PRAWO WŁASNOŚCI:

Najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w ramach prawa własności właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy).

Atrybuty prawa własności:

• uprawnienie do korzystania z rzeczy, do którego zalicza się z kolei uprawnienie do:
  a) posiadania rzeczy (ius possidendi),
  b) do używania rzeczy (ius utendi),
  c) do pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (ius fruendi),
  d) do dyspozycji faktycznych, a więc prawo do przetworzenia rzeczy, jej zużycia lun nawet zniszczenia (ius abutendi) 

• uprawnienie do rozporządzania rzeczą wyrażające się w uprawnieniu do:
  a) wyzbycia się własności rzeczy, które obejmuje m. in. prawo do przeniesienia własności na inną osobę, do zrzeczenia się własności, do rozporządzenia własnością na wypadek śmierci,
  do obciążenia rzeczy, co oznacza możliwość ustanowienia praw rzeczowych obciążających rzecz oraz podejmowania czynności dotyczących rzeczy o skutkach wyłącznie obligacyjnych, jak np. oddanie rzeczy w najem.

Ius infinitum – czy prawo własności daje nieskończoną władzę nad rzeczą?

1. Nie; prawo własności w tym zakresie obarczone jest pewnymi ograniczeniami, wynikającymi nie tylko z przepisów prawa cywilnego, ale także ustaw z innych dziedzin prawa. Przykładem na to, że sam kodeks cywilny określa granice prawa własności, jest art. 142§1:

„Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.”

1. Inne ograniczenia prawa własności:

• prawo sąsiedzkie – art. 144 i następne;

• zasady współżycia społecznego;

• społeczno – gospodarcze przeznaczenie danej rzeczy;

1. Granice przestrzenne prawa własności:

• właściwie tylko odnośnie nieruchomości;

• tylko przy nieruchomościach gruntowych;

• teoria romanistyczna – własność nieruchomości gruntowej sięga ad infernum – w głąb ziemi i aż w nieskończoność (do jadra planety); pierwszy raz odstąpiono od tej teorii w BGB;

• obecnie granice przestrzenne zawiera art. 143 – nieruchomość gruntowa jest to bryła ograniczona płaszczyznami pionowymi, na powierzchni wg granic prawa własności – do pewnej głębokości i do pewnej wysokości interpretacja wg klauzuli generalnej (spoleczno- gospodarczego przeznaczenia gruntu)

• prawo wodne - ustawa Prawo wodne, która dotyczy wód śródlądowych (bez mórz);

• wody śródlądowe - wszelkie wody, które mają cieki w postaci rzek, strumyków czy potoków są „własnością” państwa – cudzysłów, bo nie ma tutaj elementu wyodrębnienia (który musi towarzyszyć każdej własności, a nie tylko nieruchomościom) – w rzeczywistości są one przedmiotem prawa podmiotowego państwa; wody stojące (jeziora, wody w rowach, stawy pozbawione cieków)

• prawo geologiczne i górnicze – odnośnie statusu kopalin:

• położone powyżej granicy (określonej w klauzuli generalnej społeczno gospodarczego przeznaczenia własności);

• są przedmiotem prawa podmiotowego państwa (sui generis);

• użytkowanie górnicze jest specyficzne i określone dokładnie przez państwo;

• żwir, piasek, glina, torf, kamienie, kopaliny – wszystko to może być swobodnie wydobywane przez właściciela gruntu, ponieważ do niego o prostu należy;

• prawo lotnicze z 2002 - nie pozwala na loty zbyt niskie;

1. Granice czasowe prawa własności:

• własność jest prawem bezterminowym; ius cogens

• własność nieruchomości nie może być przeniesiona z zastrzeżeniem terminu

• time sharing – nowa instytucja w polskim prawie cywilnym; początkowo kreowana jako własność – możliwość korzystania z apartamentu przez np. 2 miesiące w roku; w prawie polskim – wg woli stron ALBO jako zwykle użytkowanie usus fructus (które w przeciwieństwie do własności może być prawem terminowym);

• istnieje możliwość odsunięcia w czasie przeniesienia własności;

• poprzez zawarcie najpierw słabszej umowy (tzw. umowy zobowiązującej) – nie przenosi ona prawa własności, ale nie jest tez umowa przedwstępna;

• umowa zobowiązująca wymaga aktu notarialnego, a przedwstępna nie; umowa przedwstępna jest „ostateczna”

PRAWO SĄSIEDZKIE:

1. Nieruchomość sąsiedzka – ta nieruchomość, która jest w zasięgu oddziaływania innej; w prawie francuskim uregulowana jako służebność ustawowa; w prawie polskim uregulowana w art. 144 i nast. (dopuszczalność oddziaływania)

2. Immisje – oddziaływania sąsiedzkie:

• Dotyczy nie tylko nieruchomości gruntowych, ale także lokalowych czy budynkowych;

• immisją jest tylko to, co jest działaniem czy korzystaniem ze swojej nieruchomości, a skutkiem jest oddziaływanie na nieruchomość sąsiednią;

• bezpośrednie – quasi immisje, traktowane jak fizyczne wtargnięcie na cudzą nieruchomość; np. kierowanie deszczówki spływającej ze swojego gruntu tak, żeby spływała na grunt sąsiada – jest zakaz takich naruszeń i za takie przysługuje roszczenie negatoryjne;

