Psychologia twórczości - kilka zagadnień

Cechy osoby twórczej
otwartość – zdolność asymilowania nowych informacji także wobec treści dwuznacznych
niezależność - niekonformistyczna postawa, nieuleganie wpływom
wytrwałość - długotrwała praca
perseweracja - skłonność do wielokrotnego podejmowania tego samego tematu.

Rodzaje zdolności istotnych w procesie tworzenia
1) zdolność do dostrzegania analogi - wychwycenie czegoś co jest istotą dwóch rzeczy,
nie jest podobieństwem.
-2) zdolność do metaforyzowania - mówienie o czymś prozaicznym przy użyciu metafory.
3) zdolność do redefinicji i transformacji – widzenie innego punktu widzenia
4) zdolność do giętkości myślenia.

Rodzaje motywacji twórczej
samoistna - polega na czerpaniu satysfakcji z nagród zawartych w samej czynności, działa na zasadzie mechanizmu dodatniego sprężenia zwrotnego.
potrzeba osiągnięć - motywy działające na zasadzie ujemnego sprężenia zwrotnego, motywacja osiągnąć nie sprzyja twórczości a nawet może przerodzić się w rywalizacje o sławę i uznanie społeczne.
immanentna - autonomiczna
instrumentalna – przewidywanie tego co może się przydać - myślenie przyszłościowe
zadaniowa – jest pewne zapotrzebowanie i ktoś ustala sobie cel do osiągnięcia.

Twórczość w koncepcji Kozieleckiego.
Kozielecki uważa, że twórczość to specyficzna transgresja. Transgresje to nie to samo co działania przystosowawcze. Są podejmowane świadome. Transgresja to przekraczanie granic.
Transgresje mogą być:
a)twórcze
b)ekspansywne – poszerzanie swoich zasobów, terytorium; nie jest to twórcze, bardziej przystosowawcze.
Wg. Kozieleckiego działania twórcze i ekspansywne mogą być destrukcyjne (negatywne) i konstruktywne (pozytywne).
Transgresje twórcze mogą być:
historyczne (docenione przez historię) i prywatne (twórcze dla siebie).


Systemowa teoria twórczości Mihaly Csikszentmihaly
Koncepcja skupiająca się na środowisku - to systemowa teoria twórczości.
Wymienia 3 elementy, które należy uwzględnić mówiąc o twórczości:
a)dziedzina – to pole zainteresowań, w jej ramach można wymienić: fizykę, matematykę, kulturę itd.
B)pole - to specyficzny język w danej dziedzinie, która pozwala ocenić pewne standardy; to kryteria wedługo których ocenia się wytworów twórczych.
c)Jednostka – oznacza osobę z jej wyposażeniem, zdolnościami, intelektem, które pozwalają jej w danej dizedzinie tworzyć. Jednostka jest na końcu, bo jest najmniej ważna.


Cechy myślenia twórczego- kryteria oceny Dywergencyjnego wytwarzania.
a) płynności – oceniamy poprzez ilość wytworzonych pomysłów; ta liczba pomysłów jest miarą.
b) giętkości – inaczej elastyczność; oznacza zmianę sposobu myślenia, wytwarzanie jakościowo różnych pomysłów, umiej ętoność dokonywania pzrekształceń, transformacji; przełamywanie fiksacji funkcjonalnej (sztywność myślenia).
c) oryginalność - nowe, inne, niepowtarzalne, niebanalne, niepowszednie.
d) jako cecha umysłu -> wrażliwość na problemy (ozn. zauważenie nieścisłości w pewnych sytuacjach, luki w wiedzy, niezadowolenie z zastałego stanu rzeczy).

Twórczość jako specyficzne myślenie w teoriach wywodzących się z psychoanalizy.
1. Teorie inkubacji – nieświadomości - myślenie twórcze odbywa się w nieświadomości, to wylęganie się pomysłu, coś tajemniczego, niedostępnego świadomości.

Fazy procesu twórczego:
* preparacja - świadoma
* inkubacja – nieświadome
* olśnienie – uświadomienie rozwiązania
* weryfikacja – zastanowienie czy ma to sens

2. Teorie przedświadomości- (Freud ) twórczość musi mieć swoje miejsce-w przedświadomości (nieświadomość latentna). Twórcze pomysły są blisko. Miejsce, do którego mamy dostęp w każdej chwili.
3. Teorie regresu – twórczość wymaga regresu do okresu myślenia sprzed kilku lat, do myślenia dziecięcego. Jest to jednak tylko czasowe cofnięcie.Człowiek musi powrócić do dorosłego myślenia. (krytykowana, osobiście 35 zgadza się z tym ^^)

Myślenie asocjacyjne a twórczość
Koestler powiedział najwięcej o twórczość w znaczeniu asocjacyjnym. Mówił o twórczości w różnych dziedzinach życia, w których ujawnia się kompilacja. Chodzi o dwie idee, im bardziej są odległe, tym bardziej twórcze jest to kojarzenie. Koestler łączył odległe idee fizyki i astronomii.

Mówił o 3 dziedzinach, w których kojarzenie może występować:
1. artystycznych (ach)
2. naukowych (acha)
3. humoru (ha ha)
Za każdym razem, w każdej z tych dziedzin jest trochę pierwiastków artystycznych, naukowych i humoru, a przeważa ta dziedzina, w której jest odkrycie. Zawsze jest połączenie dwóch idei. Myślenie przez analogie (skojarzenia, ale nie każde skojarzenie jest analogią), im głębsza analogia tym bardziej sensowna.

