

• Szybkościowe,

• Siłowe,

• Wytrzymałościowe,

• Koordynacyjne, gibkościowo – skocznościowe,

• Przygotowanie techniczne,

• Przygotowanie taktyczne,

• Przygotowanie psychiczne,

• Przygotowanie teoretyczne intelektualne.

2) struktura czasowa – reguluje rozkład prac w czasie. W jej ramach umieszczamy zadania dotyczące stanu wytrenowania, czyli elementy struktury rzeczowej.

• Etapy szkolenia (wszechstronny, ukierunkowany, specjalny)

• Uwarunkowania procesu szkolenia sportowego

BRAK

2. Rozwój motoryczności w ontogenezie

• Rozwój ontogenetyczny człowieka

Ontogeneza-nauka zajmująca się rozwojem organizmu – zespołem przemian w ciągu życia człowieka

Czynniki wpływające na rozwój ontogenetyczny:

-Czynniki endogenne genetyczne – warunkują predyspozycje danego osobnika do określonego tempa rozwoju, do osiągnięcia odpowiednich rozmiarów ciała, sprawności fizycznej i umysłowej

-Czynniki egzogenne dzielą się na:

• Czynniki biogeograficzne np. cechy klimatu, zasoby naturalne zamieszkiwanego terenu

• Czynniki społeczno-kulturowe np. pochodzenie, wielkość rodziny, wielkość miejscowości

• Rozwój siły i wytrzymałości

Rozwój siły – 3-23 lata

3-7 siła na niskim poziomie

7-12 złoty wiek sprawności

12-18 chłopcy uzyskują przyrost siły – u dziewcząt stabilizacja siły

18-23 zakończenie naturalnego rozwoju

U mężczyzn do 30 roku życia, po 30 regres siły mięśniowej

• Rozwój szybkości i koordynacji ruchowej

U dziewcząt 14-15 lat, u chłopców do 18 roku życia.

• Okresy sensytywne i krytyczne w rozwoju motorycznym

Okresy sensytywne – okresy szczególnej wrażliwości organizmu na działanie bodźców ruchowych, ta faza w rozwoju dzieci, w której są one zdolne by rozwinąć konkretną funkcję ( ciało, umysł). Okresy szczególnej przydatności na działanie zewnętrznych bodźców kształtujących, przypadające, gdy następuje znaczne zwiększenie dynamiki naturalnego rozwoju danej cechy.

Okresy krytyczne – ostatni okres okresu sensytywnego, ostatni moment, w którym musi nastąpić stymulacja, aby osiągnąć pozytywny efekt. Charakteryzuję się on wysokim tempem rozwoju zdolności motorycznych w stosunku do pozostałych w kolejnych fazach rozwoju.

• Metody wyznaczania okresów sensytywnych

-Metoda Guziałowskiego – opiera się na wyznaczaniu średniego przyrostu cechy

-Metoda Harsayego – opiera się na wyznaczaniu przyrostu w badanym okresie i przyjęciu go, jako 100%. Tempo wyznacza się w zależności od kanału orozwojowego

• Problemy z wyznaczaniem okresów sensytywnych w rozwoju sprawności motorycznej

BRAK

3.Zasady, metody, formy i środki treningowe

• Dydaktyczne i specyficzne zasady treningu sportowego

Zasady specyficzne:

• Zasada specjalizacji-wskazuje na konieczność ukierunkowania procesu treningowego na uzyskanie wysokich osiągnięć w danej dyscyplinie. Niezbędne jest wszechstronne przygotowanie zawodników do wysokich wymagań specjalizacji.

• Stałego wzrostu obciążeń-narastanie obciążenia, jako podstawowy czynnik podnoszący wytrenowanie. Coraz większe obciążenie.

• Zasada ciągłości-prawidłowość rozwoju procesów adaptacyjnych ciągłość stosowania różnych bodźców warunkuje rozwój pożądanych zmian adaptacyjnych. Długie przerwy powodują cofanie zmian.

• Zasada cykliczności treningu- konieczność periodyzacji procesu opiera się na prawidłowościach związanych z fazowymi rozwoju formy sportowej. Rytmiczne powtarzanie się w czasie.

• Zasada zmiennego charakteru obciążeń-stymulowanie rozwoju formy sportowej przez modelowanie obciążeń (objętość i intensywność)

• Zasada jedności wszechstronnego i specjalnego przygotowania – dobory środków na wszystkich szczeblach treningu. Oba aspekty są powiązane ze sobą i wzajemnie warunkują.

• Zasada niezwłocznej informacji o treningu- zawodnik musi wiedzieć, po co to robi, szybkie dostarczenie informacji akustycznej, wizualnej o wykonywaniu ruchu.

Zasady dydaktyczne:

• Zasada świadomości i aktywności – świadome uczestnictwo w procesie treningowym, szukanie najlepszych form odpowiadających własnym możliwościom.

• Zasada poglądowości – polega na współdziałaniu układu, pokaz zadania ruchowego lub wykorzystanie środków dydaktycznych przyśpieszając jego poznanie.

• Zasada systematyczności – zachowanie planowego i logicznego porządku w układzie treningu od prostego do trudnego, od znanego do nieznanego, unikamy pracy zrywami

• Zasada dostępności – dostosowanie celów, środków, form i metod do poziomu rozwoju psychofizycznego zawodników. Zawodnik musi podołać zadaniom

• Zasada trwałości – polega na stosowaniu form i środków treningu, które przyniosą utrwalenie wiadomości i umiejętności oraz doskonalenie sprawności. Zachowanie płynności treningu.

• Zasada indywidualizacji – polega na organizowaniu treningu na podstawie najgłębszej znajomości zawodników, decyduje o obciążeniu.

• Zasada łączenia teorii z praktyką – służy przygotowaniu zawodnika do wykorzystania teorii w praktyce wynikających z trafnej orientacji i sprawności

• Metody nauczania umiejętności sportowych

Można je podzielić na:

1. Słowne,

2. Poglądowe,

3. Myślowo – wyobrażeniowe,

4. Praktycznego działania.

Metody słowne – realizowane w postaci objaśnień do ćwiczeń, pogadanek, charakterystyki i oceny walki sportowej, komentarzy, wskazówek metodycznych.

Metody poglądowe – mają na celu wzbudzenie poprawnych wyobrażeń i skojarzeń dotyczących nauczanego zadania technicznego lub taktycznego. Poprawny pokaz, nagranie na video, sekwencje rysunków obrazujących kolejne fazy ruchu, zdjęcia.

Metody ideomotoryczne (myślowo – wyobrażeniowe) polegają na przećwiczeniu w myślach, w centralnym układzie nerwowym, nauczanych umiejętności. Sportowiec na podstawie pokazu i objaśnień trenera tworzy ideę ruchu., Dopiero potem przystępuje do prób jego wykonania.

Metody praktycznego działania – w jej skład wchodzą: metoda prób i błędów, syntetyczna, analityczna, kompleksowa, problemowa, zadaniowa, metoda od całości poprzez szczegół do całości.

Trening kompleksowy – charakteryzuje się włączeniem podstawowych metod pracy w poszczególnych cyklach (okresach – mezocyklach – mikrocyklach) przy stosowaniu tylko jednej metody dla kształtowania danej właściwości w pojedynczej jednostce treningowej.

Trening zintegrowany – jest rozwinięciem treningu kompleksowego. Polega na połączeniu różnych metod w kształtowaniu podstawowych cech w jednej jednostce. Zapewnia przede wszystkim pełniejszy rozwój potencjalnych możliwości zawodników oraz wzrost poziomu pożądanych cech, niezbędnych dla zwiększenia efektywności startowej.

