Wszystko o celownikach optycznych i lornetkach

OPTYKA MYŚLIWSKA

Każdy myśliwy i przyrodnik, wie jak trudno podglądać zwierzynę bez dobrej lornetki czy też lunety obserwacyjnej. Myśliwi oprócz lornetki muszą również posiadać dobry jakościowo celownik optyczny, gwarantujący precyzyjne oddanie strzału. Dlatego też, aby ułatwić wybór i zakup tego optycznego sprzętu myśliwskiego, chcieliśmy państwu przybliżyć kilka podstawowych pojęć związanych z optyką, tak ważnych podczas kupna lornetki czy lunety celowniczej.

LORNETKI

Lornetki myśliwskie, można podzielić na trzy podstawowe grupy: lornetki uniwersalne, lornetki nocne i lornetki dzienne.

Lornetki uniwersalne
– to lornetki, które dość dobrze będą sprawdzać się podczas polowania o świcie jak i polowania o zmierzchu. Do tego typu optyki należy zaliczyć wszystkie lornetki o parametrach 7x50, 10x50 czy 12x50.

Lornetki nocne
– to lornetki, które posiadają duże obiektywy o dużej przepuszczalności światła i niezbyt dużym powiększeniu. Najlepszymi lornetkami do polowań nocnych na dziki i drapieżniki, będą lornetki o parametrach 8x56 i 9x63.

Lornetki dzienne
– to instrumentu optyczne o dość dużym powiększeniu w stosunku do obiektywu. W lornetkach tych nie należy spodziewać się dużej transmisji światła, gdyż nie jest ona potrzebna podczas dziennych obserwacji. Tego typu optyka zalecana jest myśliwym polującym w ciągu dnia ( świt, wieczór) z podchodu. Najlepiej sprawdzającymi się lornetkami dziennymi są lornetki o parametrach 7x42, 10x42, 10x40, 8x30. Zaletą tego typu optyki jest dość mała waga oraz małe gabaryty.

Dla myśliwych podczas wyboru lornetki ważnym jest powiększenie (przybliżenie), średnica obiektywu, szerokość pola widzenia, wielkość źrenicy wyjściowej, układ pryzmatów oraz zastosowane powłoki.

Powiększenie
– jest to liczba mówiąca ile razy dany obiekt wydaje nam się większy oglądany przez instrument optyczny w porównaniu z widokiem gołym okiem.

Obiektyw
– jest to układ soczewek zbierających światło tworząc obraz odwrócony i rzeczywisty. W przypadku lunet myśliwskich i lornetek, jest to jeden z najważniejszych elementów mówiących o ilości zebranego światła. Ilość zebranego światła jest proporcjonalna do powierzchni obiektywu, czyli im większy obiektyw tym większa ilość światła, a co za tym idzie jaśniejszy obraz.

Szerokość pola widzenia
– jest to obszar jaki możemy obejrzeć przez lunetę lub lornetkę. W większości przypadków jest on wyrażony liniowo czyli podana jest szerokość pola jaką możemy zobaczyć w odległości 1000 metrów np. 121/1000 m.

Źrenica wyjściowa
– jest to wielkość krążka światła wytwarzanego za okularem optyki wpadającego do naszego oka. Najprostszym sposobem pomiaru średnicy wyjściowej jest podzielenie średnicy obiektywu przez powiększenie i tak np. lornetka 7x50 będzie miała źrenice wyjściową 7,1 milimetrów, zaś źrenica lornetki 10x50 wynosić będzie 5 milimetrów. Lornetki o dużej źrenicy wyjściowej zalecane są młodym myśliwym, których źrenica oka jest w stanie mocno rozszerzyć się, osobom starszym czyli łowcom po 50, zalecane są lornetki, których źrenica wyjściowa jest w granicach 5-6 milimetrów, jest to związane z faktem mniejszej rozszerzalności źrenicy oka.

Pryzmaty
– lornetki produkowane są w dwóch systemach układu pryzmatów. Pierwszy z nich i chyba najbardziej znany myśliwym to układ Porro. Polegający na przesunięciu pryzmatów względem siebie, co powoduje że oś okularu jest na innej linii niż oś obiektywu. Taki układ pryzmatów można zaobserwować w lornetkach Tento, Carl Zeiss Jena, w lornetkach PZO i wielu innych używanych przez starszych nemrodów. Układ dachowy pryzmatów, polega na ustawieniu w jednej linii okularu, pryzmatu i obiektywu. Dzięki takiej budowie lornetki mają mniejszą wielkość i bardziej zwartą budowę, co ważne jest dla myśliwych polujących z podchodu.

Porro czy roof - oto jest pytanie

Budowa

Lornetka składa się z trzech głównych części optycznych: obiektywów, pryzmatów i okularów. Obiektywy służą do zbierania jak największej ilości światła. Aby powiększyć obraz uzyskany przez obiektywy i skierować go do naszego oka w formie równoległych wiązek światła używa się okularów. Pomiędzy obiektywem a okularem znajduje się układ pryzmatów, które służą do odwrócenia obrazu, tak aby po przejściu przez cały instrument, lornetka dawała obraz prosty.

Lornetki buduje się głównie w dwóch podstawowych systemach związanych z ułożeniem pryzmatów (patrz rysunek). System prostszy i bardziej popularny nazywany jest, od nazwiska włoskiego oficera artylerii, systemem Porro. W tej konstrukcji pryzmaty są przesunięte względem siebie, co powoduje, że oś obiektywu znajduje się na trochę innej linii niż oś okularu. Z jednej strony można to uznać za wadę, bo lornetka robi się szersza. Z drugiej strony większa odległość obiektywów od siebie, powoduje większą trójwymiarowość uzyskiwanych obrazów. Pryzmaty w systemie Porro są łatwe do wykonania i do późniejszego złożenia wewnątrz lornetki. Ich zastosowanie, dzięki wykorzystaniu tzw. zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia, powoduje, że starty światła na całym układzie pryzmatów są praktycznie zerowe (jeśli nie uwzględnimy pochłaniania światła w szkle).

W drugim systemie, zwanym po polsku dachowym (ang. roof), obiektyw oraz pryzmaty i okular są ustawione w jednej linii. Daje to bardziej zwartą (w sensie szerokości) budowę niż w systemie Porro. Zaleta ta może być ważna dla np. miłośników sportów ekstremalnych, alpinistów, myśliwych czy ornitologów, którzy biegają z lornetką po lesie czy górach i cenią sobie jej niewielkie rozmiary. Ceną za mniejszą szerokość jest większy stopień komplikacji optyki w systemie dachowym niż w systemie Porro. Wiązka światła w systemie dachowym jest najpierw rozdzielana na dwie, a potem ponownie łączona w jedną. Aby zrobić to dobrze i zapobiec przesunięciom fazowym zmniejszającym kontrast i rozdzielczość uzyskiwanych obrazów, elementy optyczne w systemie dachowym muszą być najwyższej jakości. Odbija się to oczywiście na cenie. Lornetka typu dachowego, dająca obrazy o takiej samej jakości jak lornetka typu Porro, jest około 2-3 razy droższa.

Powłoki antyodblaskowe
– to nic innego jak różnego rodzaju warstwy, nakładane na obiektyw w celu zmniejszenia odbicia się światła od szkieł lornetki. Powłoki te, zapewniają większą przepuszczalność światła, co w znacznym stopniu przekłada się na jaśniejszy obraz. W większości przypadków warstwy antyodblaskowe to nałożone na soczewki warstwy dwutlenku magnezu, dwutlenku krzemu lub dwutlenku tytanu. Powłoki te dość łatwo jest zaobserwować, wystarczy ustawić obiektywy lornetki pod małym kątem i zaobserwować ich zabarwienie. Jeśli będą miały kolor zielonkawy, ciemnoniebieski, rubinowy lub fioletowy to mamy pewność, iż w naszej optyce zastosowano warstwy antyodblaskowe.

Niestety nie każdego myśliwego stać na zakup markowej i bardo dobrej jakościowo lornetki, dlatego wielu z nas decyduje się na kupno tańszej optyki mniej znanych firm. Kupując niedrogą i nie markową optykę myśliwską należy zwrócić uwagę na kilka rzeczy, które pozwolą nam rozpoznać czy przypadkiem nie jest to tak zwana optyka bazarowa czyli różnego rodzaju chińskie podróbki.

Pierwszym testem jest dokładne obejrzenie obudowy i szkieł lunety lub lornetki. Jeśli nie zauważymy nic podejrzanego (złe łączenia, plastikowe szkła, niedziałająca regulacja) i nic w środku nie będzie grzechotało, dobrze jest powąchać towar, który zamierzamy kupić – chińskie podróbki bardzo śmierdzą klejem.

LUNETY

Lunety myśliwskie można podzielić na kilka sposobów, lecz chyba najbardziej popularnym podziałem jest podział w zależności do jakiego rodzaju polowania używamy optyki oraz podział wynikający z rodzaju przybliżenia.
Według tego podziału lunety dzielimy na:

Lunety stałoogniskowe
– to lunety o stałym przybliżeniu np. lunety o parametrach 6x42, 4x32, 7x50.

Lunety zmiennoogniskowe
– to lunety o zmiennym powiększeniu np. lunety o parametrach 1,5-6x42, 2,5-10x56, 3-12x50 i wiele innych.

Lunety nocne
– służą do polowania w trudnych warunkach oświetleniowych. Są to lunety o dużym świetle i przeważnie o stałym powiększeniu. Najczęściej stosowanymi do polowań nocnych są lunety o parametrach 8x56, 7x50.

Lunety biegowe
– używane są do polowań zbiorowych, gdzie myśliwi strzelają zwierzynę, która jest pędzona i dość szybko przemieszcza się. Lunety te mają dość duże liniowe pole widzenia oraz małe powiększenia. Najczęściej stosowanymi parametrami lunet biegowych są: 1,1-4x24, 1,5-6x32, 1,5-4x20.

Lunety uniwersalne
– są to lunety, które dość dobrze sprawdzać się będą w trakcie polowań zbiorowych jak i indywidualnych zarówno tych dziennych jak i tych po zmroku. Do takiej optyki należy zaliczyć lunety o parametrach:1,5-6x42, 2,5-10x56,3-12x50, 2,5-10x48.

Nabywając lunetę myśliwską należy zastanowić się jaki rodzaj polowania najczęściej wykonujemy, czy są to łowy z podchodu, nocne zasiadki czy też polowania zbiorowe. Dla osób nie mających zbyt dużo pieniędzy, najlepszym rozwiązaniem będzie zakup lunet uniwersalnych, czyli lunet dobrze sprawdzających się podczas każdego rodzaju polowania. Kupując optykę musimy zwrócić uwagę na jej wykonanie, bo nawet w lunetach najlepszych producentów, zdarzają się różne niedoróbki. Przy zakupie lunety należy zwrócić uwagę czy szkła obiektywu i okularu nie są porysowane, czy powiększenia dobrze działają, czy działają bębny regulacyjne siatki celowniczej, jeżeli luneta posiada podświetlany punkt celowniczy ważnym jest czy po jego zapaleniu, intensywność świecenia nas nie oślepia.

Kupując lunetę myśliwską warto również zwrócić uwagę na kilka ważnych dla myśliwych parametrów: rodzaj siatki celowniczej, transmisję światła, sprawność zmierzchową, odstęp od oka, skok regulacji.

Transmisja światła
– jest to ilość światła jaka dociera do oka strzelca po przejściu przez cały układ optyczny lunety. Dobra optyka będzie miała transmisję wynoszącą ponad 90%.

Sprawność zmierzchowa
– jest to liczba określająca przydatność optyki do obserwacji w trudnych warunkach oświetleniowych. Najszybszym obliczeniem sprawności zmierzchowej naszych lunet jest pomnożenie powiększenia przez średnicę obiektywu, następnie z uzyskanego wyniku wyciągnąć pierwiastek.

Pole widzenia
– jest to obraz jaki jesteśmy w stanie zobaczyć przy użyciu optyki myśliwskiej.

Odstęp od oka
– jest parametr mówiący nam w jakiej maksymalnej odległości od oka możemy trzymać okular nie tracąc nic z pola widzenia. W większości lunet celowniczych wynosi on około 90 milimetrów.

Skok regulacji siatki celowniczej
– jest to parametr mówiący o ile przesunie w pionie lub poziomie krzyż lunety, jeśli przesuniemy pokrętło bębna regulacyjnego o jedną podziałkę. W większości lunet celowniczych jedna podziałka na bębnie regulacyjnym równą się przesunięciu siatki o 1 centymetr.

Rodzaje siatek celowniczych:

Dlaczego potrzebujemy lunet

Celowanie przez muszkę i szczerbinkę stawia oku bardzo wysokie wymagania. Nasze oko może jednocześnie widzieć ostro tylko te przedmioty, które znajdują się od niego w tej samej odległości, tzn. nie jest możliwe aby przy celowaniu jednocześnie wyraźnie widzieć muszkę, szczerbinkę i cel.

Oko "dostraja" się więc po kolei do każdego z tych elementów i próbuje zebrać je w jeden obraz. To "dostrajanie" w przypadku stosunkowo młodych strzelców przebiega dosyć szybko, ale dla starszych po 35 roku życia oddanie celnego strzału poprzez otwarte przyrządy celownicze staje się coraz trudniejsze.

W przypadku osób noszących okulary problemy te jeszcze się nasilają. Dlatego tak wspaniałym wynalazkiem okazała się luneta celownicza (skonstruowana po raz pierwszy w 1898 roku przez Austriaka Karla Kahlesa).

W przypadku celowania przez lunetę strzelec musi tylko zgrać krzyż z celem, a te widziane są w jednej płaszczyźnie! Dodatkową korzyścią jaką odnosimy celując przez lunetę to możliwość mierzenia do pozornie powiększonego celu.

  Powiększenie

Jest zawsze podawane jako pierwsza cyfra przy oznaczeniu lunety lub lornetki.

Przykładowo, przy powiększeniu 8x sarna widziana z odległości 100 m wygląda jakby była oddalona od nas o 12,5 m (100 m podzielone przez 8 =12,5m). W przypadku lornetek preferowane powiększenia to 7 i 8 razy.

Największe powiększenie przy obserwacji z wolnej ręki to 10x.

Przy wyższych powiększeniach duży wpływ na obserwację ma każdy ruch ciała, nawet taki jak oddech lub puls.

Średnica obiektywu

W przypadku optyki myśliwskiej (tzn. lunet i lornetek) średnica obiektywu podawana jest jako druga liczba (np. przy oznaczeniu 8x56 średnica obiektywu wynosi 56 mm). Wielkość i jakość obiektywu ma ogromne znaczenie dla sprawności lornetki czy też lunety celowniczej.

Można stwierdzić, że im większa średnica obiektywu, tym więcej światła dociera do oka. Należy jednak pamiętać, że wpływ na ilość światła docierającą do oka ma również powiększenie.