• pośrednie – pewne pośrednie oddziaływanie; wytwarzanie pary, gazów, dymu czy hałasu; zakłócanie odbioru radiowego czy telewizyjnego, hodowanie pszczół, zakłócanie dostępu do światła; nie ma jasno określonego zakazu immisji pośrednich; dla ich oceny wprowadzono niedookreślone kryterium „przeciętnej miary” – decydujący jest rodzaj i wielkość nieruchomości; jeśli ta „przeciętna miara” została naruszona przysługuje roszczenie negatoryjne; przy naruszeniu dóbr osobistych przysługuje roszczenia majątkowe tylko w przypadku wystąpienia skutku w postaci krzywdy lub szkody;

• immisje materialne – np. hałas;

• immisje niematerialne – oddziaływania na psychikę, poczucie bezpieczeństwa czy zmysł estetyczny

1. Przepisy regulujące prawo sąsiedzkie maja charakter dyspozytwny – sąsiedzi mogą umówić się inaczej; w praktyce rzadkie są jednak umowy międzysąsiedzkie.

2. Wtargniecie na cudzy grunt jest traktowane jako zwyczajne naruszenie prawa własności, co prowadzi do jego ochrony. Przysługuje roszczenie negatoryjne, czyli zażądanie zaniechania naruszeń. Przykładem jest art. 122:

§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.

1. Służebności w stosunkach sąsiedzkich:

• służebność drogi koniecznej – art. 145;

• „droga” – służebność przejazdu lub przechodu;

• na zasadzie analogii należy stosować to także do przeprowadzenia przewodów gazowych czy elektrycznych, lecz nie ma nic wspólnego ze służebnością przesytu!!! – bo tam jest relacja miedzy przedsiębiorstwem a właścicielem nieruchomości, a tutaj miedzy sąsiadami!

• możliwość domagania się przed sadem, kiedy dana nieruchomość nie ma ODPOWIEDNIEGO dostępu –gdy dostęp jest niefortunny, trzeba nadkładać drogi lub pokonać trudny teren - to wystarczy do wysunięcia roszczenia;

• orzeczenie sądowe o przyznaniu służebności drogi koniecznej jest orzeczeniem konstytutywnym;

• udostępnienie drogi następuje za opłatą i nie może być zarzewiem konfliktu; nie może być ono jednak zarzewiem kolejnego konfliktu – zgodnie z art. 145 przeprowadzenie drogi koniecznej musi nastąpić „z najmniejszym obciążeniem gruntu”;

• służebność graniczna – art. 151:

„Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nie uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.”

• nie można mylić z tzw. budową na cudzym gruncie, kiedy to cały budynek jest wzniesiony na cudzym gruncie (art. 231 - tam nie ma służebności, tylko jest wykupienie gruntu zgodnie z zasada superficies solo cedit);

• przy art. 151 – przekracza się granicę swojego gruntu i częściowo buduje się na cudzym gruncie;

• zasadą jest reguła, by nie burzyć budynków już wzniesionych – nie można żądać przywrócenia stanu poprzedniego; oczywiście są wyjątki (bo jakżeby inaczej, przez to taki fun) – jeśli uczyniono budowlę z winy umyślnej, jeśli bez zwłoki sprzeciwiono się zbudowaniu tego budynku na sąsiednim gruncie, i gdyby miała się z tym wiązać niewspółmierna szkoda oczywiście wtedy przysługuje roszczenie negatoryjne (art. 151 w związku z 222) ALBO można żądać wykupienia straconej części gruntu razem z tą częścią która przez zbudowanie utraciła swoje znaczenie gospodarcze

• służebność budynkowa – za wynagrodzeniem w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności;

• polega na znoszeniu, tolerowaniu (pati) tego, ze na moim gruncie jest posadowiony budynek sąsiada;

• żadna ze służebności nie ma charakteru aktywnego – zawsze non facere albo pati na nieruchomości władnącej (ta, która ma służebność); decyzja należy do właściciela zajętego gruntu.

1. STOSUNKI GRANICZNE MIĘDZY WŁAŚCICIELAMI:

• Kto jest właścicielem urządzeń granicznych?

• nie ma jednoznacznego przepisu;

• są koncepcje, według których mówi się, że zależy to od tego, na którym gruncie urządzenie zostało posadowione;

• po starym murze – trochę mój, trochę sąsiada;

• art. 152 nie ma nic wspólnego z ustaleniem statusu urządzeń granicznych;

• nakłada się na właścicieli gruntów sąsiednich obowiązek współdziałania przy rozgraniczaniu gruntów i utrzymywania znaków granicznych; koszty tego ponoszone są po połowie przez sąsiadów

• rozgraniczenie –art. 153;

• gdy granica jest sporna, a stanu prawnego stwierdzić nie można;

• są trzy możliwości – w drodze umowy; w drodze orzeczenia sadowego; w drodze decyzji organu administracyjnego (prawo geodezyjne i kartograficzne z 1969 – albo z urzędu, albo na wniosek wójta; czynności prowadzi upoważniony geodeta; jeśli nie ma pewnych i dokładnych ustaleń, wójt przekazuje sprawę do sądu);

• kryteria dla sądu – stan prawny; a jeśli nie ma żadnego dokumentu – „ostatni spokojny stan posiadania”; jeśli nie było takiego stanu – kryteria racjonalności (z uwzględnieniem wszystkich okoliczności).