• Metody kształtowania zdolności wysiłkowych

1. Metody ciągłe – zasadniczą cechą jest brak przerw wypoczynkowych w trakcie pracy, charakteryzują się dużym zakresem pracy realizowanej głównie w warunkach równowagi tlenowej, na strukturę metod ciągłych zasadniczy wpływ mają objętość i intensywność, wyróżnia się następujące odmiany metod ciągłych:

   1. Metoda ciągła o stałej intensywności (uruchamia rezerwy, sprawność układu sercowo – naczyniowego, oddychania, odporność na objawy zmęczenia i utratę płynów ustrojowych),

   2. Metoda ciągła o zmiennej intensywności (kształtowanie wytrzymałości i wytrzymałości siłowej, doskonalenie ekonomii, swobody i precyzji ruchu):

• Planowanej zmiennej intensywności,

• Nieplanowanej zmiennej intensywności.

1. Metody przerywane

   1. Metoda powtórzeniowa – operuje się tutaj trzema elementami: czasem pracy, ilością powtórzeń ćwiczenia, długotrwałością i charakterem przerw wypoczynkowych, zakłada się maksymalną intensywność wysiłku, niezbędne jest pełne opanowanie wymogów technicznych wykonywanego ruchu, charakter pracy sprzyja kształtowaniu siły maksymalnej, mocy, szybkości, wytrzymałości szybkościowej i wytrzymałości specjalnej,

   2. Metoda interwałowa – charakteryzuje się programowym następowaniem faz obciążeń i niepełnego wypoczynku, intensywność i czas trwania kolejnych wysiłków, jak też długość przerw są ściśle programowane według zasady, że każdy kolejny wysiłek jest wykonywany na tle niezlikwidowanego zmęczenia po poprzednim. Zasada niepełnych przerw opiera się na zjawisku, że w czasie 1/3 pełnej przerwy zachodzi około 2/3 procesów odnowy. Dlatego też tę fazę odpoczynku nazywa się „przerwą niepełną korzystną”. Winna ona trwać do momentu powrotu HR do około 120 – 130 ud./min, po czym następuje kolejne obciążenie. Liczba powtórzeń zależy od czasu trwania i intensywności pojedynczych obciążeń. W metodzie interwałowej wyróżniamy dwie podstawowe odmiany:

• Ekstensywną metodę interwałową – obciążenie o umiarkowanej i średniej mocy, krótkie przerwy wypoczynkowe i duża liczba powtórzeń,

• Intensywną metodę interwałową – wysiłki o wysokiej intensywności, odpowiednio dłuższym czasie przerw oraz mniejszej liczbie powtórzeń,

1. Metody kontrolne i startowe – integralna częścią procesu treningu są sprawdziany i starty w zawodach. Metody kontrolne i startowe mają na celu funkcjonalną przebudowę wypracowanego podstawowymi metodami treningowymi poziomu przygotowania na wysoką sprawność startową.

Wybór metod treningu jest uwarunkowany:

1) Specyfiką dyscypliny,

2) Szczegółowymi zadaniami dydaktycznymi i sportowymi (cykl, okresy szkoleniowe, zawody, sprawdziany),

3) właściwościami fizycznymi, psychicznymi i poziomem sportowym zawodników

• Środki treningu

ŚRODKI TRENINGU

ĆW. FIZYCZNE -ŚRODKI PRZYRODNICZE I SPOŁECZNE

-WRZECHSTRONNE -OBIEKTY, NARZĘDZIA, SPRZĘT

-UKIERUNKOWANE -TECHNICZNE ŚRODKI NAUCZANIA TRENINGU

-SPECJALNE -ODNOWA BIOLOGICZNA I PSYCHOPEDAGOGICZNA

1. Ćwiczenia

Uwzględniając efekty, jakie może przynosić ich stosowanie podzielić je można na jednostrukturalne, wielostrukturalne i zestawy ćwiczeń (wieloboje).

Ćw. Jednostrukturalne dzielą się na:

1. Cykliczne ćwiczenia szybkościowo – siłowe (skoki, rzuty),

2. Cykliczne ćwiczenia szybkościowo – siłowe (sprinty lekkoatletyczne),

3. Cykliczne ćwiczenia wytrzymałościowe o maksymalnej intensywności (biegi średnie),

4. Cykliczne ćwiczenia wytrzymałościowe o dużej i umiarkowanej intensywności (biegi długie).

Ćw. Wielostrukturalne to te, które występują w sportach walki i grach zespołowych.

Klasyfikacja ćwiczeń przy wykorzystaniu kryterium metodycznego. Można wyróżnić ćwiczenia:

1. Wszechstronne (ogólnorozwojowe) nie wywierają wpływu na poziom dyspozycji specjalistycznych, kształtują potencjał ruchowy i odporność psychiczną,

2. Ukierunkowane kształtują przede wszystkim funkcjonalne mechanizmy specjalistycznych wysiłków,

3. Specjalistyczne kształtują specyficzny zespół właściwości funkcjonalnych, sprawnościowych i techniczno – taktycznych charakterystyczny dla danej dyscypliny czy konkurencji.

Ze względu na charakter pracy mięśniowej ćwiczenia dzieli się na:

1. Dynamiczne,

2. Statyczne,

3. O mieszanym charakterze pracy mięśniowej.

1. Czynniki środowiska przyrodniczego – powietrze, woda, wiatr,

2. Czynniki środowiska społecznego – jednym z podstawowych oczekiwań wobec środowiska społecznego jest stworzenie przychylnej, wspierającej atmosfery dla szeroko rozumianego sportu,

3. Obiekty, narzędzia – stadiony, boiska, hale, skocznie są niezbędne do uprawiania szeregu sportów,

4. Techniczne środki nauczania i treningu – można je podzielić na: pomoce naukowo – dydaktyczne, trenażery, środki informacji i kontroli, środki gromadzenia danych o treningu i walce sportowej,

5. środki odnowy biologicznej – zaliczamy: fizykalne – masaż, fizykoterapeutyczne – promieniowanie cieplne, nadfioletowe, kąpiele parafinowe, higieniczny tryb życia, racjonalną dietę, wyrównanie strat elektrolitów i płynów, uzupełnianie niedoboru witamin,

6. środki odnowy psychopedagogicznej – ćwiczenia koncentrująco – relaksacyjne, trening psychoterapeutyczny, ćwiczenia rozluźniające mięśnie, relaks psychiczny, atrakcyjne formy wypoczynku (kino).

4. Teoria i metodyka trenowania szybkości

• Charakterystyka szybkości

SZYBKOŚĆ - zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu.

Przejawia się ona przez 3 parametry:

-czas reakcji

-czas ruchu prostego

- częstotliwość ruchów

Czas reakcji liczy się od momentu zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. Na jego wymiar składa się pięć czasów odcinkowych:

1. Powstanie pobudzenia w receptorze,

2. Przekazanie pobudzenia do ośrodkowego układu nerwowego,

3. Przebieg pobudzenia przez ośrodki nerwowe i uformowanie sygnału wykonawczego,

4. Przebieg sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia,

5. Pobudzenie mięśnia, zmiana jego napięcia, zapoczątkowanie ruchu

Czas reakcji zależny jest od płci, wieku, stanu psychicznego.

Czas ruchu prostego zależy od wielkości pokonywanego oporu zewnętrznego, właściwej synchronizacji aktywujących ruch grup mięśniowych, a przede wszystkim od koordynacji nerwowo-mięśniowej.

Częstotliwość ruchów obrazuje liczbę powtarzanych cykli ruchowych w czasie np. biegu na 100 m liczba kroków w jednostce czasu. Wysoka częstotliwość ruchów związana jest z ruchliwością układu nerwowego. Obiektywnie wysokie tempo ruchów zależy od sprawności ośrodków nerwowych zawiadujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi, prowadzącymi do szybkiego przechodzenia w stan hamowania i odwrotnie.

