Prawo własności intelektualnej
dr I. Barańczyk
13.50 – 15.20 sala 05
Zajęcia (łącznie 18 godzin) będą po 4 godziny co 2gi zjazd (wymiana z dr Wojewodą – PPM).
09.01.2016r. – egzamin zaliczający – test jednokrotnego wyboru !!! (ostatnie 30 minut z wykładu) Test 1 pytanie = 1 minuta (ile pytań, tyle czasu). Oceny niedostateczne wpisywane.
Terminy zajęć:
17.10 Wojewoda
24.10 Barańczyk
7.11 Wojewoda
21.11 Wojewoda
28.11 Barańczyk
5.12 Wojewoda
12.12 Barańczyk
09.01.2016 Barańczyk
Egzamin – test jednokrotnego wyboru (tak robi na Wydziale Ekonom.Soc.) 70% piszących nie zalicza testu
Obowiązuje tylko to, co na wykładzie – wystarczy do zaliczenia egzaminu.
Podręczniki:
Prawo własności intelektualnej, M. Załucki ; M. Borkowski ;
Prawo autorskie i prawa pokrewne – J. Barta, Markiewicz (najpoważniejsi zajmujący się prawem autorskim)
Zabawy z prawem autorskim – Markiewicz
Prawo własności przemysłowej – „Własność przemysłowa – ochrona”; Ewa Nowińska, Urszula Promińska, Krystyna Szczepanowska-Kozłowska
10.10.2015
Pojęcie własności intelektualnej
To jest pojęcie które nie jest zdefiniowane normatywnie na gruncie prawa polskiego. Inne porządki prawne, czy także prawo międzynarodowe, też nie mają definicji. Pojęcie to pojawiło się w 1997r. w związku z konwencją ustanawiającą Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (z ang. WIPO).
Pierwsze regulacje, gdy chodzi o wynalazki, to już wieki średnie. W Polsce pierwsze przywileje dotyczyły wyrobu alkoholi i stopów surówek.
Regulacje nowożytne – to prawo własności przemysłowej, własność przemysłowa, z 1883r. Konwencja o ochronie własności przemysłowej.
Własność intelektualna odnosi się do szerokiego zbioru dóbr niematerialnych. Czasami mówi się własności dóbr niematerialnych. Obejmują one, te dobra, różne aspekty twórczej działalności człowieka, i słowo twórczej nie jest bez znaczenia, w tym również, różne rezultaty działalności intelektualnej człowieka.
Kiedy się mówi „dobra niematerialne własności intelektualnej” to chodzi o dobra o charakterze koncepcyjnym. Dobra niematerialne z zakresu własności intelektualnej, to taki katalog, taki zbiór, który jest szeroki ale niejednorodny.
W ramach tego katalogu można wyróżnić:
utwory – w rozumieniu prawa autorskiego, np. literackie, artystyczne, naukowe (to będzie przedmiotem naszych zainteresowań wg ustawy o prawie autorskim), ale także przedmioty praw pokrewnych (np. prawo do artystycznych wykonań; nie ma dużo tych przedmiotów praw pokrewnych).
rozwiązania:
wynalazki
wzory użytkowe (tzw. małe wynalazki)
wzory przemysłowe
topografie układów scalonych
oznaczenia:
firma przedsiębiorcy (słowo firma to rodzaj dobra niematerialnego przysługującego przedsiębiorcy; firma jest tym dla przedsiębiorcy czym dla osoby fizycznej jego imię i nazwisko)
oznaczenie przedsiębiorstwa
znak towarowy
oznaczenie (oznaczenia) pochodzenia geograficznego (tzw. oznaczenia geograficzne)
Dobra niematerialne, to nie rzeczy, istnieją w oderwaniu od postaci materialnej, ale są w tym czymś, co je urzeczywistnia, ucieleśnia.
Dobra niematerialne mogą mieć różną postać, mogą pełnić różne funkcje, a tego konsekwencją może być różny sposób ochrony.
Podziały dóbr własności intelektualnej:
Kryterium ładunku intelektualnego, który towarzyszy powstaniu dobra, również jako przesłanka ochrony
Grupa I – mamy tu te dobra, dla uznania których ochrony potrzebny jest wysiłek twórczy człowieka. Tu mieszczą się:
utwory – które stanowią przejaw działalności twórczej człowieka o indywidualnym charakterze – tu odwołanie do prawa autorskiego. W jakim momencie można mówić o utworze, gdzie jest indywidualny charakter, osobiste piętno twórcy, oryginalność, nowość, coś, co stworzyła niepowtarzalna osobowość? Ale np. rozkład jazdy PKP wg sądów jest utworem Wniosek – sądy wolą uznać coś za utwór, aniżeli przyznać, że to nie jest utworem.
rozwiązania – mają się cechować nowością i oryginalnością. Cecha nowości przy rozwiązaniach, wynalazkach, ocenia się w skali światowej. Tu jest pytanie – czy dane rozwiązanie techniczne istnieje w stanie techniki. Tę nowość trzeba zachować. Tu są rozstrzygnięcia, co szkodzi nowości.
Grupa II – obejmuje oznaczenia, które stanowią symbole będące nośnikami określonej informacji o przedsiębiorcy, przedsiębiorstwie, pochodzeniu towaru lub usługi, geograficznym pochodzeniu towarów (produktu – jak przyjmuje UE zamiast słowa „towar”). Te dobra są godne ochrony dlatego, że są w stanie pełnić określone funkcje w obrocie. Oznacza to, że dobra te są zdolne do wywoływania określonych skojarzeń. Jeśli tak, to:
firma przedsiębiorcy - ma indywidualizować przedsiębiorców na rynku,
oznaczenie przedsiębiorstwa - służy z kolei wyróżnianiu działalności gospodarczej jaką prowadzi przedsiębiorca
znak towarowy – ma indywidualizować towary, czy też usługi w obrocie, ma służyć odróżnianiu towarów lub usług pochodzących od różnych przedsiębiorstw. (konwencja paryska).
oznaczenia pochodzenia geograficznego – mają w swej funkcji wskazywać na miejsce wytworzenia towaru ale mamy także taką grupę oznaczeń pochodzenia geograficznego, które to jednocześnie pełnią dodatkową funkcję w postaci wskazywania na właściwości towaru, które są zależne od miejsca pochodzenia. Podziały oznaczeń:
oznaczenia zwykłe – wskazują skąd pochodzi towar np. made in China; mają ochronę deliktową
oznaczenia kwalifikowane – pełnią funkcję gwarancyjną, dla nich tworzy się rejestry. Przepisy UE całościowo zawładnęły tą sferą.
24.10.2015
Kryterium przeznaczenia dóbr – mamy 2 grupy
2.1 Grupa I – dobra podlegające ochronie niezależnie od ich wartości i przeznaczenia; to są utwory. Utwory mają oczywiście wartość i przeznaczenie ale z punktu widzenia objęcia ochroną, służy ona utworom niezależnie od wartości i przeznaczenia.
2.2 Grupa II – obejmuje:
a) rozwiązania – musza się one cechować zdolnością do przemysłowego stosowania (przemysłowa stosowalność, nawet w rolnictwie; nie chodzi o rozwiązania/wynalazki banalne)
b) oznaczenia – które są eksploatowane w związku z działalnością gospodarczą.
Dobra z grupy II określa się mianem dóbr własności przemysłowej (pojęcie własności przemysłowej). Pojęcie to pojawiło się w konwencji o ochronie własności przemysłowej z 1883r. Tu nie ma definicji, jest pewien katalog dóbr (zbiór dóbr niematerialnych) który włączymy do własności przemysłowej, np. wg konwencji są to:
patenty na wynalazki (patent to jest nazwa prawa)
wzory użytkowe
wzory przemysłowe
znaki towarowe
nazwy handlowe
oznaczenia pochodzenia lub nazwy pochodzenia – to są te, ww. oznaczenia pochodzenia geograficznego
zwalczanie nieuczciwej konkurencji – trudno uznawać to za dobro związane z jakiś prawem podmiotowym. Ale jest w katalogu, bo jeśli przedsiębiorcy korzystają z dóbr wł.przemysłowej, to korzystają w celu osiągnięcia pozycji na rynku w działalności konkurencyjnej. Przedsiębiorcy mają interes w tym aby konkurencja była uczciwa, lojalna. Zatem ochrona skupia się na interesach przedsiębiorców jakie mają przed nieuczciwymi zachowaniami konkurentów.
Dobra własności przemysłowej rozszerzają stan techniki ale też są takie które są nośnikiem określonej informacji, znajdują zastosowanie w szeroko rozumianym przemyśle, w działalności gospodarczej.
Uwagi ogólne:
katalog dóbr własności intelektualnej nie jest katalogiem zamkniętym – ze względu na rozwój techniczny, technologiczny, gospodarczy, kształtowały się nowe dobra własności intelektualnej. Rozwój ma charakter stały i dynamiczny, ale należy pamiętać, że pomimo wszystko musi to mieć charakter normatywny. Dla zaliczenia tych przedmiotów intelektualnych do dóbr niematerialnych znaczenie ma tu oczywiście porządek prawny. Np. know-how (tajemnice przedsiębiorstwa); gwarantowana tradycyjna specjalność (wpływ wynika tylko z tradycji produkcji, nie jest związany z naturalnymi warunkami produkcji typu woda, region, ziemia itp.). W przypadku utworów pojawiła się np. ochrona baz danych, film. Podobnie – nowe odmiany roślin.
pojęcie własności intelektualnej może być używane w znaczeniu:
szerokim – prawidłowo cały czas mówiliśmy dotychczas w tym znaczeniu. W konwencji WIPO – własność intelektualna to zbiór praw…, interpretacji……., do fonogramów, do programów radiowych i telewizyjnych, do wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej, odkryć naukowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych i usługowych, …., ochrony przed nieuczciwą konkurencją, wszelkich innych praw dotyczących działalności intelektualnej w dziedzinie przemysłowej, naturalnej, artystycznej. Treść pojęcia wł. intelektualna obejmuje problematykę:
- prawa autorskiego
- prawa własności przemysłowej,
- z uwzględnieniem zwalczania nieuczciwej konkurencji.
wąskim – własność intelektualna w tym znaczeniu to synonim prawa autorskiego a pozostałe dobra to są dobra własności przemysłowej (nie są w tym znaczeniu własnością intelektualną).
