tif 1 termin

WYKŁAD 14.10.2011

PRZEDMIOT I STATUS FILOZOFII PRAWA

SENS STUDIOWANIA FILOZOFII PRAWA

Filozofia prawa jako obrona przed :

  1. Złudzeniem pragmatycznego profesjonalizmu

  2. Złudzeniem neutralności wobec wartości i pluralistycznego relatywizmu

  3. Złudzeniem wyższości nauki nad filozofią

FILOZOFIA I TEORIA PRAWA JAKO DZIEDZINY FILOZOFII

  1. Filozofia prawa prawników i filozofów

  2. Filozofia prawa – dwie perspektywy

  1. Od filozofii do prawa

  2. Od prawa do filozofii

  1. Filozofia prawa w ramach filozofii – spór o samodzielność

FILOZOFIA PRAWA JAKO DZIEDZINA FILOZOFII

Podstawowe sfery myślenia filozoficznego, w tym myślenia filozoficznoprawnego :

  1. Ontologia – co i jak istnieje ?

  2. Gnoseologia – jak poznać świat, jak uzasadnić twierdzenie o świecie lub powinności.

  3. Etyka – jak postępować, czym jest dobro.

FILOZOFIA ORAZ TEORIA PRAWA A POKREWNE DZIEDZINY FILOZOFII

  1. Filozofia polityki

  2. Filozofia człowieka

  3. Filozofia języka

  4. Aksjologia

  5. Filozofia kultury

FILOZOFIA PRAWA A DOGMATYKA, TEORIA PRAWA I JURYSPRUDENCJA

  1. Filozofia jako wiedza wyłączna

  2. Dogmatyka prawa przeciwko filozofii

  3. Ogólna nauka o prawie (Allgemeine Rechtslehre) – wywodzona z dogmatyk

  4. Teoria prawa – od nauki empirycznej do analitycznej

  5. Jurysprudencja – od nauki analitycznej do empirycznej

WSPÓŁCZESNA FILOZOFIA PRAWA A TEORIA PRAWA I JURYSPRUDENCJA

  1. Różnorodność kierunków i szkół (np. Niemcy, Francja), ekonomizacja

  2. Filozofia prawa i teoria prawa – zamazanie granic i sojusze ponad granicami (spory o pozytywizm prawniczy, realizm we Włoszech)

  3. Perspektywa globalna (IVR)

  4. Schyłek czy renesans „wielkich systemów” i uzasadnienie filozofii społecznej (J. Rawls, J. Habermas)

JURYSPRUDENCJA – WIELOZNACZNOŚĆ TERMINU

  1. Synonim prawoznawstwa

  2. Synonim teorii prawa, czyli ogólnej nauki o prawie

  3. Specyficzna dla krajów anglosaskich ogólna nauka o prawie (odpowiednik kontynentalnej teorii prawa)

  4. Opinie uczonych prawników (a więc doktryna prawa)

FILOZOFIA PRAWA I TEORIA PRAWA W POLSCE PRZED 1939 ROKIEM

  1. „petrażycjaniści” przeciwko „szkole poznańskiej” (J. Lande – Cz. Znamierowski)

  2. Normatywizm (W.L. Jaworski)

  3. Normatywizm wileński

  1. S. Frydman – uogólnienie dogmatyki prawniczej

  2. B. Wróblewski – badania semantyczne

  1. Neotomizm – Cz. Martyniak

FILOZOFIA PRAWA I TEORIA PRAWA W POLSCE PO 1945 ROKU

  1. Teoria państwa i prawa

  1. Podbudowa marksistowska

  2. Funkcja ideologiczna

  1. Minimalizm filozoficzny jako reakcja

  2. Zainteresowanie analityczne filozofii/teorii prawa – główne ośrodki

  3. Filozofia prawa jako poszukiwanie prawa natury o zmiennej treści (M. Szyszkowska)

  4. Filozofia prawa w ramach filozofii neotomistycznej (ks. M. Krąp)

WYKŁAD 28.10.2011

NATURA PRAWA

Przepis

Interpretacja (TK,SN)

Obowiązuje

Język wpływa na otaczającą rzeczywistość (determinuje)

Shappiro

Whorff

RZECZYWISTOŚĆ ?

Lex eterna (prawo wieczne)

Prawo naturalne

wynika z

prawo(pozytywne)

prawo

książka (books) prawo w działaniu (action)

KLASYCZNY MODEL UPRAWOMOCNIENIA WIEDZY

KONKLUZJA

Poznanie naukowe jest :

Skutki :

KONSEKWENCJE

T5 – poznanie naukowe polega na badaniu pierwszych zasad oraz logicznej dedukcji zdań o postrzegalnych faktach ze zdań pierwszych o zasadach.

WYKŁADA 4.11.2011

PODSTAWY POZNANIA ZASAD PIERWSZYCH

  1. Biegłość

  2. Doświadczenie

  3. Umiejętności badawcze

NOWOŻYTNY MODEL UPRAWOMOCNIENIA WIEDZY

Przedmiot nauki :

RACJONALIZM KRYTYCZNY

  1. Zdanie jednostkowe - ogólne zdanie syntetyczne

  2. Zdanie empiryczne – zdanie teoretyczne (teoria - praktyka)

PROBLEM FALSYFIKACJI

T7 możność czy możliwość? Falsyfikacja i odrzucenie teorii gdy :

  1. Zawartość logiczna zawiera falsyfikator

  2. Sprawdzona teoria jest składnikiem struktury logicznej

KONKLUZJA

Teoria może być uznana za sprawdzoną i akceptowalną tylko tymczasowo jeśli nie można jej sfalsyfikować.