• Uwarunkowania rozwoju szybkości

  • Procesy neurofizjologiczne związane z szybkim pobudzeniem mięśnia, sprawność beztlenowych procesów energetycznych

  • Struktura mięśnia (szybkokurczliwe)

  • Proporcje pomiędzy masą aktywną a masą pasywną

  • Wiek

  • Płeć

  • Stopień wytrenowania

• Rozwój szybkości w ontogenezie

Wiek przedszkolny (4-7lat) – pomimo dynamicznego rozwoju motoryczności szybkość w tym czasie jest mało rozwinięta. Poprawa następuje dopiero w wieku 9-10 lat.
Wiek szkolny (8-13lat) – dynamiczny rozwój szybkości
Okres dojrzewania (13-17-19lat) - częstotliwość ruchów, szybkość reakcji, szybkość ruchów prostych nie ulega już istotnej poprawie po 13-14 roku życia, jednakże poziom szybkości można poprawić poprzez przyrost siły mięśniowej

• Metodyka trenowania szybkości

Metody powtórzeniowe treningu szybkościowego:

• Metoda submaksymalna:

• Intensywność – submaksymalna (85-95%)

• Objętość – 20-40 sek.

• Przerwa wypoczynkowa – niepełna

• Powtórzenie ćwiczenia 8-15razy.

• Metoda powtórzeniowa

• Intensywność – maksymalna (100%)

• Objętość 5-20sek

• Przerwa wypoczynkowa – pełna

• Powtórzeń 6-8 razy.

• Planowanie treningu szybkości

Etap treningu wszechstronnego- szybkość rozwija się przez gry i zabawy, ćwiczenia koordynacyjne i gibkościowo. Trening właściwy szybkości można zacząć w wieku 11-13lat. Pod warunkiem ze 1-2 lata wcześniej dziecko było wszechstronnie przygotowywane.

Etap treningu ukierunkowanego- zwiększenie objętości pracy. Środki skocznościowe i siłowe. Zwiększają się środki startowe.

Etap treningu specjalnego- pełny rozwój możliwości zawodnika.

5. Teoria i metodyka trenowania koordynacji ruchowej

• Charakterystyka koordynacji ruchowej

Koordynacja ruchowa – zdolność do wykonywania złożonych czasowo i przestrzennie ruchów, przestawiania się z jednych zadań na inne, jak również rozwiązywania nowych nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych.

• Uwarunkowania rozwoju koordynacji

-Stan i stopień sprawności układu nerwowego

-Uzdolnienia ruchowe

-Doświadczenie

-Dotychczasowe umiejętności

-Wyobrażenia

-Pamięć ruchowa

• Rozwój koordynacji w ontogenezie

Dla zespołu zdolności koordynacyjnych okresy krytyczne przypadają na wiek ok. 8-11 lat u dziewcząt i 8-13 lat u chłopców. Przegapienie tych faz pomniejsza możliwość pełnego rozwoju tej zdolności. Wszystkie późniejsze zmiany bazują na potencjale wypracowanym w tej fazie rozwoju. W naturalnym rozwoju ostateczny poziom koordynacji ruchowej następuje w fazie pełnej dojrzałości układu nerwowego (po 20roku życia).

• Metodyka trenowania koordynacji

-Wprowadzaj nowe nieznane ćwiczenia

-dobieraj różne warunki wykonywania ćwiczeń

-wykorzystuj ćwiczenia „lustrzane” (asymetryczne)

-łącz zadania w łańcuchy ruchowe

-zmieniaj techniki wykonywania zadań

-wprowadzaj okresowo dodatkowe utrudnienia i obciążenia

-zmieniaj środowisko ćwiczeń

• Planowanie treningu koordynacji

Trening koordynacji winien być prowadzony systematycznie. Należy zmieniać program ćwiczeń. W ćwiczeniach opanowanych dążymy do maksymalnej szybkości.

6. Teoria i metodyka trenowania siły mięśniowej

• Charakterystyka siły mięśniowej

Siła mięśniowa to zdolność do pokonywania oporów zewnętrznych lub przeciwstawiania się nim kosztem wysiłku mięśniowego.

Rozpatrując możliwości i specyfikę przejawiania siły mięśniowej używa się wielu pojęć:

• Absolutna siła mięśniowa – określa maksymalny poziom siły zawodnika, możliwy do rozwinięcia w dowolnym ćwiczeniu,

• Względna siła mięśniowa – wyznaczana jest ilorazem absolutnej siły mięśniowej do masy ciała ćwiczącego,

• Gradient siły – wartość charakteryzująca prędkość narastania siły, najczęściej określa się go czasem potrzebnym do uzyskania 50% siły maksymalnej w danym ruchu dla danego zawodnika,

• Siła eksplozywna – poziom siły dynamicznej uzyskanej zazwyczaj w trakcie ruchu związanego z pokonywaniem niewielkiego oporu zewnętrznego na drodze maksymalnego przyspieszenia,

• Siła izometryczna – poziom siły uzyskany podczas pracy statycznej, tzn. Podczas skurczów izometrycznych,

• Siła koncentryczna – poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny pokonujący (tzn. moment sił zewnętrznych jest większy od momentu siły rozwiniętego przez zaangażowane w pracę mięśnie),

• Siła izokinetyczna – siła rozwijana w warunkach automatycznie dostosowującej się siły oporu do poziomu wysiłku, istotą tego rodzaju siły jest stała wielkość oporu w trakcie realizacji całego aktu ruchowego, efe4kt siły izokinetycznej jest możliwy do uzyskania dzięki specjalnym trenażerom o działaniu ośrodkowo-hamującym.

• Uwarunkowania rozwoju siły

Źródłem siły są skurcze mięśniowe, których wielkość zależy od:

• Czynników osobniczych, np. wiek, płeć, uwarunkowania genetyczne,

• Czynników fizjologicznych, np. powierzchnia przekroju fizjologicznego, stan pobudzenia, budowa morfologiczna mięśnia,

• Czynników biomechanicznych, np. kąt zgięcia stawowego, siła mięśnia przy jego długości spoczynkowej,

• Innych czynników, np. rytm dobowy i sezonowy, promieniowanie nadfioletowe, charakter odnowy.

Podstawowymi czynnikami determinującymi poziom siły mięśniowej są:

1. Wysoka częstotliwość impulsów

2. Zdolność synchronizacji jednostek motorycznych

3. Siła skurczu

4. Kurczliwość pobudzonych mięśni

• Rozwój siły w ontogenezie

Siła rozwija się wraz z rozwojem osobniczym, a jej poziom zależy od wieku, płci i aktywności ruchowej. U dziewcząt zauważa się regularny, ale krótszy okres wzrastania siły, który zostaje zakończony około 14-16 roku życia, następnie obserwuje się stabilizację a nawet obniżenie siły mięśniowej. Krzywa chłopców wykazuje mniej dynamiczny wzrost do 12-14 roku życia, a później gwałtownie wzrasta do około 20 roku życia i ulega stabilizacji do 30 roku życia, po 30 roku życia następuje spadek siły mięśniowej.

• Metodyka trenowania siły

W układzie długofalowym procesu kształtowania siły powinno przebiegać w trzech etapach:

1. Przygotowania wszechstronnego – obejmującego kształtowanie siły wszystkich mięśni zawodnika, bez uwzględniania jego specjalizacji sportowej,

2. Przygotowania ukierunkowanego – obejmującego głównie kształtowanie siły tych partii mięśniowych, które stanowią bazę dla „funkcjonalnego fundamentu” wysiłków specjalistycznych,

3. Przygotowania specjalnego – polegającego na kształtowaniu tego rodzaju siły mięśniowe, która odgrywa wiodącą rolę w działaniu startowym, z jednoczesnym rozwijaniem innej zdolności motorycznej (np. w sprintach 0 szybkości, biegi średnie i długie – wytrzymałość) przy możliwie pełnym zachowaniu struktury uprawianej konkurencji.

