Podstawy neurofizjologii, ćwiczenia 3, 05.03.2013 r.

Odruchy

Odruch – reakcja na bodziec, podstawowy przejaw funkcji ośrodkowego układu nerwowego.

RECEPTORY

Pochodzenie informacji: Rodzaj odbieranej energii:

Eksteroreceptory Termoreceptory
-telereceptory(wzrok, słuch) (skóra, podwzgórze)
-receptory kontaktowe Fotoreceptory
(smak, skóra) Chemoreceptory Interoreceptory Mechanoreceptory
(z wnętrza organizmu) (dotyk, dźwięk, stawy)
-wisceroreceptory
(z narządów)
-propreoreceptory
(mięśnie, stawy, ścięgna)
-angioreceptory
(w naczyniach)

Łuk odruchowy - szlak neuronów, wzdłuż których wędrują impulsy nerwowe od receptora do efektora. Stanowi podstawową jednostkę układu nerwowego. Łuk odruchowy obejmuje: receptor - narząd odbierający bodziec, drogę czuciową (włókna aferentne), ośrodek nerwowy w rdzeniu kręgowym lub mózgu, gdzie następuje przetwarzanie bodźca, drogę ruchową (włókna eferentne) i efektor - narząd wykonawczy.

Ośrodek nerwowy – miejsce przełączenie impulsów czuciowych na ruchowe. Przyłączenie może być:
- bezpośrednie – łuk dwunerwowy – monosynaptyczny
- pośrednie – z włączeniem jednego neuronu wstawkowego
- pośrednie – z udziałem kilku neuronów pośredniczących – łuk wieloneuronalny, polisynaptyczny

Ośrodki rdzenia kręgowego:
- ruch przepony – III – IV szyjny
- ruchy kończyn górnych – V – VIII szyjny i I piersiowy
- ruchy mięśni klatki piersiowej, grzbietu, brzucha – piersiowe
- kończyny dolne - lędźwiowe

Ośrodki układu autonomicznego w rdzeniu kręgowym:
- ruchy źrenic – VIII szyjny i I – II piersiowy
- oddawanie moczu, defekacja, ejakulacja – odcinek krzyżowy

Rdzeń przedłużony:
- ssanie
- połykanie
- żucie
- wymioty
- kichanie
- kaszel
- mruganie powiek
- ruchy oddechowe
- regulacja czynności serca
- regulacja czynności serca
- rozszerzenie naczyń krwionośnych
- wydzielanie potu
- regulacja przemiany materii
- odruch orientujący człowieka w przestrzeni

Efektor:
-komórka:
* gruczołowe
* barwnikowe
* mięśniowe
- narządy:
* sercowy
* gruczoły trawienne, dokrewne
* nabłonek orzęsiony
* mięsień
* narząd elektryczny, świetlny

Rodzaje odruchów:
- wrodzone – utworzyły się w filogenezie (wydzielanie się śliny na widok jedzenia, odruch źrenicowy, łokciowy, kolanowy, pływania)

• odruch ssania – sprowadza się wsadzając palec do buzi. Jest obecny do 3-4 miesiąca życia.

• odruch pełzania – utrzymuje się do 3 miesiąca, reminesencja.

• odruch moro – odruch odwiedzenia kończyn, a następnie obejmowanie przy nagłej zmianie położenia ciała, zanik przed upływem 3 – 4 miesiąca.

• odruch chwytania. Około 4-6 miesiąca życia, odruch dłoniowo- chwytny powinien zostać przekształcony tak, aby dziecko mogło już utrzymywać zabawkę między kciukiem a palcem wskazującym. . W tym okresie dziecko po chwyceniu zabawki trzyma ją i wypuszcza przez przypadek. Dopiero po pewnym czasie, pojawia się świadome wypuszczanie zabawek z ręki i staje się to zazwyczaj ulubioną zabawą dziecka na pewnie czas.

• odruch toniczno – szyjny – trwa do około 6 miesiąca życia. Jest widoczny, gdy dziecko zwróci głowę na bok, wtedy po stronie twarzy noga i ręka dziecka prostuje się zaś od strony potylicy obie kończyny pozostają zgięte. U noworodka leżącego na brzuszku to ATOS umożliwia zwrócenie głowy na bok zapewniając tym samym przepływ powietrza.

• odruch szukania - jest obecny do 3-4 miesiąca życia. Objawia się, gdy delikatnie dotkniemy skórę w okolicy kącika ust, powodując, że dziecko odwróci główkę w tą stronę wysunie także języczek, w gotowości do ssania. Odruch szukania wraz z odruchem ssania umożliwia dziecku zwrócenie się w kierunku pokarmu i otworzenie ust, tak aby mogło uchwycić pierś czy butelkę.

• odruch stąpania

• odruch babińskiego – świadczy o niedojrzałości układu piramidowego. Polega na odgięciu do góry palucha i zgięciu pozostałych palców stopy podczas drażnienia skóry podeszwy.

• odruch pływania

- warunkowe – nabyte, odruchy te mogą zanikać, powstały podczas ontogenezy.

1. Hamowanie zewnętrzne – nowy bodziec działając po raz pierwszy jednocześnie z bodźcem warunkowym obniża odruch warunkowy.

2. Hamowanie wewnętrzne:

• wygasanie odruchu – wskutek braku wzmocnienia bodźca warunkowego poprzez bodziec bezwarunkowy

• hamowanie warunkowe – bodziec warunkowy występuje z innym bodźcem nie jest wzmacniany

• hamowanie opóźniające – działanie bodźca bezwarunkowego znacznie się opóźnia w stosunku do bodźca warunkowego

• hamowanie różnicujące – dwa bodźce warunkowe różnią się nieznacznie od siebie, jeśli tylko jeden z tych bodźców jest wzmacniany przez bodziec bezwarunkowy – reakcja na drugi jest częściowo lub całkowicie zahamowana.

Odruch monosynaptyczny:

- rodzaj odruchu bezwarunkowego
- na rozciąganie: trójgłowy łydki (odruch ścięgna Achillesa), czworogłowy uda (odruch kolanowy), trójgłowy i dwugłowy ramienia

Odruch polisynaptyczny:
-szlak przebiega przez wiele neuronów
-odruch zginania
- skrzyżowany odruch prostowania (usztywnienie kończyny dla utrzymania postawy ciała)

Odruch somatyczny – typowy łuk odruchowy.

Odruch autonomiczny – łuk odruchowy jest bardziej skomplikowany.