RZEKI ROZTOKOWE (ang. braided rivers)

Rzeka roztokowa - rzeka płynąca rozwidlającymi się i ponownie łączącymi korytami, rozdzielonymi przez wyspy i mielizny . Roztokowy charakter rzeki wskazuje na nadmiar materiału w stosunku do jej możliwości transportowych oraz na duże wahania debitu rzeki i obciążenia.

(Debit rzeki, przepływ rzeki – ilość m³ wody przepływająca przez dany przekrój rzeki w czasie jednej sekundy. Obciążenie rzeki, ładunek rzeki – ilość materiału klastycznego, jaka jest w danym momencie transportowana przez rzekę.)

Rzeka roztokowa płynie zatem stosunkowo szerokim traktem, złożonym z koryt różnego rzędu; położenie koryt i niższych łach ulega częstym zmianom. Poszczególne koryta są stosunkowo płytkie, a ich głębokość jest niewielka w porównaniu z szerokością. Krętość rzek roztokowych jest niewielka. Rzeki tego typu transportują duże ilości materiału klastycznego, przede wszystkim trakcyjnie. Ich spadek w porównaniu ze spadkiem rzek meandrujących o podobnym przepływie jest znaczny.

Rzeki typu roztokowego są charakterystyczne dla obszarów górskich, podnóża gór i przedpola lodowców, nierzadko jednak występują także na nizinach. Z reguły rzeki roztokowe w pobliżu obszaru źródłowego niosą i akumulują dużo żwiru, natomiast w dół biegu w ich osadach zaczyna stopniowo dominować piasek.

W roztokowych rzekach żwirowych charakterystycznymi, dużymi formami akumulacyjnymi są łachy podłużne. Mają one kształt zbliżony do rombu i ogólnie są wydłużone zgodnie z biegiem rzeki. Łachy te rozwijają się z zaczątkowych nagromadzeń najgrubszego materiału w obrębie koryta rzeki i podczas wysokiego stanu wody są nadbudowywane i rozrastają się na boki, a głównie w dół biegu rzeki. W tym kierunku zmniejsza się zazwyczaj średnica ziarna materiału budującego łachę.

W roztokowych rzekach piaszczystych duże formy akumulacyjne mają najczęściej postać stosunkowo szerokich płatów, które nazywane są ogólnie łachami poprzecznymi. W planie ich kształt bywa dość zróżnicowany, często jednak jest językowaty.

Zaprądowy stok łach jest wyraźnie stromy. Stok ten jest różnie zorientowany w stosunku do osi koryta. Łachy poprzeczne przemieszczają się głównie wskutek przyrostu stoku zaprądowego, a także nadbudowywane są przez depozycję osadów na ich powierzchni.

W przemieszczaniu łach poprzecznych dużą rolę odgrywają fale piaskowe. W głębszych partiach koryt występują zwykle duże riplemarki prądowe o krętych grzbietach.