W krótszej perspektywie czasu (np. okres przygotowawczy makrocyklu) pierwsze pozytywne objawy adaptacyjne (przyrost siły) najpierw wynikają z poprawy koordynacji mięśniowej (mówiąc inaczej – lepszej techniki i płynności ruchu). Trenując np. cztery razy w tygodniu zauważalne oznaki tego efektu występują już po około 2 tygodniach.

Adaptacja nerwowo-mięśniowa poprawia się po około 6-8 tygodniach.

W kształtowaniu siły mięśniowej stosuje się dwie, bardzo rozbudowane grupy metod: dynamiczne i statyczne. Kryterium różnicowania stanowi charakter skurczów mięśniowych. Uzupełnia je trzecia grupa – metoda skurczów pośrednich (mieszana).

W praktyce funkcjonują one w pięciu zasadniczych kompleksach:

1. Metody kształtowania maksymalnych możliwości siłowych, metoda maksymalnych krótkotrwałych obciążeń,

2. Metody kształtowania możliwości szybkościowo-siłowych, w tym np. różnorodne warianty metody interwałowej realizowanej w formie ćwiczeń „na stacjach” lub metoda plyometryczna, obciążenia raczej średnie rzadziej duże,

3. Metody kształtowania możliwości wytrzymałościowo-siłowych, w tym np. warianty metody interwałowej lub aplikacje metody zmiennej realizowanej w formie obwodowej treningu, na ogół obciążenia średnie i małe,

4. Metody kształtowania masy i rzeźby mięśniowej, w których przyrost możliwości siłowych jest niejako na drugim planie. Są to różne warianty ćwiczeń prowadzonych w formie wielokrotnych wysiłków (zwykle z dużym obciążeniem) wykonywanych do granicznego zmęczenia. Taki trening jest stosowany w kulturystyce.

5. Metody rozwoju siły poprzez napięcia izometryczne, metoda izometryczna oraz stretching. W każdym przypadku mamy do czynienia z wysiłkami o charakterze statycznym.

• Planowanie treningu siły

Najlepszym okresem dla specjalistycznego treningu siłowego są lata między 20 a 30 rokiem życia. Trening siłowy może wpływać na szybkość i wytrzymałość. Wielkość rozwijanej siły może wzrastać przez zwiększenie masy.

7. Teoria i metodyka trenowania wytrzymałości

• Charakterystyka wytrzymałości

Wytrzymałość – zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o określonej intensywności i zachowania odporności na zmęczenie.

Ze względu na różnorodność przejawiania wytrzymałości w sporcie wyróżnia się wiele jej klasyfikacji. Ich podstawą jest przede wszystkim charakter przemian energetycznych oraz rodzaj i charakter zaangażowania układu mięśniowego podczas wysiłku:

• Tlenowa, tlenowo – beztlenowa ( mieszana), beztlenowa

• Statyczna, dynamiczna, lokalna i globalna

• Siłowa, szybkościowa i skocznościowa

• Krótkiego czasu, średniego czasu i długiego czasu

Trzy rodzaje wytrzymałości:

1. Ogólna – zdolność wykonywania przez dłuższy czas dowolnej, często niespecyficznej pracy fizycznej, angażującej różne grupy mięśniowe,

2. Ukierunkowana – charakteryzująca stopniową adaptację ustroju do przyszłych wysiłków specjalistycznych – skocznościowych, rzutowych, biegowych,

3. Specjalna – oznacza zdolność do wykonywania w pełni specyficznego wysiłku w obrębie danej dyscypliny czy konkurencji.

• Uwarunkowania rozwoju wytrzymałości

• Fizjologiczne:

• Aerobowe + anaerobowe źródła energii

• Somatyczne:

• Wysokość ciała

• Masa ciała

• Proporcje

• Koordynacyjne:

• Technika

• Psychiczne:

• Siła woli

• Psychiczna gotowość do wysiłku

• Rozwój wytrzymałości w ontogenezie

Poziom i dynamika rozwoju wytrzymałości wykazują znaczne zróżnicowanie w zależności od wieku i płci. Rozwój tej cechy zarówno jak i u chłopców i dziewcząt jest zbliżony na około 13 rok życia. W następnych latach tendencje gwałtownie się rozchodzą. U dziewcząt stwierdzono stopniowy spadek a u chłopców utrzymuje się dynamika rozwojowa.

Stwierdzono, że faza dojrzewania jest korzystnym okresem do kształtowania wytrzymałości. Wytrzymałość można kształtować już w młodszych latach, a najpóźniej zaczynać w okresie dojrzewania.

• Metodyka trenowania wytrzymałości

Polega na wielokrotnym doprowadzeniu organizmu do optymalnego poziomu zmęczenia, co poprzez mechanizmy adaptacyjne prowadzi do zjawiska tzw. superkompensacji (odbudowy z nadmiarem) i przyczynia się łącznie z efektem adaptacji psychicznej, do podnoszenia poziomu tej cechy. Skuteczność treningu zależy nie tylko od stopnia zmęczenia, lecz także od charakteru wysiłku wywołującego to zmęczenie.

W metodyce wyróżniamy trzy metody kształtowania wytrzymałości:

1. Metody nieprzerywane:

• Metody ciągłe o jednostajnej intensywności

• Metody ciągłe o zmiennej intensywności

1. Metody przerywane:

• Metoda powtórzeniowa

• Metody interwałowe

  • Ekstensywne

  • Intensywne

1. Metody startowe i kontrolne

• Planowanie treningu wytrzymałości

Uzyskiwanie trwałego i wysokiego efektu treningu wytrzymałości wymaga stosowanie uzasadnionej kombinacji metod tzw. Treningu kompleksowego.

Objętość ćwiczeń w podstawowym treningu dzieci winna była wynosić ponad 60 minut tygodniowo. Wartość tętna powinna oscylować w granicach 150-180 uderzeń na minutę.

8.Teoria i metodyka przygotowania technicznego

• Technika sportowa w ujęciu strukturalnym

Technika sportowa - To sposób wykonania zadania ruchowego określonego przepisami obowiązującymi w danej dyscyplinie sportu, uwzględniający posiadane przez zawodnika cechy somatyczne, motoryczne i psychiczne.

Techniką sportową określamy sposób wykonania zadania ruchowego. Przez termin przygotowanie techniczne rozumiemy proces opanowania takiego zasobu zadań ruchowych (techniki działań), który w połączeniu z właściwościami budowy ciała, sprawności, itp. pozwala uzyskać racjonalnie i efektywnie najlepsze wyniki sportowe w sposób zgodny z przepisami obowiązującymi w danej dyscyplinie sportu.

• Nawyk czuciowo-ruchowy

Nawyk czuciowo ruchowy- Jest to nabyta, wyuczona, oparta o mechanizmy neurofizjologiczne czynność postrzeżeniowo-ruchowa, pozwalająca na uzyskiwanie z góry przewidzianych wyników działania z dużą pewnością, sprawnie, oszczędnie, z minimalną stratą czasu i energii, i nader często w stanie nieświadomości wtórnej.

Nawyki czuciowo – ruchowe:

• Zamknięte

• Otwarte (odpowiedzi ruchowe)

• Metody nauczania techniki

• Słowne:

• opis

• objaśnienie

• Poglądowe

• pokaz

• film

• Praktycznego działania

• syntetyczna

• analityczna

• kompleksowa

• metody twórcze

• Zadaniowa

• Problemowa

• Od całości przez szczegół do całości

• Zasady treningu technicznego

1. Zapoznać się z najbardziej racjonalnymi technikami wykonania określonych zadań ruchowych, zapewnić pokaz i objaśnienie

2. Nauczać i doskonalić technikę początkowo w prostych warunkach, kolejno stopniować trudność, informować o popełnionych błędach

3. Budować technikę zawsze na bazie aktualnych możliwości ogólnych i specjalnych zawodników

4. Nauczać i doskonalić technikę w warunkach zbliżonych do zawodów, stabilizować ją w czasie startów

• Kryteria oceny techniki

1. Obserwacja trenerska

   • Ocena wizualna i porównanie do „modelu”

   • Rejestracja magnetowidowa, itp.