Owoce spadające na grunt sąsiada – można wejść na sąsiedzki grunt i je wziąć, ale są one dla niego także pożytkiem – przejrzeć; generalnie sporo można;

Wyjątkowo służebność gruntowa może być przedmiotem zasiedzenia, ale tylko wtedy gdy polega na długotrwałym korzystaniu z widocznego i trwałego urządzenia;

NABYCIE PRAWA WŁASNOŚCI:

1. Pierwotne – nie ma zbywcy/ nabywcy;

• nie działa nemo plus iuris;

• występuje, gdy brak jest następstwa prawnego - zasadą jest, ze przy nabyciu pierwotnym następuje ono w sposób wolny od obciążeń;

• nabywca uzyskuje własność niezależnie od tego, ze należała ona kiedyś do innej osoby;

• klasycznym przykładem jest zasiedzenie (usucapio; dobra wiara + długotrwałe korzystanie) stary właściciel nie interesuje się swoja rzeczą+ musi minąć odpowiedni czas określony przez ustawę;

1. Pochodne – jest zbywca i nabywca:

• prawo własności jest przenoszone na nowego właściciela;

• prawo pozostaje to samo, a zmienia się tylko podmiot, więc wszelkie obciążenia przechodzą na nowego właściciela;

• nie ma znaczenia rodzaj kontraktu – umowy są bardzo różne - błędem jest kojarzenie tego tylko ze sprzedażą, bo jest też darowizna i przekazanie;

• zasadą naczelna jest zasada nemo plus iuirs ad alium transfere potes quam ipse habet – oczywiście są od niej wyjątki.

PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI:

1. Jest to przejście własności na podstawie umowy - nie na zasadzie dziedziczenia, nie na zasadzie zasiedzenia. TYLKO UMOWA może przenieść prawo własności. Umowy te mogą być różne.

2. Problem podwójnego skutku umów przeniesienia własności:

1. system niemiecki:

1. dla przeniesienia własności ZAWSZE potrzebne są DWIE umowy: umowa zobowiązująca + umowa o charakterze rozporządzającym;

1. system francuski:

1. PODWÓJNY skutek umów przeniesienia własności – nie trzeba dwóch umów;

2. umowa zobowiązująca przenosi własności, czyli jest to POŁĄCZENIE niemieckiej umowy zobowiązującej oraz niemieckiej umowy rozporządzającej

1. Umowa zobowiązująca a umowa rozporządzająca – przykłady:

• Art. 535 §1 – umowa sprzedaży:

„Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.”

• ma ona charakter zobowiązujący, a nie rzeczowy;

• jednak art. 535 §1 czytany razem z art. 155 (rzeczy oznaczone) sugeruje, ze umowa sprzedaży może mieć podwójny skutek;

• Rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przyszłe (dopiero zostaną odłączone jako pożytki naturalne lub dopiero zostaną wykreowane), np. pszenica, węgiel, ziemniaki – przeniesienie posiadania;

PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI:

1. Regułą jest pozaksięgowy obrót nieruchomościami.

2. Wpis do księgi wieczystej jest deklaratoryjny. Od tej zasady istnieją wyjątki – sytuacje, kiedy wpis do księgi wieczyste jest konstytutywny w sytuacji przeniesienia własności nieruchomości:

- ustanowienie odrębnej własności lokali (akt notarialny nie wystarczy; chodzi o pewność obrotu nieruchomościami);

- przeniesienie - wraz z użytkowaniem wieczystym - budynków posadowionych na gruncie użytkowanym wieczyście;

1. Niepisana zasada kauzalności (kauza – przyczyna prawna) – art. 156 ujmuje ją wycinkowo:

„Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.”

1. Forma przenoszenia własności:

1. Zasadą jest forma dowolna - KC

2. później wyróżnia się inne (pisemna, ustna, akt notarialny itp.);

3. przy nieruchomościach akt notarialny, wyjątkiem jest umowa przedwstępna (zasada swobody wyboru formy)

NABYCIE WŁASNOŚCI OD OSOBY NIEUPRAWNIONEJ:

1. Przykład nabycia pochodnego – jest zbywca – nabywca i rządzi tu zasada nemo plus iuris

2. To będą jednocześnie wyjątki od zasady nemo plus iuris ;)

3. Definicje:

1. osoba uprawniona:

• właściciel

• komisant - który nie jest przedstawicielem, tylko zastępcą pośrednim – działa w imieniu własnym, choć na rachunek zastąpionego;
  > Przy przedstawicielstwie nie ma podmiotu pośredniego, co ma miejsce przy umowie zlecenia <

• przedstawiciel właściciela

• zleceniobiorca - umowa zlecenia (np. umowy powiernicze, umowy fiducjarne, przywłaszczenie na ubezpieczenie); klasyczna umowa zlecenia jest oparta na zaufaniu – z treści umowy zlecenia wynika fakt, iż w przyszłości nieruchomość ma się stać własnością zleceniodawcy

1. nieuprawniona osoba:

• złodziej, przechowawca, najemca, dzierżawca (stosunki obligacyjne)

• użytkownik (ograniczone prawo rzeczowe)\

1. W prawie polskim nie ma generalnej ochrony nabywcy prawa, który jest w dobrej wierze - domniemanie dobrej wiary z KC to nie zasada generalnej ochrony dobrej wiary (art. 7 KC), tylko wyraz uwolnienia od ciężaru dowodu tego, kto był w dobrej wierze.