Jakie znaczenie ma źrenica dla obserwacji

Źrenica oka w ciągu dnia ma średnicę 2-3 mm, a w czasie zmroku rozszerza się w zależności od wieku, aż do 7 mm. Ważne jest aby wiązka światła wychodząca z okularu i trafiająca do oka nie miała średnicy mniejszej niż 2 mm, ani też większej niż 7 mm (sprawność zmierzchowa 49), ponieważ powyżej tej wartości nie będzie mogła być w pełni wykorzystana przez oko

Średnica wiązki światła wychodząca z okularu (źrenica wyjścia)

Jest to jasny krążek dający się zaobserwować na soczewce okularu obserwowanego z odległości 25 cm przy lornetce/lunecie skierowanej w kierunku np. jasnego nieba. Średnica tego krążka jest ilorazem średnicy obiektywu podzielonego przez powiększenie. W przypadku instrumentu optycznego o parametrach 10x50 średnica tej wiązki wynosi 5 mm

Sprawność (liczba) zmierzchowa

 Opisuje sprawność lornetki bądź lunety w warunkach ograniczonej widoczności. Wylicza się ją jako pierwiastek kwadratowy iloczynu średnicy obiektywu (w mm) i powiększenia. Przykład: 8x50=400, pierwiastek kwadratowy z 400 = 20. Tak więc luneta/lornetka o parametrach 8x50 ma sprawność zmierzchową 20. Im wyższa liczba tym luneta/lornetka bardziej się nadaje do obserwacji o zmierzchu lub w nocy. Na tym przykładzie widać dlaczego lornetka o parametrach 6x30, (dająca średnicę wiązki 5mm) będzie po zmroku ustępowała lornetce o parametrach 10x50, pomimo takiej samej średnicy wiązki wychodzącej z okularu - pomiędzy tymi instrumentami optycznymi jest ogromna różnica w sprawności zmierzchowej (13,4 vs 22,5!).

Dlaczego powłoki antyrefleksyjne są takie ważne

 Przy przechodzeniu światła przez soczewkę jego część jest tracona na skutek odbicia się od powierzchni szkła. Przy okazji pogorszeniu ulega kontrast obrazu. Aby tego uniknąć, od 2 połowy XIX w na powierzchnię soczewek nanosi się warstwy antyrefleksyjne. Mają one kolor od niebieskiego aż po purpurowy w zależności od producenta (powłoki o kolorze rubinowym występują w optyce bazarowej i niewiele mają wspólnego z warstwami antyrefleksyjnymi). Dzięki tym powłokom przepuszczalność soczewek dla światła rośnie w przybliżeniu o 1/3 przy jednoczesnej poprawie kontrastu i ostrości.

  Ostrość na brzegach

W środku pola widzenia ostrość jest zawsze największa. Odpowiednio do marki produktu i jego ceny im bliżej brzegu soczewki tym ostrość jest niższa.

Co to jest pole widzenia

Określa szerokość w metrach pola widzianego w odległości 100 m. Im większe powiększenie tym węższe pole widzenia

Jaką lornetkę wybrać do obserwacji dziennych

Powinna wystarczyć lornetka o powiększeniu 6 - 8 x i średnicy obiektywu 20-32 mm. Do obserwacji w górach zalecane są lornetki o 10-krotym powiększeniu

Jaką lornetkę wybrać do obserwacji o zmroku

Jako uniwersalne zalecane są lornetki o powiększeniu 7-10x, o średnicy obiektywu od 40 do 56 mm. Ich wymiary i waga są wprawdzie większe w porównaniu z lornetkami dziennymi ale rekompensowane jest to lepszą sprawnością..

Jakie wymagania stawiamy lornetkom/lunetom nocnym

Oprócz wysokiej sprawności zmierzchowej niezmiernie ważna jest tutaj JAKOŚĆ elementów optycznych. Ponieważ tych instrumentów optycznych używa się tylko do polowania z zasiadki, ich wymiary i waga odgrywają drugorzędną rolę. Nie muszę dodawać że te lornetki/lunety należą do najdroższych instrumentów optycznych.

Dla młodszych kolegów (do 35 roku życia) wystarczające są lunety o stałym powiększeniu 8x56. W przypadku tych lunet źrenica wyjścia ma 7mm średnicy, co w przybliżeniu odpowiada wartości do jakiej maksymalnie rozszerza się źrenica oka człowieka w tym wieku. Niestety wraz z wiekiem źrenica oka traci część swoich zdolności adaptacyjnych i w starszym wieku rozszerza się max do 5 mm.

W takim przypadku, kiedy źrenica wyjścia jest większa od źrenicy oka część światła nie może zostać zabsorbowana przez organ wzroku i jest tracona. I tutaj ogromne usługi oddają nam lunety nastawne! W tym miejscu podeprę się prostymi rachunkami. Jako że źrenicę wyjścia otrzymujemy z podzielenia średnicy obiektywu (np. 56 mm) przez powiększenie, to wartość źrenicy wyjścia odpowiadającą wymaganiom oka 65 latka osiągniemy ustawiając powiększenie na 11x (56mm/11=5.1mm).

Jaką lunetę wybrać

Jest to temat-rzeka, przedstawię go więc w dużym uproszczeniu. Zanim kupisz lunetę, zastanów się do czego będziesz jej używał. To podpowie Ci jakie wybrać powiększenie oraz średnicę obiektywu. Do polowań pędzonych preferowane są lunety o dużym polu widzenia. Do polowania po zmroku potrzebna jest luneta o wysokiej sprawności zmierzchowej, nawet kosztem jej wagi i wymiarów. Do tego celu preferowane są lunety o powiększeniu 7-8x i średnicy obiektywu 56mm. W ostatnim czasie coraz większą popularność zyskują lunety o zmiennym powiększeniu jako bardzo uniwersalne. Należy jednak pamiętać, że luneta o zmiennym powiększeniu będzie sprawowała się nieco gorzej w nocy od lunety o stałym powiększeniu tej samej klasy (większa ilość soczewek w lunecie), jednak większe znaczenie ma dopasowanie źrenicy wyjścia do otwarcia źrenicy oka.

Jakie powiększenia mają lunety

Te o powiększeniu stałym, zazwyczaj 4x, 6x i 8x. Lunety o zmiennym powiększeniu najczęściej 3-9 lub 3-12. W przypadku lunet użytkowanych wyłącznie na strzelnicy preferowane są bardzo duże powiększenia, nawet 14x, 24x lub nawet 33x.

Czy wybrać lunetę z szyną czy bez

Do broni łamanej zalecane są lunety z szyną, gdyż pokrętła regulacji krzyża wypadają w miejscu tylnej obejmy montażowej. W przypadku repetierów można stosować zarówno lunety z szyną jak i bez szyny. Ostatnio na rynku pokazały się lunety z szyną wewnętrzną. Dzięki temu rozwiązaniu broń z lunetą ma "czystą" linię, co mnie osobiście bardzo odpowiada. Jakby jeszcze montaże do tych lunet były w cenie klasycznych :(

Jakie zalety mają lunety aluminiowe

Lunety takie są lżejsze od lunet z korpusami metalowymi i nie rdzewieją. W przypadku lunet renomowanych producentów nie należy się obawiać o zmniejszoną wytrzymałość korpusu lub odporność na odrzut.

Dlaczego warto kupić używaną lunetę renomowanego producenta

 Jeżeli możemy sobie na to pozwolić to nie wahajmy się zakupić NOWEJ lunety uznanej firmy (Zeiss, Kahlem, Schmidt&Bender, Swarovski, lub mniej uznanej ale również bardzo dobrej jak Docter czy Leupold). Życie jest jednak sztuką kompromisu i czasem trudno jest posiadać nowe, firmowe lunety na każdej jednostce broni kulowej i kombinowanej jaką posiadamy. W tej sytuacji polecam lunety używane. Lunety "wielkiej czwórki" starzeją się równie powoli jak broń śrutowa czy kombinowana i zachowują swoje wartości użytkowe nawet przez kilkadziesiąt lat! Jeżeli więc dzisiaj kupisz taką lunetę, to możesz być spokojny że za parę lat jej wartość rynkowa (i użytkowa) nie zmieni się istotnie. I jeszcze jeden argument: użytkownikom tej optyki obce są bolączki myśliwych polegających na lunetach mniej uznanych producentów, borykającymi się z takimi problemami jak przestawianie się lunety po strzale już na sztucerach średnich kalibrów; urywające się siatki celownicze; wędrujące punkty trafień w zależności o położenia pokrętła krotności powiększenia; gnące się lub pękających korpusy itd. Znam wiele przypadków kiedy to Koledzy próbując oszczędzać na optyce kupowali wyroby z niższych półek, by późnie stwierdzić że jednak muszą mieć lunetę na której mogą polegać. Nie powielaj ich błędów! Jeżeli nie decydujesz się na nową lunetę uznanego producenta kup używaną (ale z pewnego źródła).

Czym jest odporność na odrzut

Zarówno soczewki okularu jaki i krzyż celowniczy na skutek odrzutu nie mogą zmieniać swojego położenia względem pozostałych elementów lunety. Cytując instrukcję obsługi lunet firmy Kahles dopuszczalna wartość tego przesunięcia wynosi 0,005 mm, co odpowiada przesunięciu punktu trafień o 5 mm na 100m. Spełnienie tego warunku określane jest właśnie jako odporność na odrzut

Czym lunety amerykańskie różnią się od europejskich

 Lunety producentów zza wielkiej wody są tańsze od lunet uznanych producentów europejskich. Niektórzy z Kolegów uważają że w przypadku lunet europejskich płaci się dodatkowo (niepotrzebnie?) za markę, a w lunetach amerykańskich tylko za wartości użytkowe (bo przecież Leopold daje równie długa gwarancję na swoje produkty jak Zeiss - 30 lat lub nawet wieczystą). Proponuję spojrzeć na to zagadnienie z innej strony: dobrze przemyślanym sloganem reklamowym Zeissa jest "We make it visible" (sprawiamy, że wszystko staje się widoczne). Leopold oświadcza że jego lunety są "Made here, made right" (zrobione tutaj - czyli w USA - i są zrobione dobrze). Jak zapewnie wiecie w różnych częściach świata poluje się w różny sposób. W Europie chętnie polujemy po zmroku a w Ameryce tylko w ciągu dnia. W związku z tym lunety użytkowane w USA i Kanadzie nie muszą się charakteryzować tak wysoką transmisją światła jak europejskie - mogą więc być tańsze! Z tego co mi wiadomo jakość powłok antyrefleksyjnych ma bardzo duży wpływ na cenę produkcji lunety (proszę porównać ceny lunet Zeissa z tańszymi powłokami MC do lunet z powłokami oznaczonymi T*). Wprawdzie lunety Leopolda produkowane są również w wersji EUROPEAN, z bardzo dobrymi powłokami, lecz osobiście nie wierzę że dorównują one doskonalonym od dziesięcioleci powłokom Zeissa czy też Swarovskiego.

Gdzie naprawić uszkodzoną lunetę

Polecam zakład pana Piotra Wedemana. Zakład czynny od 10 do 18. tel: [phone] lub 501 793 862.

Typowe usługi to: czyszczenie i kolimacja (usuwanie zeza) lornetek, wymiana pękniętych szkieł w lunetach i lornetkach - wiele orginalnych szkieł pan Piotr ma dostępnych od ręki, np do klasycznych lornetek ZEISSA czy też do lunet KAHLESA typu Helia 6x42.

Więc zanim wyrzucisz uszkodzoną lunetę bądź lornetkę zadzwoń bo może da się ją naprawić!

 Jakie znaczenie ma średnica tubusu lunety

Wbrew obiegowym opinią nie ma ona wpływu na transmisję światła, a jedynie na zakres regulacji krzyża (w lunetach o średnicy tubusu 30 mm ten zakres jest po prostu większy niż w lunetach jednocalowych). Ma to szczególne znaczenie w przypadku strzelania na duże odległości, gdy trzeba skompensować większy opad pocisku. W praktyce myśliwskiej, gdzie najwyższą dozwoloną odległością strzału jest 200 m ten parametr ma marginalne znaczenie (no chyba że potrzebujemy zniwelować błędy nie osiowości montażu względem osi lufy co także się zdarza). Ważne jest tylko aby w przypadku lunet bez szyny zakupić montaż dostosowany do średnicy tubusu. W większości przypadków z którymi się zetknąłem 30 mm tubusy miały lunety firmy Schmidt&Bender.

W jaki sposób konserwować lunetę

 Szczególną troską należy otoczyć soczewki obiektywu i okularu, które są pokryte bardzo delikatnymi warstwami antyrefleksyjnymi. Luneta której nie używamy w danej chwili winna mieć osłonięte szkła. Służą temu zdejmowane osłony albo osłony uchylne montowane na stałe. Jeżeli Twoja luneta nie jest w nie wyposażona, to należy je dokupić! Do czyszczenia szkieł z kurzu najlepiej używać sprężonego powietrza o odpowiedniej jakości (osuszonego i odolejonego, a przede wszystkim pozbawionego cząstek stałych). Do usuwania zanieczyszczeń stałych służą również specjalne pędzle, ściereczki wykonane z odpowiednich materiałów oraz specjalistyczne płyny. Odradzam przemywanie szkieł czystą wodą, gdyż osadu który się tworzy po jej odparowaniu już nie usuniemy. Chusteczki Pampers ani płyn do szkieł kontaktowych też nie nadają się do konserwacji optyki. W żadnym wypadku nie należy czyścić szkieł chusteczkami higienicznymi, gdyż mogą porysować powłoki! Polecam zakup gotowych zestawów do konserwacji optyki. Stalowe tubusy starszych lunet konserwujemy w taki sam sposób jak metalowe części broni

Oto przykład lunety z obiektywem porysowanym przez nieumiejętne czyszczenie. Nie jest jednak tragedią jeżeli Twój obiektyw wygląda w ten sposób. Te rysy gorzej wyglądają na zdjęciu niż w rzeczywistości wpływają na własności użytkowe lunety (rysy są naprawdę niewielkie).

Oto przykład lunety z głębokim zarysowaniem prawdopodobnie od ziarenka piasku. W miejscu zarysowania powłoka antyrefleksyjną została całkowicie zdarta. Na szczęście rysa ta jest na skraju efektywnej powierzchni obiektywu i nie wpływa na jakość obrazu (ale tylko dlatego że jest przy krawędzi - na środku okularu stanowiłaby problem!). Jakże za to razi odczucia estetyczne.

Pamiętajmy, jeżeli nie wiemy jak lub nie mamy czym wyczyścić szkieł, to pozostawmy je brudne! W żadnym wypadku nie czyśćmy ich w pośpiechu skrawkiem podkoszulka, a już na pewno nie papierem ani paluchem (pot znajdujący się przez dłuższy czas na szkle ma również negatywny wpływ na warstwę antyrefleksyjną.

