Logopedia- fonetyka, fonologia, głoski
Fonetyka zajmuje się str fizjologiczną procesu mówienia i rozumienia, Ruchami narządów mowy, dźwiękami powstającymi z ruchów:
Dział językoznawstwa- zajmuje się mową jako dźwiękowa forma języka.
Fonetyka ogólna- obejmuje opis i klasyfikacje elementów dźwiękowych mowy.
Fonetyka eksperymentalna- obejmuje analizę i pomiary w płaszczyźnie akustycznej. Fon.synchroniczna- przedstawia wymowę języka w minionym okresie.
Fon. Diachroniczna- bada zmiany w wymowie.
FONOLOGIA nauka o funkcjach elementów fonetycznych w języku. To dział językoznawstwa zajmujący się cechami dystynktywnymi głosi, bada cechy artykulacyjne.
Litera-obiekt spostrzegany przez wzrok ,opuszki palca. Są znakami umownymi i symbolami graficznymi. Mamy 44/podstawowe 36/dodatkowe8.
Głoska- cechy artykulacyjne wyst. W układzie narządów mowy. Głoska jest niepodzielna którą można wypowiedzieć w izolacji: mamy samogłoski i spółgłoski.
Fonem- cechy dystekrywne głoski. Fonem może mieć różne warianty. Ogół fenomów i realizacji zachodzących między nimi tworzy system fonologiczny.
Syst fonolog-tworzą podst fonemy samogłoskowe i spółgłoskowe.
Mamy 36fenomów: f.samogłoskowe-otwarte-i,y,e,a,o,u,ę,ą.
Półotwarte- j,ł,r,l,m,n,ń.
Szczelinowe- f,w,s,z,ś,ź,sz,s,ch.
Przytarte-zwarto szczelinowe- c,dz,ć,dż,cz,dź.
Zwarte-zwarto wybuchowe- p,b,t,d,k,g
Otwarte samogłoskowe/ otwarte-ustne. a,/a/-sam.ustna,niska,środkowa,szeroka.
Artkulowana:nagłosie-Aleksander,współgłosie-alabaster,wygłosie-Akademia.
WARGI-nie zaokrąglają się, mają naturalny układ.
JĘZYK; leży nisko na dnie jamy ustnej, jest cofnięty. jezyk dotyka wewn. zęsci dolnych zębów.
PODNIEBIENIE MIEKKIE- lekko przylega do tylnej ściany jamy gardłowej
ŻUCHWA; opada na dół.
o,/o/-sam ustna, średnia zaokrąglona. Artyk:nagł-obraz,śródgł.-kołó,wygł-oko. W:wysunięte do przodu,zaokrąglone, J; cofnięty do tyłu,wypełnia znaczną część jamy gardłowiej.Pm;-przylega do tylnej ściany. Ż; lekko opada.
u,/u/=sam ustna, wąska ,zaokrąglona. Artyk: nagł-ula,śródgł-klucz,wygł-misiu..W:wysuniete do przodu,zaokrąglone.J: cofniety do tyłu,wypełnia dużą część jamy gardł,jego grzbiet jest napięty.Pm: przylega do tylnej ściany gardłowej Ż;obniża się.
E,/e/= sam ust, średnia, spłaszczona. Nagłos-elżbieta, śródgł-leszno,wygł-morze W; lekko spłaszczone, konciki cofnięte do tyłu,otwór wargowy duży.J; lekko wzniesiony do góry,przesunięty do przodu jamy. Pm;silnie przylega.Ż; lekko opuszczona.
I,/i/=sam ust,wysoka,wąska.Nagł-igła,śródgł-milena,wygł—pani W;spłaszczone,kąciki rozciągają wargę.J; przesunięty do przodu do siekaczy dolnych,grzbiet uniesiony ku górze.Pm; przylega do tylnej ściany jamy gardł.Ż; lekko opada.Zęby są zbliżone do siebie.
Y,/y/-sam ust,wysoka, spłaszczona. Śródgł;Dym,Wygł-domy.W;spłaszone,J; przesuwa się w kierunku jamy ustnej. Pm;przylega do tylnej ściany jamy gardł.Ż; unosi się ku górze.NOSOWE-Ą/Q/-sam .nos.,średnia,zaokrąglona,tylna.Artyk;
Śródgł-mąka,wygł;mówią.W; :wysunięte do przodu,zaokrąglone;J;FazaI; cofnięty do tyłu,wypełnia znaczną część jamy gardł.FazaII-unosi się wyżej a zaś cofa do tyłu.Pm: odywa się od tylnej ściany jamy gardł.Ż;w1 obniża się w 2 unosi.
