„Agresja patrz i ucz się”
Albert Bandura – uważany za jednego z twórców szkoły myśli psychologicznej zwanej teorią społecznego uczenia się – uczenie odbywa się przez oddziaływanie międzyludzkie.
W 1961 roku na Stanford Univerity, wraz z D. Ross i S. Ross przeprowadził badanie znane dziś jako „ Bobo doll study”, w który pokazano efekt modelowania agresywnych zachowań. Badacze zaplanowali zetknięcie dzieci z dorosłymi modelami, którzy zachowywali się bądź agresywnie lub nieagresywnie. Następnie dzieci miały być poddane testowi w nowej sytuacji bez modela, w celu ustalenia, do jakiego stopnia będą naśladować agresywne zachowania zaobserwowane u dorosłych. Postawione przez badaczy hipotezy:
Badane dzieci będą naśladować dorosłego i ich zachowanie stanie się agresywne, nawet pod nieobecność modela. Zachowanie to będzie się różniło od zachowania dzieci obserwujących zachowania nieagresywnych modeli lub tych dzieci, które nikogo nie obserwowały.
Modele nie dopuszczający się agresji będą hamować agresję.
Ponieważ dzieci mają skłonność do identyfikowania się z matką lub ojcem i innymi dorosłymi tej samej płci dlatego, w większym stopniu będą naśladować zachowanie modeli tej samej płci co one.
Ponieważ w społeczeństwie agresja jest rodzajem zachowania charakterystycznego dla mężczyzn, chłopcy będą bardziej skłonni do naśladowania agresji niż dziewczynki, przy czym różnica ta jest bardziej widoczna u dzieci stykających się z modelem płci męskiej.
BADANIE (krótki opis)
W badaniu wzięło udział 36 dziewczynek i 36 chłopców z Przedszkola przy Stanford University w wieku od 3 do prawie 6 lat. Średni wiek 4 lata i 4 miesiące. Dzieci podzielono na 3 grupy.
I. Grupa kontrolna, do której losowo przydzielano 24 dzieci, które nie miały kontaktu z modelem.
II. Grupę eksperymentalną 1, w której dzieci stykały się z modelem agresywnym.
III. Grupę eksperymentalną 2, w której dzieci stykają się z modelem nieagresywnym.
Dodatkowo dwie grupy eksperymentalne podzielono według płci, w których dzieci stykały się z modelem tej samej płci lub płci przeciwnej.
Przebieg badania:
Każde dziecko sadzano indywidualnie przy stoliku na którym znajdowały się przedmioty do zabawy. W jego obecności model zachowywał się agresywnie ( kładł lalkę Bobo na boku, siadał na niej, wielokrotnie uderzał ją pięścią w nos, uderzał młotkiem w lalkę, kopał itp.) bądź nieagresywnie.
Po 10 min zabawie dzieci zabierano d innego pokoju, gdzie pozwalano im się bawić przez chwilę atrakcyjnymi zabawkami. Wkrótce mówiono im, że zabawki są zarezerwowane dla innych dzieci. ( co wywołało u dzieci frustracje). Powiedziano im, że mogą się bawić innymi zabawkami w sąsiednim pokoju.
Pomieszczenie, do którego wprowadzono dzieci było wypełnione zabawkami agresywnymi takimi jak lalka Bobo, pistolety, młotek drewniany, worek treningowy i zabawkami nieagresywnymi: zastawa stołowa. Kredki papier, zwierzaki plastykowe.
W czasie 20 min zabawy, oceniano zachowanie dziecka stosując kilka skal agresji: zachowania, które naśladowały agresję fizyczną modela , naśladowanie agresji słownej modela, inne przejawy agresji z użyciem młotka, przejawy agresji fizycznej i słownej, nie będące naśladowaniem przemocy użytej przez modela.
Wnioski z badań:
U dzieci mających kontakt z agresywnym modelem zaobserwowano tendencję do dokładnego naśladowania zachowań, które zaobserwowały
Aktów agresji nie zaobserwowano u badanych mających kontakt z modelami nieagresywnymi lub w grupie kontrolnej.
Chłopcy byli agresywni znacznie częściej niż dziewczynki
Na agresywne zachowanie chłopców większy wpływ mieli modele płci męskiej, niż zachowujące się agresywnie modele płci żeńskiej (wyniki dziewczynek były mniej spójne), wyjaśnienie tkwi w kulturowym postrzeganiu agresji jako typowej dla mężczyzn niż dla kobiet
Naśladując agresywne zachowania modela tej samej płci, dziewczynki bardziej były skłonne do imitowania agresji słownej, chłopcy raczej przemocy fizycznej.
Ogólne wnioski z badania brzmią następująco: Można się uczyć pewnych zachowań ( w tym wypadku agresywnych), przez obserwacje i naśladowanie, kiedy ani modele, ani obserwujący nie otrzymują żadnego wzmocnienia. Dzieci obserwując agresywne zachowania, otrzymują informacje, że takie zachowanie jest dozwolone i ten fakt osłabiał u dzieci hamulce wobec użycia siły.
Kolejne badania zainspirowane badaniami Bandury:
1963 – Bandura, Ross, Ross
Eksperyment, w którym porównywano wpływ żywego dorosłego, tego samego modela w filmie i tego samego agresywnego zachowania na filmie rysunkowym na modelowanie zachowań agresywnych u dzieci.
Żywy model miał większy wpływ niż sfilmowany, a ten ostatni – z kolei- większy niż rysunkowy. Jednak wszystkie trzy formy modelowania agresji przyczyniły się do istotnie większej liczby zachowań agresywnych u dzieci je obserwujących niż u dzieci z grupy kontrolnej.
1965 – Bandura
Dzieci w większym stopniu naśladują przemoc, gdy widzą, że jest ona nagradzana, ale w istotnie mniejszym kiedy model jest karany za swoje agresywne zachowanie.
1972 – Hanratty, O’ Neil, Sulzer
Na podstawie badań Bandury i jego współpracownic prowadzili oddziaływanie modelowanej przemocy na prawdziwą agresję. Dzieci, u których wywoływano frustrację zachowywały się agresywnie wobec żywego człowieka, nawet gdy wcześniej obserwowały przemoc jedynie wobec przedmiotu.
Badania Bandury pokazały jak dzieci nabywają nowe zachowanie obserwując dorosłych, nawet gdy pod ich nieobecność. Były też istotną inspiracją dla dalszych badań nad wpływem na dzieci oglądanej agresji na żywo lub w mediach.