Jakimi środkami konserwować optykę

Na moim portalu znajdziesz ofertę taniego zestawu do pielęgnacji optyki, który składa się z włoskiego płynu do optyki w pojemniku z atomizerem oraz ściereczki z mikrofazy. Ze względu na swoje właściwości antystatyczne ściereczka ta służy do przecierania szkieł "na sucho" ściągając kurz ze szkła. Płyn natomiast służy do usuwania bardziej opornych zabrudzeń.

Oprócz odpowiednich detergentów posiada również właściwości antystatyczne (kurz nie będzie przylegał do szkła) oraz przeciwdziałające zaparowywaniu powierzchni. Po spryskaniu szkła płyn należy DELIKATNIE wytrzeć do sucha spraną szmatką bawełnianą (sprana szmatka nie pozostawia fragmentów włókna). Od czasu do czasu szmatkę bawełnianą należy przeprać w wodzie z płynem do mycia naczyń.

Dlaczego niektóre lunety i lornetki napełniane są azotem

Azot znajdujący się w środku instrumentu optycznego zapobiega jego zaparowaniu od wewnątrz (luneta zaparowana od środka staje się przez pewien czas przedmiotem bezużytecznym).

Dobry optyk przed skręceniem lunety po demontażu wygrzewa ją w piecu tak aby upewnić się że wewnątrz nie będzie znajdowało się wilgotne powietrze, które w określonych warunkach mogłoby być przyczyną zaparowania szkieł od wewnątrz.

Co oznacza termin MOA

MOA to angielski skrót z "Minute of Angle" - minuta kątowa. MOA jest miarą kąta. W praktyce myśliwskiej używana jest do określania wielkości przesunięcia punkt trafień przy obrocie pokrętła regulacyjnego o jeden klick. Najczęściej jeden klick odpowiada wartości 1/2 MOA, czyli przesunięciu punktu trafień o 1,5 cm / 100 m. Precyzyjne lunety charakteryzują się "klikiem" odpowiadającym 1/4 MOA. W przypadku najlepszych lunet tarczowych jest to 1/6 lub nawet 1/8 MOA. Znając ten parametr wprawny strzelec może przystrzelać nowo zamontowaną lunetę używając tylko 2-3 nabojów!

Czy lunetę trzeba kleić do montażu

Kleić czy nie , Jeśli kleić to czy zawsze. Dyskusja ta w społeczności myśliwych trwa od dawna i prędko się pewnie nie skończy. Klejenie ma zarówno zagorzałych zwolenników (wielu rusznikarzy których znam klei montaże) jak i zdecydowanych przeciwników (jak porządny montaż to ma pasować i nie trzeba lepiszcza). Więc i ja przyłącze się do tej debaty i wtrącę swoje trzy grosze. Odpowiedz na pytanie CZY jest ważna, ale podstawowe pytanie brzmi DLACZEGO i na to pytanie postaram się udzielić odpowiedzi.

 Na początek trochę teorii: jak wiadomo żadne stykające się (współpracujące) ze sobą elementy nie przylegają do siebie całymi powierzchniami, lecz ze względu na chropowatość powierzchni oraz błędy kształtu ? stykają się jedynie PUNKTOWO. Dokręcając montaż powodujemy spiętrzenie naprężeń w tych właśnie punktach, a jak wiadomo ten ostatni w przypadku broni charakteryzującej się dużym odrzutem należy mocno dokręcić. W momencie oddawania strzału luneta poddawana jest obciążeniu dynamicznemu (statycznie obciążona jest już w momencie dokręcenia montażu). Udało mi się znaleźć ciekawy rysunek przedstawiający rozkład naprężeń korpusu lunety (patrz zakładka załączniki). Pokazuje on że największe obciążenie pojawia się w obrębie tylnej obejmy montażowej, a szczególnie obciążony jest fragment korpusu znajdujący się pod górnym elementem obejmy.

Właśnie z tego powodu miejsce to zalecam posmarować klejem, który wypełni nierówności i dzięki temu spowoduje obniżenie naprężeń. Jeżeli natomiast montujemy lunetę na sztucerze charakteryzującym się niewielkim odrzutem (tak jak mój IŻ18 222 Rem), to ten argument nie będzie rozstrzygający. Przytoczę więc drugi. Zazwyczaj po zdemontowaniu lunety na jej korpusie pozostaje ślad po montażu. Jest on skutkiem miejscowej kumulacji nacisków powodujących odkształcenia plastyczne na powierzchni korpusu.

W jaki sposób zminimalizować ten efekt? Już znasz odpowiedz Jeżeli te argumenty Cię przekonały, to w mojej ofercie znajdziesz rusznikarski klej do montażu. I jeszcze jedno: zdecydowanie odradzam zaklejania gwintu śrub montażowych jeżeli obawiasz się że mogą się poluzować, to użyj kleju do gwintów! Klej rusznikarski przeznaczony jest wyłącznie do łączenia elementów współosiowych.

Jak trwałe są lunety uznanych producentów

Aby odpowiedzieć na to pytanie zacytuję fragment instrukcji obsługi lunety Carl Zeiss Jena: "właściwie używana i konserwowana luneta posiada praktycznie nieograniczony okres eksploatacji".

Co to jest paralaksa

Jest to zjawisko które wpływa na pogorszenie celności przy strzelaniu przez lunetę. Spróbuję wyjaśnić na czym polega błąd paralaxy na przykładzie zegarka wskazówkowego: załóżmy że mała wskazówka znajduje się na godzinie ósmej a duża na dwunastej.

Patrząc prostopadle stwierdzimy że jest godzina 8:00. Jeżeli jednak spojrzymy pod kątem to będziemy przekonani że do ósmej mamy jeszcze minutę lub że właśnie spóźniliśmy się na pociąg, w zależności czy będziemy spoglądać z prawej czy z lewej strony.

Podobne zjawisko zachodzi w lunecie, kiedy to obraz pozorny tworzy się przed (lub za) miejscem, w którym umieszczony jest krzyż celowniczy co jest spowodowane różną (większą lub mniejszą) odległością od celu niż ta do której luneta jest ustawiona. Oczywiście gdy oś lunety będzie znajdowała się IDEALNIE z osią naszej źrenicy, to o żadnym błędzie nie może być mowy (analogia do patrzenia prostopadle na tarczę zegarka).

Jednak w przypadku nawet niewielkiego odchylenia oka od osi optycznej lunety przestrzeliny będą się układały obok miejsca w które celujemy. Typowe lunety myśliwskie mają ustawioną paralaksę na 90-100 m, gdyż taka odległość sprawdziła się najlepiej w praktyce. Lunety montowane na broni śrutowej (np. na pompkach) mają ustawioną paralaksę na 50 m z oczywistych względów.

Precyzyjne lunety tarczowe (również tańsze lunety mniej uznanych producentów) mają regulację paralaksy najczęściej pierścieniem na obiektywie, który umożliwia eliminację błędu paralaksy przy założeniu że właściwie oszacujemy odległość od celu.

Współczynnik postrzegania szczegółów w ciemności. (jest to kopia mini-artykułu autorstwa kolegi Pawła z pewnego portalu internetowego. Tekst został zamieszczony za zgodą autora)

 Tytuł dość dziwny, lecz przy braku polskiej nazwy użyłem dosłownego tłumaczenia z angielskiego. Od pewnego już czasu nosiłem się z zamiarem napisania na ten temat lecz ciągle brakowało czasu. Dziś zmobilizował mnie problem polowania w nocy w którym padło pojęcie liczby zmierzchowej lunety jako parametru określającego jej jasność.

Nic bardziej błędnego, liczba zmierzchowa jest jedynie wielkością określającą ilość światła padającego na 1 mm odbiornika! Dopiero wielkość tego odbiornika decyduje o faktycznie odebranej ilości światła. Jest tu jednak pewien hak, nawet największy odbiornik nie odczyta więcej światła niż zostanie mu podane, innymi słowy odbiornik 20 mm i odbiornik 5 mm zarejestrują tą samą ilość światła jeśli zostanie podane tylko na 3 mm środka odbiornika.

Przechodząc do interesujących myśliwego konkretów, liczba zmierzchowa jest pierwiastkiem z iloczynu średnicy obiektywu i krotności lunety. Całość wyłapanego przez lunetę światła rzucana jest na oko patrzącego, w wiązce nazywanej źrenicą wyjściową lunety a stanowiącej iloraz średnicy obiektywu i krotności lunety. Oko ludzkie przetworzy na obraz tylko tą część światła, która zostanie skierowana na źrenicę oka. Innymi słowy, jeśli źrenica wyjściowa lunety jest mniejsza od średnicy oka to całość rzucanego światła zostanie przetworzona, w przypadku przeciwnym tylko jego część.

Tak dochodzimy do współczynnika zmierzchowego lunety stanowiącego iloczyn liczby zmierzchowej i mniejszej ze źrenic: wyjściowej lunety i średnicy oka, a przedstawiającego faktyczną jasność lunety o transmisji światła 100%. Całość problemu komplikuje jeszcze znajomość średnicy źrenicy własnego oka. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że średnica ta osiąga maksimum 8 mm w wieku od 15 do 20 lat, później kurczy się z prędkością 1 mm na 10 lat. Ma rację kolega Tomasz pisząc że 'Elitę 4200 6-24x40 ... tu liczba zmierzchu przy x24 to aż 31'.

Cóż z tego skoro źrenica wyjściowa wynosi zaledwie 1.7 mm i w efekcie otrzymujemy współczynnik zmierzchowy wynoszący 51.6. Ta sama luneta w ustawieniu 6x40 będzie mieć liczbę zmierzchową zaledwie 15.5 ale źrenicę wyjściową 6.7 mm, w efekcie przeciętny myśliwy w wieku poniżej 45 lat uzyska współczynnik zmierzchowy wynoszący 74.4, czyli 45% wyższy.

 Ta część rozważań znana jest zapewne wielu Kolegom, problem powstaje dopiero przy próbie uwzględnienia transmisji światła lunety. Dla wszystkich jest oczywiste, że im wyższa transmisja tym lepiej, ale nikt chyba nie wie jaka jest faktyczna zależność pomiędzy transmisją światła a widzialnością obrazu w lunecie. Kilka tygodni temu, szukając w Internecie próby rozwiązania tego problemu, jedna z wyszukiwarek przeniosła mnie na jakieś anglojęzyczne forum astronomiczne, gdzie znalazłem bardzo ciekawe opracowanie. Wprawdzie odległe ciała niebieskie to nie to samo co interesujące nas dziki, krzaki, zarośla i plamy na śniegu ale analogii jest sporo, w końcu w obu przypadkach chodzi o rozróżnianie szczegółów i utratę kontrastu. Autorzy opracowania wyszli z założenia że percepcja obrazu przez siatkówkę oka opiera się o zasadę rozłożenia punktów światłoczułych na pewnej powierzchni, czyli jest identyczna z zasadą działania matrycy aparatu fotograficznego.

Następnie wykonano dwa doświadczenia. Pierwsze polegało na fotografowaniu nieba przy liniowym zmniejszaniu transmisji światła poprzez zwiększanie przysłony i liczeniu widocznych szczegółów. Próbę powtarzano wielokrotnie, w różnych porach nocy i na różnych częściach nieba, lecz zawsze przy bardzo dobrej widoczności, w sumie wykonano i opracowano blisko 1000 zdjęć. Doświadczenie drugie opierało się na praktycznym spostrzeżeniu, że w miarę zaniku oświetlenia giną w pierwszej kolejności małe szczegóły, zajmujące na obrazie niewiele ponad 1 pixel, czyli niejako spada rozdzielczość siatkówki oka. Wybrano najlepsze zdjęcia, wielokrotnie skanowano je na profesjonalnym skanerze bębnowym stopniowo zmniejszając jego rozdzielczość, a następnie liczono ilość rozróżnianych detali.

W obu przypadkach komputer opracował niemal identyczny algorytm, sprowadzający się w bliskim przybliżeniu do stwierdzenia, że ilość rozróżnianych szczegółów jest proporcjonalna do kwadratu transmisji światła. Iloczyn współczynnika zmierzchowego teleskopu i kwadratu współczynnika transmisji światła nazwano współczynnikiem postrzegania szczegółów w ciemności (FD). Zdaję sobie sprawę że bezpośrednie przeniesienie tego opracowania na nasze (łowieckie) potrzeby może być obarczone pewnym błędem, ale chyba jest to najlepsze czym obecnie możemy dysponować. Jeśli posłużyć się współczynnikiem opracowanym na potrzeby astronomii może wreszcie da się sensownie porównać 'identyczne' lunety różnych producentów.

Przykładowo, dla 30-to latka Zeiss 8x56 będzie mieć współczynnik FD=133, a Meopta o identycznych parametrach FD=107, czyli z grubsza tyle to Zeiss 6x44. Czy jest to krzywdzące dla 'słabszych' producentów, nie wiem. W moim odczuciu powyższe porównanie jest bardzo bliskie prawdy.

Dlaczego kolimacja lornetki jest taka ważna

Lornetka nie jest niczym innym jak układem dwóch sprzęgniętych ze sobą lunet. Ich osie optyczne powinny być ustawione równolegle względem siebie. Tak "zestrojona" lornetka opuszcza fabrykę. W trakcie eksploatacji zdarza się nam czasem upuścić lornetkę lub nią gdzieś mocno stuknąć. Na skutek takiego wypadku wewnątrz lornetki mogą się przemieścić pryzmaty (przy bardzo mocnych uderzeniach potrafią się nawet ukruszyć!).

Jeżeli taką lornetkę podniesiemy do oczu to zauważymy że obserwacja sprawia nam pewien dyskomfort - wymaga nienaturalnego "skupienia" wzroku. Przy długotrwałej obserwacji może pojawić się również ból głowy a także nieprzyjemne uczucie towarzyszące kończeniu obserwacji i odrywaniu wzroku od lornetki. Jest to nieomylny objaw tego, że każda połówka lornetki skierowana jest teraz w inne miejsce, a nasz aparat wzroku stara się tego "zeza" skorygować. Jeżeli mamy wątpliwości to proponuję przeprowadzenie prostego testu: podnosimy lornetkę do oczu i kierujemy ją na pojedynczy przedmiot -w tym momencie widzimy go poprawnie.

 Teraz powoli odsuwamy lornetkę od oczu cały czas obserwując ten przedmiot. Jeżeli w pewnym momencie pojawi się podwójny obraz, będzie to oznaczać że lornetka jest rozkolimowana. W przypadku klasycznych lornetek Zeissa nie stanowi to jeszcze powodu do zmartwień -taką lornetkę możemy wysłać do optyka, który z reguły za kwotę poniżej 200 zł ponownie ją skolimuje, przy okazji czyszcząc optykę, poprawi ubytki powłoki lakierniczej na metalowych elementach obudowy oraz uszczelni wnętrze i nasmaruje mechanikę.

Po takiej wizycie (oczywiście u sprawdzonego a nie przypadkowego optyka!) lornetka nie będzie się wiele różniła od takiej która przed laty opuściła fabrykę!