Źródła prawa własności intelektualnej
Źródła prawa międzynarodowego
akty międzynarodowe wielostronne, a przede wszystkim konwencje
akty międzynarodowe dwustronne
Akty te oparte są na 3 zasadach:
I zasada – zasada asymilacji – strony danej konwencji, aktu, zobowiązują się zapewnić osobom fizycznym i prawnym któregokolwiek państwa członkowskiego, równe traktowanie. Mają im przysługiwać takie same prawa jak podmiotom krajowym.
II zasada – minimum konwencyjnego – akty prawne wyznaczają pewien minimalny standard ochrony. Strona, kraj, jest zobowiązany ten minimalny standard wprowadzić do swojego prawnego porządku krajowego. Wyższy może być, ale co najmniej minimum. W takich aktach pojawiają się czasami normy autowykonalne – oznacza to, że można się na nie powoływać przed sądami lub organami państwa strony gdzie żąda się ochrony. Wtedy ten organ, sąd, mogą je zastosować bezpośrednio także wtedy, gdy prawo krajowe nie przewiduje takiego odpowiednika.
III zasada – terytorialności – własność przemysłowa, intelektualna, jest chroniona według prawa tego państwa, w którym znajduje się siedziba sądu lub organu rozstrzygającego w sprawie.
Źródła prawa europejskiego – dyrektywy i rozporządzenia a w sprawach nieuregulowanych sprawę rozstrzyga się w oparciu o dyrektywę o swobodnym przepływie towarów. Rozporządzenia głównie dotyczą dóbr własności przemysłowej – rozszerzona ochrona we wszystkich państwach członkowskich. M.in. rozporządzenie o wzmocnionej współpracy patentowej.
Regulacje prawa polskiego – można wskazać w zakresie wł.intelektualnej
ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych – z 4.02.1994r. – ten akt prawny jest źródłem ochrony dla przedmiotu prawa autorskiego a przedmiotem jest przede wszystkim utwór i przedmioty praw pokrewnych. W 2015r. wydano 2 nowelizacje prawa autorskiego. My nie będziemy się zajmować specjalnie prawami pokrewnymi – tych dotyczyła pierwsza nowelizacja (czas ochrony tych praw zmieniono z 50 na 70 lat). Druga nowelizacja – dotyczyło praw autorskich, możliwość korzystania z tzw. dzieł osieroconych jak i ograniczenie prawa autorskiego w kontekście dozwolonego użytku. W 2015r. TK – orzeczenie dot. art. 79 i roszczeń które przysługują (nikt nie wie kiedy przepis przestaje obowiązywać w wyniku tego orzeczenia).
ustawa prawo własności przemysłowej – z 30.06.2000r. – ten akt prawny obejmuje swoim zakresem:
wynalazki
wzory użytkowe
wzory przemysłowe
znaki towarowe
oznaczenia geograficzne
topografie układów scalonych
W 2015r. też są 2 nowelizacje prawa własności przemysłowej. Znaczenie większe ma druga nowelizacja wchodząca w 2016r. – zmienia procedurę uzyskana prawa do znaku towarowego, co ma przyśpieszyć procedurę rejestracji.
ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – z 16.04.1993r. – uzupełnia ona ochronę dóbr własności przemysłowej przed nieuczciwymi praktykami konkurentów.
ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym - z 23.08.2007r. – ta ustawa określa nieuczciwe praktyki rynkowe w działalności gospodarczej i zawodowej i zasady przeciwdziałania tym praktykom w interesie publicznym i w interesie konsumenta. Nieuczciwe praktyki rynkowe odnoszą się nie tylko do reklamy, ale też do informacji, oferty, ma ta ustawa szersze spektrum.
kodeks cywilny – jedno z dóbr zaliczane do dóbr własności przemysłowej jest regulowane w KC – „firma”. Ale też, zasady prawa cywilnego stosuje się pojęcia i instytucje prawa cywilnego. Czasami mamy do czynienia jednak z odstępstwami.
szereg innych jeszcze aktów innej rangi i tematyki dotyczących np. baz danych itp.
Ochrona dóbr własności intelektualnej
Większość dóbr własności intelektualnej zdecydowana, podlega ochronie za pomocą prawa podmiotowego bezwzględnego i wyłącznego. Oparte jest to na klasycznej konstrukcji cywilistycznej. Wzorem dla tego prawa jest ochrona własności rzeczy, ale jest szereg różnic.
Zakres wyłączności przy tych prawach może być różny w zależności od charakteru przedmiotu chronionego. Łączy je to, że uprawnionemu podmiotowi przyznaje się wyłączność korzystania z danego dobra. Jest to prawo bezwzględne – czyli pozwala uprawnionemu na egzekwowanie tej wyłączności przeciwko każdej osobie, która ją narusza. Czyli prawo podmiotowe bezwzględne skuteczne erga omnes.
Ta konstrukcja przysługuje do następujących dóbr:
prawo autorskie – polski ustawodawca przyjmuje takie założenie, czyli model dualistyczny, że prawo autorskie składa się z dwóch odrębnych praw:
autorskiego prawa osobistego – chroni więź między twórcą a utworem, są one niemajątkowe, nieograniczone w czasie, nie można przerwać więzi czyli są niezbywalne. To wszystko wynika z „osobistego” charakteru.
autorskiego prawa majątkowego – twórcy przysługuje wyłączne, bezwzględne, prawo które zapewnia mu monopol korzystania z utworu i rozporządzania a za korzystanie należy się wynagrodzenie. Autorskie prawo majątkowe oznacza, że twórca może z wyłączeniem innych osób korzystać z utworu, upoważniać inne osoby do korzystania na podstawie umów, może rozporządzać prawem. Autorskie prawa majątkowe są: przenaszalne, dziedziczne, ale tak przyznany monopol doznaje ograniczenia. To ograniczenie monopolu określa się jako dozwolony użytek. Przykładem ograniczenia są: cytowania, fragmenty w radio, TV, wyczerpanie prawa (- polega na tym, że po wprowadzeniu nośnika materialnego do obrotu przez uprawnionego lub za jego zgodą następuje wyczerpanie bo uprawniony traci kontrolę nad tym nośnikiem. Dalszy obrót jest dozwolony, swobodny). Autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie – dziś 70 lat od śmierci twórcy (korzyści czerpią spadkobiercy). Autorskie prawa majątkowe oparte są na zasadzie terytorialności – tu jest założenie, że każde państwo może swoje prawo wykonywać na własnym terytorium. Mamy niezależność ochrony w każdym państwie. Pytanie kiedy podlega, kiedy nie? Tu – art. 5 ustawy o prawie autorskim.
O uprawnieniach osobistych i polach eksploatacyjnych będzie mowa dalej.
Prawo autorskie powstaje od (gdy): utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. W systemie kontynentalnym nie ma żadnego rejestru gdzie się wpisuje dane prawo autorskie, dla powstania prawa nie ma to żadnego znaczenia. Do powstania ochrony z tytułu prawa autorskiego wystarczy uzewnętrznione ustalenie utworu (chodzi o zakomunikowanie tego utworu innym osobom niż twórca). By powstał utwór, prawo do utworu, utwór ten nie musi być utrwalony (np. utworem jest improwizacja gitarowa w czasie koncertu rockowego).
Zatem, ustawodawca poddaje te ww. prawa dwóm odrębnym reżimom prawnym.
W odróżnieniu – jest model monistyczny – dotyczy głównie twórczości, jest to podstawa do stworzenia różnych uprawnień o różnym charakterze.
prawa pokrewne
prawa własności przemysłowej – mamy tu do czynienia z następującymi prawami:
patent na wynalazek
prawo ochronne na wzór użytkowy
prawo z rejestracji wzoru przemysłowego
prawo ochronne na znak towarowy
prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne
prawo z rejestracji topografii układu scalonego
Prawa te nabywamy poprzez rejestrację na podstawie decyzji administracyjnej właściwego organu – w Polsce na podstawie decyzji Urzędu Patentowego RP (istnieje od 1919r. i funkcjonował nieprzerwanie także w okresie międzywojennym). W UE – jest to Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego z siedzibą w Hiszpanii (z ang. OHIM). Oznaczenia geograficzne są rejestrowane natomiast przez Komisję Europejską.
Nabycie takiego prawa oparte jest o zasadę pierwszeństwa. Prior tempore potior iure. Nabycie tego prawa ma charakter formalny. Powiada się, że to prawo jest ważne i chronione dopóki nie wygaśnie lub nie zostanie unieważnione przez właściwy organ (drogą decyzji administracyjnej). Ten formalizm wynika również z tego, że z przepisów wynika, ile te czynności rejestracyjne kosztują – np. przy wynalazkach płaci się za każdą stronę przy wniosku o rejestrację. Prawo to jest:
wyłączne – przyznawana jest sfera uprawnień dla uprawnionego która określa treść tego prawa. Tą treść określa ustawodawca odmiennie dla każdego z tych praw, ale ogólnie używa się sformułowania, że uprawnionemu przysługuje wyłączne prawo do korzystania w sposób zarobkowy lub zawodowy, czyli czynienia użytku gospodarczego z dobra, z wyłączeniem osób trzecich. Ten monopol także doznaje tutaj ograniczenia i to uszczuplenie praw jest regulowane dla każdego z praw odrębnie biorąc pod uwagę rodzaj i konieczność uwzględnienia interesów innych uczestników obrotu (np. nie można zakazać komuś używania jego nazwiska tylko dlatego, że nadaję znak towarowy w takim samym brzmieniu).
tu też mamy do czynienia z wyczerpaniem prawa – czyli po wprowadzeniu wytworu lub towaru który jest nośnikiem dla dobra do obrotu przez uprawnionego lub za jego zgodą, co oznacza, że dalszy obrót tym towarem lub nośnikiem jest swobodny.
bezwzględne
uprawniony może zakazać wkraczania przez innych w sferę jego wyłączności
majątkowe
mamy możliwość czerpania korzyści w sposób bezpośredni (samemu) i pośredni (można upoważniać inne osoby do korzystania, można prawem rozporządzać, może być zbyte). Art. 551 Kodeksu cywilnego.
zbywalne
dziedziczne
jest ograniczone w czasie. Patent – przyznaje się na lat 20 od momentu złożenia wniosku. Przy niektórych wynalazkach jest problem – np. przy lekach (są przepisy administracyjne wprowadzenia do obrotu). Dla takich problemowych sytuacji wprowadzono dla niektórych wynalazków tzw. „dodatkowe prawo ochronne”. Przy wzorach przemysłowych – na 5 lat, z możliwością przedłużenia na kolejne 5 lat, łącznie do 25 lat. Przy znakach towarowych – na lat 10 z możliwością przedłużenia na kolejne okresy 10-letnie (nie ma maksymalnie jakiegoś łącznego okresu, co prowadzi do tego, że może być de facto nieograniczone, bo ciągle powtarzane). Przy oznaczeniach geograficznych – bezterminowo, nieograniczone.
terytorialne – to są prawo o krajowej skuteczności, czyli są skuteczne na terenie tego kraju, na terytorium którego zostały zarejestrowane.