Ę,/ę/-sam nos,średnia,spłaszczona.Artk;śródgł-dzięcioł.wygł-ramię.W;położenie płaskie,zaokrąglenia.J; F1-obniża się odsłaniając jamę gardł F2-uniesienie ku górze masy jezyka.Pm;obniża się.Ż;1obniża się,2odrywa się i unosi leko do góry
półotwarte-spółgłoski dźwięczne
J,/i/;spółgł dźwięczna,ustna
środkowa,językowa,miekka.
Nagł;jagoda,śród;kajak,
Wygł;kij.W;ukł.neutralny.J;
Ukł podobny do i,podniesienie grzbiety języka.Pm:przylega do ściany jamy gardł.
Ł,/ł/=spół dźwieczna,ustna,wargowa,twarda,
Nagł;łyżwa,Sródgł-wały,Wyg-wał
W;zaokrągl,silnie wysunięte do przodu.J; ukł.tylny,wysoki. Pm:zamyka przejście do kanału nosowego. R,/r/=spółgł dźwięczna,ustna,półotwarta,dziąs-
Owa,twarda,Nagł;rower,Śródgł;
Mroźno,Wygł;rower.W;lekko uchylone,J;boki leko przylegają do wewn powierzchni zębów górnych,masa ma ukł.płaski.Pm: silnie przylega do tylnej ściany jamy gardł. L,/l/= spółg dźwięcz,ustna,dziąsłowa,twarda,
Półotwarta.Nagł;lilia,Śródłg;lampa,
Wygł:medal. W: ukł.neutralny,otwór wargowy duży. J: masa języka płaska lekko wklęsła,boki przylegają do wewn,czesci dziąseł. Pm: przylega do tylnej cześci jamy gardł.
M,/m/- spółg dżwiecz,nosowa,półotwarta,twarda
Nagł;mama,Śródgł;Kamil,Wygł;dom
W: zwarte,ukł zbliżony do naturalnego. J: ukł masy jest płaski
Pm: odchyla się do tylnej ściany j.gardł
N,/n/- spółg dźwięcz,nosowa półotwarta,przedniojęzykowo -zębna,twarda.Nagł;narty,Śródgł;Antek,
Wygł;Pan. W; lekko rozchylone, J:przylega do tylnej powierzchni górnych zębów i dziąseł,pas kontaktu ma kształt podkowy ze sklepieniem jamy ust..Pm: odchyla się do tylnej ściany jamy gardł.
Ń,/ń/- spół dżwieczna,miękka,półotwarta,nosowa Nagł;niania,Śródgł;nic,Wygł-koń. W:lekko rozchylone,konciki lekko zaciskają się.J:przednia cz.grzbietu zawiera przednią cz podniebienia twardego,boki przylegaja do wewn czesci górnej zębów.
Szczelinowe spółgł bezdżwieczne- F,/f/ - spółgł bezdżwiecz,ustna,wargowo zebowa,szczelinowa,twarda.Nagł;
Flaga,Śródgł;alfa,Wygł-Kraków.W:
Między wargą dolną a krawędzią górnych siekaczy tworzy się wąska szczelina.Dolna warga jest lekko naciągnięta a kąciki zaciskają się.J:położenie płaskie.Pm:przylega do tylnej ściany przygardłowej. Ż;nieco obniżona.
W,/v/ -dźwiecz,ustna,wargowo-zebowa,szczelinowa,twarda.Nagł
Warta,Śródgł;kawa.Ukł tak ja F.
S,/s/ - bezdźwiecz,ustna,twarda,
Szczelinowa,przedniojęzykowo-
Zębowa.Nagł;serce,Śródgł;masło
Wygł;kęs.W:lekko rozchylone oddalone od siebie.J: koniuszek jezyka opiera się o powierzchnie dolnych siekaczy.Boki jezyka unoszą się ku górze.Przylega do wewn powierzchni górnych zębów.Pm: przylega do tylnej ściany jamy gardł.Ż:szczęki bardzo zbliżone do siebie.
