Wykł. 1

Temat: starzenie się i jego wpływ na funkcje organizmu człowieka

Teorie starzenia się organizmu:

1. Teoria mutacji somatycznych – nagromadzenie się przypadkowych uszkodzeń materiału genetycznego oraz białek powoduje zmniejszenie się zdolności regeneracyjnych organizmu. Mutacje mogą być wynikiem ekspozycji na naturalne źródła promieniowania.

2. Teoria katastrofy błędów – akumulacja błędów w syntezie białka, w zakresie translacji i transkrypcji, z upływem czasu prowadzi do uszkodzenia funkcji komórkowych.

3. Teoria wodnych rodników – reaktywne molekuły metabolizmu tlenu mogą uszkadzać białka błon komórkowych, enzymy, DNA. Wraz z wiekiem wzrasta produkcja wolnych rodników co prowadzi do akumulacji uszkodzeń tkankowych.

4. Teoria modyfikacji białek – w wyniku pewnych reakcji chem. (np. utleniania czy glikacji) dochodzi do zmian w strukturze białek, które odkładają i zaburzają funkcje Komorek czy tkanek.

5. Teoria immunologiczna – pogorszenie sprawności układu immunologicznego i osłabienie funkcji limfocytów T i B powoduje spadek odporności na infekcje i wzrost chorób z autoagresji. Spadek nadzoru immunologicznego prowadzi do wzrostu kancerogenozy.

6. Teoria neuroendokrynna – zmiany w układzie nerwowym i hormonalnym głownie na osi podwzgórze – przysadka Mózgowa – nadnercza oraz insulina i czynniki wzrostowe prowadzą do nieprawidłowych reakcji organizmu na bodźce środowiskowe.

7. Teoria starzenia się komórkowego – komórki mogą podzielić się tylko określona liczbę razy (limit Hayflicka). W następstwie podziałów dochodzi do skracania się telomerów aż do całkowitego zahamowania replikacji. Komórki rozrodcze i macierzyste posiadają telomerazę, która odbudowuje skrócone telomery. Komórki rozrodcze i macierzyste są zdolne do większej liczby podziałów niż limit Hayflicka. Telomeraza jest aktywna również w Komorkach nowotworowych, co umożliwia nieprzerwane podziały i agresywną proliferację.

8. Teoria rozwojowo – genetyczna – starzenie się jest kolejnym etapem rozwoju i dojrzewania organizmu, gdzie dochodzi do przewagi procesów katabolicznych nad anabolicznymi.

Progeria – zespoły przyspieszonego starzenia:

• Zespół Hutchinsona –Gilforda i zespół Wernera

• Uwarunkowane genetycznie

• Zahamowanie wzrostu, pojawienie się zmarszczek, siwienie, łysienie, szybki rozwój miażdżycy, chorób układu krążenia i nowotworowych

• Objawy już w dzieciństwie

Restrykcja kaloryczna – zmniejszenie wartości kalorycznej spożywanych pokarmów o ok. 20 – 40 % przy zachowanych wszystkich niezbędnych składnikach może spowolnić tempo starzenie i wydłużyć czas życia o ok. 50 %

Starzenie się wg WHO

• Wiek podeszły 65 – 70

• Wiek starczy 71 – 90

• Długowieczność >90

Długość życia Polaków

• Średnia długość życia Polaków – dla mężczyzn 70,8 dla kobiet 79,4 (dane z 2005)

• W ciągu ostatniej dekady średnia długość życia wydłużyła się dla mężczyzn o 4,9 lat a dla kobiet o 4 lata.

Wmeryci w Polsce

W ciągu 16 lat odsetek emerytów zwiększył się z 12, 8 % w 1990 do 15

Organizm w okresie starości

• Śmiertelność zwiększa się wraz z wiekiem, po osiągnięciu dojrzałości

• Pojawiają się zmiany w biochemicznym składzie białek

• Spada zdolność adaptacyjna organizmu

• Zwiększa się z wiekiem podatność na choroby

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu

• W sercu – spadek liczby Komorek mięśniowych i wzrost kolagenu

• Obniżenie max. Częstości serca

• Wzrost późno rozkurczowej i późno skurczowej objętości serca

• Pogorszenie rezerwy czynnościowej serca

• Mechanizmy adaptacyjne utrzymują pojemność minutowa serca – wzrost objętości rzutu serca, wzrost liczby uderzeń na minutę.

• W układzie bodźco-przewodzącym spadek liczby Komorek przewodzących a wzrost kolagenu

• Spadek podatności wszystkich naczyń z powodu pogrubienia warstwy wewnętrznej i środkowej (spadek tkanki sprężystej kosztem wzrostu włókien kolagenu.)

• Nadciśnienie tętnicze (ok. 50 – 70% osób podeszłych), często wtórne: choroby nerek, guz chromochłonny nadnerczy, zespół Conna , choroby tarczycy, zespół Cushinga

• Izolowane nadciśnienie skurczowe

• Choroba niedokrwienna serca u ok. 30% ( w badaniach pośmiertnych u ok. 70%)

• Drugi szczyt ostrych zespołów wieńcowych – po 65r. życia

• Śmiertelność w przebiegu OZW jest większa i rośnie wraz z wiekiem.