Firma – prawo do firmy
Jest to prawo podmiotowe, które przysługuje przedsiębiorcy do firmy. Jest to prawo bezwzględne i wydaje się, że to jest też prawo wyłączne, daje wyłączność korzystania w obszarze rynku na którym działa przedsiębiorca. Jest spór czy to prawo ma charakter osobisty czy majątkowy. Są autorzy, którzy uznają za osobisty, inni za majątkowy, ale i tacy, którzy twierdzą że to prawo o charakterze mieszanym (osobisto-majątkowym).
W przepisach KC – firma nie może być zbyta, jest związana z osobą przedsiębiorcy (to jest cecha niezbywalności praw o charakterze osobistym). Ale, skoro można czerpać korzyści gospodarcze, zawierać umowy licencyjne, a firma pełni funkcję gospodarczą jako oznaczenie, a także jako możliwe oznaczenie przedsiębiorstwa, - to art. 4310 KC – w razie szkody majątkowej, żąda się odszkodowania.
Kiedy prawo do firmy powstaje? Firma podlega ujawnieniu we właściwym rejestrze. Ale, kiedy powstaje? Są 2 koncepcje:
od momentu wpisania do rejestru
z momentem złożenia wniosku
inne przypadki, choćby używając wcześniej – spór rozstrzygnie sąd powszechny.
Takie prawo podmiotowe bezwzględne i wyłączne pojawia się także przy bazach danych, systemie ochrony roślin.
Mamy też taką grupę dóbr własności przemysłowej, których ochrona nie jest oparta na konstrukcji prawa podmiotowego bezwzględnego. Prawa podmiotowe bezwzględne oparte są o zasadę numerus clauzus. Trzeba powiedzieć, że mamy takie dobra eksploatowane w działalności gospodarczej jak:
oznaczenie przedsiębiorstwa
tajemnice przedsiębiorstwa (czyli tzw. know-how)
niezarejestrowane znaki towarowe
niezarejestrowane oznaczenia geograficzne
zewnętrzna postać produktu czyli niezarejestrowany jako wzór przemysłowy.
Podlegają one ochronie w ramach ochrony interesu przedsiębiorcy przed nieuczciwymi działaniami konkurentów. Zatem, w grę wchodzi ochrona deliktowa – na gruncie prawa polskiego oparta jest o ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma zapobiegać i zwalczać przejawy nielojalnej gry rynkowej. Charakterystyczne jest to, że :
ustawa opiera się na 2 elementach:
mamy wyszczególnione, stypizowane, czyny nieuczciwej konkurencji (najczęściej występujące w obrocie – art. 3 ust. 2)
w rozdziale II mamy czyny i ich przesłanki.
Przykładowo mamy:
w art. 5 – wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa
w art. 8 i 9 – fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenie geograficznego towarów lub usług.
w art. 10 – wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
w art. 11 – naruszanie tajemnicy przedsiębiorstwa.
kluczowe znaczenie w tej ustawie ma art. 3 ust. 1. – czynem nieuczciwej konkurencji jest każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta W art. 3 ust. 1 jest zatem ogólna definicja czynu nieuczciwej konkurencji. Ten przepis posługuje się pojęciem niedookreślonym, klauzulą generalną – „dobre obyczaje”. Ustawa jest z 1993r. – na tamte czasy to była rewolucja. Dobre obyczaje to taki handlowy aspekt zasad współżycia społecznego. W poprzedniej ustawie z 1926r. dobre obyczaje też były zapisane ale rozumiano je jako „uczciwość kupiecką”. Dobre obyczaje w ogóle, stanowią istotę uczciwej konkurencji. Cała ustawa jest oparta o koncepcję dobrych obyczajów.
Czyn ma być dokonany w związku z działalnością gospodarczą, co wynika z art. 1 i 2 ustawy, taki czyn jest bezprawny, nie ma tu przesłanki winy, bezprawność rozumiana jest szeroko. Chodzi nie tylko o działanie sprzeczne wprost z przepisem prawa, ale także które nie pozostaje w sprzeczności z konkretnym przepisem ale jednak narusza pewne normy pozaprawne – narusza reguły uczciwego postępowania powszechnie akceptowane w kręgach przedsiębiorców.
Dobre obyczaje to – są 2 ujęcia:
wg ustawy z 1926r. w komentarzu F.Zoll, A.Krauze – dobre obyczaje to są zasady moralne i etyczne stosowane w działalności gospodarczej.
aktualnie – podejście tzw. ekonomiczno-funkcjonalne - co oznacza, że uczciwa konkurencja jest jakością i ceną. W tym ujęciu – dobre obyczaje
To pojęcie buduje ciągle orzecznictwo i praktyka.
Powstaje pytanie, czy każde naruszenie przepisu z art. 3 ust. 1 jest spełniona? Czynem nieuczciwej konkurencji jest tylko takie działanie, które daje naruszającemu przewagę konkurencyjną. Niekoniecznie musi być naruszenie, wystarczy samo zagrożenie interesu przedsiębiorcy. Art. 3 ust 1 jest klauzulą generalną, a o nich powiada się, że przynoszą korzyści – stałość prawa i adekwatność do zmieniających się stosunków społecznych.
28.11.2015
Funkcje klauzuli generalnej:
funkcja uzupełniająca – art. 3 ust. 2 wymienia tylko czyny przykładowo. Jeśli więc mamy do czynienia z określonym zachowaniem które nie wypełnia przesłanek czynu typizowanego to możemy uznać je za czyn nieuczciwej konkurencji jeśli spełnia przesłanki art. 3 ust. 1. Lista tych czynów niedozwolonych jest więc uzupełniona czynami nazwanymi ale także czynami nienazwanymi. Przykładem czynu nienazwanego jest pasożytnicze wykorzystanie cudzej pozycji na rynku (pasożytnictwo), podszywanie się pod cudzą renomę.
funkcja korygująca – w doktrynie w wszyscy powtarzają (prof. Szwaja) że przepis w tej funkcji jest wykorzystywany wyjątkowo. Można spotkać się z takimi stanami faktycznymi, które odpowiadają nazwanemu, typizowanemu czynowi nieuczciwej konkurencji z ustawy ale trudno to działanie uznać za niegodziwe. Czyli, pomimo spełnienia przesłanek nie byłoby uzasadnione uznanie go za czyn nieuczciwej konkurencji. Przykład: wyobraźmy sobie podmiot korzystający ze znaku towarowego nie zarejestrowanego, pierwszy rozpoczął jego używanie dla towarów które produkuje. Pojawia się konkurent, który również zaczyna używać znaku towarowego tego pierwszego przedsiębiorcy. W czasie, klientela skupia się wokół tego drugiego przedsiębiorcy. Wówczas, ten pierwszy postanawia wystąpić z pozwem – czy powinien to zrobić od razu, wcześniej, dlaczego tak późno?
Środki ochrony cywilnoprawnej służące do ochrony dóbr własności intelektualnej
W tym przypadku można powiedzieć, że mówimy o roszczeniach cywilnoprawnych niezależnie od środków karnych.
Podstawą na naszych rozważań są przepisy:
ustawy o prawie autorskim – art. 79 prawa autorskiego – wymienia środki dotyczące ochrony autorskich praw majątkowych (pomijamy autorskie dobra osobiste).
prawo własności przemysłowej – cały rozdział art. 283 i n. dot. ochrony roszczeń
ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji art. 18.
W tych różnych aktach są roszczenia które wykazują się podobieństwem, przedstawimy je razem.
Mamy roszczenia o charakterze:
niemajątkowym:
roszczenie o zaniechanie naruszenia – to roszczenie prowadzi do przerwania działań naruszających prawo.
roszczenie o usunięcie skutków naruszenia (gdy chodzi o prawo podmiotowe), albo usunięcie niedozwolonego działania (gdy chodzi o ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji) – pozwala na przywrócenie stanu poprzedniego. W przepisach jest uszczegółowienie tego roszczenia. Ustawodawca przewiduje możliwość aby sąd na wniosek uprawnionego mógł orzec o bezprawnie wytworzonych towarach czy też przedmiotach, o środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia (które stanowią własność naruszającego). Można orzec o ich wycofaniu z obrotu, o ich zniszczeniu, wyjątkowo przy znaku towarowym np. o usunięciu znaku z towaru. Pojawia się też możliwość przyznania uprawnionemu tych wytworów, przedmiotów, na poczet należnego odszkodowania.
roszczenie o złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i formie, jednokrotnego bądź wielokrotnego, lub ustawodawca przewiduje podanie do publicznej wiadomości orzeczenia, części orzeczenia, całości, informacji o orzeczeniu. Niby to jest niemajątkowe ale koszty publikacji w prasie obciążają tego „uzurpatora”
majątkowym:
roszczenie o odszkodowanie – jeżeli mamy to roszczenie to wtedy ustawodawca wyraźnie stanowi „naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych”. A zatem niezależnie z czego to będzie wynikać to przyjmujemy że mamy do czynienia z odpowiedzialnością deliktową (art. 415 KC). Przy ochronie dóbr własności intelektualnej jest problem jak duża jest szkoda i jak obliczyć odszkodowanie, a także czas dochodzenia roszczeń. W oparciu o przepisy aktów unijnych wprowadzono zmianę - można żądać odszkodowania na zasadach ogólnych lub odszkodowania ryczałtowego. Przewidziano je w ustawie prawo własności przemysłowej – tam jest napisane, że chodzi tu w tym odszkodowaniu ryczałtowym o zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia które w chwili dochodzenia roszczenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z prawa wyłącznego. To roszczenie, odszkodowanie ryczałtowe zostało przewidziane także w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b) – ten przepis przewidywał zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. 23 czerwca 2015r. TK uznał art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b za niezgodny z Konstytucją, w zakresie żądania trzykrotności stosownego wynagrodzenia.