STĄD WNIOSEK

  1. Pierwsza została sfalsyfikowana

  2. Druga zawiera logicznie więcej praw

RACJONALIZM KRYTYCZNY

Zwany falsyfikacjonizmem albo hipotetyczno-dedukcyjnym modelem :

Jeśli dwie teorie są naukowymi to można odrzucić jedną na korzyść drugiej tylko wtedy gdy :

  1. Pierwsza została sfalsyfikowana

  2. Druga zawiera logicznie więcej prawdziwych lub mniej fałszywych zdań bazowych

  3. Druga jest prostsza = systematycznie kojarzy więcej zjawisk

  4. Druga formułuje więcej problemów

TEORIE EMPIRYCZNE

  1. Sformułowane w języku logiki predykatów pierwszego rzędu z identycznością

  1. Logicznego i matematycznego

  2. Obserwacyjnego

  3. Teoretycznego

  1. Istnieje zbiór praw przyrody, którego pojęcia pochodzą w całości ze słownika

  2. Istnieje zbiór zdań interpretacyjnych, który jest :

  1. Skończony i spójny logicznie

  2. Każde pojęcie musi należeć do słownika

  3. Każde zdanie zawierać musi pojęcie ze słownika

  4. Każde zdanie jest prawem przyrody

  5. Istnieją zdania obserwacyjne

  1. Zdania i słownik są uporządkowane

HOLISTYCZNY ZWROT

Skutek – uwikłane w sieci założeń

DYLEMAT : MONIZM? DUALIZM?

Ale !!!

  1. Problem demarkacji nauki od metafizyki (w ujęciu logicznych empirystów) nie da rozwiązać za pomocą interpretowanej empirycznie metody indukcji

  2. Zdania nauki, czyli zdania teoretyczne ze względu na swój czasoprzestrzenny charakter nie mogą dopuszczać wyjątków, a indukcyjne/empiryczne udowodnienie, iż „wszystkie żyrafy mają długie szyje”, wymagałoby spełnienia warunku znajomości całej czasoprzestrzeni, co nie jest możliwe – niemożliwe jest zatem indukcyjne dowodzenie zdań naukowych.

K. R. POPPER

I dlatego

P (A) = Ā / ∞ → P (A) → 0 (pierwsza strzałka podwójna dorobić długopisem )

Niezależnie od liczby danych doświadczenia zgodnych ze zdaniem ogólnym, nie mamy żadnej pewności co do jego prawdziwości.

IDEA FALSYFIKACJI

[(T → d) ^ d] → ̴ T

T – teoria

d – zdanie doświadczenia

„Jeżeli teoria odnosi się do danego zjawiska (T → d ; dosłownie : jeśli T to d) i zjawisko (doświadczenie) jej nie potwierdza( ̴ d ; nieprawda, że d), to teoria nie jest prawdziwa ( ̴ T ; nieprawda, że T)”

„Kontekst odkrycia” – to najzwyczajniej w świecie wytworzenie pomysłu

„Kontekst uzasadnienia” – to etap sprawdzania tego, czy pomysł jest dobry

Popper celowo pomija w swej metodologii „kontekst”, nazwalibyśmy go zapewne „poszukiwania”, bo wg niego „nie istnieje nic takiego, jak logiczna metoda wpadania na nowe pomysły lub logiczna rekonstrukcja tego procesu. […] każde odkrycie kryje element irracjonalny albo intuicję twórczą w sensie Berysona”.

EPISTEMICZNE STANY FAKTYCZNE

KONKLUZJA

ANTYNATURALIŚCI

NATURALIŚCI

PRAWO

Zbiór ?? Elementów ?? Uporządkowanych !!!

POJECIE ZBIORU

WŁAŚCIWOŚCI ZBIORÓW

  1. Mereologiczne

  1. Teoriomnogościowa

Teoria Hansa Kelsena

System statyczny System dynamiczny

WYKŁAD 18.11.2011

ELEMENTY

Performatywy i konstatacje :

Cechy :

SKŁADNIKI AKTÓW MOWY

Lokucje :

Illokucje :

Perkolucje :

HOW TO DO THINGS WITH WORDS

Performatywy mają trzy moce. Każde wyrażenie filozoficzne może wystąpić w 3 sensach : fonetycznym, semantycznym i syntaktycznym. Słowa mają siłę, za pomocą której działamy. Język przy pomocy słów wykonuje czynności.

  1. Siła lokucyjna – przekazywanie treści i opisu świata

  2. Illokucja – robienie czegoś przez wypowiedzi. Np. rozśmieszenie, straszenie, dokonywane równolegle do innych sił – zjawisko illokucji zachodzi niezależnie.

  3. Siła perlokucyjna – coś staje się po wypowiedzi, a inaczej by się nie stało. Np. chrzest, nadanie imion (w tym wypadku nie ma illokucji, bo nie ma reakcji odbiorcy wypowiedzi)

Funkcja perlokucyjna skuteczna na „zapraszamy” i ktoś przyjdzie, w „obiecuję”, jeśli odbiorca obietnicy ma uprawnienia do roszczeń. Jeżeli ktoś „stanowczo postanawia” to jedynie sprawozdaje ze strumienia świadomości. Obietnica musi być przyjęta groźba nie.

WYPOWIEDZI DECYDUJĄCE O UDANYCH PERFORMATYWACH

A.1. Musi istnieć uznana procedura konwencjonalna, posiadająca pewien konwencjonalny skutek. Procedura ta musi obejmować wypowiadanie pewnych słów przez pewne osoby w pewnych okolicznościach, c/przy czym

A.2. Poszczególne osoby i okoliczności w danym przypadku muszą być odpowiednie dla powołania konkretnej procedury jaka została powołana

B.1. Wszyscy uczestnicy muszą przeprowadzić daną procedurę zarówno poprawnie jak też

B.2. W zupełności

C.1.Kiedy, co zdarza się często, dana procedura jest przeznaczona do użytku dla osób mających pewne myśli i uczucia lub wszczynania, jako następstwa, pewnego postępowania jakiegoś uczestnika, wtedy osoba uczestnicząca, a więc powołująca daną procedurę, musi faktycznie mieć owe myśli i żywić te uczucia, a intencją uczestników musi być postępowanie w dany sposób, a ponad to

C.2. Rzeczywiście muszą w następstwie postępować w ten sposób

WYPOWIEDZI DECYDUJĄCE O UDANYCH PERFORMATYWACH

W przypadku naruszenie, którejś z powyższych reguł wypowiedź performatywna będzie nieudana. Istnieją różnice pomiędzy sposobami bycia nieudanymi wypowiedzi performatywnych. Jeśli wykraczamy przeciw którejś regule z grupy reguł AB, tzn. jeśli np. niepoprawnie wypowiadany formułę, lub nie jesteśmy w stanie wykonać danej czynności, to czynność, którą wyrażamy przez naszą wypowiedź w ogóle nie jest skutecznie wykonana, nie dokonuje się, nie zostaje spełniona. Natomiast w przypadku . . .