Odstęp oka od okularu

 Ma dla lunet różnych producentów różną wartość ale zazwyczaj zawiera się w zakresie od 75 do 100 mm Dla lunet Zeiss ZM/Z wynosi 80 mm, Zeiss Diavari VM/V i 'duże' Varipointy VM/V wynosi 90 mm Varipoint VM/V 3-9x42 T*, 1,1-4x24T* wynosi 95 mm Conqest wynosi 90 i 100 mm Meopta Artemis 2100 3-10x50 to 75 mm Odstęp oka od okularu o wartości 80 mm zapewnia jeszcze bezpieczeństwo przy szybkim strzale (np. w warunkach polowania pędzonego). Jeżeli używamy broni w kalibrze Magnum albo nosimy okulary (albo jedno i drugie), powinniśmy wybrać lunetę zapewniającą maksymalny odstęp od oka. W dobrych lunetach nastawnych parametr ten pozostaje stały przy zmianie powiększenia lunety.

Jak zamontować lunetę uwzględniając optymalny odstęp od oka

Przed dokręceniem obejm montażowych zazwyczaj składamy się na sucho, w tej pozycji przesuwamy lunetę do przodu i do tyłu tak aby znaleźć pełne światło w lunecie.

Luneta ustawiona w ten sposób zapewnia strzelcowi właściwy odstęp oka od okularu, ale wyłącznie w strzeleckiej postawie stojącej przy oddawaniu precyzyjnego strzału. W trakcie polowania z ambony sprawy mają się inaczej gdyż tu przyjmujemy siedzącą postawę strzelecką i mamy tendencję do nieznacznego pochylania głowy, przez co tracimy do 2 cm odstępu . Jeszcze gorzej jest przy oddawaniu szybkiego strzału w trakcie np. polowania zbiorowego: pochylamy wtedy głowę o wiele bardziej (podobnie jak przy strzale z dubeltówki) i odstęp od oka kurczy się do 5-6 cm! Często jest to za mało aby przy strzale z broni o mocnym kalibrze uniknąć 'afrykańskiego pocałunku'.

Dodatkowo, w powyższej sytuacji tracimy sporą część pola widzenia. Osoby noszące okulary powinny kwestii odstępu oka od okularu poświęcić szczególną uwagę (okulary znajdują się 1-1.5 cm przed okiem i o tyle zmniejszają bezpieczną odległość od okularu lunety). Zeiss w swoim poradniku zaleca następujący sposób montażu lunety na sztucerze charakteryzującym się dużym odrzutem i/lub dla myśliwych strzelających w okularach: po przyjęciu wygodnej, stojącej postawy strzeleckiej, ustawiamy lunetę w standardowy sposób (tzn. tak aby uzyskać pełne światło w lunecie) a następnie przesuwamy lunetę o 1 no maksymalnie o 1.5 cm do przodu i dopiero w tej pozycji montujemy.

Wprawdzie stracimy nieznacznie na polu widzenia, ale zyskamy na bezpieczeństwie. Dobre lunety zaoferują nam nadal wystarczająco duże pole widzenia. Proszę zwrócić uwagę że lunety wyposażone w szynę (obojętne czy zewnętrzną czy wewnętrzną) dają się w większym zakresie przesuwać względem broni (wieżyczki regulacji krzyża nie kolidują z obejmami).

Pryzmaty porropryzmatyczne czy dachowe
Budowa lornetki składa się z układu soczewek będących obiektywami i innego kompletu, który wchodzi w skład okularów. Gdyby zastosować je bezpośrednio - otrzymany obraz byłby obrócony, stąd konieczność zastosowania układów pryzmatów.
Lornetki porropryzmatyczne - w każdej tulei lornetki znajdują się po dwa pryzmaty o kącie załamania równym 90". Wymaga to jednak znaczącego ich przesunięcia i zachowania większych odległości wewnętrznej optyki obiektyw-okular). Minusem są rozmiary lornetki, jednak przy takim zastosowaniu pryzmatów widocznie zyskujemy na jakości i mniejszych stratach światła.
Lornetki z pryzmatami dachowymi- pryzmaty umiejscowione są względem siebie bardzo blisko i przy zachowaniu układu pozwalają na położenie obiektywu i okularu w jednej linii, co przekłada się na gabaryty i mniejsza wagę niż w lornetkach porropryzmatycznych. Lornetki z pryzmatami dachowymi ze względu na ich stratę, zalicza się do lornetek dziennych.

Eye relief
To parametr określający w jakiej odległości musimy trzymać nasze oko od soczewki okularu aby obraz był czytelny i nie tracił na polu widzenia. Jest na pewno ważny dla osób z wadą wzroku "astygmatyzmem", ponieważ umożliwia założenie lornetki na tradycyjne okulary.

Warstwy anty refleksyjne (coatings)
Mają podstawowy wpływ na kontrast obrazu oraz sprawność lornetki. Występują w różnych kolorach zależnie od zastosowania.

Powiększenie
Im jest ono większe tym obraz będzie mniej stabilny, dotyczy to w szczególności lornetek małych i lekkich. Mowa oczywiście o efekcie pochodzenia naturalnego - czyli drżenie naszych własnych rąk. Duże powiększenia oczywiście gwarantują rewelacyjne efekty szczegółowości obserwowanej przestrzeni, zwłaszcza jeżeli użyjemy do tego celu dodatkowego statywu na co pozwala nam charakterystyka DSP - no ale coś kosztem czegoś. Do mobilnych zastosowań rekomendowane powiększenia nie przekraczają 12x i w zasadzie takich należałoby szukać, choć optimum to 10x.
Wybór powiększenia pociąga za sobą zależność pola widzenia. Im powiększenie jest większe tym zakres obserwowanego terenu maleje, choć faktyczne pole widzenia zależy również od zastosowanych pryzmatów oraz samego okularu.

Soczewka
Większa soczewka początkowa (np. 60mm) wpuszcza o wiele więcej światła i daje zdecydowanie jaśniejszy obraz niż jej mniejszy odpowiednik (np. 25mm) co przejawia się w źrenicy wyjściowej okularu. Ma to istotne znaczenie przy dużych powiększeniach gdzie odczuwalne będą straty jakości obrazu - np. w obserwacjach nocnych. Jednak odbywa się to niemal zawsze kosztem wagi lornetki, większe szkła - większy ciężar, większe gabaryty. Dlatego duże i ciężkie lornetki raczej nie będą nadawały się do Plecaka Ewakuacji, gdzie zaś w DSP będą absolutnie trafione.

Podstawowa klasyfikacja lornetek dzieli je na takie, które używa się do obserwacji nocnych i dziennych. Wiadomo że musimy doszukać się pewnych kompromisów dla PE, choć dla DSP ktoś może sobie pozwolić na posiadanie dwóch osobnych sprzętów.

Sprawdzanie parametrów lornetki

Sposób pierwszy
Polega na dosłownym zmierzeniu lornetki linijką następująco:

1.Mierzymy aperturę naszej lornetki w mm (duże szkła z przodu). Jak widać na zdjęciu wypada dokładnie 30mm.



2.Odwracamy teraz lornetkę okularem do nas i ponownie mierzymy (tym razem pod światło) wielkość białej plamki w okularze (źrenica wyjściowa), który u mnie wynosi 4mm.



3.Podstawiamy to do wzoru: ( Średnice Obiektywu / Średnica wyjściowa z okularu ) = Rzeczywiste powiększenie lornetki, czyli:

30mm : 4mm =7,5x Rzeczywiste powiększenie

Źrenicę

Źrenice w przybliżeniu można sobie łatwo zmierzyć robiąc zdjęcie przed lustrem w ciemnym pokoju z miarką milimetrową przy oku.(w pokoju należy odczekać w ciemności min 3 min celem pełnej akomodacji oka) Natomiast na indywidualny stan siatkówki nie mamy wpływu ani możliwości pomiaru. Teoretycznie przy źrenicy 5 mm przy lunecie o średnicy obiektywu 56 powinna mieć nastawioną krotność 11,2x analogicznie źrenica 7 mm obiektyw 56 krotność 8x ale .

Jakość kształtu szlifu.

Są to wady soczewek nie określane przez żadnych producentów ani w żadnych testach, a decydujące w znacznym stopniu o jakości optyki. Nawet mikronowa odchyłka od krzywizny kształtu soczewki, pozostająca bez wpływu na transmisję światła i współczynnik zmierzchowy, nie jest bez znaczenia dla ostrości i kontrastu obrazu. Darzbór.

Rodzaje siatek celowniczych

Obecnie na rynku celowników optycznych pojawiła się spora liczba nowoczesnych instrumentów zaopatrzonych w różnego rodzaju siatki celownicze (potocznie zwanymi krzyżami). Bardzo wielu producentów proponuje swoje siatki zaprojektowane często przez utytułowanych strzelców. Przedstawiamy tutaj kilkanaście siatek: starszego typu oraz kilka nowoczesny krzyży balistycznych, najbardziej popularnych na rynku.

Siatka celownicza – jest to nazwa celownika umieszczonego w lunecie! Może on być zbudowany z różnego rodzaju belek, nitek, siatek i punktów umieszczonych w lunecie i widocznych podczas patrzenia przez nią. Podczas celowania ostrze grota lub krzyż nitek kieruje się odpowiednio na cel. Poziome lub pionowe belki, punkty, dodatkowe siatki stanowią elementy pomocnicze przy celowaniu. Mogą być wyznacznikiem odległości, opadu itp itd.

Przystrzelanie lunety -  jest to zgranie punktu i linii celowania z torem lotu pocisku i punktem trafienia.

 

Siatki starszego typu

 

Siatka nr 0

Najprostsza siatka celownicza, nie posiada żadnych nici celowniczych, po środku pola znajduje się tylko kropka. Siatka praktycznie nie użyteczna w warunkach ograniczonej widoczności. Nie spotykana jest jej wersja z iluminacją.

 Siatka nr 1

 

Jest to jedna z najstarszych siatek celowniczych, która najpierw wykorzystywana była przez snajperów, a dopiero później trafiła do celowników myśliwskich. Składa się z jednej pionowej belki zakończonej grotem o kacie rozwarcia 90 stopni i dwóch prostopadłych poziomych belek. Grot pionowej belki ułożony jest tak, że jego szczyt znajduje się na wysokości górnych krawędzi belek poziomych, natomiast jego boki kończą się w środku ich szerokości.

Wariantem siatki nr 1 jest siatka nr, 11 w której wszystkie belki zwężają się w kierunku środka pola celowniczego.

 

Siatka nr 2

Dość prosta w budowie siatka. Zbudowana z poziomej cienkiej nici stykająca się z pionową belką zwężającą się ku górze. Jest to krzyż przystosowany do szybkiego namierzania celu znajdującego się w ruchu. Cienka nitka nie zasłania obiektu. Siatka jest zupełnie nieprzydatna w ograniczonych warunkach widoczności.

Krzyż 30/30

składa się z czterech grubych ramion przechodzących w środku krzyża w cienkie "włosy". Krzyż ten umożliwia bardzo precyzyjne celowanie do wszelkiego rodzaju obiektów. Z uwagi na to, iż przypomina krzyż stosowany przez wojskowych snajperów, nie jest zbyt popularny w konserwatywnych kręgach myśliwskich w Europie. Za to znani z praktycznego podejścia do strzelectwa Amerykanie stosują ten krzyż do wszelkich odmian strzelania i jest to bodaj najpopularniejszy krzyż spotykany w lunetach w USA. Jest to krzyż bardzo często stosowany w lunetach wiatrówkowych i umożliwia zarówno strzelanie precyzyjne (cienkie włosy w centrum krzyża) jak też szybkie, instynktowne strzelanie w każdych warunkach pogodowych i oświetleniowych (pomagają w tym grube ramiona główne). Druga nazwa, krzyż "30/30" bierze się stąd, iż krzyż jest tak skonstruowany aby dystans pomiędzy końcami grubych części ramion wynosił w tym krzyżu 30 cali na dystansie 100 yardów (najczęściej przy standardowym przybliżeniu 4 razy). Jest to jeden z najlepszych krzyży ogólnego przeznaczenia.

Krzyż 30/30 występuje bardzo często z podświetleniem.  Podświetlane mogą być: część środkowa (tylko cienkie nitki), cały krzyż, oraz może pojawić się wersja z podświetlanym centralnym punktem.

 

Krzyż "niemiecki"

 

Klasyczny krzyż "niemiecki" (zwany również krzyżem numer 4), to klasyczny układ dwóch poziomych belek po bokach i pionowej belki dolnej grubych, z cieńszymi (włosowatymi kreskami) w miejscu przecięcia. Ten spopularyzowany przez lata krzyż stosowany jest powszechnie w Europie przez myśliwych strzelających z broni kulowej. Jego zalety, to przede wszystkim dobra widoczność krzyża w każdych warunkach atmosferycznych i w słabym oświetleniu (np. podczas nocnego polowania) z uwagi na sporą grubość belek celowniczych. Otwarta struktura krzyża nie zasłania celu i pomaga w szybkim naprowadzaniu broni, a szpic pionowej belki umożliwia instynktowne nanoszenie poprawek celując w dużą sylwetkę zwierzyny łownej. Odległość między belkami poziomymi dobrana jest w ten sposób, aby ułatwić myśliwemu ocenę dystansu do celu o sporych wymiarach, wpasowując jego sylwetkę odpowiednio między belki.

 

Krzyż "niemiecki 4A"

 

Krzyż "niemiecki 4A", to układ trzech grubych belek. W odróżnieniu od klasycznego krzyża niemieckiego pionowa belka nie jest zakończona szpicem, ale podobnie jak belki boczne, mocno odcięta.

Krzyż niemiecki i krzyż niemiecki 4A często posiadają podświetlanie, w postaci punktu umieszczonego centralnie.

 

Krzyż Ballistic

 

Krzyż celowniczy typu Ballistic jest zbudowany z czterech średnio grubych belek, zwężanych w środku, z tym że dolna grubsza belka jest skrócona i zwężona. Pod zasadniczym znakiem celowniczym (w formie cienkiego krzyża) znajdują się cztery poziome, pogrubiane dodatkowe znaki celownicze, służące do strzelań na dalsze dystanse. Do sztucera kal. 222 czy 223 Rem., nawet typu light varmint, taka optyka będzie wystarczająca.  Siatka ta pozwala strzelcowi brać poprawkę na siłę wiatru.

 

Krzyż SR6 i SR12

Siatka celownicza typu SR została zaprojektowana specjalnie do polowań i zawodów Hunter Field Target. Pozwala ona na nanoszenie szybkich poprawek bez konieczności regulacji krzyża. Jest to możliwe dzięki podziałkom wskazującym punkty padania pocisków w zależności od odległości celu oraz siły wiatru.

Co oczywiste, wartości te są różne w zależności od kalibru karabinka i energii kinetycznej pocisku, ale po skalibrowaniu celownika na karabinku zawsze będą się powtarzać.