Te przepisy o krotnościach pojawiły się w 2007r. w związku z rozporządzeniem o dochodzeniu roszczeń z praw autorskich. Niekonstytucyjność 3-krotności oparto o uznanie takiej wysokości odszkodowania jako karę, zbyt represyjne. Dlaczego TK nie odniósł się do np. 2-krotności? Duże grono doktryny zarzuca TK brak stwierdzenia niezgodności z konstytucją także 2-krotności. Orzeczenie zapadło tylko do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W odniesieniu do innych ustaw, mających też 3-krotność, takiego rozstrzygnięcia nie ma.
15.05.2015r. SN wystosował pytanie prejudycjalne do TS UE o zbadanie zgodności art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b z prawem europejskim.
drugie roszczenie – roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści lub wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Na gruncie ustawy prawo własności przemysłowej wg SN z 2007r. nie stanowi to bezpodstawnego wzbogacenia w rozumieniu art. 405 i n. KC.
Przedmiot prawa własności intelektualnej
Zaczniemy od prawa autorskiego (później prawo własności przemysłowej)
PRAWO AUTORSKIE
Punktem wyjścia jest przedmiot prawa autorskiego – jest nim utwór. Mamy świadomość, że ustawa prawo autorskie ma też część dot. praw pokrewnych (nie będziemy się nimi zajmować na wykładzie, nie ma na to czasu, trzeba tylko wiedzieć, że takie prawa są).
Art. 1 prawa autorskiego – wg tego przepisu przedmiotem prawa autorskiego (utworem) jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Ustawodawca wskazuje, że w szczególności może być (wyłącznie chodzi o sposoby wyrażenia) – ust. 2:
utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi – czyli literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe. Gdy chodzi o programy komputerowe – dostosowano ochronę do dyrektywy UE – programy komputerowe są traktowane jako utwór z punktu widzenia prawnego (tak w prawie polskim – jest on utworem). W systemie angloamerykańskim pojawiają się też rejestracji programów komputerowych jako wynalazków. W prawie autorskim jest rozdział 7 – art. 74 do 772 posiadające regulację dot. programu komputerowego jako utworu. To jest więc odrębna kategoria utworów w rozumieniu prawa autorskiego (WSA z 2007) stosujemy do programów komputerowych ogólne przepisy prawa autorskiego w tym zakresie, w którym szczególne postanowienia ustawy nie wprowadzają odrębnych rozwiązań. W literaturze przyjmuje się, że ochronie na gruncie prawa autorskiego podlegają elementy tekstowe programu czyli chodzi o konkretne przedstawienie ciągu instrukcji. Coś takiego jak algorytm, struktura programu, język programowania, w istocie z tej ochrony nie korzystają. Zupełnie czymś innym jest interfejs użytkownika – też podlega ochronie.
utwory plastyczne
utwory fotograficzne – nie każda fotografia jest utworem, tylko taka, która spełnia przesłanki z ustawy.
utwory lutnicze – instrumenty muzyczne nie posiadają charakterystycznych cech utworów. To po co jest ten punkt w ustawie?
utwory wzornictwa przemysłowego – nie każdy wzór przemysłowy na który uzyskaliśmy prawo podmiotowe w urzędzie patentowym będzie utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Stan na dziś (do grudnia) art. 116 prawa własności przemysłowej (od grudnia ten przepis nie będzie obowiązywał) – jak zarejestrowano wzór to można uzyskać ochronę na lat 5, później na kolejne 5-letnie okresy do 25 lat. Po tym okresie, do 70 lat od śmierci twórcy można uzyskać ochronę z ustawy o prawach autorskich jak uchylony zostanie art. 116 - będzie mogła być ochrona kumulatywna. Podstaw ochrony w przypadków wzorów jest wiele.
utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne. Gdy godzi o architektoniczne – to problem, że jak mówimy o utworze to mamy przesłanki utworu, ale w takim specyficznym utworze jest matematyka (bo utwór architektoniczny). Na ile można w to integrować,
utwory muzyczne, sceniczne, choreograficzne, pantomimiczne, audiowizualne w tym filmowe.
Nie są objęte odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne – to wszystko należy do tzw. domeny publicznej. Tu istota rzeczy tyczy się pomysłu i idei (ktoś ma pomysł na coś i twierdzi że to jego, ale wg prawa autorskiego nie jest to chronione). W praktyce jest coś takiego jak np. forma wyrażenia – w TV np. format telewizyjny. Można mieć wątpliwości by jednak zwracać uwagę. Na gruncie przepisów prawa autorskiego, że pomysł jest jedynie zalążkiem mogącym prowadzić do wykreowania utworu. Idea takiej funkcji utworu nie spełnia, musi przybrać jakąś formę. Tu można odwołać się do orzeczenia SN z 22.06.2010r. – idea, pomysł polegający na połączeniu określonego słowa ze sposobem jego wykorzystania w ściśle określonym celu nie podlega ochronie prawno-autorskiej. W przypadku naszych formatów telewizyjnych, czyli tam gdzie chodzi o pewien pomysł, orzecznictwo wskazuje jedynie na możliwość zastosowania przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nie stanowi więc przedmiotu prawa autorskiego, nie jest chronione prawem autorskim, choć jak praktyka pokazuje jest przedmiotem obrotu (np. umowy licencyjnej, umowy known-how).
Art. 4 – nie stanowią utworu akty normatywne, projekty, urzędowe materiały, dokumenty, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe.
Jeśli mamy wątpliwości co do tego, czy dany rezultat pracy jest utworem, istotne znaczenie pełni tutaj orzecznictwo sądowe.
Przesłanki do traktowania pracy człowieka jako utwór. Utwór musi spełniać następujące warunki:
musi być przejawem twórczej działalności – utwór ma być wynikiem samodzielnego wysiłku autora. Rezultat różniący się od innych rezultatów analogicznego działania. Tu pojawiają się dwie cechy – nowość i oryginalność. Atrybut nowości rozumiany jest w ten sposób, że utwór jest niepowtarzalny, jedyny w swoim rodzaj. Oryginalność – to piętno osobistej twórczości, osobista twórczość, czyli samoistny, autentyczny, niebędący powtórzeniem. Chodzi o ocenę, czy istnieją w utworze cechy przesądzające o jego wyjątkowości wynikające z faktu, że stworzyła je niepowtarzalna osobowość. Kreuje się coś nowego, dotychczas nieznanego.
musi posiadać indywidualny charakter – mamy mieć do czynienia z czymś, co odbiega od przejawów podobnego działania w sposób świadczący o jego swoistości i niepowtarzalności. Ma to być wręcz rezultat statystycznie jednorazowy. Można to zweryfikować przez wskazanie, że określone dzieło zostało stworzone tylko przez określonego twórcę a nie mogłoby być stworzone przez każdego. Do tego przyjmuje się, że wystarczający jest nawet minimalny ślad twórczości aby można było mówić o indywidualnym charakterze.
utwór ma być ustalony – czyli musi nastąpić uzewnętrznione ustalenie utworu ale nie musi mieć postaci utrwalonej. Powstanie utworu nie zależy od jego zapisania, utrwalenia na materialnym nośniku. Przedmiotem prawa autorskiego jest nie tylko utwór który jest ukończony ale także ochroną objęte są szkice plany, projekty utworów.
Praktyka sądów nadała pojęciu utworu szerokie znaczenie. Częściej coś utworem jest niż nim nie jest. Można powiedzieć, że sądy liberalnie podchodzą do istnienia przesłanek które decydują o objęciu prawno-autorską, a to konsekwencja art. 1 ust. 1. Częściej się obejmuje wręcz wszystko co jest wysiłkiem umysłowym człowieka. Sądy częściej się boja powiedzieć, że coś utworem nie jest, niż jest.
Można wyodrębnić utwory:
samoistne – to te, do których nie przyjęto twórczych elementów pochodzących z dzieł innych autorów.
niesamoistne – obejmują utwory zależne (czyli takie które zawierają wkład twórczy autora opracowania ale w istotnym zakresie przyjmują elementy twórcze z utworów innych autorów) – mówi się tu o opracowaniach cudzego utworu (art. 2 ust. 1). Opracowania cudzego utworu to w szczególności tłumaczenia, przeróbki, adaptacje. Ustawodawca mówi „w szczególności” więc mogą być inne przykłady opracowań.
Wśród utworów niesamoistnych są także dzieła z zapożyczeniami, z cytatami. Są przepisy o swobodzie cytowania.
Podmiot prawa autorskiego
Podmiotem prawa autorskiego może być wyłącznie osoba fizyczna. Podmiotem prawa autorskiego jest twórca utworu o ile ustawa nie stanowi inaczej. Nie ma znaczenia ani wiek, ani poczytalność. Nigdy więc osoba prawna. Istnieje domniemanie prawne że twórcą jest osoba której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu, lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem. Twórcą jest jedynie ten kto stworzył utwór.
Prawo twórcy istnieje od chwili powstania utworu, ono zawsze powstaje w ten sposób, w sposób pierwotny, ex lege. Można też powiedzieć, że twórcą będzie ten który wniósł twórczy wkład do utworu.