WYPOWIEDZI DECYDUJĄCE O UDANYCH PERFORMATYWACH

Przypadki niefortunności AB – to niewypały, a gdy czynność jest spełniona – to nadużycia

Należy dokonać również rozróżnienia między przypadkami A i przypadkami B. W przypadkach A zachodzi błąd powołania procedury – bądź dlatego, że nie istnieje żadna taka procedura, bądź że nie można doprowadzić do zastosowania takiej procedury w zamierzony sposób. Drugi rodzaj błędów – gdy procedura w pełni istnieje, lecz nie może być zastosowana zgodnie z zamiarem – określa się mianem błędów zastosowania. Austin nie znalazł jednak nazwy dla pozostałej pierwszej klasy. W pojęciu przypadków B procedura jest bez zarzutu i w pełni się stosuje, ale rytuał zostaje dokonany w sposób partacki – te przypadki noszą miano błędów wykonania.

PRZYPADKI NIEFORTUNNOŚCI

AB – niewypały (czynności zamierzone, lecz daremne)

A – błędy powołania (czynności odrzucone)

A.1. – (no name)

A.2. – błędy zastosowania

B – błędy wykonania (czynności skażone)

B.1. – skazy

B.2. – przeszkody

C – nadużycia (czynności rzekome, lecz puste)

C.1. – przypadki nieszczerości

C.2. – (no name)

CZYNNOŚCI

Czynności „mówienia czegoś” w pełnym normalnym sensie Austin nazywa wykonaniem czynności lokucyjnej. Wykonać czynność lokucyjną. Wykonując czynności lokucyjne będziemy zatem wykonywać także takie czynności jak : zapytywania lub odpowiadania na pytanie, podawanie jakiejś informacji lub upewniania, lub ostrzegania; ogłaszanie werdyktu; mianowanie lub powołanie, lub ganienie; identyfikowanie lub podawanie opisu i inne.

Wykonanie czynności illokucyjnej jest wykonaniem czynności kryjące się w powiedzeniu czegoś. Istnieje jeszcze jeden sens, w którym wykonanie czynności lokucyjnej, a tym samym czynności illokucyjnej, może być również wykonaniem czynności innego rodzaju.

Powiedzenie czegoś wywołuje często w następstwie pewne skutki w sferze uczuć, myśli lub działań słuchaczy lub mówiącego, a powiedzenie to może być wygłoszone z przeznaczeniem, intencją lub zamiarem wywołania owych skutków. Wykonanie czynności tego rodzaju Austin nazywa wykonaniem czynności perlokucyjnej.

Przykłady :

DYLEMATY JORGENSENA / CZTERY TEZY DYLEMATU

  1. Tylko zdania są przesłankami i konkluzjami inferencji logicznych

  2. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym

  3. Normy nie mogą występować jako przesłanki i konkluzje w inferencjach logicznych

  4. Ale . . . ważne są rozumowania, że . . .

Konsekwencje : kognitywizm i nonkognitywizm

KOGNITYWIZM

Status – tak semantyczny jak logiczny – wypowiedzi normatywnych jest taki sam jak wyrażeń normatywnych. Wyrażenia normatywne są desygnatami. Realnie istniejących przedmiotów.

KOGNITYWNE TEORIE ZATEM TO

Np. supranaturalizm :

Błąd naturalistyczny? George Edward Moore

GILOTYNA HUME’A

Dotyczy niemożności wnioskowania – co powinno być, na podstawie tego co jest (is-ought problem).

„W każdym systemie moralności, z którym dotychczas się zetknąłem, zawsze zauważałem, że dany autor kroczy przez pewien czas prostą drogą rozumowania i ustala istnienie Boga lub czyni spostrzeżenia dotyczące spraw ludzkich; i nagle ze zdziwieniem stwierdza, iż zamiast zwykłych orzeczeń, jakie znajduje się w zdaniach, jest i nie jest, nie spotykam żadnego zdania, które by nie było powiązane z powinien albo nie powinien. (…) Ponieważ to powinien albo nie powinien jest wyrazem pewnej nowej relacji lub twierdzenia, trzeba zwrócić na to uwagę i to wyjaśnić; jednocześnie trzeba, żeby została wskazana racja tego, co wydaje się całkiem niezrozumiałe, mianowicie – jak ta nowa relacja może być wydedukowana z innych relacji, które s a całkiem od niej różne”.

WYKŁAD 25.11.2011

BŁĄD NATURALISTYCZNY

To brak jasnego ujęcia jedynej w swoim rodzaju niedającej się określić wartości pojęcia „dobra”. Tego błędu dopuszcza się każdy kto utożsamia dobro z jakąś inną jakością lub rzeczą (np. przyjemnością, samopoznaniem, cnotą, miłością).

Wyjaśnienie alternatywne np. sytuacji „dążenia do dobra” : gdy z wypowiedzenia faktu, że do czegoś dążymy, wnioskuje się o wypowiedzeniu wartościującym, że jest to warte dążenia. Jest to błąd, bowiem „z tego, że ktoś do czegoś dąży, wynika, że podlega ono dążeniu (co jest rzeczywiste, jest też możliwe), ale nie, że jest warte dążenia”.

ZATEM

Coś co posiada własność uznania kryterium pozbawione jest wartości moralnej.

Coś co posiada własność moralną pozbawione jest własności empirycznej będącej podstawą uznania akceptowalności.

NONKOGNITYWNE

Odmawia orzecznikom etycznym wartości poznawczej

LUKI

  1. Konstrukcyjne + logiczne + aksjologiczne

  2. Opisowe

  1. Swoiste

  2. Intra legem

  1. Ocenne

  1. Extra legem

  2. Contra legem

  3. Techniczne

LUKI INNY PODZIAŁ

  1. Aksjologiczne – pozorne

  2. Logiczne – pozorne

  3. Konstrukcyjne – realne

SPÓJNOŚĆ

KONTEKSTY

W wielu przypadkach chwilowy kontekst dyskusji/rozmowy/intencji/negocjacji zmienia istotnie znaczenia używanych słów :

KRYTERIUM WYZNACZANIA TREŚCI

Otwarty? Taki, który zamknięty jest poprzez swoją konstrukcję na dalsze uzupełnienia (np. Hegel) – pretenduje do miana absolutnego wyjaśnienia rzeczywistości.