Siatka została stworzona przez Nicka Jenkinsa, trzykrotnego Mistrza Świata Field Target, specjalnie z myślą o zawodach HFT, w których nie dopuszcza się dokonywania zmian w ustawieniach celownika. W efekcie eksperymentów i analiz warunków strzelań powstała siatka, której ramiona precyzyjnie wskazują punkty padania pocisków w zależności od panujących warunków mających wpływ na tor lotu pocisku.

Podstawową korzyścią wynikającą z korzystania z celowników z tą siatką jest szybkość i precyzja strzelania na szybko zmieniających się dystansach. Nie wymaga także od strzelca dokonywania żadnych dodatkowych obliczeń, gdyż ramiona krzyża są tak ułożone, aby jeszcze przed oddaniem strzału, strzelec wiedział, w co trafi. Te zalety z pewnością docenią zawodnicy i myśliwi, dla których czas na oddanie strzału nie jest wystarczający na nanoszenie poprawek.

Ilość punktów jest tak dobrana, aby dla stałego przybliżenia strzelec mógł nanieść na przewidywalny punkt trafienia punkt „z siatki”. Takie rozwiązanie pozwala pominąć żmudną procedurę regulacji celownika oraz związane z tym ryzyko rozregulowania przyrządu.

 

Krzyż "Mil-Dot "

Krzyż Mil-Dot - najbardziej złożony krzyż w lunetach celowniczych. Na cienkich częściach ramion krzyża umieszczono w odstępach (zwykle 3 lub 5 MOA) kropki ułatwiające nanoszenie poprawek w pionie i w poziomie. Jest to krzyż stosowany w broni pneumatycznej przez strzelców Field Target, gdyż pozwala szybko i bardzo precyzyjnie nanosić poprawki na odległość i znios (poprawkę na wiatr). Siatka Mil-Dot jest aktualnie najczęściej używaną siatką przez większość formacji snajperskich na świecie. W przypadku wiatrówek, jest to jedna z najlepszych siatek dla kogoś, kto naprawdę poważnie traktuje strzelanie (szczególnie z silnej broni PCP lub o stałej lufie).

 

Krzyż MAP

 

 

Diagram: 

M.A.P. (Multiple Aim Point) to kolejna propozycja zaprojektowana przez Nicka Jenkinsona (trzykrotny Mistrz Świata FT) dla precyzyjnego strzelania do celów z uwzględnieniem przeniesienia względem różnych poziomów oraz siły wiatru. Punkty naniesione na „włosy” siatki pozwalają dokładnie namierzyć cel. Siatka celownika eliminuje przypadkowość trafienia. Wymaga jednak od strzelca już dużego doświadczenia, aby mógł on w pełni wykorzystać zalety tego rodzaju krzyża celowniczego. Oczywiście w przypadku tak dokładnej siatki powinno używać się tego samego rodzaju amunicji, o tej samej wadze co podczas przystrzelania. Tylko wtedy spełni ona pokładane w niej oczekiwania.

MCZ od nazwiska jej twórcy – Marka Czerwińskiego – i pozwala zarówno na ocenę odległości do obiektu jak i wprowadzanie korekty na zniżenie czy przewyższenie toru lotu pocisku.

Siatka – SWD

Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane rodzaje krzyży w lunetach:


1. Krzyż Duplex (nazywany także "30/30") składa się z czterech grubych ramion przechodzących w środku krzyża w cienkie "włosy". Krzyż ten umożliwia bardzo precyzyjne celowanie do wszelkiego rodzaju celów i w każdych warunkach oświetlenia. Z uwagi na to, iż przypomina krzyż stosowany przez wojskowych snajperów, nie jest zbyt popularny w konserwatywnych kręgach myśliwskich w Europie. Za to znani z praktycznego podejścia do strzelectwa Amerykanie stosują ten krzyż do wszelkich odmian strzelania i jest to bodaj najpopularniejszy krzyż spotykany w lunetach w USA. Umożliwia zarówno strzelanie precyzyjne (cienkie włosy w centrum krzyża) jak też szybkie, instynktowne strzelanie w każdych warunkach pogodowych i oświetleniowych (pomagają w tym grube ramiona główne). Druga nazwa, krzyż "30/30" bierze się stąd, iż krzyż jest tak skonstruowany aby dystans pomiędzy końcami grubych części ramion wynosił w tym krzyżu 30 cali na dystansie 100 jardów (najczęściej przy standardowym przybliżeniu 4 razy). Jest to jeden z najlepszych krzyży ogólnego przeznaczenia.



2.Krzyż "Mil-Dot IR"
Krzyż Mil-Dot - najbardziej złożony krzyż w lunetach celowniczych. Na cienkich częściach ramion krzyża umieszczono w odstępach (zwykle 3 lub5 MOA) kropki ułatwiające nanoszenie poprawek w pionie i w poziomie. Jest to krzyż stosowany w broni pneumatycznej przez snajperów oraz do strzelania na duże odległości np. na 250 m, gdyż pozwala szybko i bardzo precyzyjnie nanosić poprawki na odległość i na wiatr. Siatka Mil-Dot jest aktualnie najczęściej używaną siatką przez większość formacji snajperskich na świecie. W przypadku wiatrówek, jest to jedna z najlepszych siatek dla kogoś, kto naprawdę poważnie traktuje strzelanie (szczególnie z silnej broni PCP lub o stałej lufie).

3. Siatka nr 1
Jest to jedna z najstarszych siatek celowniczych, która najpierw wykorzystywana była przez snajperów, a dopiero później trafiła do celowników myśliwskich. Składa się z jednej pionowej belki zakończonej grotem o kacie rozwarcia 90 stopni i dwóch prostopadłych poziomych belek. Grot pionowej belki ułożony jest tak, że jego szczyt znajduje się na wysokości górnych krawędzi belek poziomych, natomiast jego boki kończą się w środku ich szerokości.


4.  Siatka Celownicza to najbardziej złożony krzyż w lunetach celowniczych. Na cienkich częściach ramion krzyża umieszczono w odstępach (zwykle 3 lub5 MOA) kropki ułatwiające nanoszenie poprawek w pionie i w poziomie. Jest to krzyż stosowany w broni pneumatycznej przez snajperów oraz do strzelania na duże odległości np. na 250 m, gdyż pozwala szybko i bardzo precyzyjnie nanosić poprawki na odległość i  na wiatr. Siatka Mil-Dot jest aktualnie najczęściej używaną siatką przez większość formacji snajperskich na świecie. W przypadku wiatrówek, jest to jedna z najlepszych siatek dla kogoś, kto naprawdę poważnie traktuje strzelanie (szczególnie z silnej broni PCP lub o stałej lufie).


5. Siatka nr 2
Dość prosta w budowie siatka. Zbudowana z poziomej cienkiej nici stykająca się z pionową belką zwężającą się ku górze. Jest to krzyż przystosowany do szybkiego namierzania celu znajdującego się w ruchu. Cienka nitka nie zasłania obiektu. Siatka jest zupełnie nieprzydatna w ograniczonych warunkach widoczności.


6.Siatka celownicza ZOS Sports M.A.P.

Siatka M.A.P. (Multiple Aim Point) służy do precyzyjnego strzelania do celów z uwzględnieniem przeniesienie względem różnych poziomów oraz siły wiatru. Punkty naniesione na włosy siatki pozwalają dokładnie namierzyć cel. Siatka celownika eliminuje przypadkowość trafienia. Wymaga jednak od strzelca dużego doświadczenia, aby mógł on w pełni wykorzystać zalety tego rodzaju krzyża celowniczego. Oczywiście w przypadku tak dokładnej siatki powinno używać się tego samego rodzaju amunicji, o tej samej wadze co podczas przystrzelania. Jest to krzyż stosowany w broni pneumatycznej przez snajperów oraz do strzelania na duże odległości gdyż pozwala szybko i bardzo precyzyjnie nanosić poprawki na odległość i  na wiatr.

7. Krzyż Duplex Centre IR

(duplex) składa się z czterech grubych ramion przechodzących w środku krzyża w cienkie "włosy". Krzyż ten umożliwia bardzo precyzyjne celowanie do wszelkiego rodzaju celów i w każdych warunkach oświetlenia. Jest to krzyż bardzo często stosowany w lunetach wiatrówkowych i umożliwia zarówno strzelanie precyzyjne (cienkie włosy w centrum krzyża) jak też szybkie, instynktowne strzelanie w każdych warunkach pogodowych i oświetleniowych (pomagają w tym grube ramiona główne i podświetlany środek krzyża).

8. Krzyż SR6 i SR12

Siatka celownicza typu SR została zaprojektowana specjalnie do polowań i zawodów Hunter Field Target. Pozwala ona na nanoszenie szybkich poprawek bez konieczności regulacji krzyża. Jest to możliwe dzięki podziałkom wskazującym punkty padania pocisków w zależności od odległości celu oraz siły wiatru


9. Krzyż "niemiecki 4A"

Krzyż "niemiecki 4A", to układ trzech grubych belek. W odróżnieniu od klasycznego krzyża niemieckiego pionowa belka nie jest zakończona szpicem, ale podobnie jak belki boczne, mocno odcięta.
Krzyż niemiecki i krzyż niemiecki 4A często posiadają podświetlanie, w postaci punktu umieszczonego centralnie.

Do czego będziesz używać celownika

Jest to bardzo dobre pytanie. Zwłaszcza dla ludzi, którzy albo używali lunetek przez krótki czas albo nie używali w ogóle. To jak chcesz używać lunetki powinno wpłynąć na wiele rzeczy. Na początku powiem o powiększeniu.
Celownik ogólnego zastosowania cztero- lub sześciokrotnego powiększenia (4x lub 6x) idealny jest to strzelania ogólnego. Obraz widziany przez lunetkę tego typu jest zawsze jasny i duży. Nie występuje również tzw. "black out" (utrata obrazu) podczas lekkiego poruszania głową. Soczewka obiektywu może mieć 32 mm a celownik wciąż będzie bardzo jasny.

Zmienne powiększenie
Celowniki o zmiennym powiększeniu są dużo popularniejsze niż celowniki o stałym powiększeniu. Do strzelania ogólnego celownik 3-9x ma dobry użyteczny zasięg i dobrą 32mm soczewkę, która umożliwia przechodzenie dużej ilości światła. Soczewka 40mm jest jeszcze lepsza. Większe niż 40mm dają tak małą poprawę, że wcale nie muszą być warte dodatkowych kosztów i problemów z montażem.
20 lat temu lunety były tak prymitywne, że zmienne przybliżenie dawało powody do zmartwień, teraz jednak zmienne powiększenie jest twarde i użyteczne jak wszystko inne. Cena jest praktycznie taka sama jak celowników ze stałym przybliżeniem, tak więc jeśli nie jesteś pewien jakiego przybliżenia potrzebujesz to polecam kupić celownik z regulacją przybliżenia.
Jeśli naprawdę potrzebujesz dużego przybliżenia przy celowniku ogólnego przeznaczenia możesz rozważyć celownik 3-12x albo 4-12x. Trochę więcej mocy niż to i celownik przestaje nadawać się do ogólnego przeznaczenia, a zaczyna być wyspecjalizowany. 32mm soczewka przy przybliżeniu powyżej 9x staje się ciemna i zamglona, tak więc 40mm soczewka jest najlepsza jeśli przybliżenie wzrasta do 12x. Pamiętaj, że gdy średnica soczewki obiektywu wzrasta, wzrasta również średnica osłony soczewki co może prowadzić do problemów z montażem.

Jaki rozmiar tubusu
Tubusy lunetek występują w różnych średnicach. Najpopularniejsze są tubusy 25mm i 30mm. 25mm są bardziej pospolite, a większe 30mm zarezerwowane są dla celowników, które wymagają by większa ilość światła przechodziła przez tubus. Zwyczajny celownik (taki, który nie jest noktowizorem) nie powiększa światła. Właściwie mała ilość światła, która próbuje przejść przez celownik jest absorbowana przez soczewki - to co widać przez okular posiada mniej światła niż to co wpadło przez soczewkę obiektywu. Powiększenie i dodatkowe soczewki zabierają światło. Duże soczewki obiektywu i większe tubusy zwiększają transmisje światła ponieważ soczewki w środku celownika też mogą być większe. Celowniki o tubusie 30mm dobre są kiedy strzela się przy małej ilości światła.

Specyficzne przeznaczenia celowników
Field Target (FT) wymaga potężnego celownika jeśli planujesz współzawodniczyć na najwyższych poziomach. Aby określić odległość używając regulacji paralaksy celownika wymagać będzie przynajmniej 40x aby skutecznie strzelać na ok 50m. Tak więc nie używaj nic poniżej 8-32x z 56mm soczewką obiektywu i 30mm tubusem jeśli chcesz wygrać.
Wiatrówkowi strzelcy sylwetkowi używają mocnych celowników. Strzelcy pistoletowi używają celowników karabinowych w klasie Nieograniczonej Stojącej i klasie Nieograniczonej. Nie potrzebują przybliżenia takiego jak strzelcy FT, jednak używają większych przybliżeń niż strzelcy ogólni. Strzelcy pistoletowi w klasie Nieograniczonej Stojącej trzymają się celownika tak samo jak wiatrówki i trzymają celownik bardzo blisko oka kiedy strzelają.

Jak wysoko powinien być celownik
Jak wysoko chcesz by był twój montaż? Są dwie kwestie odnośnie wysokości lunetki. Pierwszą jest ustawienie wyjściowej źrenicy (światła, które wychodzi z tyłu celownika i pozwala zobaczyć cel i krzyż celowniczy) na poziomie twojego oka., a drugą ustawienie celownika ponad częściami wiatrówki.

Dopasowanie do oka
Najlepiej aby twoja wiatrówka podczas przykładania do ramienia idealnie zgrywała celownik z okiem. Powiedziałem najlepiej ponieważ zdarza się to rzadko. Chcesz zbliżyć się do ideału jak to tylko możliwe, tak aby paralaksę w zależności od różnych ustawień oka zmniejszyć do minimum. Przy niektórych karabinkach wymaga to montażu średniej wysokości, przy innych wysokiego. W niektórych natomiast będzie potrzebny montaż ultra wysoki (najczęściej wbudowany w karabinek). Zwykle wysokość baki policzkowej pomaga w ustaleniu jakiego montażu trzeba będzie użyć, jednak kolba z prostą linią (np. z niedużym spadkiem od chwytu pistoletowego do stopki) może cię zmylić byś myślał, że możesz zamontować niższy montaż niż rzeczywiście powinieneś. Musiałbyś pewien okres przeżyć z karabinkiem, zanim poznałbyś jakie ustawienie jest dla ciebie najlepsze.

Dopasowanie do wiatrówki
Oczywiście, montaż celownika musi być odpowiednio wysoki aby obejmy mogły być zaciśnięte wokół tubusa. Celowniki, które mają duże soczewki obiektywu będą wymagały wyższych montaży, wiatrówki z potrzebą naciągania (większość wiatrówek sprężynowych) też będą potrzebowały wyższych montaży. Długość celownika również ma znaczenie. Jeśli jest wystarczająco krótki to nie przeszkodzi w ładowaniu.