• Niewydolność serca u ok. 13%

• Przyczyny: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna, nabyte wady zastawkowe, ograniczona aktywność ruchowa

Układ oddechowy w okresie starzenia się organizmu

• Osłabienie odruchu kaszlowego

• Osłabienie siły mięsni oddechowych

• Zanik mięśni międzyżebrowych

• Usztywnienie ścian klatki piersiowej

• Spadek ilości tkanki podporowej w płucach

• Zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej

• Wzrost średnicy przewodów pęcherzykowych

• Zwiększenie objętości zalegającej w płucach

• Wzrost czynnościowej pojemności zalegającej

• Spadek utlenowania krwi

• Zmniejszenie czułości ośrodków oddechowych

• Przewlekła obturacyjna choroba płuc związana z wiekiem (czynniki środowiskowe, palenie papierosów, utrata funkcji płuc, spadek rezerw wentylacyjnych)

• Zapalenia płuc (nadprodukcja śluzu, uszkodzenie aparatu rzęskowego)

• Nowotwory płuc

• Astma oskrzelowa

Układ odpornościowy w okresie starzenia się organizmu

• Zwiększona podatność na infekcje z cięższym przebiegiem

• Wzrost zachorowań na choroby z autoagresji i nowotworowe

• Zaburzenia produkcji cytokin

• Spadek limfocytów B

• Wzrost produkcji autoprzeciwciał

• Pogorszenie odpowiedzi nieswoistej związanej z fagocytozą

Układ moczowo- płciowy w okresie starzenia się organizmu

• Spadek wielkości nerek o ok. 30%

• Spadek liczby czynnych nefronów

• Pogorszenie funkcji cewek nerkowych

• Spadek filtracji kłębuszkowej o ok. 10% na każdą dekadę po 30 r. życia

• Zwiększona utrata sodu

• Wzrost zatrzymywania w organizmie potasu – ryzyko hiperkaliemii

• Odwodnienie spowodowane spadkiem pragnienia i utratą zdolności zagęszczania moczu

• Utajona niewydolność nerek u ok. 48% po 70 r. życia

• Zmniejszenie warstwy korowej nerek sięga 64% po 70r. życia

• Neurotoksyczne działanie leków (głównie NLPZ)

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu

• Zmiany czynnościowe i morfologiczne p. p. spowodowane spadkiem elementów kurczliwych mięśni i wzrostem włókien kolagenowych

• Spadek siły skurczu mięśni przewodu pokarmowego

• Spadek ilości neuronów cholinergicznych przewodu pokarmowego

• Zaburzenia opróżniania żołądka

• Zmiany zanikowe błony śluzowej żołądka – hipochlorhydria, spadek wydzielania pepsyny

• Możliwość przemieszczania się bakterii do p. p. – nasilone procesy fermentacyjne, zaburzenia wchłaniania

• Zmiany w zakresie jelita cienkiego ; osłabienie siły warstwy mięśniowej, spadek ilości komórek endokrynnych, pogorszenie wchłaniania głównie Wit. D, wapnia, żelaza, Wit. B12, uchyłkowatość jelita grubego

• Zmniejszenie masy wątroby

• Spadek przepływu krwi przez wątrobę

• Upośledzenie funkcji wątroby

• Kamica pęcherzyka żółciowego u ok. 20 – 30 % po 65 r. życia

• Ostre żółciopochodne zapalenie trzustki stanowi 65% wszystkich OZT w wieku starszym

Układ kostno – stawowy

• Spadek masy kostnej

• Wzmożony metabolizm osteoklastów, zmniejszony osteoblastów – deficyt odbudowy kostnej –osteoporoza

• Choroba zwyrodnieniowa stawów: spadek liczby Komorek mezenchymalnych, zmiany jakościowe kolagenu, spadek hormonów tropowych i cytokin związanych z utrzymaniem integralności tkanki łącznej, mikrouszkodzenia tkanki chrzęstnej

Układ nerwowy w okresie starzenia się organizmu

• Spadek masy i funkcji mózgu – spadek liczby neuronów i kom. Gleju, które dostarczają substancji odżywczych i pośredniczą w neurotransmisji, gromadzenie produktów przemiany materii.

• Spowolnienie przetwarzania informacji, upośledzenie pamięci, rozwój chorób otępiennych

• Spadek wrażliwości receptorów adrenergicznych

• Zaburzenia funkcji wazo motorycznych – zwężanie i rozszerzanie naczyń, nagłe zwyżki RR, zasłabnięcia, potliwość, upośledzenie termoregulacji, „sztywność emocjonalna”

Narządy zmysłów w okresie starzenia się organizmu

• Starcza dalekowzroczność (brak zdolności akomodacji soczewki)

• Zaćma starcza – mętnienie soczewki

• Ubytek słuchu typu odbiorczego – utrudnia rozumienie mowy w Halasie

• Spadek czucia obwodowego, zwłaszcza wibracji i czucia głębokiego, co sprzyja upadkom