3 zasady rządzące życiem człowieka i jego rozwojem - Dąbrowski

1. Przyjemności
2. Rzeczywistości
3. Rozwoju.

Im wyższy poziom funkcjonowania człowieka, tym wyższa zasada.


Twórczość w ujęciu Maslowa.
Maslow - twórczość rozumiana jako autokreacja. Mówił o samorealizacji- wymieniał ją jako potrzebę człowieka. Jest ona potrzebą wyższą, która pojawia się po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu tj. fizjologiczne, bezpieczeństwa, szacunku, przynależności i miłości. Następną grupą potrzeb jest samorealizacja, czyli realizowanie swoich potencjalnych możliwości. Większość ludzi w takiej kolejność zaspokaja swoje potrzeby. Maslow wymieniał także potrzeby estetyczne, poznawcze i transcendencji.

Maslow mówił o procesie twórczym, na który składają się 2 etapy:
1. Proces pierwotny – jest związany z ideą, natchnieniem, powstawaniem pomysłu, zafascynowania się czymś. U wielu osób twórczość się kończy na tym pierwszym etapie („słomiany zapał”).
2. Proces wtórny - opracowanie pomysłu. Jest to ciężka praca nad pomysłem, wymaga cierpliwości, skupienia, motywacji. Efektem tego będzie wielkie dzieło.

Wielka twórczość to 5 % talentu a 95 % pracy.

Charakterystyczne cechy osób samorealizujących się:
-mają wysoki poziom autonomii (niezależność),
-akceptacja siebie, ale nie jest to samouwielbienie, akceptacja swoich wad,
-wysoki stopień świadomości, znajomość siebie,
-angażują się w sprawy społeczne,
-nie ulegają bezwolnie modzie i stylowi życia narzuconemu przez świat,
-mają poczucie humoru, ale wyzbyte złośliwości, mają „filozoficzne poczucie humoru”,
-pełna akceptacja innych niezależnie od statusu materialnego, społecznego innych ludzi. Akceptują ludzi dla nich samych. Odchodzą od znajomości nastawionych na wymianę towarową.
-posiadają przyjaciół, ale niewielu (są to głębokie przyjaźnie),
mają potrzebę samotności, wyciszenia (w znaczeniu dobrego bycia z samym sobą).

Warunki rozwijania twórczości według Rogersa.
Karl Rogers - mówienie o człowieku jako o jednostce w pełni, optymalnie funkcjonującym. Człowiek twórczy to ten, który ma odwagę być sobą. Potrafi ujawniać swoje emocje, odczuwa i manifestuje to co czuje.

Warunki działalności twórczej wg. Rogesa:

Wewnętrzne:
-Otwartość na nowe doświadczenia, człowiek twórczy jest chłonny na to co nowe,
-Zdolność do bawienia się ideami, humorystyczne podejście do różnych sytuacji; pozwala to człowiekowi budować nowe pojęcia,
-Wewnętrzne źródło oceny. Nie jest tu ważne co inni powiedzą, ale to co dana osoba, ona ma wizję. Człowiek wie czego chce, dąży do osiągnięcia swojego celu.

Zewnętrzne:
-Psychologiczne bezpieczeństwo - akceptacje danej osoby takiej, jaką ona jest; jeśli jest krytyka to tylko konstruktywna (choć też nie jest wskazana), to akceptacja bez zastrzeżeń.
-Psychologiczna wolność – dana osoba jest wolna w swoich decyzjach i nie spełnia oczekiwań innych, nie czuje presji innych. Wolność oznacza to, iż otoczenie nie stawia wymagań.


Warunki postawy twórczej Fromma

-Zdolność do koncentracji – jest miarą powodzenia, nie jest łatwo osiągalna, wymaga pracy nad sobą. Umiejętność dłuższej koncentracji jest dostępna każdemu, ale wymaga pracy.
-Umiejętność odkrywania świata na nowo - zdolność do dziwienia się, która jest charakterystyczna dla dziecka; umiejętność cieszenie się drobiazgami.
-Silne poczucie własnej tożsamości i odrębności – poczucie „ja” charakterystyczne dla osób, które do czegoś dążą.
-Akceptacja siebie - mimo wad, takim jakim jestem, umiejętność myślenia o sobie krytycznie.
-Postawa produktywna związana z twórczym byciem - (Fromm „ O sztuce miłości ) człowiek w relacjach z innymi nie powinien ich traktować jako przedmioty i obiekty do wykorzystania. Nie traktuje siebie jako towaru. Chodzi tu o to, aby nie było wymiany towarowej. Osoby te nie są nastawiene na posiadanie dóbr materialnych, na zachłanne zdobywanie informacji. Życzliwa postawa wobec siebie i innych - produkowanie międzyludzkiego dobra.

Freud – Twórczość w jego teorii trójczłonowej psychiki polegałaby na umiejętności mediowania między id a superego. Wtedy człowiek może wyzwolić z siebie to co najlepsze.
Adler- (neopsychoanalityk) Odciął się od Freuda. Człowiek wchodzi w głęboką więź społeczną. Twórczy człowiek to ten, który nie izoluje się od innych, wchodzi w relacje z innymi, odnosi się do innych z szacunkiem, jest zdolny do głębokich więzi.
Otto Rank- Człowiek twórczy to ten, który ma odwagę na odmienność, kształtuje rzeczywistość według własnej woli, nie jest podporządkowany innym i temu co inni powiedzą.