2. Przy pozorności zaś jest ochrona dobrej wiary – musi być wyraźne unormowanie chroniące dobrą wiarę, jeśli nie ma tego unormowania, to odnosimy się do nemo plus iuris (vide orzeczenie SN w składzie siedmiu sędziów odnośnie art. 169 KC)

ODSTĘPSTWA OD ZASADY ‘NEMO PLUS IURIS’:

1. Zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych – art. 5 – 9 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, czyli:

1. ochrona osoby działającej w zaufaniu do ksiąg wieczystych;

2. ochrona nabywcy w dobrej wierze działa tylko w stosunku do nabywcy przy zdarzeniu, które stanowi czynność prawną;

3. jeśli zbywca zostanie wpisany do księgi wieczystej niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, widnieje dalej jako właściciel;

4. nabywca stanie się właścicielem - skutecznie nabędzie własność nieruchomości – jeśli kumulatywnie spełni dwie przesłanki:

• on sam jest w dobrej wierze

• nabycie jest odpłatne);

1. w KC brak jest definicji dobrej wiary;

2. zła wiara – jest w niej ten, kto wiedział o tym, że osoba wpisana nie jest właścicielem lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć (negatyw dobrej wiary; tj. def. z w/w ustawy);

3. w dobrej wierze jest ten, kto nie wiedział o rzeczywistym stanie prawnym i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć;

4. art. 169 – dot. rzeczy ruchomych i nabywcy (?)

• dobra wiara nabywcy + wydanie rzeczy / objecie w posiadanie / element rzeczywisty /rodzaj władztwa nad rzeczą + rzecz zgubiona, skradziona, utracona w inny sposób przez właściciela

• § 2 – upływ 3 lat od utraty, przy czym `następcza zła wiara szkodzi` - dowiedział się z późniejszych źródeł, np. od policji, z prasy to nie może skutecznie nabyć i jego już ochrona nie obejmuje;

• warunek tych 3 lat nie ma zastosowania, jeśli chodzi o ochronę obrotu – pieniędzy, dokumentów na okaziciela, rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego;

• ograniczenia obrotu nieruchomościami rolnymi - w razie sprzedaży udziału w tej nieruchomości przez współwłaściciela (tj. współwłasność w częściach ułamkowych) pozostali mają prawo pierwokupu

• ustawa o gospodarcze nieruchomościami z 1997 - art. 34 – zakłada jako obligatoryjny tryb przetargowy przy obrocie nieruchomościami państwowymi; wyjątki:

• gdy przetarg nie jest wymagany

• gdy ma dotyczyć SP czy jst

• w przypadku aportu (wkład niepieniężny) do spółki

• wyposażenie tworzonej państwowej albo komunalnej osoby prawnej

• ma stworzyć majątek fundacji

• zbycie na rzecz osoby przysługującej pierwszeństwo nabycia

• zbycie w drodze zamiany lub darowizny

• niezbędne wywieszenie wykazu nieruchomości + ogłoszenie o przetargu, by przetarg się odbył

• art. 13 ugn – sposoby obrotu nieruchomościami SP lub jst – przykładowe wyliczenie: sprzedaż, zamiana, najem, dzierżawa, użyczenie, trwały zarząd (uprawnienie bezpodmiotowe – oddanie do używania nieruchomości na rzecz staciones fisci – brak samodzielności w obrocie, nie są podmiotami w prawie cywilnym tzn. ministerstwa – ale mają one prawo używania)

PODZIAŁ NIERUCHOMOŚCI:

Art. 93 w/w ustawy z 1997 – z zasady podział nieruchomości jest dopuszczalny, gdy jest on zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - dyspozycja faktyczna rzeczą. Można dokonać go w przypadku zniesienia współwłasności zabudowanej min. 2 budynkami (?) – nie trzeba tutaj zgodności z planem zagospodarowania. Czasem potrzebne jest wydzielenie pewnej części gruntu w wyniku zasiedzenia. Podział nieruchomości następuje też przy dzieleniu działki budowlanej, na podstawie decyzji administracyjnej.

USTAWOWE PRAWO PIERWOKUPU:

Co do zasady dotyczy tylko nieruchomości nie mających charakteru rolnego czy leśnego - nieruchomości bez szczególnych cech. Przysługuje ono gminie (art. 109 i nast. Ugn – ogarnąć to)

Ustawowe prawo pierwokupu (umowne prawo pierwokupu na zobowiązaniach) dotyczy:

1. sprzedaży nieruchomości niezabudowanej i nabytej uprzednio przez sprzedającego od SP lub jst;

2. użytkownik może sprzedać prawo użytkowania wieczystego bo ono jest zbywalne, ale nie może sprzedać samej nieruchomości;

3. sprzedaży nieruchomości, która w planie zagospodarowania została przeznaczona na cele publiczne (chodzi o terytorium);

4. sprzedaży nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków.

wyjątki od tego prawa:

1. sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego na rzecz osób bliskich (nie dot. tylko powiązań prawnych, ocena ad casum) zbywcy nie wymaga respektowania tego prawa;

2. sprzedaż między członkami tego samego kościoła.

Gmina ma miesiąc na wykonanie prawa pierwokupu – termin zawity - przez złożenie oświadczenia woli w formie aktu notarialnego w terminie 1 mies. (akt notarialny → bezpośrednim skutkiem jest nabycie nieruchomości na rzecz gminy)

Etapy: zawarcie umowy zobowiązującej + po miesiącu przy braku oświadczenia woli – zawarcie umowy o skutku rozporządzającym.