   • Arkusze obiektywnej obserwacji walki sportowej

2. Testy sprawności technicznej

3. Analiza biomechaniczna ruchu, oparta m.in. na następujących kryteriach:

   • Zachowanie równowagi

   • Zachowanie optymalnych parametrów ruchu – kierunku, prędkości i przyspieszenia (dynamika ruchu)

   • Zachowanie rytmu ruchu

• Etapy doskonalenia techniki

Rodzaje techniki sportowej (etapy)	Etapy doskonalenia techniki sportowej (Czabański)
Technika elementarna	Odtworzenie podstawowej struktury ruchu
Technika standardowa	Opis słowny w połączeniu z rysunkami stanowi instrukcję wykonania ruchów (sport masowy)
Technika indywidualna	Uwzględnia cechy konkretnego zawodnika. Jest wynikiem analizy jego rozwoju fizycznego, budowy somatycznej i zdolności psychomotorycznych
Technika mistrza	Twórcza synteza szczegółowych dociekań nad kształtowaniem indywidualnej techniki mistrza

9. Teoria i metodyka przygotowania taktycznego

• Definicja taktyki

Taktyka sportowa - To celowy, racjonalny, ekonomiczny
i planowy sposób prowadzenia walki, uwzględniający poziom umiejętności
i możliwości własnych oraz przeciwnika, teren i warunki walki, a także regulaminy
i przepisy obowiązujące w danej dyscyplinie sportu.

• Etapy doskonalenia taktyki

• Opanowanie poszczególnych manewrów taktycznych oraz współdziałań z partnerami własnego zespołu.

• Opanowanie kilku względnie elastycznych schematów działania w czasie zawodów, charakterystycznych dla typowych sytuacji walki sportowej.

• Kształtowanie umiejętności elastycznego i precyzyjnego stosowania przyswojonych schematów i kombinacji taktycznych, z uwzględnieniem własnych możliwości.

• Kształtowanie umiejętności tworzenia planu ataku i obrony w zależności od słabych stron przeciwnika – umiejętności zmiany przyjętych wariantów.

Dwa pierwsze etapy przygotowania taktycznego to w zasadzie treści nauczania taktyki, natomiast trzeci i czwarty etap jest procesem doskonalenia rozwiązań taktycznych.

• Zasady przygotowania taktycznego

-Opanowanie umiejętności podejmowania przez zawodników właściwych decyzji, zgodnie z tworzącymi się sytuacjami w walce sportowej

- Kształtowanie w treningu z góry założonych schematów i kombinacji

• Zadania taktyki

-Planowanie udziału zawodnika (drużyny)
w zawodach

-Ścisłe ustalenie zadań do konkretnej gry (walki, biegu, itp.) przewidującego uzyskanie zwycięstwa najkrótszą drogą, poprzez wykorzystanie swoich walorów
i niedoborów oraz uwzględnienie silnych
i słabych stron przeciwnika

• Elementy doboru taktyki do zawodnika

• Budowa somatyczna

• Przygotowanie w zakresie specyficznej wytrzymałości psychofizycznej

• Czucie przez zawodnika szybkości, odległości, rytmu, etc.

• Możliwość opanowania określonej ilości wariantów taktycznych

• Stosunek zawodników do gry schematycznej lub improwizowanej

• Walory intelektualne zawodnika

10.Struktura czasowa procesu szkolenia sportowego

* Adaptacja i superkompensacja

Adaptacja – zdolność organizmów żywych( w tym człowieka) do dostosowania się do zmieniających się bodźców zewnętrznych.

Utrwalone reakcje adaptacyjne narastają stopniowo, w wyniku długotrwałego lub wielokrotnego działania określonych bodźców.(Bodziec musi mieć odpowiednią siłę, być stały, niepojedyńczy).

Przejawy adaptacji w sporcie są różnorodne. W treningu spotykamy się z adaptacją do obciążeń fizycznych o różnym ukierunkowaniu, złożoności koordynacyjnej, intensywności i czasie trwania, ze stosowaniem szerokiego arsenału ćwiczeń cech motorycznych, doskonaleniem mistrzostwa techniczno-taktycznego, funkcji psychicznych.

Superkompensacja - jest to ostania faza procesu restytucji, tzw. wypoczynek z nadmiarem.

Tam gdzie jest praca, występuję i zmęczenie. A zmęczenie polegające m.in. na wyczerpaniu substancji energetycznych pracującej tkanki czy narządu ,jest bodźcem do późniejszej odbudowy z tzw. nadmiarem – efekt superkompensacji. Jest to podstawowa prawidłowość biologiczna pozwalająca podnieść stan wytrenowania.

* Cykliczność treningu

Cykliczność polega na odpowiednim, umiejętnym zaplanowaniu treningu na okres kilku miesięcy. Żeby taki trening był skuteczny, należy zaplanować go z głową by przyniósł jak najlepsze efekty, w możliwie ja najkrótszym czasie.

W czasowej strukturze treningu wyróżnia sie trzy rodzaje cykli:

1) długie( makrocykle) wieloletnie, roczne, półroczne;

2) Średnie(mezocykle) składające się z określonej liczby mikrocykli;

3) Male( mikrocykle-) składające się z kilku jednostek treningowych

Jednostkę treningową, jako najmniejsze ogniwo struktury

* Rodzaje i struktura cykli treningowych

Wyróżniamy:

-makrocykle

-mezocykle

-mikrocykle

Makrocykle – realizują cel główny

Dzieli się na okresy:

-przygotowawczy – dotyczy poprawy wydolności, poziomu motoryki, podniesienia techniki i taktyki, starty w zawodach maja znaczenie wyłącznie szkoleniowe.

W okresie przygotowawczym wyróżnia się podokresy: przygotowania wszechstronnego, ukierunkowanego i specjalnego.

-startowy – formowane są cele główne polegające na maksymalizowaniu wyniku sportowego podczas zawodów.

Okres startowy dzieli się na podokresy: stabilizacji formy i okres zawodów głównych.

-przejściowy- cele: wyleczenie kontuzji i mikrourazów, readaptacja organizmu do kolejnych bodźców treningowych w kolejnym cyklu.

Okres przejściowy dzieli się na podokresy roztrenowania i czynnego wypoczynku.

Mezocykle – Są strukturą, która pozwala kierować kumulatywnym efektem treningowym, powoduje tworzenie się mechanizmów adaptacyjnych w wyniku stosowanych obciążeń treningowych.

Dzieli się na:

-wprowadzające

-podstawowe

-kontrolno-przygotowujące

-przedstartowe

-startowe

-odbudowująco-przygotowawczy

-odbudowująco-podtrzymujące

Mezocykl wprowadzający – trwa od 2-3 tyg. wprowadza zawodnika do systematycznej pracy treningowej po okresie przejściowym, charakteryzuje się narastaniem obciążenia w kolejnych mikrocyklach.

Mezocykl podstawowy – trwa od 4-6tyg. W tym mezocyklu jest istotny wzrost poziomu wytrenowania umożliwiający osiągnięcie planowanych wyników sportowych w okresie startowym. Stosujemy systematycznie wzrastające obciążenie. Ważne jest też przygotowanie taktyczne, techniczne i psychiczne.