Zamknięty? Taki, który oparty jest na idei kumulatywnego wzrostu wiedzy naukowej, zgodnie z którą systemy mogą być uzupełniane ze względu na osiągnięcia w ramach poszczególnych dziedzin nauki np. Herman Cohen.

REDUKCJA

  1. ONTOLOGICZNE PODEJŚCIE

POMYSŁY NA OBOWIAZYWANIE

Co to znaczy, że prawo obowiązuje?

Obowiązywać to tyle co . . .

Obowiązywać = być prawdziwym

Dla modalności normatywnych charakterystyczny jest brak relacji z tzw. kategoriami prawdziwościowych (to, że coś ma miejsce nie znaczy, że co coś powinno mieć miejsce, powinno być zakazane)

PROBLEM STAŁYCH DEONTYCZNYCH

Problem zdań

ZATEM

TEORIE RELATYWNE

WYKŁAD 2.12.2011

ZBIÓR ELEMENTÓW UPORZĄDKOWANYCH

SPRZECZNOŚCI

RODZAJE SPRZECZNOŚCI

Abstrakcyjne

D1

H1,2 S1,2

D2

S1

H1,2 – D1,2 –

S2

SPRZECZNOŚCI KONKRETNE

Nie można równocześnie wykonać obu norm.

ZATEM

INNA FORMUŁA

SPRZECZNOŚCI PRAKSEOLOGICZNE

METODY USUWANIA

HIERARCHICZNOŚĆ SYSTEMU

MODELE DO ANALIZY

NA CZYM SIĘ OPRZEĆ ?

Dworkin stawia 3 tezy :

ROLAND DWORKIN

W przypadku prostym sędziemu dla dokonania rozstrzygnięcia wystarczy odnaleźć odpowiednią regułę; natomiast dla rozstrzygnięcia hard case same reguły nie wystarczą – konieczne staje się wtedy odwołanie do standardów.

STANDARDY I REGUŁY (ZASADY I NORMY PRAWNE)

Standardy i reguły (czy jak przyjęto się to w polskiej nauce prawa zasady i normy prawne) różnią się sposobem funkcjonowania :

  1. Reguły (normy) działają na zasadzie „wszystko albo nic” tzn. są albo nie są spełnione .

  2. Standardy (zasady) natomiast mogą być spełnione w większym lub mniejszym stopniu.

CDN.

WEDŁUG DWORKINA NA POJĘCIE PRAWA SKŁADAJĄ SIĘ DWA KOMPONENTY : REGUŁY I STANDARDY

ZASADY

  1. Ogólne zasady

  2. Postulaty

CECHY ZASADY

  1. Miejsce w systemie

  2. Stosunek normy do innych norm

  3. Rola normy w konstrukcji prawnej

  4. Inne oceny

HIERARCHICZNOŚĆ

Cechy – minimalne

N1

N2

ZUPEŁNOŚĆ

KONCEPCJA NORMY

WYKŁAD 9.12.2011

POZYTYWISTYCZNE

  1. Wola historycznego ustawodawcy

  2. Idealne obowiązywanie

Błąd = pomieszanie bytu z powinnością

CECHY POZYTYWIZMU

  1. Brak koniecznego związku prawa z moralnością

  2. Prawa ludzkie są rozkazami

  3. Pojęcia prawne są odrębne od historycznych, socjologicznych, etycznych czy moralnych.

  4. System jest zamknięty

  5. Sądy etyczne nie są wynikiem racjonalnej, argumentacji, świadectw czy dowodów

  6. Ustawa jest jedynym źródłem prawa

  7. Porządek prawny jest wyłącznie prawem stanowionym

  8. Ustawa jest wyrazem nieograniczonej woli suwerena

  9. Prawnik podlega tylko prawu

- Hans Kelsen, Herbert Lionel Adolphus Hart, Ronald Dworkin

JURYSPRUDENCJA ANALITYCZNA JOHNA AUSTINA

Austina ? – Jeremy Benthama

PRAWO AUSTINA

Rozkaz o charakterze ogólnym

  1. Życzenie lub pragnienie istoty myślącej

  2. Zło wyrządzone jednej istocie przez drugą

  3. Podanie życzenia do wiadomości poddanym

SUWEREN

CECHY ROZKAZU

SUWEREN

POZYTYWIZM KRYTYCZNY H.L.A. HARTA

Minimum treści prawa natury (pre - legal)

  1. Ludzka słabość

  2. Przybliżona równość

  3. Ograniczony altruizm

  4. Ograniczone zasoby naturalne

  5. Ograniczona siła woli i zdolność rozumienia

RODZAJE REGUŁ

Integralny i eksternalny sposób widzenia systemu

  1. Primary rules

  1. Secondary rules

ANALITYCZNE

WYKŁAD 16.12.2011

MORALNOŚĆ, ETYKA ITP.

  1. Moc – nauka od dobru i o zasadach ludzkiego postępowania, wężej : dziedzina decyzji i czynów; stosowanie zasad w codziennym postępowaniu

  2. Etyka – nauka o dobru i powinnościach człowieka, wskazuje podstawy sprawiedliwego, rozumnego, sensownego życia

  3. Metaetyka – nauka o językowych formach i funkcjach wypowiedzi etycznych

  4. Aksjologia – teoria wartości

GŁÓWNE KONCEPCJE ETYCZNE (1)

Platon :

  1. Dylemat Eutyfrona

  1. Przeciwko relatywizmowi Protagorasa

  2. Mądrość – droga do formy dobra

  3. Szczęście to nie doznawanie przyjemności (eudajmonizm a hedonizm)

GŁÓWNE KONCEPCJE ETYCZNE (2)

Arystoteles (etyka mikomachejska) :

  1. Etyka jako teoria cnoty (arete)

  1. Koncepcja złotego środka

  2. Przyjaźń istot społecznych (od korzyści do moralnej doskonałości)

  3. Teoria sprawiedliwości

GŁÓWNE KONCEPCJE ETYCZNE (3)

Św. Tomasz z Akwinu :

  1. Cnoty naturalne (skromność, wytrwałość, umiarkowanie i sprawiedliwość) oraz cnoty objawione (wiara, nadzieja i miłość)