Należy też powiedzieć o współtwórstwie, współautorach. Muszą zaistnieć 3 przesłanki:
możliwy jest do oznaczenia wkład osób o twórczym indywidualnym charakterze,
powinni oni tworzyć jedno dzieło,
niezbędne jest współdziałanie autorów.
Ustawa stanowi, iż istnieje domniemanie, że:
prawo autorskie przysługuje wspólnie współtwórcą,
a ich udziały są równe,
to że prawo przysługuje wspólnie dotyczy tylko wyłącznie autorskich praw majątkowych. Autorskie prawa osobiste każdy ma swoje, odrębne.
Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd na podstawie wkładu w pracy twórczej. Podstawowe znaczenie ma art. 9 – każdy współtwórca może wykonywać prawa autorskie samodzielnie co do swojej części, ale wykonywanie prawa autorskiego do całości utworu wymaga zgody wszystkich współtwórców. Każdy też może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu a uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcą stosownie do wielkości ich udziałów. Wydaje się że treść przepisu jest prosta ale sądy nie zawsze art. 9 ust. 4 prawidłowo interpretują. Do autorskich praw majątkowych które przysługują współtwórcą stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych KC.
Ustawa stanowi inaczej kiedy prawo autorskie przysługuje innym podmiotom niż autor:
ustawodawca przewiduje nabycie autorskich praw majątkowych w sposób pierwotny, z ustawy, przez producenta lub wydawcę w odniesieniu do dzieła zbiorowego, np. encyklopedia. Takie pierwotne nabycie autorskich praw majątkowych dotyczy także pracodawcy w odniesieniu do programu komputerowego stworzonego w ramach stosunku pracy. Z mocy ustawy to wynika.
mamy też przypadki pochodnego nabycia autorskich praw majątkowych:
jedno dotyczy producenta utworu audiowizualnego, który nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu te autorskie prawa majątkowe m.in.,
drugi przypadek dotyczy tzw. twórczości pracowniczej – czyli utworu pracowniczego. Chodzi o relacje pracodawca-pracownik twórca, bez względu na podstawę stosunku pracy. Tu mamy domniemanie prawne umownego nabycia, czyli pochodnego, przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Nabycie przez pracodawcę tych autorskich praw majątkowych następuje z chwilą przyjęcia, zaakceptowania dzieła. To jest nabycie pochodne, na podstawie umowy. Pracodawca nabywa także własność przedmiotu w którym utwór utrwalono, czyli tego corpus mechanicus. Pracodawca jest zobowiązany wobec twórcy do rozpowszechniania utworu. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, a wynikający obowiązek ze stosunku pracy obejmuje działalność twórczą, to wynagrodzenie za pracę stanowi jednocześnie także wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych. W kwestii uzupełniające – warto spojrzeć do przepisów w ustawie o prawie autorskim (art. 14) dot. relacji uniwersytetu i pracownika naukowego. Tu mamy pierwszeństwo opublikowania utworu przez pracodawcę ale twórcy przysługuje wynagrodzenie. W art. 15a – uczelni przysługuje pierwszeństwo do opublikowania pracy dyplomowej studenta. Jak nie opublikowała, to student może ją opublikować chyba że praca jest częścią utworu zbiorowego. Do art. 15a stosuje się art. 8 bo osoba jest autorem, twórcą pracy magisterskiej. Oznacza to że eksploatacja dzieł studentów, wymaga zawarcia z twórcą odpowiedniej umowy licencyjnej lub innej umowy – i to umowy odpłatnej.
Treść praw autorskich
Mamy:
autorskie prawa osobiste – art. 16 ustawy o prawie autorskim – ustawodawca mówi tu o autorskich prawach osobistych. Jaki jest stosunek autorskich dóbr osobistych z art. 23 KC. Przyjmuje się w doktrynie, że autorskie prawa osobiste które przysługują twórcy objęte są pojęciem z art. 23 twórczości naukowej i artystycznej. Art. 16 wyraźnie stanowi, że autorskie prawa osobiste są:
bezterminowe, nie są ograniczone w czasie – można powiedzieć, że trwają po śmierci twórcy w swoisty sposób. One mogą być wykonywane nadal przez określone osoby albo takie, które wskazał sam schodzący, albo takie które wskazuje ustawa: osoby bliskie zmarłemu (małżonek a w razie jego braku zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa) oraz właściwe stowarzyszenia twórców. Na czym ta swoistość wykonywania prawa polega? Tłumaczy się, że chodzi o ochronę więzi osobistej z dziełem podmiotu nieistniejącego (zmarłego), czyli działają w interesie zmarłego. Przede wszystkim z praktyki wynika, że chodzi o naruszenia prawa do autorstwa czy wpływu na zniekształcenia dzieła u odbiorców.
art. 16 sprzeciwia się dopuszczalności zbycia lub dziedziczeniu autorskich praw osobistych – nie można zerwać więzi między twórcą a autorem, przenoszenie autorskich praw osobistych jest niedopuszczalne. W praktyce, udziela się odpłatnie zgody na pewne określone działania, które przy braku zgody można uznać za naruszenie autorskich praw osobistych. Pojawia się także w praktyce zobowiązanie do niewykonywania po stronie twórcy swojego prawa, to się spotyka z aprobatą orzecznictwa
z czasem następuje erozja autorskich praw osobistych.
i autorskie prawa majątkowe.
Art. 16 wymienia autorskie prawa osobiste w szczególności (katalog otwarty):
prawo do autorstwa utworu – to jest podstawowe prawo twórcy, to takie prawo do ojcostwa dzieła. To prawo zapewnia autorowi przede wszystkim ochronę przed przywłaszczeniem autorstwa przez nieuprawnionego. To przywłaszczenie autorstwa nazywa się plagiatem choć nie jest to termin ustawowy. Plagiat to przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod własnym nazwiskiem, bez zmian, ze zmianami. To jest przejaw naruszenia autorskich praw osobistych. Stwierdzamy go i przy istnieniu winy umyślnej i przy istnieniu winy nieumyślnej, a także przy jej braku. Kwestia winy ma znaczenie gdy mówimy o przestępstwie (sankcja karna). Potocznie plagiat ma szersze znaczenie ale od tego odstępujemy. Dokonuje się takiego podziału na:
plagiat jawny – kiedy mamy przypisanie autorstwa cudzego dzieła w całości, w części, bez wnoszenia własnego wkładu,
plagiat ukryty – wtedy kiedy we własnym dziele wprowadza się te elementy twórcze z cudzego dzieła gdy nie ma oznaczenia autorstwa ani źródła.
Z punktu widzenia ochrony autorsko-prawnej plagiat dotyczy tylko tej sfery dzieła, posiadającej cechy indywidualnej twórczości w rozumieniu prawa autorskiego. Gdy się mówi o plagiacie, to pojawiają się:
fałszywe przypisanie innej osobie dzieła (plagiat odwrócony)
autoplagiat
ghost-writing (z wyłączeniem pisania mów dla polityków).
oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnienie go anonimowo – to też wyłączna kompetencja twórcy decydowania czy i w jaki sposób oznaczyć utwór, to pozytywny aspekt prawa do autorstwa
nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania – chodzi o możliwość zakazania wykorzystania dzieła w sposób który może wprowadzać w błąd co do charakteru tego dzieła czy jakiś kryteriów eksploatacji. Tu bardzo często pojawiają się problemy ze sposobem ingerencji w dzieło przez twórcę dzieła zależnego, czy ta ingerencja zniekształca dzieło macierzyste. Tu warto zwrócić uwagę na art. 49 ust. 2 – następca prawny choćby nabył całość autorskich praw majątkowych nie może bez zgody twórcy czynić zmian w utworze, chyba że, są one spowodowane oczywistą koniecznością a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Czyli ustawodawca zezwala na możliwość wprowadzania zmian w pewnych sytuacjach.
decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
nadzór nad sposobem korzystania z utworu.
Gdy chodzi o autorskie prawa majątkowe – to ważne są art. 17 i art. 50.
Twórcy służy wyłączne bezwzględne prawo zapewniające mu monopol korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Za korzystanie z utworu należy się twórcy wynagrodzenie.
Jak się spojrzy na art. 17 to można korzystać bezpośrednio (samemu) lub pośrednio (mieć korzyść w związku z rozporządzeniem). Trzeba szeroko interpretować słowo korzystam: używam, rozporządzam.
W świetle art. 17 w treści autorskich praw majątkowych mieści się każda czynność faktyczna która dotyczy utworu na podstawie której można mówić o bezpośrednim korzystaniu z dzieła przez samego uprawnionego. Można powiedzieć, że prawo do korzystania z utworu obejmuje wszelkie czynności prowadzące do utrwalenia lub zwielokrotnienia dzieła i wszelkie działania zmierzające do rozpowszechnienia dzieła. To może być eksploatacja dzieła w postaci materialnej (np. przy wydawaniu książki), ale i niematerialnej (np. wyśpiewanie, wyrecytowanie).
Po drugie, w treści autorskich praw majątkowych mieści się także prawo do rozporządzania utworem czyli w grę wchodzą wszystkie czynności prawne na podstawie których osoba trzecia uzyskuje możliwość eksploatacji dzieła. Rozporządzanie wg art. 17 to jest dysponowaniem przysługującymi twórcy autorskimi prawami majątkowymi, czyli instrument czerpania korzyści materialnych z eksploatacji dzieła. Tu rozporządzanie łączy się z prawem do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. To jest uprawnienie które nie ma charakteru samoistnego.
Art. 17 odwołuje się do takiego kluczowego pojęcia, tj. do pojęcia pól eksploatacji, czyli sposobów korzystania z utworu związanych ze zwielokrotnianiem i rozpowszechnianiem utworu. W art. 50 zostały wymienione odrębne pola eksploatacji. W zakresie
utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu (różne techniki od drukarskiej aż po cyfrową)
w zakresie obrotu egzemplarzem lub oryginałem – mówimy o wprowadzaniu do obrotu, użyczeniu lub najmu oryginału lub egzemplarzy
w zakresie rozpowszechniania utworu w inny sposób niż w lit b) – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Art. 17 obejmuje wszystkie pola eksploatacji, te które są wymienione w art. 50, ale także które w tym przepisie wymienione nie są. To jest każda postać eksploatacji.
