Patologia lęgów cz. II
Zalety sztucznego unasieniania ptaków:
- zmniejszenie liczebności samców w stadzie
- brak ograniczeń czasowych ze względu na długą przeżywalność plemników w jajowodzie (u indyczek ponad miesiąc)
- przyspieszenie postępu hodowlanego w efekcie wzrostu nacisku selekcyjnego
- efektywne w klatkowym lub bateryjnym systemie utrzymania oraz gatunków i ras ciężkich
-możliwość tworzenia mieszańców międzygatunkowych (kaczor piżmowy x kaczka Pekin)
- możliwość wykorzystania szczególnie cennych rozpłodników
- lepsze wyniki rozrodu w czasie obniżonej płodności
- tworzenie banków nasienia, w którym deponowane jest nasienie szczególnie cennych rozpłodników
- unikanie przenoszenia chorób zakaźnych (które po kryciu naturalnym często się zdarza)
Wady
- mrożenie nasienia obniża zdolność zapładniającą plemników
- metoda pracochłonna
Cechy fizyczne i chemiczne jaja wylęgowego
Żółtko otacza cienka błona witellinowa nadająca mu kształt zbliżony do kuli
W jaju kurzym średnica kuli żółtkowej wynosi średnio 35 mm
Na górze kuli żółtkowej w postaci jasnej plamki usytuowana jest tarczka zarodkowa tworząca tzw. Biegun animalny (twórczy), żółtko stanowiące deutoplazmę zajmuje przeciwny, dolny biegun zwany wegetatywnym (odżywczym)
W nie zapłodnionym jaju tarczka ma około 3 mm średnicy i stanowi ją jądro z protoplazmą (blastodysk) natomiast w zapłodnionym jaju jest ona nieco większa i zawiera zarodek we wczesnym stadium rozwoju (blastoderma), składający się z ok 60 tys komórek
h: latebra
Białko jaja stanowi koloidalny r-r białek w którym woda stanowi ok 85%. Zapewnia ono komórce rozrodczej ochronę przed niekorzystnymi wpływami środowiska zewnętrznego oraz jest źródłem, substancji odżywczych i wody dla zarodka. Chroni zarodek przed infekcjami gdyż posiada właściwości bakteriobójcze i b-statyczne
Błony jajowe – znajdują się pod skorupą, otaczając białko z zewn.
Wewnętrzna przylega bezpośrednio do białka - błona około białkowa
Zewnętrzna ścisle związana ze skorupą - błona podskorupowa.
Błony na tępym końcu białka odchodzą od siebie i tworzą komorę powietrzną której głębokość w świeżym jaju nie przekracza 3 mm.
Skorupa- w niej wolne przestrzenie zwane porami, umożliwiają wymianę gazową oraz dyfuzję wody
Lęgi
- budowa skorupy – grubość, wygląd, porowatość, czystość
- kształt jaja – elipsoidalny, jajo nie może być zbyt kuliste ani zbyt wydłużone – indeks kształtu 70-72%
- świeżość i jakość treści jaja – przechowywane do 7 dni (14 u wodnych) od momentu zniesienia komora powietrzna 3-5 mm na tępym końcu jaja, jedna kula żółtkowa w pozycji centralnej, białko przezroczyste, bez zmętnień.
Cechy fizyczne i chemiczne jaj wylęgowych
- masa jaj wylęgowych – kury 53-65, indyki 75-95, perlice 40-45, bażanty 30-35, przepiórki 10-15, kaczki 80-95, gęsi 140-190, strusie 1000-1800.
Nie można nakładać jaj o masie niższej – powoduje to obniżenie masy piskląt utrudniając im wychów a z małych jaj pisklęta wylegają się szybciej niż z dużych pozostając w klujniku do czasu wylęgu reszty piskląt odwadniają się – dodatkowe obniżenie swojej masy i wartości użytkowej.
Zbiór, dezynfekcja, przechowywanie i transport do zakładu wylęgowego
- zbiór jaj na fermie przynajmniej co 2-3 h w ciągu dnia
- odpowiednie pojemniki do zbioru (tekturowe lub plastikowe wytłaczanki
- dezynfekcja
- odpowiednie warunki przechowywania
do wylęgu nie nadają się jaja
- brudne
- pęknięte
- o nieprawidłowej budowie skorupy
- o niewykształconej skorupie
- zbyt duże, zbyt małe
- z nieprawidłowymi komorami powietrznymi
- z plamami krwi
Mycie jaja
Nie jest wskazane, ponieważ zabieg ten usuwa warstwę mucyny chroniącą jaja przed nadmiernym parowaniem, ułatwia wnikanie drobnoustrojów chorobowych, a tym samym stwarza gorsze warunki dla rozwoju zarodka.