  2. Rozumność człowieka – droga do rozwijania cnót, źródło niezmiennego prawa natury

  3. Dążenie do Boga jako absolutnego dobra (to nie tylko przestrzeganie przykazań)

  4. Grzech – wystąpienie przeciwko Bogu i rozumowi

  5. Rola intencji w ocenie czynu (problem etyki sytuacyjnej)

GŁÓWNE KONCEPCJE ETYCZNE (4)

Immanuel Kant :

  1. Racjonalizm, Bóg jako postulat praktycznego rozumu

  2. Nacisk na poczucie obowiązku (deontologia)

  1. Imperatywy :

  1. Formuły imperatywu kategorycznego:

GŁÓWNE KONCEPCJE ETYCZNE (5)

J. Bentham i J.S. Mill – utylitaryzm :

  1. Utylitaryzm a hedonizm I eudajmonizm

  2. Formuła Benthama – „jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi”

  3. Rachunek użyteczności a problem właściwej miary

  4. J.S. Mill „lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem”

  5. Utylitaryzm czynów i zasad

  6. Filozofia reformatorów

WYKŁAD 13.01.2012

Czysto tetyczne stosowanie prawa jest zawodne. Prowadzi do takich sytuacji, jak uchwalenie ustaw norymberskich, wprowadzanie konia do senatu (Rzym-Kaligula); Wynika to z dualizmu metodologicznego, posługiwania się intuicją, stosowanie klauzul generalnych mogących być dowolnie interpretowanych

NATURALISTYCZNE UJĘCIE PRAWA

  1. Najczęściej przeciwstawiane są porządkowi pozytywistycznemu, a więc prawu pisanemu. Pytanie – konflikt realny czy pozorny? Tak naprawdę koncepcje te się krzyżują. Prawo naturalistyczne istnieje niezależnie od pozytywnego, nie istnieje więc konflikt. Wiele przepisów prawa pozytywnego pochodzi z naturalnego.

Korzyści i

Wady:

  1. Porządek normatywny:

  1. Argument z prawa naturalnego – definiowanie wartości

Problem treści/nieposłuszeństwa obywatelskiego

Nie ma możliwości osiągnięcia kompromisu co do niektórych pojęć – co to jest bowiem obiektywizm – czy da się odpowiedzieć np. na pytanie, czy obiektywnie jest zimno lub ciepło?

Np. prawu naturalnemu można przeciwstawić wyobrażenie danego człowieka o prawie pozytywnym.

  1. Ogólna cecha prawa naturalnego.

  1. Źródłem prawa natury ma być sama natura rozumiana jako:

Wieloznaczność terminu „natura” jest jednym z głównych źródeł różnorodności koncepcji prawnonaturalnych. W orzekaniu skutkuje więc często subiektywnością, np. gdy sędzia, który w dzieciństwie był bity przez pijanych rodziców, ma orzekać w sprawie o przemoc w rodzinie wobec dziecka.

  1. Prawo natury reprezentuje wartości samoistne, autonomiczne, uniwersalne i ponadczasowe, które są przeciwstawiane prawu pozytywnemu (łac. ius positivum) – stanowionemu w danym czasie przez określonych ludzi, zmienne na przestrzeni dziejów – pozytywizm prawniczy. Prawo natury ma uzasadniać (bronić) nienaruszalne prawa człowieka i jako takie jest uważane za nadrzędne wobec prawa stanowionego, wobec czego zwolennik prawa natury jest zwolniony z przestrzegania prawa stanowionego, gdy jest ono z nim w sprzeczności.

Pozytywne prawo jest niesamoistne, terytorialne, wynika z prawa naturalnego. Legitymizacją dla niego są prawa o charakterze naturalnych. Myślenie hierarchiczne o prawie pozytywnym i naturalnym jest niepoprawne. Pozytywne jest wtórne, jest niedoskonałym odzwierciedleniem prawa naturalnego. Nie ma nadrzędności lub podrzędności.

  1. Sofiści.

  1. W ich filozofii istotną rolę odgrywało przeciwstawienie natury (physis) i prawa (Noimos)

  2. Hippiasz – naturą było to, co ludzi łączy i zgodnie z nią ludzie byli sobie równi. Prawo natury to prawo oparte o tą pierwotną, wspólną dla wszystkich ludzi naturę. Prawo ludzkie natomiast przeciwstawia się tej równości, dzieląc ludzi i pozbawiając ich tego, co odróżniając ich od siebie. Sprzeciwiając się naturze, prawo ludzkie staje się „tyranem ludzi”. Prawo natury jest wieczne i niezmienne. Prawo ludzkie natomiast jest przygodne i odmawia się mu wartości. Tezy te miały istotne konsekwencje dla starożytnej filozofii politycznej. Prawo ludzkie stało się prawem opartym wyłącznie na społecznej konwencji, która można zmieniać i dowolnie kształtować. Tym samym doprowadzono do desakralizacji praw ludzkich. Jedność natury ludzkiej stała się także podstawą kosmopolityzmu, dzięki niej bowiem wszyscy ludzie są sobie braćmi, niezależnie od tego do jakiej polis należą, czy jakim językiem mówią.

  3. Przeciwstawienie prawa i natury zostaje zradykalizowane w filozofii Antyfonta (V w p. n. e.). Podobnie jak u Hippiasza wszyscy ludzie są dla Antyfonta równi wobec prawa natury. Wszelkie podziały i wyróżnienia uznane zostały za nieuzasadnione. Prawo natury jest wszystkim znane i wszystkich zobowiązuje, a podstawowym jego nakazem jest zachowanie życia, oraz dążenie do tego, co przyjemne i c przynosi mu korzyści. Natura jest prawdą, natomiast prawa ludzkie są jedynie mniemaniem. Dlatego też należy łamać prawo pozytywne, gdy stoi ono w sprzeczności z prawem natury i jeśli nie spotka się to z karą. Prawo tworzone przez człowieka opiera się więc wyłącznie na sile i dlatego roztropność nakazuje aby go przestrzegać. Postępowanie zgodne z prawem ludzkim jest postępowaniem sprawiedliwym. Człowiek łamiący nakazy prawa natury nie jest niesprawiedliwy, lecz popełnia zło. Pojęcia dobra i zła mogą być odnoszone jedynie do prawdziwej rzeczywistości, a nie do mniemania jakim jest prawo ludzkie.