Treść autorskich praw majątkowych obejmuje także przyszłe pola eksploatacji, takie które powstają wraz z postępem techniki.
Znaczenie pól eksploatacji ujawnia się w umowach jakie są zawierane, gdzie trzeba wymienić pole eksploatacji i powiązać je z wynagrodzeniem.
12.12.2015
Kwestie związane z umowami autorskimi:
umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych
umowy o korzystanie z utworu tj. umowa licencyjna
Te umowy obejmują pola eksploatacji wyraźnie w nich wymienione. Umowa może dotyczyć tylko tych pól eksploatacji które są znane w chwili zawierania umowy, nieważna jest umowa która dotyczy wszystkich utworów, wszystkich utworów określonego rodzaju, tego samego twórcy, mających powstać w przyszłości.
Pojawia się w umowach błędne sformułowanie „przenoszę pełnię praw autorskich”. Takie określenie pól eksploatacji jest niewystarczające i skutkuje nieważnością umowy. Trzeba wyraźnie wskazać pola eksploatacji które nabywa osoba trzecia.
Jest spór czy trzeba się posłużyć własnymi słowami czy zwrotami z art. 50.
Jak z umowy nie wynika że przeniesienie autorskich praw majątkowych czy udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, to twórcy przysługuje wynagrodzenie. Twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych ma formę pisemną pod rygorem nieważności.
Umowy licencyjne – umowa taka uprawnia do korzystania z utworu w okresie 5 lat na terytorium państwa na którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej (jak nic nie postanowiono to w grę wchodzą postanowienia ustawy). Po upływie tego 5 letniego okresu, uzyskane prawo na podstawie umowy licencyjnej wygasa. Można udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca, czasu korzystania. Twórcy czasami w pewnym zakresie niechętnie się pozbawiają swoich autorskich praw majątkowych, wolą udzielać licencji na korzystanie.
Umowy licencyjne mogą być:
wyłączne
niewyłączne
Jak umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony sposób, udzielenie licencji nie ogranicza udzielenia licencji innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji. Przepis stanowi że umowa licencyjna wyłączna wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. W praktyce podobnie się dzieje przy umowach niewyłącznych.
Licencja Creative Commons (w skrócie: licencja CC) – chodzi o udostępnienie utworu na tzw. wolnej licencji. Chodzi o nieodpłatne umowne udostępnienie dzieła w sieci komputerowej. Te licencje zostały wprowadzone w USA przez organizację „Creative Commons” – tak działa np. Wikipedia. Polega to na tym, że wprowadza się pewne wzoru umów licencyjnych oparte o pewne warunki, to są umowy adhezyjne, twórca wybiera jeden ze wzorów takiej umowy proponowanej przez tą organizację, określa on warunki udostępnienia swojego utworu w sieci użytkownikom, osoba korzystająca z utworu zgodnie z warunkami licencji przystępuje do umowy i pomiędzy twórcą licencjodawcą a użytkownikiem licencjobiorcą zostaje zawarta umowa nieodpłatnej, niewyłącznej licencji na korzystanie z utworu. Tutaj nie chodzi o dozwolony użytek. Mówi się o tych licencjach że to jest takie uzupełnienie prawa autorskiego.
Te umowy są różne, uprawniają do różnych rzeczy. Jest niebezpieczeństwo – nie można wyeliminować, że ktoś kto nie jest twórcą wprowadza, ktoś używa, ale utwór nie został wprowadzony przez uprawnionego. Organizacja CC wyłącza swoją odpowiedzialność wobec uprawnionego twórcy, który może wystąpić z roszczeniami wobec użytkownika.
Autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie i zgodnie z art. 36 można powiedzieć, że z zastrzeżeniem wyjątków one gasną z upływem lat 70 licząc od śmierci twórcy. Do autorów współautorskich powiemy że liczy się od śmierci współtwórcy który przeżył pozostałych.
Ostatnia kwestia gdy chodzi o prawa autorskie.
Monopol praw autorskich jest ograniczony tzw. dozwolonym użytkiem – art. 23-35 ustawy o prawie autorskim. Jest nowelizacja która zmieni te przepisy – rozszerza ten dozwolony użytek.
Dozwolony użytek – to są przepisy upoważniające do korzystania odpłatnego lub nieodpłatnego z chronionego utworu bez zgody twórcy (uprawnionego).
Są ogólne przepisy dozwolonego użytku:
Dozwolony użytek wg art. 35 (klauzula generalna) nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Warunkiem skorzystania z dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu (to udostępnienie publiczne za zgodą twórcy).
Należy przy dozwolonym użytku wymienić imię i nazwisko twórcy oraz źródło ale powinno to uwzględniać istniejące możliwości.
Dozwolony użytek ustawodawca wprowadza z 2 powodów:
to są interesy osobiste użytkowników. Dlatego mówi się: dozwolony użytek osobisty, prywatny. Jest on regulowany w art. 23 ustawy. Przepis przewiduje, że bez zezwolenia twórcy wolno korzystać z utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres tego użytku obejmuje nie tylko tę osobę fizyczną ale obejmuje krąg osób które pozostają ze sobą w związku z osobistym. W szczególności będzie to pokrewieństwo, powinowactwo i stosunki towarzyskie (kolega – koledze). Ale czy np. pracodawca może udzielić pracownikom „towarzysko”. Czy np. na Fb jesteśmy w stosunku towarzyskim? Wydaje się że nie, bo stosunek towarzyski ma mieć charakter trwały a na Fb jest raczej przypadkowy.
Użytek osobisty wywodzi się z założenia, że prawo autorskie nie rozciąga się w zasadzie na akty indywidualnej prywatnej percepcji, indywidualnego wykorzystania tego utworu.
Ale dozwolony użytek jest wyłączony – nie dotyczy:
programów komputerowych
utworów architektonicznych
korzystania z baz danych, chyba że dotyczy to użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.
inne powody – uwzględniają interes publiczny związany z np. edukacją, badaniami naukowymi, swobodą wypowiedzi, upowszechnieniem kultury, dostępem do informacji. – to będzie dozwolony użytek publiczny. Przykładów może być dużo – np. kserowanie. Art. 231 dotyczy też m.in. przekazu utworu w systemie teleinformatycznym przez pośrednika – przykład możliwości zapisania w pamięci podręcznej czasowego (tzw. coaching).
Inne przykłady użytku publicznego wg ustawy:
wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radio, telewizji – np. sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze, religijne, chyba że zastrzeżono, że jest to zabronione; krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów, fotografie reporterskie
w celach dozwolonego użytku edukacyjnego – mogą z tego korzystać instytucje oświatowe, uczelnie, archiwa, biblioteki; to nie tylko kwestia udostępniania utworów osobom trzecim ale także zwielokrotniania w celu rozpowszechniania.
art. 31 – wolno korzystać z utworów podczas ceremonii religijnych, oficjalnych uroczystości władz publicznych, jeżeli nie wiąże się to z osiąganiem korzyści majątkowych. Np. akademia uczelniana, obchodzenie święta np. 11go Listopada..
dot. publicznego odtwarzania radiowych programów lub telewizyjnych, które umożliwia posiadaczom urządzeń odbiorczych odtwarzanie nadawanego programu w miejscach ogólnie dostępnych, z zastrzeżeniem, że nie łączy się to z osiąganiem korzyści majątkowych (np. słuchanie radia przy okazji pobytu u fryzjera; w czasie jazdy taksówką, melodie w supermarketach - dyskusyjne; ale już z pewnością nie dyskoteka – bo tu trzeba uiścić opłatę za publiczne odtwarzanie).
dla celów prezentacji lub naprawy sprzętu np. audio-wideo
swoboda cytowania
Swoboda cytowania
Jest regulowana w art. 29 i 291. Chodzi o wykorzystanie cudzej twórczości w działalności naukowej, dydaktycznej, publicystycznej, artystycznej.
Cytat jest to inkorporowanie, wprowadzenie, urywków utworów lub całości drobnych utworów, do osobiście stworzonego dzieła.
Cytat dotyczy dzieł piśmienniczych, utworów plastycznych, muzycznych, filmowych, fotograficznych.
Warunki swobody cytowania – kiedy można cytować:
decydujące znaczenie dla swobody cytowania, dopuszczalności cytatu, jest to w jakim celu cytujemy, czemu cytat ma służyć. Cytat jest dopuszczalny jak służy: wyjaśnieniu, analizie krytycznej, nauczaniu lub gdy przemawiają za tym prawa gatunku twórczości. Także wtedy, gdy chodzi o polemikę i wydaje się że tłumaczy ustawodawca na czym polegają prawa gatunku twórczości wskazując – że wolno korzystać z utworów na potrzeby: parodii, pastiszu, karykatury. Chodzi o to, że nawiązanie do cudzego utworu jest niezbędne aby można było stworzyć własny utwór (przy parodii – coś trzeba sparodiować, stąd nawiązanie). Podobnie, jak mamy motto wprowadzone – to też prawa gatunku twórczości.
niedozwolone jest zatem takie cytowanie, które podyktowane jest tylko oszczędzeniem sobie wysiłku, albo którego rezultatem byłoby niepotrzebne sięgnięcie do dzieła z którego cytat pochodził (bo np. wszystko skopiowano z dzieła).
ustawodawca nie mówi jaki długi może być cytat. Tu trzeba się odwołać do art. 35 i dokonać interpretacji.