Transport do zakładu wylęgowego
może odbywać się nawet z odległości kilkudziesięciu km
- powinien odbywać się samochodach klimatyzowanych, odpowiednio zdezynfekowanych. Nie później niż w 2 h po zbiorze jaja powinny zostać zdezynfekowane.
Dezynfekcja parami formaliny
na 1 mm 3 komory do gazowania jaj należy użyć
- 21 ml 40% formaliny
- 17 g krystalicznego KMnO4
- 21 ml wody
zabieg gazowania przeprowadza się 22-26 st wilg ok 75% / 30 minut.
Odkażanie na sucho
- ozon – 300 mg/1 m3 aparatu
- UV – 30-50 W/1 min / 1 m3 powierzchni naświetlanej , odległość UV od powierzchni jaj 40 cm / 2-6 min
Jaja drobiu wodnego
oprócz odkażania na sucho można dezynfekować na mokro pod bieżącą wodą z dodatkiem chloraminy, Insocan W, Mastycyd (teraz na rynku o wiele więcej preparatów).
Optymalne warunki przechowywania jaj wylęgowych w odpowiednich pomieszczeniach fermy są następujące:
- temp 14-16 st (strusie 12-17 st)
- wilgotność 75-85% (strusie 60-75%)
- wietrzenie min 1 x dziennie
- zmiana kąta nachylenia skrzyń transportowych lub wytłaczanek na regałach min 1x w ciągu 2 dni
Max czas przechowywania jaj w tych warunkach
- kurze i ind 3-7 dni
- kacze ok 7 dni
- gęsie 7-14 dni
- strusie 7 dni
W zakładzie wylęgowym powinny znajdować się
- pomieszczenia do przyjmowania, sortowania, magazynowania oraz dezynfekcji i prześwietlania jaj
- hale z aparatami wylęgowymi lub klujnikowymi
- pomieszczenia do pakowania i wysyłki piskląt
- pomieszczenia do mycia sprzętu
- biura i węzły sanitarne
W zakładzie 4 strefy czystości
1. Najbardziej czysta obejmuje jaja wylęgowe od czasu dezynfekcji oraz pomieszczenia na aparaty lęgowe
2. Pomieszczenia na aparaty klujnikowe
3. Obejmuje pomieszczenia przyjmowania i brakowania jaj raz do dezynfekcji jaj do czasu wykonania kolejnego zabiegu dezynf
4. Pomieszczenia magazynu piskląt i wydawania piskląt
Każdy aparat wylęgowy powinien zapewniać opt T, wilg, wymianę powietrza, prawidłową zmianę położenia jaj.
Warunki środowiska inkubacji
inicjacja rozwoju blastomerów zaczyna się po ok 5 h od zapłodnienia pod wpływem T jajowodu nioski 41-41,5 st
Temp – jeden z decydujących czynników wpływających na odpowiedni rozwój zarodka. Zahamowanie rozwoju zarodka następuje w 16 st choć jako zero fizj przyjmuje się 20 st.
w końcowym okresie inkubacji zarodek przeznacza na ciepło ok 25% energii uzyskanej ze zwiększonego metabolizmu. Temp obniża się w aparatach klujnikowych dla ochrony zarodków i piskląt przed przegrzaniem
Wilgotność – w okresie rozwoju zarodka jajo traci tylko przez samo parowanie 16-17% (do 18 dnia inkubacji 11-13%) swej masy początkowej. Taka strata jest prawidłowa, natomiast większa lub mniejsza jest nieprawidłowa – zła technika lęgu związana z utrzymaniem w aparacie zbyt wysokiej lub niskiej wilgotności.
Niedostateczna wilgotność – wysychanie żółtka i białka, utrudnia wymianę gazową miedzy treścią jaja a otoczeniem, opóźnia metabolizm
Wentylacja – skład powietrza zbliżony do atmosferycznego. CO2 max 1% - powoduje obniżenie wylęgowości i dużą śmiertelność zarodków.
