Literatura:
M. Jastrzębska „Finanse jednostek samorządu terytorialnego”
Samorząd terytorialny w Polsce
Istota i cechy samorządu terytorialnego
Model samorządu terytorialnego w Polsce – jednostki samorządu terytorialnego
Funkcje samorządu terytorialnego
Sfery samodzielności JST
Gospodarka finansowa i system finansowy JST
Pojęcie i zakres finansów samorządu terytorialnego (finansów samorządowych)
Finanse na szczeblu samorządu terytorialnego a finanse na szczeblu centralnym
Pojęcie i zakres gospodarki finansowej i systemu JST
Samodzielność finansowa JST, gwarancje samodzielności finansowej JST (EKST)
Budżet i gospodarka budżetowa JST
Pojęcie budżetu JST i względy prawne, ekonomiczne, polityczne, organizacyjne, jego istnienia
Pojęcie i zakres samorządowej gospodarki budżetowej i jej zasady
System budżetowy na szczeblu JST
Formy organizacyjne samorządowej gospodarki budżetowej i pozabudżetowej
Procedura budżetowa JST
Pojęcie procedury budżetowej i jej uwarunkowania
Planowanie budżetu JST
Uchwalanie budżetu JST
Wykonanie i kontrola budżetu JST
Dochody JST
27.05.1990r. – pierwsze wybory rady gminy
Władzy publicznej – władze centralne i samorządowe
| Szczebel centralny | Szczebel JST | |
|---|---|---|
| Organy stanowiące prawo | Sejm + senat | Gmina – Rada Gminy Powiat – Rada Powiatu Województwo – Sejmik Województwa |
| Organy wykonawcze | Prezydent, Rada Ministrów, Wojewoda | Gmina – Wójt, Burmistrz Powiat – Zarząd Powiatu Województwo – Zarząd województwa |
Administracji publicznej – administracja centralna i samorządowa
Gmina – urząd gminy/miasta – wójt/burmistrz/prezydent
Powiat- starostwo powiatowe- starosta (na czele zarządu powiatu)
Województwo – urząd marszałkowski – marszałek województwa
Podmiotów publicznych – podsektor: rządowy, samorządowy i ubezpieczeń społecznych
Podsektor samorządowy – jednostki organizacyjne:
Gminy, Powiaty, Województwa (brak osobowości prawnej)
Samorządowe zakłady budżetowe
Samorządowe instytucje kultury
Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
(Spółki komunalne nie są podmiotami sektora finansów publicznych)
Zadań publicznych – zadania ogólnokrajowe, regionalne, lokalne
Zadania JST wynikają z tzw. Ustaw samorządowych (Ustawa o samorządzie gminnym 08.03.1990, Ustawa o samorządzie powiatowym 05.06.1998, Ustawa o samorządzie wojewódzkim 05.06.1998)
Zadania regionalne to zadania województw samorządowych, natomiast zadania na szczeblu powiatowym i gminnym to zadania lokalne.
Kompetencji – kompetencje podmiotów na szczeblu centralnym i jednostek samorządu terytorialnego wykonujących zadania publiczne
Majątku publicznego – majątek skarbu państwa, majątek gmin, powiatów, województw samorządowych
Finansów publicznych, w tym systemu budżetowego, systemu dochodów i wydatków publicznych
W województwie mamy dualizm władzy, wojewoda jest przedstawicielem władzy centralnej w terenie.
Na szczeblu gminy wykonywanie zadań o charakterze publicznym powierzono radzie gminy oraz wójtowi, burmistrzowi i prezydentowi miasta.
Na szczeblu powiatu zadania publiczne wykonuje rada powiatu i zarząd powiatu oraz terenowe organy administracji rządowej o kompetencji szczególnej.
W województwie występuje dualizm władzy.
Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym jest obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin powiatów i województw samorządowych utworzonym dla realizowania zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiaty oraz zadań o charakterze regionalnym przez województwa samorządowe, w celu zapewnienia rozwoju danego terenu i zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności publicznej ludności owego terenu. Model trójszczeblowy funkcjonuje od roku 1999.
Miasta na prawach powiatu – np. Sopot ma status gminy, a więc władze są takie jak w gminie, ale jednostka ta ma zadania o wiele szersze. Spełnia ona również zadania Sopotu.
W modelu trójszczeblowym samorządu terytorialnego gmina jest szczeblem podstawowym, powiat – szczeblem pośrednim, a województwo – szczeblem najwyższym. Podział taki został dokonany z uwagi na zakres ich zadań.
Gmina, powiat, województwo, jako jednostka samorządu terytorialnego stanowi szczególnego rodzaju system, na który składają się następujące elementy:
Obszar, który zajmuje gmina, powiat, województwo
O obszarze gminy/powiatu decyduje Rada Ministrów. O obszarze województwa decyduje Sejm odpowiednią ustawą dot. granic województwa.
Mieszkańcy tworzący wspólnotę samorządową
Władza – wybieralne demokratycznie organy gminy, powiatu i województwa
Wśród podstawowych funkcji samorządu terytorialnego wyróżnić należy:
Upodmiotowienie społeczności lokalnej i regionalnej – władze samorządowe są bliżej mieszkańców, a mieszkańcy mają wpływ na ich działania, co jednak zależy od aktywności członków społeczności samorządowej.
Organizowanie rozwoju społecznego poprzez realizowanie zadań np. z zakresu oświaty, kultury, sportu, ochrony zdrowia, gospodarki komunalnej i ochrony środowiska.
Formułowanie i realizację polityki gospodarczej na terenie danej gminy, powiatu, województwa samorządowego oraz uczestnictwo w przedsięwzięciach gospodarczych.
Regionalna Izba Obrachunkowa jest organem centralnym sprawującym nadzór.
Nadzór nad działalnością JST (wykonywaniem zadań) sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem (legalności).
Organami nadzoru są prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa.
Sejm może rozwiązać (na wniosek premiera) radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa, jeżeli organ ten rażąco narusza prawo (konstytucję lub ustawy).
Premier może zawiesić organy JST na dwa lata i ustanowić zarząd komisaryczny. Z premierem należy uzgodnić statut gminy o liczbie powyżej 300tys. Mieszkańców oraz statut województwa.
Wojewoda może złożyc wniosek do premiera o odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zarządu powiatu, zarządu województwa, jeżeli mimo zaleceń nadzorycznych organy te nadal naruszają prawo.