Czasami pada pytanie, jak cytat powinien być oznaczony. To jest warunkiem cytowania czyli rozpoznawalność – odbiorca ma wiedzieć, kiedy zapoznaje się z utworem (tekstem) cytowanym. Jak oznaczyć cytat? Imię, nazwisko, źródło. W tekście cytowanym jest to naturalne. Problem jak to oznaczyć w dziełach filmowych, muzycznych – to są wątpliwości techniczne, na tyle na ile jest to do zaznaczenia. Nie musi być za każdym razem cudzysłów (!) Ważne, by cytować czyli podawać imię, nazwisko i źródło (!). Nie trzeba tak samo pisać kursywą. Metody mogą być różne choćby opisanie tego co ktoś opisał ale swoimi słowami – byle oznaczyć kto to napisał „w oryginale”.
art. 292 – wolno w sposób niezamierzony włączyć utwór do innego utworu o ile włączony utwór nie ma znaczenia dla utworu do którego został włączony. Np. filmuję ulicę a przy okazji grającą orkiestrę.
DOBRA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Na wykładzie się nie da omówić wszystkiego z pr. własności intelektualnej, w tym gdy chodzi o dobra własności przemysłowej (domena rzeczników patentowych którzy głównie są inżynierami, nie prawnikami).
Dobra własności przemysłowej – im służy ustawa Prawo własności przemysłowej. Jednym z takich dóbr są znaki towarowe.
Znaki towarowe
Funkcje jakie pełnią znaki towarowe omawiano już w końcu XIXw.:
podstawowa – tzw. funkcja wskazywania pochodzenia lub funkcja odróżniająca – jest to zdolność znaku do wywoływania określonych skojarzeń u kupujących dotyczących tego, kto jest uprawniony do nakładania znaku na towar i do wprowadzania do obrotu tak oznakowanego towaru. Nie mówimy, że „kto jest producentem”. Innym aspektem tej funkcji jest to, że znak towarowy służy odróżnianiu towarów tego samego rodzaju pochodzących od różnych przedsiębiorstw.
funkcje pochodne (mogą, ale nie muszą wystąpić; wiążą się między sobą):
funkcja gwarancyjna – niekiedy w starszej literaturze określana funkcją jakościową ale trzeba mówić o funkcji gwarancyjnej – znak może stać się symbolem, gwarantem, pewnych cech towaru. Np. pierwszą taką cechą będzie cecha jakości towaru, ale także nowoczesności, solidności, prestiżu. Tu chodzi o to, że znak zapewnia o stałym poziomie tych cech, gwarantuje poziom, i że zawsze towar pochodzi z tego samego źródła (rozumianego jako ten sam uprawniony a niekoniecznie ta sama fabryka; patrzymy na znak towarowy a nie pytamy czy pochodzi od licencjobiorcy). Można utracić funkcję gwarancyjną jak np. jakość się pogorszy i znak przestaje pełnić swoją funkcję.
funkcja reklamowa - w dużej mierze zależy to od formy przedstawieniowej znaku, od której zależy, czy coś zapada w pamięć, czy nie, i ułatwia wybór. Mówi się że są tzw. znaki towarowe słabe i znaki mocne. Pytanie, jak szybko osiągnąć funkcję reklamową? Kiedyś mówiono że przez długi czas; dziś się wskazuje że może być i krótko (podobnie jest w przypadku funkcji gwarancyjnej). Nie chodzi by znak był łatwy, ma być łatwo zapadalny w pamięci. Pytanie, przed czym się chroni znak towarowy? Przed pomyłką, czy przez znak towarowy pomylę towar z towarem, ale także przed innymi zagrożeniami – np. naruszanie dobrego obyczaju przez pasożytowanie na cudzym znaku.
Ze względu na źródło nabycia prawa do znaku towarowego mówi się o:
znakach towarowych zarejestrowanych – te są najpełniej, najlepiej chronione, ale nie ma obowiązku rejestracji znaków towarowych.
znakach towarowych niezarejestrowanych – podlegają ochronie, ale jest to tylko ochrona deliktowa.
W dalszych rozważaniach interesować nas będą te znaki towarowe, dla których występujemy o przyznanie prawa ochronnego – na co prawa pozwala, co zarejestrować, czy zarejestruję, czy odmówią rejestracji itd.
Prawo własności przemysłowej art. 120 i n. – znaki towarowe
Na marginesie pozostawiamy znaki towarowe wspólnotowe.
Regulacja krajowa w Polsce dostosowuje nas do dyrektywy i rozporządzenia unijnego – wobec czego standard jest podobny.
Pamiętać, że od momentu wejścia Polski do UE (1.05.2004r.), od tego momentu w Polsce zaczęły obowiązywać akty unijne – Polska musi chronić wszystkie znaki towarowe zarejestrowane unijnie, ale też nasze znaki mogą być chronione na terenie UE.
Nie ma czegoś takiego jak uznanie – wystarczy zarejestrowanie.
Art. 120 ustawy prawo własności przemysłowej.
Pojęcie znaku towarowego
W art. 120 ust. 1 – jest spór czy to definicja czy to nie jest definicja. Mamy teraz 2 nowelizacje: jedna w grudniu 2015r. a druga w kwietniu 2016r. (druga dotyczy głównie znaków towarowych).
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie które można przedstawić w sposób graficzny jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.
W ust. 2 – ustawodawca wymienia jakie formy przedstawieniowe, jakie postaci, może przybrać znak towarowy – katalog otwarty:
wyraz
rysunek
ornament
kompozycja kolorystyczna
forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania
melodia
sygnał dźwiękowy
Czyli mogą to być znaki słowne, graficzne, przestrzenne, dźwiękowe. Mogą, ale czy będą? Bo ten wykaz postaci jakie może przybrać znak towarowy jest przykładowy, a o tym czy mogą one być znakiem towarowym decyduje to czy mają zdolność do odróżniania (czy mają abstrakcyjną zdolność do odróżniania, czy się potencjalnie nadają do tego by pełnić funkcje znaku towarowego).
Obecny przepis w art. 129 i mający obowiązywać od kwietnia 2016r. – nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia które w ogóle nie mogą być znakiem towarowym.
W literaturze wskazuje się różne kryteria przesądzające o zdolności do odróżniania.
Odróżniać, to spełniać takie cechy jak:
zmysłowa postrzegalność
jednolitość
samodzielność
ale wg art. 120 ust. 1) dodatkowo dochodzi:
zdolność przedstawienia się przez znaku w sposób graficzny (graficzna przedstawialność) – to konsekwencja zmysłowej postrzegalności. Znak towarowy zarejestrują jak z formalnego punktu widzenia znak towarowy da się graficznie przedstawić. Ale nie od tego do końca zależy czy ta graficzna przedstawialność jest przesądzająca o tym czy coś jest znakiem towarowym. Oczekiwano, że ten przepis art. 120 ust. 1 zostanie uchylony.
Omówmy te cechy znaku towarowego wskazujące na jego zdolność do odróżniania:
zmysłowa postrzegalność – znak musi być postrzegany za pomocą zmysłów człowieka. Dzięki temu jest w stanie zapadać w pamięć odbiorcy i przekazywać te informacje. Komunikacja z odbiorcą może odbywać się za pomocą różnych zmysłów, ale w przypadku znaku towarowego jest wątpliwość czy za pomocą każdego znaku. Niektórzy wskazują, że zmysłowa postrzegalność łączy się z graficzną przedstawialnością, ale to wątpliwe.
jednolitość – znak musi być łatwy do zapamiętania, jest symbolem, ma być możliwy do objęcia jako całość za pomocą jednego aktu poznawczego. Dlatego mówi się, że znak powinien się charakteryzować skrótowością, spójnością, jeżeli jest nadmiernie rozbudowany, skomplikowany to nie będzie w stanie ten symbol pełnić swoich funkcji. Problemy przy różnych znakach jakie się pojawiają:
slogany – slogan może być znakiem towarowym, np. Lotem bliżej, Coca-cola to jest to; Cukier krzepi;, pewna fraza z reklamy.
znaki kolorowe – analizuje się tu kwestię tzw. koloru per se (samego w sobie). Jest to znak składający się z nieograniczonych żadnymi konturami kolorów lub koloru pojedynczego. Może to być kolor pojedynczy lub kompozycja dwóch kolorów (zielono-żółty lub gencjanowo—niebieski).
Zarzuty – że znak towarowy charakteryzuje się prostotą, znak nie może być nadmiernie banalny, prymitywny. Ale nie można zmonopolizować przecież np. jednego koloru. Trzeba być przeciwnym rejestracji koloru per se.
Jest np. zarejestrowany kolor per se o barwie „lila” – dla Milki.
Jest też wątpliwość dla prostych liter, cyfr. Banalność znaku towarowego nie sprzyja cesze jednolitości.
samodzielność – samodzielność znaku względem towaru w ujęciu pojęciowym, nie fizycznym. Znak nie powinien być tożsamy z towarem. Skutkiem bowiem takiej rejestracji byłaby monopolizacja produkcji danego towaru. Można podać 2 przykłady z orzecznictwa:
ETS (obecnie TS UE) – chodziło o maszynkę z 3 obrotowymi głowicami, Remington i Philips. Jeden chciał zarejestrować znak towarowy w kształcie maszynki.
Lego – znak towarowy w kształcie klocka lego – odmówiono takiej rejestracji
delicje – kształt delicji – odmówiono takiej rejestracji
graficzna przedstawialność – dzięki temu możemy mówić o jednoznacznym określeniu zakresu ochrony znaku towarowego. Jak jest graficzna przedstawialność, to celem jest to jaki będzie zakres ochrony. Znak musi się dać odtworzyć w widocznej postaci bez względu na to jaki to jest znak (mam to zobaczyć). Znak daje się przedstawić na płaskiej powierzchni za pomocą figur, linii, w ten sposób można go odzwierciedlić.