UTRATA WŁASNOŚCI:

- nie ma instytucji jednostronnego zrzeczenia się własności nieruchomości – art. 179 KC

- substytutem uchylonego art. 179 KC jest art. 902¹ i 902² KC – umowa o przekazaniu nieruchomości (z 2008 r.) – nieodpłatne przekazanie na rzecz gminy lub SP

- rzeczy ruchome – art. 180 KC – przez porzucenie rzeczy w zamiarze zrzeczenia się własności – czynność prawna jednostronna o charakterze realnym,
tj. rzecz niczyja wtedy – skutek tej czynności prawnej - taką rzecz można nabyć przez przywłaszczenie (ale nie `zawłaszczenie` z KK)

- rój pszczół gdy ucieknie staje się niczyi, gdy właściciel w ciągu 3 dni od urojenia go nie odszukał – wtedy dochodzi do utraty prawa własności

- właściciel, którego pszczoły opuściły, może zawłaszczyć ten rój

- ale traci on własność, gdy rój osiadł w dziupli lub w cudzym roju niezajętym – właściciel ma roszczenie o zwrot roju za zwrotem kosztów

- ustawa wyłącza roszczenie o bezpodstawne wzbogacenie w odniesieniu do właściciela roju, do którego dołączyły się `pszczoły – uciekinierki`
w cudzym ulu zajętym

AKCESJA – art. 192 i nast.

- połączenie rzeczy w sposób trwały i powstanie nowej rzeczy

- połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością, to ruchoma staje się częścią składową nieruchomości

- rzeczy ruchome – pomieszanie, przetworzenie, połączenie rzeczy oznaczonych co do gatunku

- dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami, z wyjątkiem gdy ta rzecz ruchoma stanowi wartość o wiele większą, i ten jej właściciel staje się właścicielem wszystkiego, choć rozliczenia między 2 dotychczasowymi właścicielami są możliwe – tj. pomieszanie, połączenie

- wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów – kto wytworzył, ten staje się właścicielem – tj. przetworzenie

- wywłaszczenie – tylko dot. nieruchomości i tylko na rzecz SP czy jst – art. 112 i nast. ugn

- `wywłaszczenie`- to też pozbawienie prawa własności lub ograniczenie tego prawa własności przez ustanowienie służebności

- tylko na cele publiczne i tylko gdy w inny sposób nie można tych celów publicznych zrealizować

- obligatoryjne są uprzednie rokowania, negocjacje z właścicielem w celu wynegocjowania w drodze umowy cywilnoprawnej

- musi być odszkodowanie pieniężne (równe wartości rynkowej nieruchomości), czasami nieruchomość zamienna

Zasiedzenie

- przedmiotem zasiedzenia mogą być tylko niektóre prawa rzeczowe wskazane w ustawie, mianowicie

- własność nieruchomości gruntowych, lokalowych oraz budynkowych (ale wtedy objąć ma też użytkowanie wieczyste – tzw. prawo związane)

- fizyczna część nieruchomości gruntowej – wg orzecznictwa i doktryny

- udział we współwłasności (gł. w nieruchomości, aczkolwiek teoretycznie dot. także rzeczy ruchomych)

- własność rzeczy ruchomych

- użytkowanie wieczyste, ale musiało być już raz ustanowione – umowa między SP a użytkownikiem, który nie wykonuje swojego prawa (musiało
być ono choć raz wcześniej na czyjąś rzecz ustanowione)

- niektóre służebności gruntowe – art. 292 KC (zasiedzenie nie dot. służebności osobistych)

- przesłanki zasiedzenia nieruchomości

- posiadanie samoistne (`władać jak właściciel`) i nieprzerwane

- upływ czasu

- możliwe jest nabycie nieruchomości w złej wierze (kategoria świadomości co do prawa) – chodzi o moment objęcia w posiadanie, ocenie podlega moment początkowy – w tym przypadku wymagane jest 30 lat

- posiadanie uzyskano w dobrej wierze – wymagane 20 lat – chodzi o moment objęcia w posiadanie

- dot. też te w/w terminy zasiedzenia użytkowania wieczystego i zasiedzenia służebności gruntowych

- przesłanki zasiedzenia rzeczy ruchomej

- posiadanie samoistne i nieprzerwane

- upływ 3 lat

- cały czas musi być dobra wiara (korelacja z art. 169) – niedopuszczalne bez względu na upływ czasu zasiedzenia w złej wierze

Posiadanie nieprzerwane – dość liberalne podejście, ono jest łagodniejsze od samoistnego

- przesłanka wspomagana domniemaniami ciągłości posiadania (przerzucenie ciężaru dowodu)

- przeszkoda przemijająca nie przerywa posiadania

- art. 345 – posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane

Art. 175 KC → bieg zasiedzenia może ulegać zawieszeniu (art. 121) i przerwaniu (art. 123) ; np. powództwo o zwrot – powództwo windykacyjne – dot. przerwy

Szczególna ochrona osób niepełnoletnich

Art. 176 KC – accesio temporis - przeniesienie posiadania dobrowolne

Posiadanie jest dziedziczne

Zasada doliczania czasu poprzednika (gdy poprzednik był w złej wierze, to stosujemy 30 lat)

Akt notarialny może być dotknięty brakiem obciążającym …

Zdarzeniem prawnym jest upływ czasu

21.03.2012:

ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ: (współwłasność)

Zarządzanie rzeczą wspólną przez współwłaścicieli może przybierać trzy różne formy - czynności zwykłego zarządu, czynności przekraczające ten zarząd i czynności zachowawcze.