Wady wysokiego montażu
Im wyżej zamontujesz celownik tym większy będzie efekt skosu. Ponieważ lunetka ma taki duży prześwit każda zmiana kąta będzie powiększona. Niektórzy strzelcy wierzą, że niższy celownik pomaga spłaszczyć trajektorię. To prawda, jednak różnica nie jest na tyle duża by brać ją pod uwagę. Jest to kwestią osobistą, musisz zdecydować co jest ważne dla twojego stylu strzelania.



Zaczynając z celownikiem
Chcesz aby twój celownik był wodoodporny i wypełniony azotem. Wiele celowników ma te cechy jednak nie wszystkie. Tańsze celowniki sprzedawane w promocjach i tanie celowniki dostępne poprzez niektórych internetowych sprzedawców mogą mieć jedną z tych cech lub w ogóle żadnej. Jeśli nie strzelasz tylko w pomieszczeniach, twój celownik na pewno zmoknie prędzej czy później. Widziałem strzelców, którzy przerywali w środku zawodów ponieważ ich celownik zaparował od środka i stał się bezużyteczny. Kolejną rzeczą jaką chcesz w celowniku jest silna sprężyna regulatora. Kiedy zwiększasz bardzo wysoko lub bardzo daleko na prawo, sprężyna, która pcha z przeciwka luzuje się, i w niektórych celownikach zaczyna się poruszać, powodując przesunięcie punktu regulacji. Jeśli czujesz, że śruby regulacyjne idą miękko w górę lub w prawo skali regulacji, staraj się omijać tą część skali.

Krzyże
Do strzelania sylwetkowego potrzeba krzyża podwójnego (duplex). Żaden inny nie sprawdzi się tak dobrze na nierównym tle drzew i traw. Jeśli strzelanie ma niskie tempo, celownik tzw. mil-dot będzie równie użyteczny co duplex. Oba celowniki dają wiele punktów celowania. Celowniki proste (gołe) nie nadają się do strzelania sylwetkowego, poza sytuacjami gdy strzelamy na bardzo daleki zasięg. Krzyże mil-dot są bardzo popularne i mogą być przystosowane do wielu rodzajów strzelania. Mogą przy celowaniu w wietrze, i przy strzelaniu na dalsze dystanse. Zapomnij jednak o określaniu dystansu za pomocą takiego celownika. Formuła jest złożona i trwa dużo czasu. Środki niektórych krzyży mil-dot, są gołymi krzyżami dla precyzyjnego celowania. Jest wiele różnych rodzajów krzyży, jednak nie są one tak użyteczne jak te trzy. Niektóre krzyże wyglądają jak plan lądowania airbusa i są tak dezorientujące, że nie oferują realnego pożytku poza tym dla ciekawych.

Podświetlane krzyże
Podświetlenie krzyża jest świetne dla każdego kto traci widok krzyża na tle podłoża. Zanim zdecydujesz, musisz wiedzieć, że są dwa różne rodzaje podświetlenia. Pierwszy rodzaj odbija krzyż i jest najjaśniejszy. Jest to najczęściej spotykany typ podświetlanego krzyża, i cały krzyż jest podświetlony w tym samym czasie. Drugi typ jest bardziej subtelny i nie tak jasny. Jest to krzyż, w którym tylko środek jest podświetlony. Nie ma tu starty wizji w nocy, jednak trzeba być w bardzo ciemnym otoczeniu by go zobaczyć. Kluczem do tego typu podświetlenia jest krzyż ryty w szkle. Kiedy podświetlenie jest wyłączone krzyż jest czarny, tak samo jak w zwykłych celownikach. Niczego się nie traci posiadając podświetlenie, jednak jest to bezużyteczne do strzelania ogólnego. Nie kupiłbym celownika podświetlanego dopóki naprawdę nie miałbym ku temu potrzeby, albo celownik, który byś chciał miałby go w standardzie.

Regulowane obiektywy
Regulowany obiektyw (Adjustable Objective - AO) służy do korekcji pralaksy, mimo, że większość strzelców myśli, że służy do regulacji ostrości. Kiedy ustawiasz obiektyw (lub koło boczne), cel staje się ostry w pewnym punkcie. W tym punkcie, jest tak mało paralaksy jak to tylko mozliwe i nie powinno to wpływać na strzał tak długo jak twoje oko ustawia się cały czas w tym samym punkcie. AO jest niesamowicie przydatne i powinno być zamawiane razem z celownikiem. Koszt jest minimalny i tylko naprawdę tanie celowniki z bardzo małym przybliżeniem go nie posiadają.

Koło boczne
Wyjaśnijmy sobie coś. Koło boczne bezpośrednio odnosi się do korekty paralaksy, która przeniesiona została z dzwona obiektywu na lewą stronę wieżyczki lunetki dla pewności. Koło boczne bardzo ułatwia regulację ponieważ nie trzeba sięgać daleko aby zmienić ustawienia. Jest to przydatny dodatek.

Śruby regulacji powrotu do zera
Niektóre śruby celownika mogą być odblokowane i ich skale przesunięte do jakiegokolwiek punktu wybranego przez strzelca. Karabinek może zostać skalibrowany, potem śruby regulacyjne mogą być ustawione na zero numeryczne na skali regulacji. Cecha ta przyda się ostrożnym strzelcom, którzy dokumentują wszystko na temat ich karabinków i celowników. Dla tych, którzy tego nie robią, nie ma nic bardziej mylącego niż śruby regulacyjne powrotu do zera, jeśli zostaną poruszone, ponieważ zapomnisz jakie było ustawienie początkowe. Funkcja powrotu do zera (zwane również blokowaniem zera) przydaje się strzelcom, którzy prowadzą notatki. Większość strzelców ich nie potrzebuje.

Regulowane przybliżenie
Kiedyś regulowane przybliżenie było złą rzeczą, jednak aktualnie jest bardzo dobrą. Ciężko kupić celownik bez regulowanego przybliżenia i możesz być pewien, że wszystkie problemy zostały wyeliminowane. Możesz używać jednego ustawienia przez większość czasu, albo możesz ustawić przybliżenie by znaleźć cel a potem przybliżyć aby celnie strzelić. Jeśli kupisz celownik regulowany, kup taki, w którym przybliżenie może być wystarczająco małe. Duże przybliżenie może sprawić, że cel będzie wydawał się zamglony, albo zabłocony, jednak mniejsze przybliżenie może sprawić, że będzie bardziej kanciasty. Celowniki, które schodzą tylko do 8x przeznaczone są do field target albo do strzelania z podpórki. To jest o wiele za dużo do wielu strzałów w polu. Według mnie najlepszym celownikiem regulowanym jest 4-16x, a zaraz za nim 3-12x.

Kalibracja celownika
Kalibracja celownika może być przerażająca dla wielu strzelców z powodu wszystkich technicznych pytań, duży procent strzelców zmaga się z problematycznymi celownikami. Wiele problemów może być spowodowanych faktem, że nie zostały dobrze skalibrowane. Możesz wybrać dowolny dystans by skalibrować swój celownik, tak więc co mogę powiedzieć? Po prostu - Tak, możesz wybrać dowolny dystans do kalibracji, jednak nie spodoba ci się strzelanie poza kilkoma ograniczonymi dystansami. Będziesz sfrustrowany jeśli skalibrujesz na wszystkich innych dystansach. Twoja wiatrówka strzela niżej na wszystkich dystansach ponieważ tak została skalibrowana lunetka. Jeśli chcesz by twój samochód zatrzymał się na dystansie 20 metrów od wciśnięcia hamulca, nie wciskaj go przy prędkości 100 km/h! Prawa fizyki są bardziej niewybaczalne niż prawa ludzkie. Kiedy śrut opuszcza lufę, natychmiastowo zaczyna opadać ku ziemi. Nie wznosi się ponad lufę a potem opada, jak to pokazują rysunki. Opada natychmiastowo w takim samym tempie jak śrut upuszczony z takiej samej wysokości jak lufa. Jeśli lufa jest równoległa do ziemi i wystrzelony i zrzucony śrut startują w tym samym czasie, oba uderzą w ziemię w tym samym czasie. Śrut wystrzelony przeleci pewien dystans z karabinka z powodu jego prędkości. Aby skompensować opad śrutu podczas kalibracji, ustawiamy nasze celowniki troszkę w stronę ziemi, tak aby wylatujący śrut sprawiał wrażenie wznosić się ponad linię strzału. Dlatego mówimy o dwóch dystansach, na których śrut będzie idealnie w środku krzyża. To tutaj wchodzi w grę fizyka. Te dwa dystanse zależne są od prędkości śruty i od stopnia w jakim spowalniają z powodu oporu powietrza. Podczas gdy współczesne wiatrówki strzelają bardzo podobnie ( 230 - 270 m/s ) a większość śrutów jest tak podobna, wybór punktów celowania jest ograniczony - oczywiście jeśli chcesz dwa punkty celowania. Jeśli nalegasz aby kalibrować na dystansie 35 metrów, proszę bardzo. Jednak nie pytaj dlaczego śrut strzela niżej na wszystkich innych dystansach. Wybrałeś miejsce w krzywiźnie trajektorii gdzie ma to miejsce. Właściwie dało wachlarz prędkości, jest mały zasięg dystansów, oscylujący wokół 30 - 40 metrów.

Jak optycznie wyzerować celownik
Aby mieć jak najlepsze osiągi podczas korzystania z celownika optycznego, jego śruby regulacyjne muszą być w optymalnym zasięgu, który jest bardzo blisko optycznego środka lunety.

Czym jest optyczny środek celownika
Optyczny środek odnosi się do krzyża i pola widzenia. Optycznie wycentrowany pokazuje zero ruchów krzyża przy odległym tle kiedy tubus zostanie obrócony od 360 stopni. Teoretycznie jest to możliwe do osiągnięcia, jednak nigdy czegoś takiego nie widziałem. Najlepsze co widziałem to krzyż, który porusza się około 6mm przy celu oddalonym o ok 20 metrów w czasie obrotu tubusa o 360 stopni.

Użycie pudełka zamiast karabinka by optycznie wycentrować celownik
Przypuszczam, że mógłbyś obracać lunetkę w obejmach po uprzednim odkręceniu górnych obejm. Jednak sadzę, że inna metoda jest bardziej praktyczna. Używając małego pudełka z wyciętymi dwoma V - kształtnymi otworami postawionego na ławce strzeleckiej należy położyć w otworach lunetę. Gdy celownik ustawiony jest na cel (który jest w odległości 20 metrów), spójrz przez celownik i postaw kropkę albo inny znak na tarczy najbliżej środka krzyża jak to tylko możliwe. Dobrze mieć wtedy kogoś do pomocy. Jedna osoba patrzy przez celownik podczas gdy druga zaznacza miejsce na tarczy. Obracaj lunetkę o 360 stopni i patrz jak środek krzyża porusza się względem zaznaczonego punktu. Prawdopodobnie na początku będzie kilku centymetrowa rozbieżność. Znajdź, którą śrubę regulacyjną musisz poruszyć i wprowadzaj poprawki aby zredukować ruchy krzyża na celu. Zwykle trwa to trochę czasu. Zajmuje to od ok. 45 min do nawet 2 godzin. Pamiętaj, jest prawie nie możliwe aby usunąć ostatecznie delikatne ruchy z krzyża. Zarówno śruby wiatru jak i wzniesienia będą prawdopodobnie potrzebować pewnych regulacji. Nie myśl, że możesz liczyć kliknięcia regulacji pomiędzy ściśnięciem, a kompletnym zluzowaniem sprężyny i przejść do pozycji środkowej. Brzmi to dobrze jednak nigdy nie działa w ten sposób. Centrum optyczne jest bardziej precyzyjne niż środek regulacji kliknięć. Gdy celownik jest już optycznie wycentrowany, najlepiej umieścić go w regulowanym montażu i użyć regulacji aby ustawić na zero celownik i karabin. Gdy już wyzerowałeś, wciąż będziesz miał możliwy cały wachlarz ustawień.

Czy optyczne centrowanie jest konieczne
Absolutnie nie. Możesz po prostu zamontować celownik i używać go bez przechodzenia przez cały ten proces. Jednak, jeśli twój celownik starci możliwość dalszej regulacji, albo kiedy zobaczysz, że na bliskim dystansie strzelasz w prawą stronę celu a w lewą stronę na dużym dystansie, centrowanie rozwiąże problem.

Co oznacza AO i dlaczego powinieneś się przejmować

AO (Adjustable Objective) znaczy Regulowany obiektyw. Określenie to samo w sobie nic nie znaczy, jednak kiedy najwcześniejsze celowniki z regulacją paralaksy miały tą regulację umieszczoną w obrotowym dzwonie obiektywu, określenie to przyjęło się.

Co Cię to obchodzi
Wiemy, iż AO znaczy, że celownik posiada regulację paralaksy, jednak co to jest? Krzyż w celowniku jest bliżej oka niż cel. Jeśli nie umieścisz oka za każdym razem w tym samym miejscu kiedy patrzysz przez celownik, krzyż sprawia wrażenie jakby się poruszył w perspektywie celu. To trochę poruszy punkt uderzenia śrutu, co oznacza mniejszą celność. Celowniki do broni palnej zwykle mają paralaksę ustawioną na pewnym dystansie, np 100 albo 150 metrów. Na którejkolwiek ustawionej fabrycznie odległości powinno być jak najmniej paralaksy jak to tylko możliwe (w optycznym celowniku nigdy do końca nie pozbędziesz się paralaksy). Strzelcy wiatrówkowi dążą do celności o jakiej inni strzelcy mogą tylko śnić. Chcemy trafić w połowę średnicy śrutu na dystansie 30 metrów. Strzelający z broni palnej zwykle nie strzelają z tak małej odległości, i nie zależy im na wstrzeleniu się w cel średnicy 0,22 cm. Działanie paralaksy widać najlepiej na bliskich dystansach. W latach 90, wielu dobrych producentów celowników optycznych umieszczało pokrętło regulacji paralaksy na lunetkach. Strzelec patrzył przez okular i obracał obiektyw do czasu aż cel stał się tak ostry i wyraźny jak to tylko możliwe. Kiedy to się stało, błąd pralaksy został zredukowany najbardziej jak to możliwe dla konkretnego celu.

Korekta paralaksy oznacza również określanie odległości.
Jak się okazuje, kiedy celownik ustawia paralaksę na podanym dystansie, to również nastawia obraz na jak najlepszą ostrość. Nie zauważysz tego na dystansie 150 metrów ponieważ obraz jest zbyt mały i zbyt trudno zobaczyć detale, jednak na dystansie 30 metrów stają się bardzo wyraźne. Nie tak dawno, strzelcy wiatrówkowi zauważyli, że mogą obracać pierścień regulacji paralaksy do czasu, aż cel stał się ostry a potem odczytać dystans do celu na pierścieniu paralaksy. Momentalne określenie odległości. Informacja na temat odległości jest bardzo przydatna dla strzelca, którego śrut może opaść 7,5 cm na dystansie 50 metrów. Wielu strzelców myśli, że właśnie do tego jest AO. Nie są nawet świadomi problemu paralaksy.

