Psychologia ekonomiczna 15.12.2013

1. Teoria perspektywy i efekt obramowania

Efekt obramowania

Kahnemann, Tversky- ich model jest opisowy a nienormatywny. Opisuje jak jest a nie jak powinno być (jak osoby podejmują decyzje a nie jak powinny podejmować gdybyśmy założyli, że są racjonalni)

W przypadku sformułowania pozytywnego:

- ludzie są bardziej skłonni do unikania ryzyka i utrzymywania proponowanej opcji

-awersja do ryzyka

- utrzymanie status quo

W przypadku sformułowania negatywnego:

- ludzie są bardziej skłonni do podejmowania ryzyka i zrezygnowania z proponowanych opcji

- skłonność do ryzyka

- podejmowanie działań na rzecz lepszego wyniku

Efektem obramowania – modyfikowanie decyzji w zależności od powierzchniowej struktury zadania

Twórcy: Kahnemann (nobel 2002) , Tversky

1. Podejmowanie decyzji uzależnione jest od mentalnej reprezentacji problemu decyzyjnego

2. Mentalna reprezentacja problemu decyzyjnego nie ma charakteru stałego

3. Mentalna reprezentacja podlega modyfikacjom w zależności od :

- uwzględnionego/ poszerzonego kontekstu

- sposobu opisu sytuacji zadaniowej !!!; pozytywne sformułowanie wpływa na spostrzeganie ryzyka (obniżenie ) i zysków (podwyższenie)

Efekt obramowania- może stać się źródłem modyfikacji

Teoria perspektywy

- opisowa (wyprowadzona z obserwacji)- tym różni się od modeli normatywnych wcześniej opisywanych

- teoria uwzględnia: użyteczność, prawdopodobieństwo

Klasyczne teorie:

- odwołują się do użyteczności i prawdopodobieństwa

- użyteczność (subiektywna wartość pieniądza)

- użyteczność rozumiana w kategoriach bogactwa (zysku)

- zysk to każdy wynik powyżej zera

- strata to każdy wynik poniżej zera

Teoria perspektywy:

- odwołuje się do użyteczności i praw (zbieżna z poprzednimi teoriami)

- wartość

- wartość rozumiana definiowana w kategoriach zysków i strat ( czyli odchylenia od jakiegoś pkt odniesienia)

- punk odniesienia I (reference point)

Dwa etapy edycji

- faza edycji

- faza ocecny

etap I: faza edycji

- wstępna analiza sytuacji decyzyjnej (ustalenie co pewne a co ryzykowne

- kodowanie – tworzenie punktu odniesienia

Punkt odniesienia

Informacja o podwyżce- 500 zł-

500 zł staje się pkt odniesienia

• Informacja o zmianie wielkości podwyżki: 400 zł

• Zysk czy strata?

• Nominalnie/ekonomicznie zysk (400 zł)

• Postrzeganie: strata (-100 zł)

Punkt odniesienia:

* zależny od sposobu kodowania pierwszych informacji

*każda dostępna informacja będzie określana (definiowana, odczuwana) względem tej zakodowanej

*zatem: dodatnia wartość finansowa może być spostrzegana jako strata, jeśli odpowiadające jej punkt odniesienia ma jeszcze wyższą wartość (zatem zyski i straty są relatywne i szacowane wg pkt odniesienia)

II etap: faza oceny

• Ustalenie wartości poszczególnych opcji i wyboru opcji o najwyższej wartości

- w ustalaniu wartości ocenia się:

* wartość opcji (użyteczność) (wg pkt odniesienia: strata/ zysk: v(xi)

*Prawdopodobieństwa poszczególnych opcji na wartość całej decyzji (pi)

Funkcja użyteczności pieniądza w modelu maksymalizacji użyteczności

Teoria perspektywy: krzywa wartości dla zysków i strat

1. UŻYTECZNOŚĆ/ WARTOŚĆ

Psychologiczna wartość

Wartość pieniądza

STRATY ZYSKI

Przykład: badani dokonywali wyboru między:

1. 50 % szans na wygrane $1000

2. Pewna wygrana w wysokości $500

Około 80% respondentów wybrało ocję B

Strategia zgodna z teorią perspektywy

Funkcja wartości posiada większy przyrost pomiędzy $0 i $500 niż pomiędzy $500 a $1000

Przykład:

Badani dokonali wyboru:

1. 50 % szansa na stratę $1000

2. Pewna strata w wysokości $500

W tym przypadku większość za A

Strategiia zfogna z teorią perspektywy

Funckcja wartości … silne j pomiędzy $0 a $500…

Asymetria pozytywna – negatywna w podejmowaniu decyzji

- funkcja wartości dla strat jest bardziej stroma niż funkcja wartości dla zysków

- tzn odmienne wartościowanie zysków i strat

- oznacza to ze stratę odczuwamy dużo mocniej niż zysk o tej samej wartości bezwzględnej

-tzn przy takiej samej nominalnej wartości bezwzględnej strata bardziej boli niż cieszy zysk

Asymetria pozytywno- negatywna w podejmowaniu decyzji-

- zwykle subiektywna wartość zysku jest mniejsza od jego wartości obiektywnej

- subiektywna różnica (odległość) między 0 i 50 jest większa niż między zyskiem 50 a 100 zł

- znaczy to ze wraz ze wzrostem zysków coraz trudniej ludzi zadowolić

- wraz ze wzrostem strat coraz łatwiej ludzi sfrustrować

II prawdopodobieństwo

• W jaki sposób ludzie szacują prawdopodobieństwo zdarzenia?

• Zamiast funkcji prawdopodobieństwa w poprzednich modelach Kahnemann wprowadził pojęcie funkcji wag decyzyjnych

wagi decyzyjne

funkcja wag

prawdopodobieństwo

dla niższych prawdopodobieństw funkcja wag przyjmuje wartości większe niż odpowiadające prawdopodobieństwu

dla wyższych prawdopodobieństw funkcja wag przyjmuje wartość niższą niż odpowiadające prawdopodobieństwu

oznacza to że ludzie wykazują skłonności do zawyżania małych prawdopodobieństw i zaniżania dużych

przykład…

wybór pomiędzy:

a 1:1000 szansa na wygranie $5000

b pewna wygrana w wys $5

większość badanych wyb a ludzie przeceniają niewielkie szanse

wybór p

a 1:1000 szansa na strat e$500

b pewna strata w wys $5

większość b

ludzie przeceniają niewielką szansę zaistnienia bardzo dużej straty

ustalenie oczekiwania użyteczności

V(x.p.y.q)= pi(p)xv(x)+pi(q)xv(y)

V x.p.y.q)-wartość prospektu

Pi(p),(q)- wartość wag decyzyjnych kalkulowane na podstawie funkcji wag decyzyjnych

V(x)(y)- wartość wyników x i y kalkulowanych na podstawie…

-Efekt obramowania jest silny ale niewystarczająco silny aby zmienić sktutki ewolucji

- efektu obramowania jest silny ale nie jest bezwarunkowy

- efekt obramowania może

Być zniesiony jeśli cechy ewolucyjne są włączone w sytuację decyzyjną