1. Czynności zachowawcze – art. 209:

1. każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności – faktyczne i procesowe (np. powództwo o zwrot rzeczy) – oraz dochodzić wszelkich roszczeń (np. powództwo o zwrot rzeczy), które zmierzają do zachowania wspólnego prawa;

1. Czynności zwykłego zarządu:

1. przy nieruchomościach miejskich;

2. nie zależy od kwalifikacji prawnej czynności;

3. zasada ingerencji sadu – decyduje wola większość współwłaścicieli, ale kiedy nie można tej woli uzgodnić, wtedy odnosimy się do sadu;

4. zgoda większości współwłaścicieli – art. 204 – obliczana wg wielkości udziałów

1. Czynności przekraczające zwykły zarząd – art. 199:

1. zasada jednomyślności - jeszcze trudniejsze do uzyskania;

2. kompetencje do odwołania się od sadu maja ci współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę;

Zarządca – powinien zdawać rachunek z zarządu, dostaje wynagrodzenie, ma kompetencje tylko do zwykłego zarządu, a więc decyzje wymagające jednomyślności są nadal w rękach współwłaścicieli.

Korzystanie z rzeczy wspólnej:

1. Podział pożytków – art. 207:

1. pożytki i inne przychody przypadają każdemu współwłaścicielowi w stosunku do wielkości udziałów;

2. podatki – tak samo;

1. Zobowiązania:

1. jeżeli zobowiązanie powziął tylko jeden ze współwłaścicieli, to jest to zobowiązanie tylko i wyłącznie jego – zobowiązanie nie są dzielone! – zobowiązanie jest czynnością zewnętrzną

2. inaczej ma się sprawa, jeśli jeden ze współwłaścicieli działał na podstawie pełnomocnictwa – wtedy zobowiązanie jest dzielone wg kryterium wielkości udziałów.

Używanie i posiadanie rzeczy – art. 206:

1. Zasadą jest, że każdy ze współwłaścicieli ma prawo do używania i posiadania rzeczy w takim zakresie, w jakim da się to pogodzić z korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli;

2. Jest to przejaw tzw. współposiadania – używania i posiadania w postaci współposiadania;

3. W razie konfliktu interesów możliwa jest ochrona praw współwłaścicieli – roszczenie o dopuszczenie do współposiadania; ale uwaga – od dawna to roszczenie wg orzecznictwa może być skuteczne tylko wtedy, gdy współposiadanie nie wymaga zgodnego współdziałania (nie trzeba współdziałać, żeby współposiadać)

4. Nie ma możliwości zastosowania tego roszczenia, w przypadku, gdy niezbędne jest zgodne współdziałanie, np. nieruchomość rolne (żeby prowadzić gospodarstwo, konieczna jest współpraca). W związku z tym wymyślono coś innego – postepowanie nieprocesowe (nie ma pozwu, ale jest wniosek). Pozwala ono uzyskać tzw. podział quoad usum- podział tylko do korzystania. Jest to możliwe w sytuacji, kiedy nie można zmusić do zgodnego współdziałania. Nie daje to rezultatu w postaci wyłącznego prawa do rzeczy, nie jest to zniesienie współwłasności; jest to rozwiązanie techniczne, umożliwiające gospodarowanie kilku współwłaścicielom – każdy z nich może używać i posiadać określona część rzeczy, rodzaj prowizorki.

5. Umowy między współwłaścicielami (m. in. o zniesienie współwłasności, o podział quoad usum) są co do zasady skuteczne inter partes. Jednakżem w przypadku zbycia udziałów przez jednego ze współwłaścicieli, umowy takie sa skteczne ponadto wobec nabywcy, jeżeli wiedział lub łatwo mógł się dowiedzieć o istnieniu tych umów; będzie musiał je respektować (art. 221: „Czynności prawne określające zarząd i sposób korzystania z rzeczy wspólnej albo wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności odnoszą skutek także względem nabywcy udziału, jeżeli nabywca o nich wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. To samo dotyczy wypadku, gdy sposób korzystania z rzeczy został ustalony w orzeczeniu sądowym.”)

ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI:

Jakościowo identyczny do tej instytucji jest dział spadku oraz podział majątku wspólnego po prawomocnie orzeczonym rozwodzie (własność wspólna przekształcona we współwłasność w częściach ułamkowych).

Art. 210 – każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do zniesienia współwłasności.

Art. 220 – roszczenie o zniesienie współwłasności majątkowe i nie ulega przedawnieniu.

Nie można znieść współwłasności przymusowej.

SPOSOBY ZNIESIENIA WSPÓŁWŁASNOŚCI:

1. Na drodze umowy - nie ma rygoru szczególnej formy i zasadą jest wtedy art. 60 – dowolność wyboru formy;

2. Na drodze sądowej – postepowanie nieprocesowe – art. 617 – 625 KPC;

• w takim postępowaniu sąd rozstrzyga również o poczynionych przez współwłaścicieli nakładach

FORMY ZNIESIENIA WSPÓŁWŁASNOŚCI:

1. Podział fizyczny rzeczy wspólnej – art. 212 par 1:

1. gdy zniesienie następuje na mocy umowy zastosowanie mają tylko ograniczenia ustawowe do korzystania z podziału fizycznego;

2. jeśli natomiast zniesienie nastąpiło na mocy orzeczenia sądu, to ograniczeniem dla jego ustanowienia są:

• sprzeczność z ustawą (zakaz podziału nieruchomości miejskich),

• sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy,

• gdyby ustanowienie takiego podziału spowodowało istotną zmianę rzeczy lub znaczną utratę jej wartości

1. dokonując podziału kierujemy się tutaj wielkością udziałów współwłaścicieli; jeżeli wydzielone części nie odpowiadają wielkości udziałów, to:

• możliwe jest orzeczenie sądu o dopłatach (wyrównanie finansowe z tego powodu, ze wydzielona część nie odpowiada wartości udziału);

• następuje ustanowienie służebności.