POD – jaja zamarłe w jajowodzie nioski
FND – zarodki zamarłe przed włożeniem do inkubatora
PD – zarodki zamarłe w pierwszych 48 h rozwoju
Zmiana położenia jaj – urządzenia do obracania jaj mają za zadanie obracanie jaj w aparacie wylęgowym o 90 st. Obracanie jaj wpływa korzystnie na wyniki lęgu, a także na jakość wyklutych piskląt. Zmiana położenia jaj chroni zarodek przed przysychaniem do błony białkowej, a omocznię przed przylgnięciem do błony żółtkowej. Wpływa dodatnio na wymianę gazową i na lepsze odżywienie zarodka. Obracanie jaj w aparatach halowych podczas inkubacji piskląt kurzych wykonuje się w ilości 24-12-8 razy na dobę. Większość technologii przewiduje wietrzenie aparatów przy jajach kaczych i gęsich, Wietrzenie – otwarcie drzwi aparatu na 20 min / 2x w ciągu doby, najczęściej od 8 dnia lęgu.
Wylęg odbywa się w komorze klunikowej. Przekład jaj z inkubatora do klujnika u kur wykonuje się 18 dnia inkubacji (kaczki 24, gęsi 27, strusie 38-39)
Inkubacja w dniach
kury 21, indyki 26, kaczki 28, gęsi 31, perlice 28, bażanty 25, strusie 41-44
jaja przeznaczone do wylęgu nie mogą być młodsze niż 12h i starsze niż 7 dni. Po długotrwałym transporcie potrzebują 24 h na ustabilizowanie się tarczki zarodkowej.
Metoda | Cel |
---|---|
Prześwietlanie jaj | Usuwanie jaj nie zapłodnionych oraz z zamarłymi zarodkami pierwsze prześwietlanie zależnie od gatunku – 5-13 dzień inkubacji jaja kurze z rozwijającym się zarodkiem prześwietlane 5-7 dniem. (9-12 indyki, kaczki, gęsi) mają na kuli żółtkowej rozwinięte naczynia krwionośne w charakterystycznym układzie. Jaja nie zapłodnione są przejrzyste |
Ważenie wybranej liczby jaj podczas lęgu | Kontrola warunków termiczno – wilg procesu inkubacji. |
Otwieranie jaj z zamarłymi zarodkami | Określanie wieku i przyczyn zamierania zarodków |
Obserwacja klucia | Określanie czasu klucia, ocena skorup powylęgowych |
Ocena piskląt | Pisklęta zdrowe – oderwana pępowina, pełny zrost powłok brzusznych, pępek zagojony (niewidoczny pod puchem) |
Zapisywanie danych dotyczących przebiegu lęgu i obliczanie wyników lęgu | % zapłodnienia, % wylęgu |
% zapłodnienia = liczba jaj zapłodnionych / l jaj nałożonych x 100
% wylęgu z jaj zapłodnionych = l. zdrowych piskląt / l. jaj zapłodnionych x 100
% wylęgu z jaj nałożonych = l. zdrowych piskląt / l. jaj nałożonych x 100
Przyczyny lęgów patologicznych
- ocena zależności między nieśnością stada a wylęgowością jaj
spisuje się wylęgi z kilku poprzednich nakładów badanego stada i porównuje z krzywą wylęgowości przynależną dla danego rodu i wieku
Różnice między poszczególnymi wylęgami max 0,3 – 0,5% o ile jaja dostarczone są do zakładu co 3-7 dni
Rozbieżności wyższe 0 błędy technologiczne
Ocenia się % nieśności i porównuje z normą dla danego tygodnia użytkowania stada.
Niska nieśność przy prawidłowych wylęgach może wskazywać na naturalne wyniesienie się stada
- nadmierna liczba zbuków treść jaja zmieniona pod względem konsystencji i barwy i zapachu
w komorze lęgowej wskazuje na: brak higieny zbioru jaj, mycie jaj w nieodpowiednich warunkach, brak dezynfekcji jaj po zbiorze, jaja ściółkowe z wadami skorupy
w komorze klujnikowej może wskazywać na: brak selekcji jaj do lęgu lub brak higieny inkubacji
- wylęg nienaturalnie przedłużony
przeciągający się powyżej 21 dnia u kur i o dobę u pozostałych gatunków
może być spowodowany: przerwą w ogrzewanie i opóźnia się o tyle h ile h wynosi przerwa w dostawie ciepła lub suma przerw z kilku etapów w rozwoju zarodków, brak ogrzewania do 24h nie uszkadza embrionów o ile przerwa nie dotyczyła samego procesu wylęgania, najmniejszy wpływ oziębiania na zarodki 14-18 dzień lęgu, podobnie 8-24h kiedy embriony są wrażliwe na ochładzanie
brak ogrzewania ponad 72 h uśmierca wszystkie embriony, jeżeli nienaturalnie
- wylęg nienaturalnie przyśpieszony – przegrzanie zarodków
- zwiększona liczba piskląt wybrakowanych – ponad 2% - a w lęgach wyższych niż 90% (ponad 4%) – nieprawidłowy proces inkubacji
- skorupy powylęgowe – powinny być dzielone na część górną i dolną (75-85%), dzielenie skorupy wzdłuż równika lub przy szczycie komory wskazują na wady ułożenia zarodka w jaju.