Mezocykl kontrolno – przygotowujący – trwa od 3-4 tyg. Ważne są starty kontrolne lub konsultacje. Celem nie jest zwycięstwo, lecz realizowanie założeń taktycznych i technicznych w okresie startowym. Na podstawie analizy wyniku uzyskujemy informacje o aktualnym poziomie wytrenowania czy założony plan jest skuteczny czy należy coś poprawić.

Mezocykl przedstartowy – trwa 3-4 tyg. Celem jest modelowanie warunków zbliżającego się startu dla uzyskania optymalnej gotowości startowej. Dużo uwagi poświęca się na przygotowanie psychiczne przez motywację i wzmacnianie. Środki treningowe muszą sprzyjać procesom odnowy. Zapobiegają przemęczeniu.

Mezocykl startowy – umiejscowiony w okresie startów zasadniczych. Charakteryzuje się obniżeniem objętości a wzrostem intensywności, co zapewnia możliwość odnowy organizmu, a także sprzyja uzyskaniu gotowości startowej.

Mezocykl odbudowująco – przygotowawczy, odbudowująco-podtrzymujący – trwają 2-3 tygodni, Zbliżony budową do mezocyklu podstawowego może zawierać więcej mikrocykle lub jednostek regeneracyjnych.

Mikrocykle

- najmniejsze jednostki treningowe realizujące cele mezocyklu

-trwa 2-3 dni do 7-14, najczęściej trwają 7 dni

- oprócz treningu jest czas na rodzinę i pracę

- wykorzystywane jest zjawisko superkompensacji wynikające z wcześniej wykonanego obciążenia

-Rodzaje jednostek w mikrocyklu: główna, przygotowawcza, podtrzymująca i regeneracyjna

*Jednostka treningowa

To najmniejszy element struktury treningu. Zawiera ona:

-część wstępna ( rozgrzewkę) przygotowuje organizm do określonego rodzaju pracy

-część główną ( podstawową) realizowane są cele treningowe, charakteryzuję się dużym obciążeniem

-część końcową mającą na celu Uspokojenie organizmu po dużym wysiłki i częściowe zniwelowanie zmęczenia.

Budowa i treść jednostki treningowej zależy od wielu czynników ( rodzaj dyscypliny, zaawansowanie, miejsce w mikrocyklu). Zasadnicze różnice występują w poszczególnych częściach, czas trwania obciążenia i odpoczynku. Zależy od celu zajęć (trening wytrzymałościowy, techniczny). Każda jednostka treningowa winna być powiązana z poprzedzającymi i następującymi po niej zajęciami. Jej treść i budowa zależy od ilości treningów, obciążeń i wypoczynków. Główne zadania wyznaczone dla konkretnego okresu treningu rozwiązuje się przede wszystkim w zajęciach podstawowych. Jeśli objętość i intensywność jest duża to towarzyszą jej długie procesy odbudowujące, podczas których prowadzi się treningi dopełniające.

11.Etapizacja procesu szkolenia sportowego

*Charakterystyka etapów szkolenia

1. Etap szkolenia wszechstronnego – to rozwijanie potencjału ruchowego, wyposażenie wychowanka w bogaty zasób umiejętności ruchowych, rozpoznanie kierunkowych uzdolnień i zainteresowań.

2.Etap szkolenia ukierunkowanego – ma na celu kierunkowe rozwijanie sprawności fizycznej, kształtowanie i rozpoznanie specjalnych zainteresowań i predyspozycji, profilowanie potencjału, jako funkcjonalnej bazy prognozowanej specjalizacji.

3. Etap szkolenia specjalistycznego – obejmuje kształtowanie i doskonalenie mistrzostwa sportowego w danej specjalizacji ruchowej. Wyróżniamy tu 3 fazy:

-specjalnego treningu bazowego

-rozwoju maksymalnych możliwości

-stabilizacji osiągnięć

W planowaniu treningu musimy uwzględniać potrzebę logicznego zróżnicowania pracy na każdym etapie. W planowaniu zadań muszą znajdować odbicie czynniki dwojakiego rodzaju: uwarunkowania rozwoju biologicznego i wymogi przyszłej specjalizacji.

*Cele szkoleniowe i sportowe poszczególnych etapów

Etap szkolenia	Zadania etapowe	Kierunki działania
Wszechstronny	Wywołanie zainteresowania aktywnością fizyczną, stymulowanie przez wysiłek ukierunkowanego rozwoju fizycznego, wybór dyscypliny, doskonalenie cech istotnych	Wychowanie Trenowanie Współzawodnictwo
Ukierunkowany	Ostateczny wybór dyscypliny, doskonalenie cech istotnych, kształcenie specjalistycznych	Trening Współzawodnictwo Wychowanie
Specjalny	Maksymalizowanie poziomu cech istotnych, przekształcenie uzyskanego potencjału na wynik na poziomie startowym	Współzawodnictwo Trening Wychowanie

*Problem przedwczesnej specjalizacji

Zbyt często obserwujemy zjawisko dążenia do szybkich, wysokich efektów, wyrażające się przedwczesnym treningiem specjalistycznym, polegającym na kopiowaniu nieco zmodyfikowanego modelu treningu zawodników zaawansowanych. Konsekwencją wyżej wymienionych tendencji jest początkowo szybki przyrost wyników, później zaś ich stabilizację na poziomie niebędącym pułapem potencjalnych możliwości danego osobnika. Wykazuje to wyraźnie analiza rozwoju kariery wielu dobrze zapowiadających się zawodników, w tym mistrzów i rekordzistów kraju najmłodszych kategorii wiekowych, zwycięzców olimpiad i igrzysk młodzieży szkolnej, którzy nie potwierdzili się w wieku seniorów lub opuścili szeregi sportowe przed dojściem do dojrzałości.

12. Energetyczne uwarunkowania wysiłku fizycznego

*Udział procesów energetycznych w pracy mięśniowej

-Fosfokreatyna – procesy beztlenowe – niekwasomlekowe, wysiłki do 12 sekund, (biegi krótkie)

-glikogen – procesy beztlenowe – kwasom lekowe, glikoliza

- Cykl Crebsa – procesy tlenowe -> po 30 minutach fosforylacja oksydacyjna

* Definicje, znaczenie i wyznaczanie PPA i MLSS

Próg beztlenowy- stanowi górną wartość obciążenia wysiłkowego, które może być realizowane o metabolizm tlenowy.

Metody:

-Inwazyjna – opiera się na obserwacji krzywej zmian stężenia mleczanu we krwi podczas wysiłku.

-Nieinwazyjna – opiera się na obserwacji zmian dotyczących wymiany gazowej. Polega na komputerowej analizie wzrostu produkcji, CO2 do zużycia O2 i określenia momentu, w którym wzrost produkcji CO2 przekracza zużycie O2

Maksymalna równowaga mleczanowa „MLSS” – górna granica wartości stężenia mleczanu we krwi w wysiłkach o stałej intensywności, gdy jest równowaga między produkcją a utylizacją mleczanu.

