Katarzyna Wiśniewska
Iwona Michalak
kierunek lekarski, gr.8
Działanie pro- i prebiotyków w układzie pokarmowym.
Mikroflora jelitowa zmienia się w trakcie życia człowieka zależnie od wieku, stanu fizjologicznego, sposobu odżywiania, mechanizmów odpornościowych gospodarza, stosowanych leków i innych czynników środowiskowych.
Przewód pokarmowy noworodka jest wolny od drobnoustrojów, jednak kilka godzin po urodzeniu zostaje zasiedlony przez bakterie tlenowe i beztlenowe i chociaż ta flora bakteryjna pochodzi od matki, nie stanowi jej dokładnej repliki. W pierwszych dniach życia najważniejsze dla noworodka są enterokoki, niepatogenne szczepy Escherichia coli (E. coli) i Clostridium sp. Pod koniec pierwszego tygodnia życia dziecka ustala się wyraźna przewaga Lactobacillus sp. i Bifidobacterium sp., które stanowią dominującą mikroflorę kałową. Kolejna zmiana składu mikroflory jelitowej następuje w okresie rozszerzania diety niemowlęcia i wprowadzania posiłków stałych, po czym przewód pokarmowy dziecka znów zasiedlają pałeczki E. coli, Clostridium sp., Bacteroides. W przewodzie pokarmowym u starszych dzieci i osób dorosłych może znajdować się ponad 400 różnych szczepów bakteryjnych. Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem rodzaju i koncentracji drobnoustrojów, co zależy od pH treści pokarmowej i obecności tlenu.
W treści żołądkowej znajduje się niewiele drobnoustrojów (maksymalnie 1000 w 1 ml treści); są to głównie bakterie tlenowe i Gram-dodatnie. W jelicie cienkim zawartość bakterii wzrasta i wynosi 102–105 w 1 ml, przy czym nadal dominują bakterie tlenowe, ale zaczynają pojawiać się także beztlenowce. Zawartość drobnoustrojów gwałtownie wzrasta za zastawką krętniczo- kątniczą. W jelicie grubym całkowita liczba mikroorganizmów wynosi 108–1012 w 1 ml treści. Wyraźnie przeważają drobnoustroje beztlenowe (względne i bezwzględne), takie jak Bacteroides, Bifidobacterium, Fusobacterium, Clostridium. Proporcje bakterii beztlenowych do tlenowych kształtują się w stosunku 1000:1 .
Funkcje mikroflory to:
udział w procesach trawienia i wchłaniania
synteza witamin (B1, B2, B12, K);
zwiększanie bioprzyswajalności wapnia i żelaza niehemowego
konwersja bilirubiny do urobiliny, cholesterolu do koprostanolu
dekoniugacja kwasów żółciowych;
zapobieganie nowotworom jelita grubego
stymulacja układu immunologicznego oraz korzystna modulacja odpowiedzi ustroju na czynniki zakaźne i alergizujące.
Probiotyki to jedno- lub wielokulturowe żywe mikroorganizmy, występujące w pożywieniu, które poprzez utrzymywanie równowagi mikroflory jelitowej korzystnie wpływają na organizm gospodarza.
Ich działanie polega na:
ograniczenie rozwoju patogenów bakteryjnych i wirusowych, m.in. przez utrzymywanie kwaśnego środowiska i wytwarzanie nadtlenku wodoru,
hamowanie adhezji bakterii do ścian jelita,
działanie immunomodulacyjne, wyrażające się wzrostem IgA, poprzez stymulację komórek immunokompetentnych w śluzówce jelita i syntezy mucyn,
działanie cytoprotekcyjne (produkcja poliamin i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych) i detoksykacyjne (np. nitrozoaminy, biotransformacja niektórych leków),
udział w trawieniu laktozy,
zwalnianie motoryki przewodu pokarmowego,
działanie przeciwzakrzepowe i przeciwnadciśnieniowe.
Idealny probiotyk posiada następujące cechy:
naturalnie występujący w przewodzie pokarmowym człowieka,
stanowi możliwie liczne żywe komórki,
oporny na działanie kwasu solnego i żółci,
zdolny do samoistnej kolonizacji jelita,
bezpieczny,
niechorobotwórczy,
nietoksyczny.
Wskazania do stosowania probiotyków to:
leczenie biegunek poantybiotykowych, infekcyjnych i biegunek podróżnych,
zapobieganie biegunkom,
alergia pokarmowa,
przewlekłe nieswoiste zapalenia jelit,
zespół jelita drażliwego,
nietolerancja laktozy,
hipercholesterolemia.
Najpopularniejszymi probiotykami dostępnymi w Polsce są:
Lakcid– zawiera 100 ml żywych pałeczek Lactobacillus acidophilus do stosowania doustnego;
Lacidofil – zawiera 2–3 mld pałeczek Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus rhamnosus.
NAN 2 Bifidus (Nestle)- mleko modyfikowane, zawiera Bifidobacterium lactis i Streptococcus thermophilus.
Żaden z probiotyków zarejestrowanych w Polsce nie zawiera szczepu Lactobacillus GG, o udowodnionej najwyższej i powtarzalnej skuteczności w biegunkach, zwłaszcza rotawirusowych.
Prebiotyki - produkty spożywcze niepodlegające trawieniu (np. oligosacharydy, inulina, włóknik, laktuloza), pobudzające wybiórczo aktywność wybranych szczepów bakteryjnych przewodu pokarmowego i tym samym pozytywnie oddziałujące na organizm.
Nie są hydrolizowane ani wchłaniane w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Podlegaj ą natomiast wybiórczej fermentacji stymulującej korzystne zmiany mikroflory jelitowej.
Synbiotyk = probiotyk + prebiotyk
Prebiotyki to np. fruktooligosacharydy (FOS) – inulina i oligofruktoza (produkt hydrolizy inuliny), Inulinę zawierają: cykoria, karczochy, szparagi ,czosnek, por ,cebula ,pszenica oraz banany. Inulinę nazywa się czynnikiem bifidogennym, gdyż w największym stopniu wpływa stymulująco na wzrost Bifidobacterium w świetle przewodu pokarmowego.
Podsumowanie: Czy bakterie probiotyczne będą alternatywą dla antybiotyków?
W odpowiedzi na to pytanie należy stwierdzić, iż:
1) w ostrych stanach infekcyjnych skuteczność probiotyków jest niska, dlatego nie stanowią one całkowitej alternatywy dla antybiotyków;
2) wprowadzenie probiotyków jako metody reperacji zaburzonej równowagi biologicznej w ontocenozie jelitowej może pozwolić na łagodzenie przebiegu choroby, skracanie czasu jej trwania, wydłużanie okresów remisji, zapobieganie nawrotom, ale także na odstąpienie od kuracji antybiotykowej, której skuteczność, następstwa niepożądane i koszty zmuszają do poszukiwania rozwiązań alternatywnych.
Bibliografia:
1. M. Krawczyński „Probiotyki, prebiotyki i żywność funkcjonalna w praktyce pediatry i lekarza rodzinnego”
2. E. Trafalska, K. Grzybowska „Probiotyki- alternatywa dla antybiotyków?”
3. M. Czerwionka-Szaflarska, B. Romańczuk „Probiotyki – jakie, komu, kiedy?”