Dla Greków decydujące o obowiązywaniu prawa było to, czy jest ono racjonalne i tylko to się liczyło. Ten, kto postępuje zgodnie z prawem to ten, kto posługuje się rozumem, jest racjonalny w swoich działaniach.

  1. Doktryny prawno naturalne Hippiasza i Antyfonta zostały przejęte i rozwinięte przez sofistów-polityków, takich jak Krycjasz, Trazymach, czy Kalikles. Ich celem nie była czysta refleksja filozoficzna, lecz przede wszystkim zwycięstwo w politycznych dysputach. Doprowadzili do radykalnych konsekwencji tezy o konwencjonalnym charakterze porządku społecznego. Sensualna przyjemność stała się jedyną autentyczną wartością. Siła i skuteczność stały się głównym celem polityki. Dla Hippiasza i Antyfonta wspólna sensualna natura ludzka była podstawą egalitaryzmu. Sofiści-politycy natomiast widzieli w niej źródło nierówności. Ludzie różnią się bowiem pod względem siły. Z tego powodu prawo natury oznacza więc panowanie silniejszych nad słabszymi.

  2. Dla Krycjasza (V w p. n. e.) zarówno prawo jak i bogowie zostali wymyśleni, aby zapanować nad przemocą, panującą pierwotnie między ludźmi. Prawo powstrzymywało ludzi jedynie od jawnego stosowania przemocy, dlatego też wymyślono wszystkowiedzących bogów karzących i osądzających ludzi. To strach przed bogami i siła stojąca za prawem są więc podstawą społeczeństwa. Są to jednak mniemania, przeznaczone dla ludzi słabych, a które filozof powinien odrzucić. Jedynym prawem, które człowiek powinien przestrzegać jest prawo natury, oparte na jego instynktach i potrzebach.

  3. Jeszcze wyraźniejsza gloryfikacja siły pojawia się w platońskiej postaci Kaliklesa. Prawo natury to w jego filozofii prawo silnych, przeciwstawiane prawu stanowionemu, będącemu prawem słabych. Jest rzeczą sprawiedliwą, by silniejsi mieli więcej niż słabsi i a by to oni rządzili w polis. Prawa ludzkie są prawami wymyślonymi przez słabych, aby poskromić mocnych. Równość jest jednak przeciwna naturze. Jednostki silne powinny zrzucić to jarzmo i zapanować nad słabymi.

Prawo pozytywne jest skonstruowane tak, jak jest, właśnie dlatego.

  1. Stoicy.

  1. Z jednolitości wszechnatury wywodzą stoicy jednolitość prawa natury (lex aeterna). Określane różnie, jako neuma, fatum, logos, rozum i bóg, łączyło aspekty rozumny wszechnatury, wskazujący na harmonię działania prawa, z aspektem ontologicznym, wskazującym na nierozerwalny jego związek z naturą. Działanie praw jest konieczne, podkreślano to używając pojęcia fatum, jest również rozumne. Działają one także jako Pronia, opatrzność boga lub bogów. Prawa naturalne, (lex naturalis) będące formą praw natury w człowieku, również cechują się fatalizmem, rozumnością i charakterem opatrznościowym. Fatalistyczne działanie praw natury nie przeczyło w koncepcji stoików wolności człowieka. Prawa natury działają niezależnie od woli człowieka, realizują się przez jego rozum i wolę. Można wprawdzie działać przeciw nim, lecz w ostatecznym rozrachunku trzeba się im będzie poddać. Z opatrznościowego charakteru praw natury wynika to, iż prawa naturalne, będące przejawem natury człowieka, łączą człowieka z bogiem. Pojawiła się także koncepcja stanu natury, np. u Seneki, jako stanu doskonalszego, pozbawionego praw stanowionych, w którym rządziło w pełni prawo naturalne. Ostatecznie można powiedzieć, że stoicy opowiadali się za zgodnością prawa stanowionego (lex humana) z naturalnym. Postulowali opieranie prawa pozytywnego na normach prawa naturalnego.

  2. W kwestii obowiązywania prawa stanowionego, psrzecznego z prawem naturalnym, wytworzyły się dwa stanowsika. Chryzyp (ok. 280-205 p. n. e.) i Epiktet (50-130 n. e.) twierdzili, że prawo stanowione, nawet sprzeczne z naturalnym, posiada moc obowiązującą. Zdaniem Chryzypa prawo stanowione stworzono dla głupców nie umiejących posługiwać się rozumem. Istnienie głupców uzasadnia moc obowiązującą tego prawa. Epiktet uznawał, iż mędrzec winien poddać się mocy prawa ludzkiego ze względu na potęgę stojącego za nim państwa. Inną postawę przyjęcli Cyceron (106-43 p. n. e.) i Seneka Młodszy (I p. n. e. /I n. e.), odbierając normie sprzecznej z prawem naturalnym nie tylko obowiązywani

obowiązywanie ale i w ogóle miano prawa. Prawo naturalne, forma prawa natury w filozofii stoickiej, posiada treść dyktowaną przez naturę człowieka, będącego jego źródłem. Z postulatu życia zgodnego z naturą wyprowadzono prawnonaturalny obowiązek człowieka do postępowania zgodnego z rozumem. Człowiek rozumny, z racji swej rozumnej duszy (współgrającej z logosem wszechrzeczywistości) przeznaczony do życia społecznego, bez problemu odkryje treść prawa dyktowaną mu przez jego własną naturę. Doniosłe znaczenie miał połączenie subiektywnego i obiektywnego charakteru praw naturalnych, wyrażone w przekonaniu, że każdy rozumny człowiek dotrzeć może samodzielnie do norm naturalnego prawa, które jest jednocześnie przejawem powszechnego konsensusu.

  1. Paweł z Tarsu.

„Bo gdy poganie, którzy Prawa nie mają, idąc za naturą, czynią to co Prawo nakazuje, chociaż Prawa nie mają, sami dla siebie są Prawem. Wskazują oni, że treść Prawa wypisana jest w ich sercach, gdy jednocześnie ich sumienie staje jako świadek, a mianowicie ich myśli na przemian ich oskarżające lub uniewinniające”. W wypowiedzi tej odnajdujemy zalążek chrześcijańskiej wizji prawa natury. Odnajdujemy w niej dualizm źródeł poznawania prawa natury. Prawo natury wyprowadzić można w pierwszej kolejności ze Słowa Bożego, w drugiej: z poznania samego siebie, tzn. z sumienia.

