Epoka	Wydarzenia	Filozofia	Terminy i pojęcia	Utwory	Gatunki literackie	Bohaterowie
Pozytywizm 1863r (powstanie styczniowe) 1891r (wydanie I tomu wierszy Kazimierza Przerwy - Tetmajera) Europa: 1850-1880	Świat 1842 – August Comte wydaje sześciotomowy Kurs filozofii pozytywnej 1853-1856 – Wojna krymska 1860 – Darwin publikuje rozprawę O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego 1863 – Zniesienie niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych 1867 – Powstanie monarchii Austro-Węgier 1870 – Wojna francusko-pruska 1871 – Zjednoczenie Niemiec. Otto Bismarck kanclerzem II Rzeszy 1871 – Komuna Paryska 1881 – Zamach na cara Aleksandra I Polska 1863-1864 – Powstanie styczniowe, rozpoczęte 22/23 I, ostatnie walki na jesieni 1864 r. 1864 – Stracenie ostatniego przywódcy powstania Romualda Traugutta na stokach cytadeli 1864 – Reforma uwłaszczeniowa w Królestwie Polskim 1871 – Początki tzw. Kulturkampfu – na ziemiach zaboru pruskiego	*Gloryfikacja wiedzy i nauki Karol Darwin Ewolucjonizm Kierunek w filozofii i socjologii, rozwijany głównie przez Darwina i Spencera zakładający ciągły, nieuchronny rozwój w każdej dziedzinie życia.  John Mill- empirysta i utylitarysta Utylitaryzm – dobre jest wszystko to, co służy społeczeństwu, jego rozwojowi. August Comte ,, filozofia pozytywna”, czyli taka, która odpowiada na pytania drogą naukową Scjentyzm- przekonanie o możliwościach nauki, która może dać odpowiedź na pytania stawiane przez człowieka Organicyzm pogląd filozoficzny zakładający iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa).	praca organiczna- rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki i przemysłu praca u podstaw- kształcenie i wychowywanie najuboższych warstw społeczeństwa asymilacja Żydów- próba włączenia Żydów do polskiego społeczeństwa Emancypacja kobiet - zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym, zapewnienie im dostępu do szkół średnich i wyższych: poszerzenie ich aktywności zawodowej. Realizm tendencja, charakteryzująca się dążeniem do maksymalnego zbliżenia dzieła literackiego do rzeczywistości i jej jak najlepszego, zgodnego z prawdą odwzorowania (mimesis) oraz obiektywnego przedstawienia świata rzeczywistego w utworze literackim Naturalizm Powieści naturalistyczne były fotograficznym opisem rzeczywistości. Fikcja literacka została ograniczona na rzecz przekazania problematyki społecznej. Wprowadzono także nowe typy bohaterów - ludzi pochodzących z najniższych warstw społecznych(miejska biedota, chłopstwo). Tematem utworów stały się sprawy związane z ich codzienną egzystencją..	Adam Asnyk: ,,Do młodych” Bolesław Prus ,,Lalka” Maria Konopnicka ,,Miłosierdzie gminy” Eliza Orzeszkowa ,,Nad Niemnem” Henryk Sienkiewicz ,,Potop” Fiodor Dostojewski ,,Zbrodnia i kara” Eliza Orzeszkowa ,,Gloria victis” M. Konopnicka ,,Mendel Gdański” Bolesław Prus ,,Kamizelka”	Oda Powieść Nowela Powieść Powieść historyczna Powieść Nowela Nowela nowela	Stanisław Wokulski, Izabela Łęcka, Ignacy Rzecki, Tomasz Łęcki, Starski, Krzeszowski, Książe, Julian Ochocki, Zasławska, Furman Wysocki, Magdalenka, Minclowie, Szuman, Węgiełek, Delkewski, radca Węgrowicz, Szprot, Panna Florentyna, Hrabina Joanna Karolowa, Marczewski, Klein, Lisiecki, Henryk Szlangbaum, Stary Szlangbaum, Pani Stawska, Pani Meliton, Baronowa Krzeszowska, Baron Krzeszowski, Collins, Liciński, Geist, Baron Dalski, Kazimiera Wąsowska Kuntz Wunderli Radca Storch Woźny Hänzli Tödi Mayer Sprüngli Oberżysta z Mainau Wdowa Knaus Probst Syn Kuntza Wunderlego Kägi Tobiasz, piekarz Lorche, Dödöli, słodownik Wetliger Urban, kotlarz Kissling, Dörfli, stolarz Leu Peter, rzeźnik Wallauer, Jan Blanc - rymarz z Höschli. Benedykt Korczyński  Witold Korczyński Emilia Korczyńska Marta Korczyńska Pani Andrzejowa Korczyńska, Zygmunt Korczyński, Justyna Orzelska, Jan Bohatyrowicz, Teofil Różyc, Bolesław Kirło, Anzelm Bohatyrowicz, Fabian Bohatyrowicz, Jadwiga Domuntówna, Maria Kirłowa, Klotylda, Ignacy Orzelski, Teresa Plińska, Starzyńska, Dominik Korczyński Andrzej Kmicic, Stefan Czarniecki, Piotr Czarniecki , Jan Kazimierz, Maria Ludwika, Karol X Gustaw, Książę Heski, Klemens Kordecki, Andrzej Kuklinowski, Jerzy Lubomirski, Miller, Krzysztof Opaliński, Piotr Opaliński, Hieronim Radziejowski, Bogusław Radziwiłł, Janusz Radziwiłł , Wacław Sadowski, Maciej Adam Sakowicz, Jan Fryderyk Sapieha, Stanisław Skrzetuski, Tyzenhauz, Arvid Wittenberg, Wrzeszczowicz, Jan Zamoyski, Gryzelda Wiśniowiecka, Aleksandra Billewiczówna , Billewicz, , Butrymowie , Anna Borzobohata, Charłamp , Kiemlicze , Ketling , Ketling , Rzędzian , Michał Wołodyjowski, Onufry Zagłoba, Żołnierze Kmicica - Kokosiński, Ranicki, Rekuć-Leliwa, Uhlik, Kulwiec - Hippocentaurus, Zend - wymordowani przez Butrymów. Rodion Romanowicz Raskolnikow , Awdotia Romanowna (Dunia), Dymitr Prokopowicz Razumichin , Sonia Siemionowna Marmieładowa, Siemion Zacharowicz Marmieładow, Katarzyna Iwanowna Marmieładow, Arkadiusz Swidrygajłow , Zosimow , Lekarz, Piort Pietrowicz Łużyn, Andrzej Siemionowicz Lebieziatnikow, Alona Iwanowna, Lizawieta Iwanowna, Porfiry Pietrowicz, Mikołaj Dementiew Maryś Tarłowski, Jagmin,, Aniela Tarłowska, Romuald Traugutt , Wiatr, Dąb, Świerk, Brzoza, Liliowe dzwonki, Kalikst Radowicki  Mendel, Jakub Gdański, Student, Zegarmistrz Narrator, Pan, Pani