W warunkach sztucznej inkubacji zamiera fizjologicznie 7-20%, Podczas lęgu fizj występują 2 szczyty śmiertelności zarodków – szczyty krytyczne:
1. 1-6 doba inkubacja (indyki do 10 doby) – śmiertelność dopuszczalna 9-9,5% (łącznie z jajami nie zapłodnionymi, % jaj niezapłodnionych 2-2,5% a z zamarłymi zarodkami 4-6,5%
2. Okres międzyszczytowy – 7-17 doba inkubacji – śm max 1,5%
3. Drugi szczyt krytyczny – 18-20 doba ink – śm 9-10,5% (łącznie w pisklętami wybrakowanymi)
Cechy patologiczne u zarodków zamarłych do 17 dnia inkubacji
- zmiany barwy i struktury białka (plami mięsne, zmętnienie, rozrzedzenie)
- plamistość żółtka rozpad tarczki zarodkowej
- naloty na błonie witellinowej
- krwotoki do jaj
- przekrwienie i niedorozwój zarodków
Zarodki skarłone, skręcone, odwodnione, otoczone ściśle jedną z błon płodowych, ze stopami nad głową oraz o zaniżone masie ciała w stosunku do wieku – badanie wirusologiczne
Określenie wieku zamierania zarodków
- czas obumierania określa się orientacyjnie na podstawie obserwacji rozwoju dla danej doby rozwoju
- błąd 1-2 doby
- zawsze jest szansa że jakaś cecha rozwinie się zgodnie z porocesem embriogenezy np. pigment w oku, kończyny, stosiny lotek
Do określania orientacyjnego wieku zamarłych zarodków przydatne są specjalne klucze.
Cechy patologiczne zarodków zamarłych po 18 dniu inkubacji
Cecha | Możliwe przyczyny |
---|---|
Anomalie anatomiczne (u większej liczby zarodków),, potworkowatości | Zatrucia, przedawkowanie leków, jaja z wadami skorupy, uszkodzenia termiczne |
Wady ułożenia zarodka w jaju – opracowane zostały przez Marshalla np. głowa w w kierunku wentralnym, dziób w kierunku woreczka żółtkowego, odwrócenie o 180 st, głowa w ostrym |
Wadliwa wentylacja w inkubatorze, zakażenia wirusowe niosek, zatrucia niosek mykotoksynami, nieprawidłowe ułożenie jaj |
Krwotoki, wylewy krwawe, skrzepy | Przegrzanie, wadliwe ułożenie zarodka |
Obecność płynów płodowych, resztki białka w skorupie | nadmierna wilg podczas inkubacji |
Wciąganie woreczka żółtkowego po nakłuciu | Błędy technologiczne, zakażenia transowarialne – salm, mykopl, IB |
Opóźniony zrost powłok ciała, pępek prenatalny | Niedotlenienie, przechłodzenie, przewodnienie, awarie inkubatorów. |
Retencja białka – białko powinno być zużyte do 16 dnia rozwoju kur (18 indyki). Białko pozostaje w skorupach w lęgach przewodnionych, w lężeniu jaj dużych i przy wszelkich zahamowaniach rozwoju
Stopień wciągnięcia woreczka żółtkowego do jamy ciała
- u 19 dniowych embrionów 50% woreczka żółtkowego może być wciągnięty do jamy ciała, u 20 dniowych cały woreczek żółtkowy ulega wciągnięciu
- za główny stan patologiczny woreczka żółtkowego – retencja woreczka żółtkowego po nakłuciu – związane z błędami technologicznymi
- trudności z wciągnięciem woreczka mają przede wszystkim zarodki zakażone transowarialnie (alm, mykopl, IB wczesne) pochodzące ze stad chorych i leczonych.