  1. Orygenes.

Istnieją dwa rodzaje praw:

W prawie naturalnym zawarty jest wzór, z którym winno być porównywane prawo pozytywne.

Treść prawa płynącego od Boga Pismo Święte, przede wszystkim Nowy Testament, by dopiero przez nie docierać należy do nauki Starego Testamentu. Odpowiadając na zarzuty Celsusa napisał: Celsus chce, byśmy składali demonom ofiary przepisane prawem: o jakim jednak prawie myśli? Jeśli chodzi o prawa państwowe, to niech dowiedzie, że są one zgodne z prawem Bożym; nie potrafi tego dokonać, ponieważ prawa różnych państw nie są zgodne nawet między sobą

  1. Św. Augustyn

  1. Idealizm św. Augustyna (353-430) uznany jest za spadek po Platonie. Augustyn czyni idee przejawem myśli Boga, stają się zatem z tej racji wieczne i niezmienne. W swoich rozważaniach nad prawem stara się on uwzględnić zarówno elementy racjonalne, jak i woluntarne. Odwieczny porządek rzeczy wyrażany przez prawo boże, musi być urzeczywistniany w ludzkim postępowaniu, aby mogło być ono uznane za moralne. Do urzeczywistniania tego porządku powołana jest ludzka wola, przed którą stoją dwie możliwości: dobro i zło. Podporządkowane państwu Bożemu (civitas Dei) państwo diabła (civitas diaboli) zachowane jest, by służyło sprawdzaniu ludzkich skłonności.

  2. Ludzi odnajdujemy w państwie ziemskim (civitas terrena), w którym przeplatają się elementy państwa diabła i państwa bożego. Utożsamienie prawa z porządkiem prowadzi do przekonania, że racjonalne działania ludzkie wtedy są moralne, gdy oparte są na obserwacji porządku wszechrzeczy. Podążając za stoikami św. Augustyn przyjmuje trypartycję prawa na prawo wieczne (lex aeterna, lex dei, lex divina), prawo naturalne (lex naturalis) i na prawo stanowione (lex temporalis). Treścią prawa wiecznego jest naturalny porządek, przenikający wszechnaturę porządek boski, a jego istota sprowadza się do boskiego rozumu i woli. Jest to prawo wieczne, niezmienne i powszechne. Sens prawa naturalnego jest w tym, że jest prawem w stosunku do czegoś, np. do złego, diabła; ma wprowadzać to, co jest dobre.

  3. Lex aeterna uczestniczy w rozumnej naturze człowieka jako prawo naturalne, będące jednocześnie prawem racjonalnym (lex rationis) i moralnym (lex naturalis moralis). Prawo naturalne staje się subiektywnym przejawem porządku obiektywnego, odnaleźć jego nakazy mogą wszyscy zdolni do rozumnej refleksji, przeto nikt nie może zasłaniać się jego nieznajomością.

  4. Prawo doczesne ma swoją przyczynę w ludzkiej inklinacji do zła. Uchodzić może za sprawiedliwe tylko, gdy jest wywiedzione z prawa naturalnego, a więc i z wiecznego. Jeśli tak nie jest, nie może być uznane za sprawiedliwei obowiązujące. Można zderzyć ten sąd ze zdaniem św. Ireneusza: Bóg dał ziemskie królestwa, a nie diabeł; dał je dla pożytku pogan, by w obawie przed ludzką władzą ludzie nie zjadali się nawzajem, tak jak ryby, które prowadzi do uznania, że prawdziwy chrześcijanin praw ziemskich nie potrzebuje.

  1. Wilhelm Ockham

  1. Uczeń Dunsa Szkota do skrajnej postaci doprowadził woluntaryzm. Odrzucił prawdy rozumowane czyniąc absolutną wolę Boga, na tyle potężną, że zdolną czyny złe i niesprawiedliwe uczynić dobrymi i sprawiedliwymi. Absolutna boska wola jest ograniczona jedynie przez, z jednej strony, logiczną zasadę niesprzeczności, a z drugiej, przez esencjalną dobroć Boga. W ten sposób prawo naturalne staje się pozytywnym prawem boskim, obowiązującym względnie,m którego treść może być zmienna, zależnie od woli Boga. Wywodzi się ono zatem z natury Boga, nie ludzkiej.

  2. Przyczyny zła odnajdowanego w czynach tkwią w woluntarystycznie traktowanych nakazach i zakazach Boskich. Obok pozytywnej moralności, zależnej od boskiej woli, zwierającej reguły przybierające postać pozytywnych nakazów, istnieje zdaniem Ockhama moralis doctrina non positiva, zwierająca normy etyczno prawne o charakterze materialnym, które mogą obowiązywać tylko jako zakazy zbliżone w swej treści do stanowionych przez państwo pozytywnych praw. Istota moralis non positiva dotyczy subiektywnych sposobów postępowania człoweka. Wyjaśniając ją Ockham nawiązuje do wcześniejszych doktryn mówiąc, że wola winna kierować się wskazaniami prawego rozumu. Stoickie pojęcie prawego rozumu (recta ratio) utożsamiał z sumieniem. Nakazy oczywiście rozumne są identyczne z prawem boskim. Objawienie w myśli Ockhama stało się zamiast prawa naturalnego miernikiem prawa pozytywnego, świeckiego.

  1. Propozycja podziału

Źródła doktryn naturalnych:

Wg Cycerona:

  1. Dekalog jako źródło

  1. Tekst Dekalogu został zachowany w Biblii w dwóch, nieznacznie różniących się wersjach:

Dekalog w 42 negatywnych oświadczeniach oraz kulcie egipskiej bogini Maat

Czy to jest ten sam dekalog, w każdym przypadku?