Problem tu dotyczy tzw. nowych znaków towarowych – czyli takie, które są odbierane niekoniecznie za pomocą wzroku, czyli innych zmysłów – np.:
znaki dźwiękowe – przyjmuje się możliwość przedstawienia znaku graficznego melodii za pomocą zapisu nutowego. Problem pojawia się gdy mamy do czynienia z sygnałem lub onomatopeją (np. praca silnika Harleya, ryk lwa, pianie koguta) – nie wiadomo jak to przedstawić by wszyscy jednakowo to odczytywali. Wymyślono tu spektogramy (dwuwymiarowy kolorowy wykres widma amplitudowego).
znaki towarowe zapachowe – np. zapach świeżo skoszonej trawy – zarejestrowano jako „zapach każdemu powszechnie znany”. Inny przykład: orzeczenie Sicmana – dotyczyło zapachu przedstawionego jako:
opis słowny zapachu – nie oddaje zapachu
wzór chemiczny – wzór nie zapachu ale substancji
flakonik z substancją która tak pachniała
ETS w tej sprawie orzekł, że znakiem towarowym może być oznaczenie które samo w sobie nie jest dostrzegalne wzrokowo (a więc też może to być zapach) pod warunkiem, że może być przedstawione graficznie, w szczególności przez obrazy, linie, symbole. ETS określił warunki graficznej przedstawialności – ma być ona:
jasna
precyzyjna
zwarta
łatwo dostępna
zrozumiała
trwała
obiektywna
Do tych warunków trudno jest przyrównać zapach.
Innym kazusem był „zapach dojrzałej truskawki” i „zapach malin”.
To wszystko prowadzi do tego, czy ta graficzna przedstawialność powinna być.
Pojawiają się też nowe znaki – hologramy i znaki animowane.
Znak towarowy żeby mógł być zarejestrowany musi posiadać przesłanki zdolności rejestracyjnej (musi mieć zdolność rejestracyjną). Składa się na to:
abstrakcyjna zdolność do odróżniania (zdolność symbolu by był znakiem towarowym)
ale też należy ustalić, czy znak towarowy posiada zdolność odróżniającą
należy ustalić czy nie zachodzą przeszkody rejestracyjne.
Zdolność odróżniająca – gdy chodzi o przepisy, to jak mówimy o tej zdolności odróżniającej, to mamy art. 129, 130, 131 i art. 132. Od kwietnia 2016r. te przepisy ulegają zmianie (art. 129 uchylony, wprowadzono art. 1291; uchylono art. 131 i art. 132 a to co było w art. 132 wpisano w art. 1321).
Znak towarowy musi mieć zdolność odróżniającą. Mówi się o znamionach odróżniających jako o zespole cech pozwalających wyróżnić dany towar lub usługę tego samego rodzaju ale pochodzących od innego przedsiębiorstwa. Ustawodawca nie definiuje zdolności odróżniającej. Wymienia jedynie oznaczenia które tej zdolności nie będą miały. Ten nowy przepis art. 1291 od kwietnia 2016r. stanowi, że nie udziela się prawa ochronnego na oznaczenia które:
nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów dla których zostały zgłoszone – znak nie jest w stanie pełnić swojej funkcji dla danego towaru (np. stół dla stołów nie jest w stanie pełnić swojej funkcji); jego struktura jest w tym przypadku niewystarczająco charakterystyczna aby pozwalała odróżniać towary w obrocie
nie udziela się prawa ochronnego na oznaczenie które składa się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia (rozumiemy że chodzi o pochodzenie geograficzne), jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, funkcji lub przydatności. Jak tylko z takiego symbolu by się składało, to trzeba odmówić. Chodzi o to, by zachować swobodny dostęp do określonych oznaczeń – innymi słowy, „zakaz monopolizowania” oznaczeń. Jak to element, który występuje obok innych elementów to jest dopuszczalne. Nikt nie może sobie zawłaszczyć np. słowa „mąka”.
kiedy oznaczenie składa się wyłącznie z elementów które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych. Również jest tutaj ten element dodany „wyłącznie”, a więc również nie może być zawłaszczony, ma być dostępny dla wszystkich. Np. odmówiono rejestracji „sto panoramicznych” dla krzyżówek, ale zarejestrowano „baby dry” dla pampersów.
Zdolność odróżniającą powinien mieć znak towarowy pierwotnie, ale wg art. 130 znak towarowy może nabrać takiej zdolności odróżniającej. Mówi się wtedy o tzw. wtórnej zdolności odróżniającej.
Art. 130 też uległ zmianie, istota rzeczy – znak który wcześniej nie posiadał dostatecznych znamion odróżniających może nabyć je w następstwie jego intensywnego i długotrwałego używania przed datą zgłoszenia znaku towarowego.
Przykłady:
spór o znak towarowy „Nałęczowianka” a „Cisowianka” – znak towarowy wskazywał nie od kogo pochodzi towar, tylko skąd pochodzi. Wody nałęczowskie mogą pobierać różni, ale zdaniem sądu woda „Nałęczowianka” nabyła zdolności odróżniającej.
spór o znak „BMW” – z czasem uzyskał ten znak wtórną zdolność odróżniającą.
Ostatnią przesłanką do rejestracji – należy zbadać, czy znak towarowy nie narusza interesów godnych ochrony. To się składa właśnie na ocenę znaku z punktu widzenia przeszkód rejestracyjnych. Przeszkody rejestracyjne dzielą się na:
bezwzględne – wyłączają one od rejestracji znaki bez względu na to jakie towary mają oznaczać. Chodzi o art. 1291 – niektóre przeszkody są tu bezwzględne, niektóre względne. Przeszkody bezwzględne to np.:
znak towarowy nie może być sprzeczny z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami – to sformułowanie stanowi klauzulę generalną. Chodzi o znaki towarowe obsceniczne. Nie udzieli się ochrony np. na znaki religijne, obraźliwe i godzące w tradycję narodową. Ale zarejestrowano np. Chopin – dla wódki.
wyłączenia ze względu na prestiż – nie udzieli się rejestracji na oznaczenia które zawierają symbol RP (godło, barwy, hymn), znaki jst, znak sił zbrojnych, ordery itp. – chyba, że uzyska się zgodę właściwego organu państwa, albo organu samorządu terytorialnego albo danej organizacji na używanie w obrocie. Tylko pytanie, kto ma udzielić zgody na użycie „godła RP”? Nie jest wskazane w ustawie który organ jest kompetentny.
nie udzieli się prawa ochronnego na oznaczenie które ze swej istoty może wprowadzać w błąd – ta przeszkoda tkwi w samym znaku – w szczególności co do charakteru, jakości, lub pochodzenia geograficznego towaru. O tym przypadku mówimy że jest to znak towarowy mylący. Np. co do jakości – towar chemiczny posługujący się oznaczeniem „bio”, „eko”.
nie udzieli się prawa ochronnego na znak który został zgłoszony w złej wierze – w złej wierze jest ten, kto ze względu na okoliczności powinien wiedzieć, że prawo mu nie służy.
są też przeszkody związane z oznaczeniami geograficznymi.
względne – art. 1321 – istotą przeszkody względnej – chodzi o to, że znak towarowy nie może być zarejestrowany dla określonej grupy towarów, ale może być zarejestrowany dla innej grupy. Przeszkodą jest istniejące wcześniej prawo do znaku towarowego płynące z rejestracji lub powszechnej znajomości. Ustawa obecna w art. 1321 wskazuje nie tylko na to, że celem przepisu jest zapobieżenie kolizji, jaka może nastąpić, między prawami na znaki towarowe. Nie wiadomo co w tym zakresie się porobiło z oznaczeniami geograficznymi.
Znak towarowy nie będzie zarejestrowany jeżeli jest taki sam lub podobny do znaku towarowego który ma przyznane prawo dla towarów takich samych lub podobnych jeżeli zachodzi ryzyko pomyłki. Natomiast jak będziemy mieć do czynienia ze znakiem towarowym renomowanym, to można powiedzieć, że przeszkodą udzielenia prawa będzie też renoma tego znaku wcześniejszego dla towarów niepodobnych. Trzeba zwrócić uwagę, że art. 1321 przyjął, że jest jeszcze jedna przeszkoda względna – która kiedyś była przeszkodą bezwzględną – mianowicie taką przeszkodą względną stała się przeszkoda polegająca na tym, że używanie znaku, który miałby być zarejestrowany narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich. By to wyjaśnić, to trzeba byłoby tu omówić procedurę rejestracyjną znaku towarowego. Procedura się tu też zmienia, będzie procedura sprzeciwu rejestracji.
Zanim przejdziemy do tego jak się nabywa prawo ochronne – kilka zdań nt. kategorii znaków towarowych.
Kategorie znaków towarowych:
znaki towarowe
znaki usługowe
Ilekroć w ustawie jest mowa o znakach towarowych rozumie się przez to znaki usługowe. Przy znaku usługowym jest inny sposób używania (nie ma jak „przyczepić” znaku towarowego do usługi).
znaki indywidualne
Art. 122 mówi jeszcze o znaku towarowym indywidualnym do jednoczesnego używania przez kilka osób, w tym przedsiębiorców.
znaki wspólne – to takie, które są przeznaczone do używania przez wiele podmiotów. Dzielą się na:
znaki wspólne zwykłe
znaki wspólne gwarancyjne
Istota tych znaków polega na rozszczepieniu uprawnień – ktoś inny jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o rejestrację, a ktoś inny będzie uprawniony do tej bezpośredniej eksploatacji, do używania znaku. To właśnie nazywa się rozszczepieniem uprawnień.
znak towarowy powszechnie znany – nazywamy znakiem towarowym notoryjnym – nie ma definicji takiego znaku. Łatwiej wymienić te znaki niż stworzyć definicję. W literaturze mówi się, że znak towarowy powszechnie znany to jest znak który znany jest co najmniej połowie odbiorców ale ma się tu na myśli relewantny segment odbiorców, do którego znak jest kierowany. Można powiedzieć, że używanie znaku doprowadza do jego właśnie powszechnej znajomości. I tu powszechna znajomość daje ochronę na podstawie przepisów ustawy - Prawo własności przemysłowej, bez potrzeby rejestracji. Trudno zamknąć oczy i powiedzieć, że nigdy w życiu nie słyszało się o np. Coca-Cola. Znak ten jest powszechnie znany. Problem jest wtedy gdy jesteśmy na granicy, czy znak jest już powszechnie znany, czy jeszcze nie, a znak taki nie jest jeszcze zarejestrowany. Moment graniczny jest istotny.
znaki towarowe renomowane -
next week – procedura rejestracji znaku towarowego