1. klasycznym podziałem fizycznym jest ustanowienie odrębnej własności lokali – uzupełnić

1. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli lub niektórym współwłaścicielom:

1. często przy nieruchomościach rolnych;

2. spłata – równowartość udziału; nie to co dopłata;

1. Podział cywilny:

1. to nie to samo co sprzedaż, ale sprzedaż zgodnie z przepisami KC – coć jak egzekucja, licytacja publiczna, która kończy się postanowieniem o przysądzeniu własności na rzecz osoby trzeciej;

2. współwłaściciele e uzyskują prawo do podziału kwoty uzyskanej za sprzedaż, zgodnie z wielkością udziałów

OCHRONA WŁASNOŚCI:

1. Charakter petytoryjny – ochrona prawa własności / współwłasności

1. należy powołać się na naruszenie prawa;

2. przepisy o ochronie prawa własności mają charakter szerszy niż się wydaje na pierwszy rzut oka, na co wskazuje art. 251: „Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.”; to samo dotyczy ochrony użytkowania wieczystego

1. Charakter posesoryjny – art. 336 i nast.

1. każdy posiadacz ma prawo do ochrony swojego prawa, nawet jeśli działa w złej wierze

1. Charakter obiektywny:

1. przysługuje niezależnie od winy, złej wiary czy jakiejkolwiek kwalifikacji subiektywnej osoby, która prawo to narusza;

2. roszczenia są skuteczne także wobec osób działających w dobrej wierze

1. Roszczenia – art. 222:

1. roszczenie windykacyjne – par. 1:

• roszczenie właściciela o wydanie / zwrot rzeczy;

• osoba składająca może mieć prawo do rzeczy z innego tytułu (dotyczy tylko rzeczy ruchomych), np. dzierżawy, oddania do przechowania – wtedy to nie jest roszczenie windykacyjne, tylko roszczenie będące prostą konsekwencją wygaśnięcia dzierżawy – wtedy właściciel musi wybrać sobie dane roszczenie;

• cum omni causa – wydanie rzeczy ze wszystkimi pożytkami;

• legitymacja czynna (kto może wytoczyć powództwo) – właściciel, współwłaściciele, prokurator (art. 7 kpc);

• przedmiotem roszczenia jest wydanie rzeczy właścicielowi lub osobie trzeciej

• legitymacja bierna (w stosunku do kogo można wytoczyć powództwo) – osoba, która faktycznie włada rzeczą (co nie oznacza tylko posiadania, ale także np. dzierżenie)

1. Jak się można bronić przed roszczeniem windykacyjnym:

• zaprzeczyć prawo windykacyjne powoda

• utrzymywać, że rzecz nie jest w naszym władaniu (np. została skradziona, utracono ją lub zniszczono – wtedy stosuje się roszczenia uzupełniające);

• art. 5 – nadużycie prawa (zarzut delatoryjny, hamujący)

1. przedawnienie roszczenia windykacyjnego:

• odnośnie nieruchomości - nie ulega przedawnieniu;

• nie usuwa to jednak niebezpieczeństwa – bo nieruchomość może ulec zasiedzeniu – art. 169;

• odnośnie rzeczy ruchomych – 10 lat;

1. roszczenie negatoryjne:

• roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń,

• czasami, jeśli nie ma obawy dalszych naruszeń, wystarczy wnieść o samo zaniechanie;

• na czym może polegać ingerencja (naruszenia) – częściej na nieruchomościach: przejeżdżanie, immisje bezpośrednie, itp.;

• zawsze musi istnieć czynnik ludzki – samo działanie przyrody nie jest podstawa to tego roszczenia;

• legitymacja czynna – właściciel, współwłaściciel;

• legitymacja bierna – naruszający własność w sposób inny niż wyzucie z posiadania;

• ciężar dowodu spoczywa po stronie naruszającego – bo powód ma po swojej stronie art. 336, ponadto może wskazać na treść księgi wieczystej itp.

1. Przedawnienie:

• Odnośnie nieruchomości – nie ulega przedawnieniu;

• Odnośnie rzeczy ruchomych – 10 lat, od kiedy naruszający nie zastosował się do treści roszczenia

1. powództwo o ustalenie prawa własności – art. 189 KPC:

• roszczenie o charakterze procesowym;

• kończy się stwierdzeniem o istnieniu prawa

1. Dwa główne roszczenia – windykacyjne i negatoryjne - nie mogą być przedmiotem obrotu (tzn. nie można oddelegować ich na kogoś innego; są ściśle związane z prawem właściciela do rzeczy) – prawo własności nie może być wykonywane bez prawa do roszczenia windykacyjnego. Roszczenia przechodzą tylko wraz z przeniesieniem własności, nigdy osobno.

2. Roszczenia uzupełniające – art. 224:

1. Rodzaje:

• roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy;

• roszczenie o zwrot pożytków

• roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy;

1. Przedawnienie - z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy;

2. Zakres roszczeń uzupełniających:

• posiadacz w dobrej wierze (art. 244 §1 k.c.):

• nie jest on zobowiązany do zwrotu wynagrodzenia za korzystanie z rzecz;

• nie odpowiada za zużycie, utratę lub uszkodzenie rzeczy;

• nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania;

• zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w czasie posiadania wymagalne;

• posiadacz w złej wierze (art. 225 k.c.):

• właściciel może wnieść roszczenie przeciwko niemu o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy;

• posiadacz zobowiązany jest do wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy;

• taki posiadacz odpowiada za zużycie, utratę rzeczy, chyba, że uległaby ona pogorszeniu, także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego;

• taki posiadacz zobowiązany jest zwrócić pożytki, jeśli ich nie zużył lub równowartość pożytków, które zużył, a także zobowiązany jest do zwrotu wartości tych pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki.