*Zakresy intensywności

ZAKRES	INTENSYWNOŚĆ	CZAS TRWANIA	HR	STREFA PRZEMIAN ENERGETYCZNYCH
1	BARDZO MAŁA MAŁA	NIEOKREŚLONY	130-140	ODDZIAŁYWANIE PODTRZYMUJĄCE
2	UMIARKOWANA ŚREDNIA DUŻA	POJEDYŃCZE WYSIŁKI POWYŻEJ 5’	160-180	STREFA PRZEMIAN TLENOWYCH
3	DUŻA SUBMAKSYMALNA	POJEDYŃCZE WYSIŁKI DO 5’	POWYŻEJ 180	STREFA PRZEMIAN MIESZANYCH
4	SUBMAKSYMALNA ZBLIŻONA DO MAX	20’’ – 120’’	POWYŻEJ 190	STREFA PRZEMIAN BETLENOWYCH - KWASOMLEKOWYCH
5	ZBLIŻONA DO MAX MAKSYMALNA SUPRAMAKSYMALNA	DO 20’’	150-160	STREFA PRZEMIAN BETLENOWYCH - NIEKWASOMLEKOWYCH

13. Obciążenia treningowe

*Składowe obciążeń ze względu na kierunek oddziaływania

Wzrost poziomu sportowego w początkowych fazach powinien być powodowany przez taki zestaw bodźców, w którym przewagę stanowią obciążenia i ćwiczenia wszechstronne. Po pewnym czasie, gdy zauważymy symptomy zmniejszania się ich wpływu na dynamikę przyrostu wyniku, należy dać przewagę obciążeniom i środkom ukierunkowanym. Zapobiegnie to zmniejszeniu tempa poprawy osiągnięć. Jednak ich oddziaływanie słabnie w miarę upływu czasu. Zmusza to do kolejnej zmiany struktury treningu, sięgnięcia po większą liczbę intensywnych obciążeń i środków przygotowania specjalnego. Takie postępowanie charakteryzuje się racjonalnymi przyrostami obciążeń. Organizm nie jest zmuszony do zbliżania się do granic możliwości adaptacyjnych. Odwrotna kolejność stwarza problem przedwczesnej specjalizacji.

*Składowe obciążeń z względu na strefy zabezpieczenia energetycznego

Uwzględniając występującą u młodzieży wybitną zdolność znoszenia i adaptowania do dużych obciążeń, trzeba ciągle uważać by zbyt intensywne i długotrwałe wysiłki nie doprowadziły do naruszenia racjonalnych proporcji między energią wykorzystywaną w treningu a energią potrzebną do podtrzymania optymalnego tempa procesów rozwojowych.

*Dobór i regulacja obciążeń

Dobór obciążeń winien być podporządkowany uwarunkowaniom rozwoju biologicznego, wymogom modelu mistrzostwa sportowego i aktualnemu stanowi wytrenowania. Wymiar obciążeń, dobór metod i środków nie mogą naruszać naturalnego rytmu wzrastania i dojrzewania, powinny stymulować funkcje ustroju zgodnie z wyznaczonym celem szkoleniowym i wychowawczym.

Obciążenia należy różnicować w każdej kategorii wieku. Właściwy dobór i regulacja obciążeń w treningu dzieci i młodzieży charakteryzuje się uwzględnieniem uwarunkowań rozwojowych, dużą objętością i mniejszą intensywnością, dużym naciskiem na kształtowanie umiejętności, mniejszym na kształtowanie sprawności specjalnej, powiązaniem rytmu zajęć szkolnych z rytmem treningów i startów.

14. Sport dzieci i młodzieży w systemie sportu wyczynowego

*Podstawowe zasady programowania szkolenia sportowego dzieci i młodzieży

Zmierzając do mistrzostw sportowego trzeba przestrzegać nie tylko praw rządzących treningiem, lecz także zasad dotyczących rozwoju, zdrowia, kształcenia i wychowania. Cele i zadania z tego zakresu muszą też znaleźć odbicie w programach i planach pierwszych etapów treningu. Każdy trening musi być dostosowany do rozwoju młodego osobnika. Trening jest bardzo silnym bodźcem i trzeba pamiętać, że pod jego wpływem rozwijający organizm jest przebudowywany. W momencie przekroczenia funkcjonalnych granic adaptacji można doprowadzic do zachwiania równowagi biologicznej, do nieprawidłowości i dysproporcji rozwojowych. Planowanie treningu musi uwzględniać potrzebę logicznego zróżnicowania pracy na każdym z etapów.

*Uwarunkowania rozwoju osobniczego w szkoleniu sportowym

Jednym z podstawowych problemów szkolenia sportowego jest uwzględnienie wieku w związku z kwalifikacją do sportu, doborem obciążeń i poszczególnych parametrów treningu. Z jednej strony w przemianach, jakim podlega organizm występują w sposób naturalny fazy zwiększonej wydolności funkcji ustroju, z drugiej zaś fazy, w których niewłaściwe oddziaływanie obciążeń może zniszczyć rozwijający się talent.

W procesie rozwoju osobniczego wyróżnia sie kolejno następujące po sobie fazy:

1. Okres noworodka – od ur. Do ok. 1 miesiąca życia

2. Okres niemowlęcy – do ukończenia 1 roku życia.

3. Okres wczesnego dzieciństwa – do 3-4 roku

4. Okres przedszkolny – od 3-4 roku do około 7 roku życia – w tym okresie zaczyna się morfologiczne różnicowanie dziewcząt i chłopców

5. Okres młodszy szkolny – od 7 do 11-12 roku życia, kończy się, gdy rozpoczyna się dojrzewanie płciowe. W wieku 8-10 lat następuje intensywny rozwój.

6. Okres starszy szkolny – okres dojrzewania – rozpoczyna się ok. 12 roku życia, są tu duże wahania, u chłopców zazwyczaj 2 lata później niż u dziewcząt. Trwa do 14-15 u dziewcząt, 16-17 u chłopców.

7. Okres młodzieńczy ciągnie się od uzyskania okresu dojrzałości do zakończenia procesu wzrastania. U dziewcząt ok. 20r.ż u chłopców ok. 23.

8. Okres dorosłości trwa do zakończenia procesu wzrastania

9. Okres starości.

Doskonalenie sprawności fizycznej odbywa się w ścisłym związku z rozwojem psychicznym i fizycznym. Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze rozwój układu ruchu.

*Dobór i selekcja do sportu

Selekcja to długotrwały proces poszukiwania najbardziej uzdolnionych jednostek i kształtowania u nich cech i właściwości, dzięki którym możliwe będzie osiąganie wysokich wyników w wybranej dyscyplinie sportu.

Wyróżnia się trzy sposoby diagnozowania:

1. Selekcja naturalna – wszyscy są przyjmowani, dobrowolnie rezygnują

2. Selekcja intuicyjna – istotna jest liczba sprawdzianów potrzebna do wyłonienia najlepszych

3. Selekcja kompleksowa – ocena stanu funkcji organizmu i procesów fizycznych za pomocą wskaźników morfologicznych, fizjologicznych i psychofizycznych

*System szkolenia sportowego

Szkolenie sportowe jest zorganizowaną i i celowo uporządkowaną działalnością, której celem jest przygotowanie zawodników do uzyskania maksymalnych wyników. Jest, więc swoistym systemem składającym się z szeregu składowych:

-podsystem prognozowania rozwoju poszczególnych dyscyplin

-prognozowanie rozwoju wyników

-podsystem treningu, zawodów i odnowy

-podsystem kwalifikacji do sportu

-materialne warunki treningu, zawodów, odnowy, badań

-poziom kadry szkoleniowej

Wszystkie składowe są ze sobą wzajemnie powiązane. System szkolenia sportowego funkcjonuje zawsze w konkretnym środowisku społecznym. Wywiera ono wpływ na przebieg proces, stwarzając określone ułatwienia lub przeszkód, zgłaszając potrzeby, formułując opinie i oceny. Wysoka efektywność systemu nie zależy wprost od doskonałości poszczególnych jego składowych. Jest rezultatem powiązań funkcji składowych i przejawia się w sposób kompleksowy.

WYKŁADY

1. Kultura fizyczna – sport. Analiza porównawcza pojęć.

Kultura fizyczna to ogół uznawanych wartości, utrwalonych zachowań i ich rezultatów dotyczących przymiotów ludzkiego ciała.

Sport – działalność mająca na celu podnoszenie sprawności fizycznej i jej manifestację, uprawiana systematycznie wg pewnych reguł, w której występuje pierwiastek współzawodnictwa i dążenie do osiągania jak najwyższych wyników.