Niektóre celowniki do broni palnej mają korekcję paralaksy.
Nie wszyscy strzelcy z broni palnej są tak dokładni jeśli chodzi o umieszczenie pocisku. Taktyczni snajperzy dla przykładu, muszą umieścić pocisk bardzo precyzyjnie, albo nie zrealizują ich celu. Kiedy terrorysta samobójca trzyma palec na spuście bomby, olbrzymie znaczenie ma co się stanie z tym palcem po trafieniu przez pocisk, i do takich misji trenują taktyczni snajperzy. Tak więc firmy optyczne pożyczyły pomysł precyzyjnej korekty paralaksy z celowników wiatrówkowych i zaadaptowały je do celowników snajperskich.

Śruby regulacji bocznego koła.
Konstruktorzy celowników snajperskich pożyczyli jeszcze cos od celowników wiatrówkowych, jednak jeszcze w pełni tego nie rozwinęli. Jest to boczna śruba regulacji paralaksy. Takie umiejscowienie ułatwia regulację paralaksy ponieważ strzelec nie musi sięgać aż do końca zwykle bardzo dużego celownika. Śruba regulacyjna jest umieszczona z lewej strony wieżyczki, naprzeciw śruby regulacji w poziomie. Celowniki wiatrówkowe miały tą cechę już we wczesnych latach 90 (dlatego określenie AO nie zawsze jest poprawne) a 10 lat temu strzelcy zaczęli eksperymentować z rozmiarem śruby regulacyjnej.

Większe śruby, albo koła boczne sprawiają, że ustawienia są dużo bardziej precyzyjne.
Poprzez robienie bardzo dużych śrub regulacji, strzelec może umieścić białą taśmę na około pierścienia i napisać liczby tak jakby były mierzone na strzelnicy. Ponieważ koło regulacyjne jest z boku karabinka zamiast na dzwonie obiektywu, może być bardzo duże i wciąż nie będzie przeszkadzało w strzelaniu. Znaki zrobione na krawędzi koła są tak daleko od siebie, że możliwa jest prawdziwa precyzja.

Odległości nie zawsze są dokładne.
Temperatura oddziałuje na optykę powodując rozciąganie lub kurczenie obrazu. Odkąd optyczna tolerancja mierzona jest w milionowych częściach centymetra, wszystkie zmiany w rozmiarze będą miały wpływ na działanie optyki. W przypadku korekcji paralaksy, skala metrów zmieni się pod wpływem temperatury. Liczba 20 na skali AO może w rzeczywistości reprezentować dzisiaj 19 metrów a w przyszłym tygodniu 23 metry jeśli występują duże wahania temperatury. Zawodnicy FT kompensują tą zmianę poprzez 3 różnokolorowe skale na ich kołach regulacyjnych, jednak nie jest to niezbędne. Jeżeli nie zamierzasz trafić w 1/4 centymetra na dystansie 30 metrów to skala na twoim kole regulacyjnym jest wystarczająca do ogólnego strzelania. Po prostu zrozum, że mierzony dystans nie zawsze będzie dystansem rzeczywistym. Teraz już wiesz na czym polega AO. Nawet jeśli wiele celowników z regulacją paralaksy używa teraz bocznych śrub regulacji to wciąż używa się określenia AO w odniesieniu do wszystkich celowników z regulacją paralaksy.

Czy naprawdę potrzebujesz AO
Właściwie nie, możesz kupić celownik bez AO jeśli nie jest konieczne. Szczerze, możesz używać otwartych przyrządów jeśli nie stać cię na celownik. Jednak jeśli zamierzasz w przyszłości kupić celownik, sugeruję byś wziął pod uwagę oszczędzić trochę więcej i kupić celownik posiadający AO. To znacznie poprawia strzelanie.
W międzyczasie, dopóki nie kupisz celownika z AO, oto co powinieneś zrobić. Trenuj ustawianie karabinka za każdym razem w ten sam sposób, tak aby twoja twarz dotykała tego samego miejsca za każdym razem, strzał za strzałem. Zredukujesz jakikolwiek błąd paralaksy twojego celownika podczas osiągania jak najlepszej celności w każdych warunkach. Najważniejsze by trzymać karabinek za każdym razem w ten sam sposób.

Mierzenie odległości przy użyciu krzyża

Są dwa sposoby pomiaru przy pomocy celownika optycznego
1. prostszy i mniej dokładny w celownikach z podziałką jak w SWD albo G36K. Masz krzywą za pomocą której mierzysz odległość do celu o wysokości przeciętnego człowieka (o ile pamiętam w PSO-1 było to 1,70 m) - przykładasz miarkę do człowieka i z miarki odczytujesz odległość.
2. tzw. siatka Mildot. Najlepiej poszukaj tego hasła w Googlu - mocno w pzygliżeniu - siatka celownicza jest podobna do tego co pokazałeć - linie celownika z kropkami. AFAIK kropka ma średnicę 1/4 MOA (Minute of angle), odstępy między kropkami 3/4 MOA. Znając te odległości z prostych równań trygonometrycznych obliczasz odległość od celu o znanych wymiarach - słupy telegraficzne, okna, człowiek, samochód itp.

Zacznę nieco nietypowo. Z racji tego, iż mało tu postów nt broni, amunicji, etc., chciałbym kolejno rozwijać te tematy –choć myślę, że mało komu będzie to przydatne. Ale może się przydać... kiedyś. W moim pierwszym poście chciałbym przedstawić dość trudny temat – a wydawało by się, że prosty, bo dotyczący celowania – mianowicie, odpowiednie korzystanie z siatki MilDot.Lunetę jak wiadomo stanowi metalowa (czasem z tworzywa sztucznego) rurka, wyposażona w 2 lub więcej szkieł. Większość lunet ma możliwość zmiany ostrości dla danej odległości do celu oraz powiększenia. Powiększenie zmieniamy za pomocą szkła mniejszego – tego bliżej oka (okularu). Najpopularniejsze są lunety o powiększeniu 3-9x. Zmieniając położenie drugiego szkła (obiektywu, tego grubszego) zmieniamy nastawę ostrości. Lunety oznacza się w następujący sposób – np. 3-9 x 50, 4 x 32. Co to oznacza? W pierwszym przypadku luneta ma regulowane powiększenie 3 – 9x a średnica obiektywu wynosi 50 mm, natomiast drugi – powiększenie stałe 4x o średnicy obiektywu 32 mm. To, jaką wielkość ma obiektyw ma dość duże znaczenie – daje nam to informację, ile np. dociera światła do oka strzelca oraz jakiej szerokości kąta możemy się spodziewać, patrząc przez nią. Jak wygląda sprawa powiększenia - dla np. odległości 100m? Obiekt widziany przez lunetę o powiększeniu przyjmijmy 5x, będzie takich rozmiarów, jakich byśmy widzieli go z odległości 20m (100/5 = 20). Istnieje jeszcze wiele funkcji i własności lunety, jak np. powłoki anty refleksyjne, sprawność zmierzchowa, itp. Jeśli ktoś będzie chciał mogę mu to wszystko wyjaśnić, lecz zamierzeniem tego postu jest objaśnienie "działania" krzyża MilDot oraz użycia go w praktyce - mierzenie odległości. Większość ze współczesnych lunet jest wyposażona w siatkę MilDot – czyli krzyż, który jest wyposażony w kilka punktów, które pomagają w nanoszeniu poprawek, lecz nie tylko (niestety temat ten jest bardzo szeroki i omówię go przy innej okazji). Podstawowy krzyż Mil Dot składa się z 2 prostopadłych linii, których końcówki są pogrubione, a od miejsca skrzyżowania linii wychodzą w każde strony po 5 punktów (licząc ze środkowym). Odległości pomiędzy nimi są znormalizowane (niestety, bardzo różne - największą różnicę widać w wersjach USM, gdzie punkty są rozciągnięte)i można sobie doczytać, o jakiej dokładnie różnicy na danej odległości mówią te punkty. Tematu tego nie będę rozwijał, gdyż nas to nie dotyczy i to nie będzie nam (póki co) potrzebne.

Luneta Hawke Eclipse 3-9 x 50 IR zamontowana na karabinku Crosman Quest

Mierznie odległości

Siatka MilDot jest przystosowana do mierzenia odległości danego obiektu, pod warunkiem, iż znamy przybliżoną wartość w metrach danego obiektu, którego to chcemy znać odległość. Im ten wymiar jest dokładniejszy, tym dokładniejszy będzie nasz wynik. Trzeba jednak, jeśli nie umiemy "na oko" ocenić wymiarów podstawowych jednostek, podam tu kilka najpopularniejszych :

- człowiek – przyjmuje się średnio wartość 1,8 m.
- autobus – 2,5 – 3 m.
- standardowa beczka blaszana - ok. 1 m.
- rozstaw kół cywilnego samochodu – ok. 1,5 m.

Znając więc wysokości danego obiektu jesteśmy już w połowie drogi do wyznaczenia odległości obiektu. Drugą sprawą jest powiększenie. Większość lunet służących do strzelań dalekodystansowych ma zapewne regulowane powiększenie, najczęściej 3-9x lub 4-12x. Najważniejsze, co trzeba zapamiętać, to to, iż do pomiarów potrzebujemy wielokrotność setną naszego powiększenia (czyli aktualnie nastawione powiększenie należy pomnożyć przez 100 – np. 3x – 3*100=300, 10x – 10*100 = 1000, itd). Gdy mamy już te 2 podstawowe informacje, jesteśmy już u samego końca wyliczenia odległości. Pozostaje jeszcze tylko wyciągnięcie informacji, na ile punktów siatki jest wysoki dany obiekt.
Wzór jest następujący:

wysokość obiektu [m] x setna wielokrotność powiększenia
--------------------------------------------------------
ilość punktów siatki

Widok przez lunetę HE, na siatkę MilDot.

Dla przykładu, podam pewien przykład.
(Luneta o powiększeniu 7x, cel – człowiek, wysokość w punktach – 1,5)
Najpierw mnożymy wartość wysokości człowieka przez wielokrotność powiększenia. Tak więc:
1,8m x 700 = 1260
Po czym dzielimy nasz wynik przez ilość punktów:
1260/1,5 = 840
Możemy powiedzieć, że nasz cel znajduje się ~840m od nas.
Proste, prawda?

Tak więc jak widać użycie MilDot do mierzenia odległości nie jest sprawą trudną. Powyższy materiał jest jednak moim własnym opracowaniem, powstałym w wyniku praktycznego używania takiej lunety. Być może jest coś, co może nie pasować w tym tekście, jednak ta metoda jest jak najbardziej "funkcjonującą" - lecz uczulam, że wszytko zależy od lunety. Kiedyś, gdy będę miał trochę czasu, opracuję jeszcze dokładnie jak brać poprawki na odległość, na wiatr, itp. Nie chcę tego pchać w ten temat, gdyż jest to ogrom materiału. Póki co, w kolejnym poście opiszę dokładnie zamki broni palnych - sposoby ryglowania, zasady działania - ogólnie mówiąc - "co i jak".

Artykuł o precyzyjnych siatkach Ballistic

Siatki precyzyjne Ballistic

MAREK CZERWINSKI


Siatki celownicze Ballistic Plex oraz Ballistic Mil-Dot są bardzo popularne w Stanach Zjednoczonych i wraz z lunetami z tamtego rynku (Burris, Pentax) trafiają do naszych myśliwych. To dobrze, bowiem w rękach przeszkolonego strzelca sprawują się perfekcyjnie.


BP - dla typowego myśliwego
Precyzyjna siatka Ballistic Plex (BP) zasługuje na szczególną uwagę, jest bowiem prosta w obsłudze i przez to stosunkowo przyjazna dla myśliwego. Składa się z trzech średnio grubych grotów - ułożonych odwrotnie niż w popularnej „jedynce", gdyż prócz dwóch horyzontalnych mamy grot górny - oraz czwartego, dolnego grotu, sporo krótszego od pozostałych. Ku środkowi i w dół - do skróconej belki - idą dwie przecinające się, cienkie nici. Poniżej krzyża zasadniczego znajdują się trzy krótkie znaczniki horyzontalne tej samej długości, odpowiadające dalszym odległościom strzelania.
Celowanie przy pomocy dodatkowych znaków celowniczych jest łatwe. Do strzelania na 100 jardów przy użyciu pocisków w standardowych kalibrach („zero" ustawiamy w przybliżeniu na 91 m i na taki dystans przystrzeliwujemy broń z optyką) wykorzystujemy główny krzyż. Na 200 jardów (182 m) posługujemy się pierwszym niższym znakiem pod krzyżem, na 300 jardów (273 m) - kolejnym, a na 400 jardów (365 m) - najniższym. Celując na 500 jardów (456 m), wykorzystujemy grot dolnej belki. Odległości między pomocniczymi znakami celowniczymi odpowiadają obniżeniu toru lotu standardowego pocisku o ok. 76 mm na 182 m, 330 mm na 273 m, 734 mm na 365 m oraz 1371 mm na 456 metrów. Co prawda Pentax podaje nieco inne parametry obniżenia niż Burris, ale różnice są kosmetyczne.
W przypadku broni w płaskotorowych kalibrach magnum przystrzeliwujemy broń z głównego krzyża nie na 100, lecz 200 jardów (182 m - lub z przewyższeniem ok. 3 cm na 100 m). Na 300 jardów wykorzystujemy pierwszy dodatkowy znak celowniczy, na 400 - drugi, a na 500 jardów - ostatni. Dolnym grotem posługujemy się przy strzelaniu na 600 jardów, czyli 547 metrów. Znaki dostosowane są do uśrednionych pocisków magnum charakteryzujących się obniżeniem toru lotu 114 mm na 273 m, 457 mm na 365 m, 914 mm na 456 m i 1676 mm na 547 metrów.
Wraz z lunetą powinniśmy dostać instrukcję zawierającą komplet ściągawek dla różnych kalibrów (od 17 HMR po 338 Lapua Magnum, z rzadkimi ultramagnumami włącznie) ze wskazaniem standardowych mas pocisków. Jeżeli nasze pociski mają inną balistykę, a nie posiadamy gotowych wykresów i tabel dla zbliżonych kalibrów, pozostaje sprawdzić empirycznie ustawienia na dalszych dystansach, zrobić ściągawkę i umocować ją np. wewnątrz uchylnej klapy okularu czy z boku kolby. Aby dobrze nam służyła, powinna mieć wygląd siatki celowniczej. Przy znaku głównym zapisujemy dystans przystrzelania, poniżej zaś, przy znakach pomocniczych, odchylenia (np. 300 m: +4 cm, 400 m: -5 centymetrów). Doświadczony strzelec wykona jedną ściągawkę dla paru typów pocisków (np. najlżejszego, typu FMJ na lisa, oraz ciężkiego), zaznaczając różnice kontrastowymi kolorami. Po kilku treningach ustawienia pozostaną w naszej pamięci i coraz rzadziej będziemy zaglądać do ściągawki.
Producenci przyrządów celowniczych często oferują czyste nalepki w kształcie siatki, na których można dokonać takich zapisów.