Z/z/- dźwięcz,ustna,szczelinowa,twarda
Nagł;Zamek,Śródgł;Kozak
. Ś,/ś/- bezdzwiecz,ustna,miekka,szczelinow
Nagł;Ślimak,Śródgł;maślanka,Wygł;
Toś.Nie wyst.przed y. W:lekko zaokrąglone,mocno wysuniete do przodu.J:położenie przednie,następuje przesuniecie ku górze.Grzbiet w miejscu zwarcia-tworzy szczeline. Pm: przylega silnie do tylnej j.gardł.
Ź,/ź/- różni się tylko dźwięcznością-Nagł;źrebię,Śródgł-…
Sz,/s/- bezdzwiecz,ustna,szczelinowa,tward
Przedniojezykowodziaslowa,Nagł;
Szczelina, Sródg;kształt,Wygł;kosz
Nie wyst przed i i j.W:lekko uchylone,zaokrąglone,wysuniete do przodu.J:ukł masy płaski,czubek jezyka zbliżóny di wałka powoduje szczeline.Boki przylegają do dziąseł
Pm:przyległe.
Ż,/z/- dźwieczna.Nagł;Żaba.Śród;pożar.Wym
Jak przy SZ.
Ch,/X,Y/- bezdzwiecz,ustna,szczelinowa,twarda,
Tylnojezykowa.Nag;chata,Śród;kochać,
Wyg;ach.Nie wyst przed i i j W:ukł neutralny.J:wysklepia się w kierunku podniebienia m i twardego-tworzy szczeline,Pm:przylega do tylnej sciany j ]gardłowej.
Zwarto –szczelinowe C,/c/- spółg bezdź.ustna,zwarto-szczelina,przed-
Niojęzykowozębowa,twarda. N:Celina,Ś: taca. W:koc. Wargi;uchylone,zęby zbliżone do siebie. J: brzegi przywierają do pogranicza dziąseł i zębów górnych.Masa jezyka płaska. P: przywiera do tylnej ściany jamy gardł
Ć,/ć/- spółgł bezdźwiecz,ustna,miekka
Zwarto szczelinowa,środkowojęzyko-
Wa.Nagł: Ćma,Śr;..Wygł;mieć. W:spłaszczone,polożenie neutralne,odsuniete od zębów,napięte J: masa wysklepiona w kierunku podniebienia twardego P: przylega do tylnej ściany jamy gardł.
CZ,/c/- spółg.bezdźw,ustna,twarda,przednio-
Językowozębowa,zwarto szczelinowa
Nagł;czapka.Śr:..Wygł;mecz. W:uchylone,zaokrąglone,wysunięte do przodu. J: ukł płaski.po bokach przylega do górnych zębów.P: przylega do tylnej ściany jamy gardł.
P,/p/- spół bezdżw.ustna,wargowa,twarda. Nagł;
Pan,Śr;opaska,Wygł:okap. W: Faza1 powietrze gromadzi się w jamie ustnej,Faza2 zwarcie warg.Faza3 powietrze wydostaje się przez wargi
J: połozenie neutralne,grzbiet zaokrąglony,mięśnie napięte.Masa wypełnia dno jamy ustnej. P:przylega do tylnej ściany jam gardl.
B,/b/- spółgł bezdżw,ustna,wargowa,twarda
Nagł;babcia,Śród;bombka. W:spłaszczone. J: położenie neutralne
P:przylega do tylnej ściany jamy gard
T,/t/- spółg bezdzw ustna twarda zwarta,przedniojezykowozebowa
Nagł;Tomek, Śr tata,Wygł;temat
W: uchylone, J:ukł płaski,czubek zawiera się z wew.powierzchnia górnych siekaczy. P: przylega do tylnej ściany jamy gardł.
D,/d/- spółgł bezdzw,ustna,twarda,przedniojezyko-
Zebowa. Nagł;dom,Śr;odra,Wygł;od
W:uchylone, J:przylega do wew powierzchni górnych siekaczy,układ
Płaski.P: przylega do tylnej ść j.gardł
G,/g/- spół dźwięcz ustnamtwarda,tylnojęzykowa Nagł;garnek.Śr waga. W:położenie obojętne, J:boki przylegają do górnych zębów i dziąseł. Pprzylega do tylnej ściany j gardł.Ż;obniża się