Sport, jako element KF

• Sięga swymi korzeniami biologicznych potrzeb człowieka, (jako jedna z podstawowych potrzeb)

• Łączy przeszłość z teraźniejszością będąc elementem kultury społeczeństw

• Przełamuje bariery klasowe i narodowe

• Rozładowuje napięcia społeczne i polityczne

2. Zdrowotna funkcja sportu.

Funkcja ta jest najistotniejsza. Pomaga w rozwoju ruchowym człowieka, powoduje rozwój układu mięśniowego, usprawnia krążenie, a także pomaga w rozładowaniu stresów. Obok właściwej diety, higieny, pracy, odpoczynku – wysiłek fizyczny należy do podstawowych kanonów zdrowotności człowieka. Każdy sport powinien spełniać tę funkcję.

3. Wychowawcza funkcja sportu.

Sport oprócz rozwoju fizycznego ma także wpływ na rozwój psychiczny. Stanowi istotny czynnik samokontroli, sport rozwija intuicję człowieka, wyobraźnie i odpowiedzialność. W grach zespołowych uczy nas współdziałania i współpracy. Sport budzi naturalne zamiłowanie do zabawy. Jest źródłem radości szczególnie w chwili osiągania pozytywnych wyników sportowych.

4. Czynniki warunkujące wynik sportowy.

• Warunki fizyczne

• Stan zdrowia

• Sprawność fizyczna ogólna

• Sprawność fizyczna techniczna

• Umiejętności taktyczne

• Cechy psychiczne

• Specyficzna wytrzymałość

• Wiadomości o wykonywanych czynnościach

• Doświadczenie zawodnicze

• Plan „życiowy” zawodnika

5. Struktura wyniku sportowego

6. Zasady „selekcji” w sporcie

Cel doboru i selekcji - wyłonienie jednostek wybitnie utalentowanych i skupienie się jedynie na tych, którzy posiadają szanse na rzeczywiste sukcesy, jest celem racjonalnego procesu szkolenia. Pojęcia naboru i selekcji często są łączone ze sobą, a tymczasem są to zupełnie różne czynności.

Nabór polega na tworzeniu i powiększaniu grup treningowych, a selekcja jest działaniem

Przeciwnym i polega na eliminowaniu ze szkolenia osób nierokujących szans na sukcesy sportowe.

Etapy selekcji

1) Selekcja wstępna do określonej dyscypliny sportowej na etapie przygotowania wstępno-ogólnego.

2) Selekcja właściwa na etapie przygotowania do danej dyscypliny sportowej)

3) Selekcja specjalistyczna na etapie treningu specjalistycznego na wysokim poziomie zaangażowania.

Kryteria selekcji w zespołowych grach sportowych

- Budowa somatyczna – rozpatruje się ją w aspekcie wielkości ciała (masa i wysokość),proporcji, typu budowy

- Uzdolnienia ruchowe – przejawiają się w szybkości i trwałości uczenia się ruchów, jak i umiejętności tworzenia nowych ich zestawów. Uzdolnienia decydują o łatwości , dokładności i trwałości uczenia się elementów technicznych, stanowią podłoże dla rozwoju odpowiednich sprawności. Ocenę uzdolnień dokonuje się za pomocą testów lub przez obserwację.

- Sprawność fizyczna – wyrażona stopniem rozwoju podstawowych cech motorycznych i ich współzależnościami. Równolegle z rozwojem biologicznym następuje rozwój sprawności fizycznej. Można wyróżnić dwa podstawowe czynniki, które determinują jej poziom – wrodzone (genetyczne) i środowiskowe (np. trening)

- Dyspozycje psychiczne – podstawowe znaczenie dla pomyślnego uprawiania sportu mają: odporność psychiczna, motywacja, ambicja, poczucie odpowiedzialności, nastawienie na sukces, pracowitość.

- Wiek – wiek kalendarzowy może nie odpowiadać wiekowi rozwojowemu, dlatego należy stosować standardy wieku rozwojowego posługując się miarami: wieku szkieletowego, wieku wtórnych cech płciowych, wieku morfologicznego

- Wynik sportowy – jest najbardziej kompleksowym wskaźnikiem, w którym odbijają się predyspozycje rozwojowe oraz stopień wykorzystania nabytych sprawności i umiejętności. Należy obserwować tempo przyrostu wyników, które można porównać ze średnim tempem przyrostu wyników dla danej grupy wiekowej, na co pozwalają nomogramy rozwoju mistrzostwa sportowego.

7. Typy sprawności fizycznej

Sprawność fizyczna ogólna:

-Sprawność fizyczna wszechstronna- bardzo często nazywana jest potencjałem ruchowym. Do jej rozwoju dochodzi w czasie ontogenezy (rozwoju osobniczego). Na poziom potencjału ruchowego wpływa między innymi naturalny proces rozwoju organizmu, posiadane zdolności, a także wszechstronne, zamierzone i niezamierzone oddziaływanie ćwiczeń fizycznych. Poziom sprawności wszechstronnej organizmu można zwiększyć poprzez zastosowanie w procesie treningowym obciążeń i środków o charakterze wszechstronnym. Warto jednak pamiętać, że przy ich zastosowaniu rozwój sprawności ogólnej ustroju jest możliwy jedynie do pewnego momentu. W takiej sytuacji, aby dalej zwiększać poziom sprawności organizmu należy zastosować ćwiczenia o charakterze specjalnym.

-Sprawność fizyczna specjalna- jest rozwijana poprzez zastosowanie w procesie treningowym środków o charakterze specjalnym charakterystycznych dla danej dyscypliny sportu. Oznacza to, że inaczej będzie wyglądał zaawansowany trening kulturysty, a inaczej maratończyka. Ponadto warto pamiętać, że ćwiczenia o charakterze specjalnym mają to do siebie, iż prowadzą do rozwoju zdolności motorycznych szczególnie pożądanych w danej dyscyplinie sportu. Właśnie z tego względu nie należy stosować ich na wczesnym etapie ontogenezy ustroju

8. Charakterystyka sprawności fizycznej wszechstronnej, ukierunkowanej, specjalnej. Podać przykłady dla wybranej dyscypliny sportu.

Piłka nożna:

Wszechstronna: To rozwój cech motorycznych zawodnika. Bieg i skoki. W bieg wchodzą starty i technika biegu, do skoków zaliczamy skoki jednonóż, obunóż i wieloskoki.

Ukierunkowana: Stanowi płaszczyznę przekształcenia sprawności wszechstronnej w specjalną. Sprawność ukierunkowana jest efektem etapu przejściowego od treningu rozwijającego potencjał ruchowy do treningu nakierowanego na rozwój specyficznych dyspozycji ruchowych. Bieg rozwinięto tu o zmianę kierunku, tempa, krok odstawny, przekładanka, starty z różnych pozycji, zwody bez piłki a soki o doskok do piłki i wyskok dosiężny.

Specjalna: Przejaw adaptacji organizmu do specyficznych wymogów ruchowych i funkcjonalnych danej dyscypliny czy konkurencji sportowej. Podstawowym wykładnikiem sprawności specjalnej jest przygotowanie techniczne zawodnika, czyli proces opanowania takiego zasobu zadań ruchowych (technik działań), które w połączeniu z cechami budowy ciała (sprawności itd.) pozwala uzyskiwać racjonalne i efektywnie najlepsze wyniki sportowe w sposób zgodny z przepisami sportowymi. Wyróżniono tu ćwiczenia głównie z piłką, uderzenia, przyjęcia, prowadzenia, drybling, gra ciałem, odbieranie piłki.

9. Cykl kierowania i korekcji procesu treningu ( obraz graficzny)

10. Zależność: sprawność fizyczna – wynik (poziom) sportowy