BMD - dla zawodowego strzelca
Ballistic Mil-Dot (BMD) to pewnym sensie bardziej zaawansowana wersja Ballistic Plex. Na cienkich nitkach, zarówno siatki horyzontalnej, jak i górnej, występują kropki. Poniżej głównego krzyża znajduje się aż pięć znaczników dystansowych (w BP tylko trzy). Ponadto cztery groty w tej siatce są znacznie grubsze niż w Ballistic Plex i równej długości, za to sporo krótsze.
BP umożliwia celowanie w standardowych kalibrach do 500 jardów (456 m). Natomiast z BMD można celować na 700 jardów (638 m). Co więcej, przy użyciu wybitnie płaskotorowych naboi w rodzaju 7,82 Lazzeroni Warbird (pocisk MatchKing 240 granów, powiększenie lunety 17x), da się strzelać i na 1000 jardów (914 m); w tym przypadku korzystamy także z kropek znajdujących się na górnej części siatki, nad krzyżem głównym. Na 100 jardów celujemy z pierwszej kropki, patrząc od góry. Kolejne kropki stanowią punkty celowania na dystansach 300,450 i 580 jardów. Główny krzyż wykorzystujemy na 700 jardów, a kolejne znaki horyzontalne odpowiednio na 730, 780, 840 i 910 oraz 1000 jardów. Dolny grot w BMD da się ponoć wykorzystać w 7,82 Lazzeroni Warbird również do strzałów na pełne 1000 metrów.
Wróćmy jednak na ziemię, czyli do najbardziej popularnych kalibrów. Przykładowo, dla kalibru 223 Rem. z lekkim pociskiem Ballistic Silvertip celujemy na 100 jardów z głównego krzyża. Kolejne, niższe znaczniki służą do strzelania na 200, 300, 400, 465 i 540 jardów. Wierzchołek dolnego grota umożliwia strzał na 620 jardów (565 m).
Moim zdaniem, Ballistic Mil-Dot jest lepszy od poprzednika, słynnego wojskowego Mil-Dota. Krótkie znaczniki horyzontalne pod krzyżem głównym bardziej sprzyjają precyzyjnemu celowaniu niż tłustsze kropki, ponieważ zasłaniają mniejszą powierzchnię punktowego celu.
Przypominam, że przy pomiarze odległości i wnoszeniu poprawek w BMD (tak samo jak w MD) należy postępować ściśle według instrukcji dołączonej do celownika, zgodnie ze wskazanym powiększeniem. Kropka na 100 m zasłania wtedy 2,5 cm; odległość między sąsiednimi kropkami wynosi 10 centymetrów. Jeżeli w BMD cel o szerokości l m zmieści się równo w odstępie między grubszymi belkami, odległość do niego wynosi 100 m, jeśli zmieści się w połowie - 200 m itd.

nie bójmy się siatek precyzyjnych

Generalnie, profesjonalny BMD bardziej przydaje się zawodowym strzelcom z wojska i policji, natomiast BP typowym łowcom. Nasuwa się oczywiście ważne pytanie, czy nasi myśliwi będą chcieli korzystać z siatki typu Ballistic Plex, stosowanej w Pentaxach i Burrisach? I czy któryś z nas pokusi się o wypróbowanie specjalistycznej Ballistic Mil-Dot?
Porównując obie siatki, należy stwierdzić, że BP jest znacznie prostszy w obsłudze od BMD - to niewątpliwie duży plus. System dodatkowych znaczników pod krzyżem głównym jest czytelny praktycznie dla każdego. Minusem BP w porównaniu z BMD jest natomiast trudniejszy pomiar odległości oraz wprowadzanie poprawek na ruch celu i wiatr boczny. Krzyż BP sprawdzi się doskonale np. w górach. Nasze przepisy ograniczają co prawda odległość strzału do 200 m, ale wielu myśliwych wyjeżdża przecież na polowania za granicę. Bez dobrej siatki pozwalającej uwzględnić zniżenie toru lotu pocisku w lunecie byliby oni skazani na posługiwanie się górnym bębnem korekcyjnym, co jest znacznie bardziej skomplikowane i na co często brakuje czasu.
Podświetlony krzyż celowniczy Ballistic Plex jest oznaczany jako LBP (w lunetach Pentax) lub LRS BP (w lunetach Burris). Czerwonym kolorem podświetlone są zaówno centrum siatki, jak i dodatkowe znaki celownicze, co tworzy niejako dużą literę T Ułatwia to strzelanie na dalsze odległości w warunkach nieco gorszej widoczności.
Zwolennikom siatek precyzyjnych, takich jak BMD i BP, przypominam o derywacji. Trzeba ją uwzględniać już na dystansie 300-400 metrów.
Generalnie, nie należy się bać krzyży taktycznych czy yarmintowskich. Siatkę Ballistic Plex polecam nie tylko zapalonym yarminterom, ale także tym, którzy strzelają dużo do zwierzyny grubej, a na lisy polują tylko okazjonalnie. Ballistic Mil-Dot, jako nieco trudniejsza w obsłudze, zainteresuje zapewne przede wszystkim miłośników strzelań do małych celów na bardzo dalekich dystansach.
Jak widać, od czasów starej „jedynki" wiele się w kwestii siatek zmieniło... X

Jak wyregulować i zamontować lunetę

Wybór dobrej lunety to trudne zadanie, jeśli nie posiadamy informacji o tym sprzęcie. Jeśli już udało Nam się wybrać odpowiedni sprzęt do Naszej wiatrówki, pojawia się kolejny problem: jak ją zamontować?

Wstęp

Do zamontowania lunety wymagany jest drugi element - montaż. Niektóre lunety posiadają montaż w komplecie, ale większość ich nie ma. Najczęściej spotykanym rodzajem są montaże, które służą do zamontowania lunety na standardowej szynie celowniczej typu jaskółczy ogon o szerokości 11mm. Obecnie występuje kilka odmian konstrukcyjnych:

• Montaż dwuczęściowy - składa się z dwóch pierścieni dzielonych w płaszczyźnie poziomej. Każdy pierścień jest osobno przykręcany do szyny - są to montaże najtańsze i najpopularniejsze.

• Montaż jednoczęściowy - dolne połówki pierścieni oraz podstawa przykręcana do szyny stanowią integralną całość (wykonane są z tego samego kawałka metalu).

• 

Montowanie lunety na wiatrówce 

1. W pierwszej kolejności należy rozładować wiatrówkę. Do prawidłowego montażu będzie potrzebna: czysta szmatka bawełniana, oliwka do broni, montaż lunety, luneta i klucze imbusowe (zazwyczaj znajdują się razem w komplecie z montażem). Przed przystąpieniem do dalszych czynności należy wytrzeć szmatką bardzo dokładnie szynę, na której będzie mocowany celownik, a szczególnie frezy. Pozostawienie tam oliwki może utrudnić zaciśnięcie celownika odpowiednio mocno.

2. Na samym początku należy rozkręcić montaż (górne części uchwytu do mocowania lunety na razie odkładamy), poluzować spinające go śruby i założyć montaż na nafrezowaną szynę. W przypadku montażu jednoczęściowego wystarczy jego mocne dokręcenie do broni, ale oczywiście tak, aby nie zerwać gwintu. W przypadku montażu dwuczęściowego najpierw przykręcamy tylni moduł, a następnie przednią część, zachowując odstęp 10 do 12 cm między uchwytami (w zależności od wielkości celownika). 

3. Aby ustawić ostrość celownika należy popatrzeć z bliska przez celownik (oko powinno znajdować się w odległości od 5 do 10 cm w zależności od celownika) na białą powierzchnię i kręcić okularem do momentu uzyskania ostrego krzyża.

4. Następnie kładziemy lunetę na montaż (zwracając uwagę, aby właściwie umieścić lunetę - okularem do oka strzelca), zakładamy górne elementy i lekko je skręcamy (na tyle lekko, żeby można było swobodnie nim poruszać i obracać nie rysując powierzchni tubusu). Aby zapobiec porysowaniu tubusu można okleić go taśmą izolacyjną lub samowulkanizującą. Śruby do regulacji ustawień krzyża powinny znajdować się pomiędzy uchwytami.

5. Należy zwrócić uwagę na to, aby ramiona krzyża znajdowały się w odpowiedniej pozycji. Wystarczy wycelować w odległy pionowy cel - linię (np. budynek lub słup) i obracać celownikiem tak, aż złapie się krzyżem pion. Ważne jest, aby wiatrówka znajdowała się w poziomie tzn. łoże było ułożone równolegle do podłoża.

6. Kiedy wszystko zostało ustawione dokręcamy równomiernie śruby. Zakładamy górne części obejmy i dokręcamy mocno, ale tak aby nie uszkodzić gwintów.

 Ustawianie celności

Przed "wyzerowaniem" lunety należy sprawdzić czy w lufie nie znajduje się śrut. Aby móc dokonać regulacji należy ściągnąć osłonki znajdujące się mniej więcej w połowie długości lunety. W przypadku lunety z zoomem, wystarczy na razie minimalne powiększenie i ustawienie ostrości na 15 metrów (jeśli celownik posiada regulację obiektywu tzn. jest ze zmienną paralaksą).

Po kilkukrotnym wystrzeleniu do celu (najlepiej o dużej powierzchni) należy sprawdzić wyniki, a następnie zmierzyć odległość skupienia strzałów od punktu, w który usiłowało się trafić. W większości przypadków obowiązują proste zasady:

Po kilkukrotnym wystrzeleniu do celu (najlepiej o dużej powierzchni) należy sprawdzić wyniki, a następnie zmierzyć odległość skupienia strzałów od punktu, w który usiłowało się trafić. W większości przypadków obowiązują proste zasady:

• trafienie za wysoko - pokrętło górne przekręcamy w kierunku "DOWN" (obniża się punkt trafienia),

• trafienie za nisko - pokrętło górne przekręcamy w kierunku "UP" (podnosi się punkt trafienia),

• trafienie za bardzo w prawo - pokrętło boczne przekręcamy w kierunku "LEFT" (przesuwa się punkt trafienia w lewo),

• trafienie za bardzo w lewo - pokrętło boczne przekręcamy w kierunku "RIGHT" (przesuwa się punkt trafienia w prawo).

Lunety renomowanych firm wyposażone są w pokrętła typu finger friendly - czyli takie, którymi można dokonywać korekt w ustawieniu bez żadnych narzędzi. Krzyż należy przesuwać do żądanej pozycji, pamiętając że każde kliknięcie powoduje przesunięcie miejsca trafienia śrutu o wartość podaną na śrubie - jest to wartość indywidualna dla każdej lunetki (podana została na śrubach do regulacji ustawień krzyża - najczęściej jest to 1/4" na 100 yard'ach , 100 yard'ów ~ 91.4 m).

Niektóre z lunet zostały wyposażone w podświetlany krzyż (zazwyczaj istnieje możliwość regulacji natężenia w kilku stopniach). Potencjometr znajduje się w przedniej części lunety. Zasilane są bateriami litowymi 3V (typ CR 2032 ). Baterie należy wkładać "+" do góry.

Nastawianie ostrości

Nastawienie ostrości obrazu następuje poprzez obrót pierścienia na okularze. Opcja ta dostępna jest w niektórych modelach. W egzemplarzach wyposażonych w zmienną paralaksę istnieje możliwość wyregulowania ostrości ze względu na odległość w jakiej znajduje się cel.

Montaż lunety

Dla tych, co nie mają kluczy dynamometrycznych podpowiem jeszcze bardzo prostą metodę: używam tylko śrub imbusowych, przy dokręcaniu zarówno baz jak i pierścieni zawsze trzymam kluczyk za krótszy koniec i dokręcam ile się da. Mała długość ramienia powoduje, że moment siły jest bezpieczny dla gwintu i wystarczający, aby trzymał i nic się nie luzowało.
Przy odkręcaniu odwrotnie - krótszy w łeb śruby i odkręcam dłuższym ramieniem, więc nigdy nie ma problemu z odkręceniem.
Warto pamiętać o dobrym dociśnięciu klucza, aby nie wyskoczył i nie rozkalibrował gniazda.
Nie kleję lunet, zakładam pierścienie z gumy uciętej z palców rękawiczek chirurgicznych. Wbrew opinii jednego wielonickowego frajera na tym i innych forach - metoda sprawdza mi się już od kilkunastu lat - zwiększa tarcie, wręcz przykleja, także niweluje ewentualne niedokładności wykonania montażu. Po zdjęciu lunety tubus jak nowy.
Lunety zakładam z poziomicą - najpierw mocuję broń, poziomuję ją kładąc poziomicę na dół obejm / baz, potem układam lunetę i poziomuje na górną wieżę, dokręcam równocześnie wszystkie śruby górnych obejm, po pół obrotu. Przed dociągnięciem sprawdzam prostopadłość krzyża z bronią w ręku - w lustrze.
Niestety żadna z moich lunet nie ma szyny montażowej.

Wysokiej jakosci pierscienie sa wiercone w jednym posuwie maszyny, z jednego kawalka materialu, a potem ciete na pojedyncze egzemplarze, dlatego wewnetrznie sa identyczne np: Badger Ordnance zaznacza je numerami jako dobrana para (matching unit).
Najczestszym problemem braku osiowosci tubusa do pierscieni nie sa wnetrza pierscieni, a nierownolegly ich montaz do akcji ( dziury w akcji nie sa rownolegle albo prostpadle), rozna sila przykrecania do szyny, itp,.... trzeba to sprawdzic na poczatku, jezeli wszystko jest OK to montujemy dolne czesci pierscieni do karabinu, kladziemy lunete i sprawdzamy czy sie swobodnie kreci w prawo i w lewo, posuwa do przodu i tylu,
jezeli tak to nie potrzebujemy robic lapping.
Zaleta lapping jest trzymanie tubusa duza powierzchnia pierscieni( jak juz koledzy zauwazyli)
wada jest to, ze pierscienie czesto robia sie za luzne i zdrapujemy powloke ochronna z wnetrza pierscieni.
Luneta moze byc centryczna do pierscieni, ale nie znaczy to ze jest centryczna optycznie do osi lufy(to kompensujemy pokretlami na lunecie albo kupujemy specjalne pierscienie).

Metoda na szybkie przystrzelanie broni jest bardzo prosta. Trzeba mieć statyw lub worki gwarantujące, że przy kręceniu krzyżem broń się nie ruszy. Do poprawnego przystrzelania trzeba wtedy raptem 2 kulki. 3 to już gdy się chce mieć absolutną pewność lub gdy zimny strzał stanowi problem. Dosłownie! No chyba, że pierwszy strzał idzie poza tarczę. Wtedy należy zmniejszyć dystans do tarczy i znów strzelić.
Żadna magia, a wypada by strzelec/posiadacz broni umiał to robić, bo ta umiejętność dość często się przydaje.