• posiadacz w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa (art. 224 §2 k.c.):

• posiadacz – wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy;

• zobowiązany jest zwrócić pożytki, których nie zużył lub ich równowartość, jeśli je zużył;

• nie jest zobowiązany do zwrotu pożytków, których nie uzyskał w związku z prowadzeniem nieprawidłowej gospodarki;

• za zużycie, utratę lub pogorszenie rzeczy odpowiada tylko wtedy, gdy nastąpiły one z jego winy.

28.03.2012:

ROSZCZENIA O ZWROT NAKŁADÓW:

1. Nakład szczególny - nakład polegający na wzniesieniu budynku na cudzym gruncie

1. budowa na cudzym gruncie jest nakładem (superficies solo cedit – budynek staje się własnością właściciela gruntu);

2. art. 231 daje możliwość wyjścia z tej sytuacji i rozliczenia tego nakładu:

„§ 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.”

1. Nakład konieczny - niezbędny do utrzymania rzeczy w należytym stanie;

2. Inne nakłady:

1. użyteczne - polegające na tym ze się rzecz ulecza – coś więcej, niż tylko piecza bieżąca, cos się dobudowuje, remontuje itp.

2. Zbytkowne – takie, które mają nadać pewne cechy, wygląd albo charakter odpowiadający szczególnym upodobaniom czyniącego te nakłady.

Posiadacz w dobrej wierze:

1. Ma dostęp do zwrotu ewentualnych nakładów przez niego poczynionych wtedy, kiedy nie mają one pokrycia w korzyściach, które uzyskał;

2. Inne nakłady (zbytkowne / użyteczne) – może uzyskać zwrot tylko wtedy, gdy zwiększają one wartość rzeczy w chwili wydania jej właścicielowi – co jest wątpliwe przy nakładach zbytkownych, bo niekoniecznie zawsze zwiększają wartość rzeczy (bo nie każdemu mogą się podobać)

Posiadacz w złej wierze:

1. Może uzyskać zwrot tylko nakładów koniecznych i to tylko wtedy, kiedy właściciel wzbogaciłby się kosztem tego posiadacza – trzeba wtedy wykazać, że właściciel wzbogacił się na poniesieniu przez posiadacza nakładów koniecznych

Posiadacz w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa:

1. nie może być w lepszej sytuacji niż posiadacz w dobrej wierze, ale podobnie jak on;

2. ale tylko o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach nakładów koniecznych; innych nie może!

Posiadacz samoistny w dobrej wierze:

1. najdalej idące możliwości odebrania nakładów;

2. ma możliwość fizycznego zabrania nakładów nawet jeśli stały się częścią składową rzeczy;

Pozostali (wszyscy inni, którzy ponieśli jakieś nakłady):

1. właściciel może się ograniczyć wyłącznie do zwrotu równowartości kosztów robocizny;

2. fizycznie może nakłady zatrzymać;

3. krótkie roczne przedawnienie

BUDOWA NA CUDZYM GRUNCIE:

Zasadą jest superficies solo cedit (art. 231). Przysługuje roszczenie o wykup.

Kto ma to roszczenie? – art. 231 par 1:

1. posiadacz samoistny w dobrej wierze (różne orzeczenia SN na temat dobrej wiary na gruncie art. 231);

Przesłanki wniesienia roszczenia przez osobę, która budowała:

1. Jeśli kilka osób wzniosło budynek:

1. współposiadanie samoistne;

2. roszczenie o wykup sprowadza się do roszczenia o wykup udziału we współwłasności;

3. dobra wiara musi dotyczyć prawa do gruntu, nie w odniesieniu do budynku;

1. Musi być to konstrukcja sztuczna:

1. budynek, tama, urządzenia melioracyjne, silos, piwnica, kanał

2. nie ma ich wymienionych w art. 46 (budynek), a czasem powinny mieć ten sam status;

3. sad nie jest budynkiem ani innym urządzeniem – musi być to sztuczna konstrukcja

1. Znaczna różnica wartości:

1. urządzenie lub budynek musi być znacznie więcej warty od gruntu;

2. nadbudowa / rozbudowa – nie jest budowa od podstaw, wiec nie można stosować art. 231; oczywiście wszystko dzieje się w granicach rozsądku

Przesłanki właściciela do wysunięcia roszczenia (żeby wykupiono od niego grunt z budynkiem):

1. Właściciel może zmusić osobę, która wzniosła budynek:

1. właściciel ma prawo do ochrony swojego prawa, które może się objawiać właśnie także w roszczeniu o wykup – za wynagrodzeniem

1. Nie tylko grunt przeznaczony do budowy:

1. nie tylko obrys, ale także nieco więcej, co staje się nieprzydatne dla właściciela;

2. zawsze to przeniesienie musi nastąpić za wynagrodzeniem

1. Aby pozbyć się tego co już mu niepotrzebne.

Formy:

1. Pozasądowo – w drodze umowy – w postaci aktu notarialnego lub

2. Poprzez orzeczenie sadowe - to orzeczenie pełni role surogatu oświadczenia woli (art. 64)

Roszczenie o wykup nie ulega przedawnieniu, ale wygasa z chwila utraty posiadania przez tego który budował. Roszczenie o wykup jest absolutnie możliwe względem Skarbu Państwa.