  1. Podziały Dekalogu:

  1. Podział filoński uznawany jest za najstarszy, stosowany w czsach Chrystusa; używali go już w I wieku m. in. Flawiusz Józef i Filon z Aleksandrii. Charakteryzuje się rozdzieleniem przykazania dotyczącego posiadania innych bogów od przykazania dotyczącego kultu przedmiotów. Choć obecnie porzucony rzez judaizm na rzecz późniejszego podziału talmudycznego, jego tradycją pozostaje wciąż żywa w większości wyznań chrześcijańskich

  2. Podził talmudyczny

  3. Podział agustyński

  4. Podział luterański

WYKŁAD 20.01.2012

  1. HUGO GROCJUSZ

„O prawie wojny i pokoju”

Niebezpieczeństwo błędu naturalistycznego !!!

  1. TOMIZM

Porządek prawny u świętego Tomasza :

Lex aeterna

Lex naturalis

Lex humana

  1. LAICKA KONCEPCJA JOHNA FINNISSA

  1. DOBRA PODSTAWOWE JAKO PRAWO NATURY

  1. ATUTY TEORII FINNISSA

  1. LAICKIE DOKTRYNY

Rudolf Stammler – prawo natury jako nakaz rozumu jest wyłącznie formą prawa, a jego treść jest zmienna. Prawem natury jest prawo uznawane za sprawiedliwe we wspólnie wolnych ludzi, w której każdy byłby traktowany sprawiedliwie przez wszystkich.

Gustaw Radburch – określił jakie warunki powinno spełniać prawo natury nie określając jaka ma być jego treść. Prawo jednak nie może zawierać dowolnej treści. Istnieją zasady prawne silniejsze od wszystkich przepisów prawnych wobec czego ustawa pozbawiona tych zasad nie ma mocy obowiązującej. Zasady te określił jako prawo naturalne bądź rozumowe. Ludzie mają pewne wyobrażenia o prawie i jego naturze – jest im dana idea prawa, która zawiera w sobie 3 elementy :

  1. TEORIA LONA LUVOISA FULLERA

Prawo, aby mogło nim być, musi spełniać określone warunki, które nazwał wewnętrzną moralnością prawa lub formalnym prawem natury. Warunki te umożliwiają realizowanie prawa niesprawiedliwego. Zgodnie z nimi prawo powinno być :

  1. REALIZM (FUNKCJONALIZM) PRAWNY

  1. ŹRÓDŁA PRAWA DLA REALISTY

Dwa nurty :

  1. SZKOŁA WOLNEGO PRAWA

  1. PSYCHOLOGICZNA TEORIA PRAWA

  1. CDN. PETRAŻYCKI

Poznanie(bierne) – uczucie(bierne) – akt woli(akt)

Przeżycia = emocje

Moralne – imperatywne

Prawne – imperatywno-atrybutywne

  1. AMERYKAŃSKI REALIZM

  1. KARL LLEWELLYN

  1. REALIZM SKANDYNAWSKI

Axel Hagerstrom

  1. REALIZM SKANDYNAWSKI

V.Lundstedt

  1. REALIZM SKANDYNAWSKI

Olivecrona

  1. REALIZM SKANDYNAWSKI

Alf Ross

WYKŁAD 27.01.2012

  1. FILOZOFIA ANALITYCZNA

  1. RODZAJE WG. WOLEŃSKIEGO

  1. METODY ANALIZY

  1. SPRAWIEDLIWOŚĆ ARYSTOTELESA

  1. MATERIALNE UJĘCIE

Każdemu po równo – wszyscy członkowie społeczności powinni być traktowani jednakowo, niezależnie od jednostkowych uwarunkowań – w praktyce utopijna.

Każdemu według jego zasług – każdy członek społeczności powinien być traktowany według swoich zasług. Subiektywne – jak owe zasługi mierzyć.

Każdemu według jego dzieł – efekty działalności jednostki, których wartość utożsamia się najczęściej z ich wartością wymienną, a nie wkład pracy.

Każdemu według potrzeb – zasada oparta na poczuciu solidarności

  1. FILOZOFIA ANALITYCZNA

Każdemu według pozycji – kryterium arystokratyczne

  1. SPRAWIEDLIWOŚĆ

Formalna – podział dobra lub nieuniknionego zła następuje i jest zgodne z określonymi normami

Materialna – dzielimy dobro i zło uwzględniając wartości (materialne)

Proceduralna – postępowanie jest zgodne z uczciwymi, rzetelnymi i utrzymywanymi przez wszystkich regułami proceduralnymi

  1. UJĘCIE PROCEDURALNE

  1. ZASADY SPRAWIEDLIWOŚCI

Każda osoba ma mieć równe prawo do jak najszerszej podstawowej wolności możliwej do pogodzenia z podobną wolnością dla innych. Podstawowymi wolnościami obywatelskimi są m.in. bierne i czynne prawo wyborcze, wolność słowa, myśli, prawo do zgromadzeń, prawo do własności prywatnej, nietykalność osobista itd. Zasada wolności ma charakter absolutny i nie może być złamana.

Druga zasada sprawiedliwości – nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone :

  1. Aby były z największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych, pozostając w zgodzie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania [zasada dyferencji]

I jednocześnie

  1. Aby były związane z dostępnością urzędów i stanowisk dla wszystkich, w warunkach autentycznej równości szans

  1. ROBERT NOZICK

  1. ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI

  1. JÜRGEN HABERMAS

Racjonalność komunikacyjna – wzorcowa sytuacja komunikacji pomiędzy podmiotami, gdzie dyskurs jest wolny od oddziaływań zewnętrznych, jak i ograniczeń wynikających z samej struktury komunikacji językowej.

Podmioty prowadzące dyskurs w takich warunkach łatwej dochodzą do racjonalnych działań społecznych.

  1. RODZAJE RACJONALNOŚCI

  1. IDEALNA SYTUACJA MOWY

  1. RACJONALNY KONSENS


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Określenie terminu ekologia Podział ekologii z uwzględnieniem
rozumienie terminˇw z opinii PPP
bol,smierc,hospicjum, paliacja,opieka terminalna
Terminologia cz 2
ćw 7 Terminologia epidemiol ch zakaź i ustawa
PN B 02481 Geotechnika Terminologia podstawowa,symbole liter
FRAZEOLOGICKÁ TERMINOLÓGIA
Fitosocjologia pytania I termin
0607 I termin
egzamin 2 termin 27 06 2005 id Nieznany
glosariusz terminów biznesowych audyt i skrótów
Enzymologia wyniki egzaminu (I termin)

więcej podobnych podstron