PYTANIA DO POWTÓRZENIA

COMTE

1. Dlaczego Comte'a nazywamy twórcą socjologii?

2. Na czym polega metoda pozytywna?

3. Wyjaśnij znaczenie przymiotnika "pozytywny"?

4. Skąd niechęć pozytywizmu do metafizyki?

5. Jaki stadia rozwoju ludzkości wyróżniał Comte? Różnice pomiedyz kolejnymi stadiami

6. Jaka jest rola rozumu w historii według Comte'a?

7. Czy pozytywizm jest zawsze teorią postępu?

8. Jakim celom służyła nauka pozytywistyczna?

9. Jaki był stosunek pozytywizmu do sztuki?

10. Dlaczego można powiedzieć, ze współczesna nauka opiera się na wzorcu
    pozytywistycznym?

11. Dlaczego Comte umieścił socjologię na szczycie'drabiny nauk?

12. Jaki był obraz społeczeństwa według Comte'a?

13. Wyjaśnij rozróżnienie pomiędzy statyką i dynamiką społeczną.

14. Wyjaśnij rolę metody historycznej w socjologii Comte'a.

DURKHEIM

1. Na czym polega pozytywizm Durkheima?

2. Jak Durkheim uzasadnia tezę, ze społeczeństwo jest bytem samym w sobie?

3. Jaka jest zdaniem Durkheima relacja pomiędzy jednostkąa społeczeństwem?

4. Jak widzisz wpływ Durkheima podziału na statykę i dynamikę społeczną na socjologię Durkheima?

5. Jaka jest definicja faktu społecznego według Durkheima?

6. Dlaczego podstawową cechą faktu społecznego jest wywieranie przezeń przymusu na
   jednostkę?

7. Dlaczego zdaniem Durkheima fakty społeczne s ą obiektywne wobec jednostki? Na czym
   polega trudność takiego ujęcia?

8. Dlaczego fakt społeczny nie jest sumą zdarzeń jednostkowych?

9. Dlaczego fakty społeczne należy traktować jako rzeczy? Jaką rolę pełni ten postulat w
   teorii Durkheima?

10. Jakie cechy faktu społecznego umożliwiają traktowanie go jak rzeczy?

11. Wyjaśnij, dlaczego samobójstwo jest faktem społecznym?

12. Odtwórz Durkheima typologię samobójstw.

13. Wyjaśnij różnicę pomiędzy samobójstwem egoistycznym i altruistycznym z jednej, a anomijnym z drugiej strony?

28. Zdefiniuj pojęcie anemii i podaj przyczyny wystąpienia anemii.

29. Czy w społeczeństwie dotkniętym anemią zanika więź społeczna?

30. Jak Durkheim określiłby więź społeczną?

31. Czym jest solidarność? Durkheima typologia solidarności społecznej.

32. Dlaczego solidarność społeczną można badać poprzez prawo?

33. Czy może istnieć społeczeństwo bez solidarności mechanicznej?

34. Rola pojęcia świadomości zbiorowej w teorii Durkheima?

35. Rola religii według Durkheima.

36. Dlaczego szkołę Durkheima nazywamy szkołąsocjologistyczną?

37. Rola socjologii według Durkheima.

WEBER

28. Antypozytywizm Webera.

29. Rola socjologii według Webera.

30. Rola metody historycznej w socjologii Webera.

31. Rola rozumienia w socjologii Webera.

32. Założenia ontologiczne teorii socjologicznej Webera.

33. Różnica pomiędzy rozumieniem według Webera i według Diltheya.

34. Na czym polega obiektywność w naukach społecznych według Webera?

35. Jaka jest rola Chińczyka w teorii Webera?

36. Co oznacza zwrot: "prawomocne myślowe uporządkowanie świata"?

37. Na czym polega relatywizm Webera?

38. Jaka jest definicja wartości według Webera?

39. Jaka jest struktura ludzkiego działania według Webera? Podaj i wyjaśnij cztery typy
    działania społecznego Webera?

40. Podaj i wyjaśnij trzy typy panowania według Webera.

41. Wyjaśnij pojęcie typu idealnego.

42. Na czym polega użyteczność typu idealnego dla socjologii?

43. Jaki jest stosunek pomiędzy typem idealnym a jego jednostkowymi reprezentacjami?

44. Na przykładzie biurokracji wyjaśnij pojęcie typu idealnego.

45. Co oznacza pojecie "odczarowanie świata"?

46. Jaka jest rola rozumu w teorii Webera?

47. Na czym polega szczególny charakter zachodnioeuropejskiej racjonalności?

48. Jakie są osobliwości kultury Zachodu?

49. Dlaczego kapitalizm nie powstał w Indiach?

50. Na czym polega asceza protestancka?

51. Jaki był związek ascezy protestanckiej z kapitalizmem?

52. Jaką rolę w powstaniu kapitalizmu odegrała teoria predestynacji?

53. Na czym polegała rutynizacja etosu protestanckiego?

54. Jaki był związek pomiędzy ascezą i pracą w protestantyzmie?

55. Dlaczego protestantyzm sprzyjał akumulacji kapitału?

56. Jaki był stosunek protestanta do zarobionych przez niego pieniędzy?

57. Jaki był stosunek Webera do religii?

58. Dlaczego największe dzieło Webera nazywa się "Gospodarka i społeczeństwo"?

SIMMEL

28. Wyjaśnij pojęcie formy uspołecznienia (Simmel.

29. dlaczego towarzyskość jest zabawową formą uspołecznienia?

30. Zdefiniuj pojęcie towarzyskości.

31. Jakie trzy typy socjologii wyróżnia Simmel. Scharakteryzuj je.

32. Czym zajmuje się socjologia formalna?

33. Jaką rolę odgrywa w teorii Simmla pojęcie dystansu?

34. Dlaczego Simmel jest relacjonistą i czym się to stanowisko różni od relatywizmu?

35. Jaki był przedmiot i cel socjologii według Simmla?

36. Zdefiniuj interakcję społeczną według Simmla. Wyjaśnij zależność pomiędzy interakcją a formą.

37. Podaj po trzy przykłady socjologii ogólnej, formalnej i filozoficznej.

FREUD

28. Wyjaśnij, jakie są źródła a nieszczęścia człowieka według Freuda.

29. Na czym polega frustracja?

30. Jaka jest struktura jaźni według Freuda?

31. Skąd pochodzą id, ego i superego? Jakie pełnią funkcje?

32. Jakie było znaczenie odkrycia podświadomości przez Freuda dla socjologii?

33. Dlaczego kultura jest źródłem cierpień?

34. Jaka jest rola rodziny w teorii Freuda?

35. Jaka jest funkcja religii w społeczeństwie według Freuda?

36. Na czym polega cierpienie człowieka w kulturze?

37. Wyjaśnij pojęcie kultury sfrustrowanej.

38. Jakie jest pochodzenie kultury według Freuda?

39. Wyjaśnij pojęcie współczynnika humanistycznego.

ZNANIECKI

28. Powiedz, na czym zdaniem Znanieckiego polega różnica pomiędzy przedmiotem kultury a przedmiotem naturalnym?

29. Jak ludzie postrzegają świat społeczny zdaniem Znanieckiego?

30. Jakie byłyby konsekwencje nieuwzględnienia współczynnika humanistycznego w badaniu
    społecznym?

31. Podobieństwa i różnice teorii wartości Webera i Znanieckiego.

DILTHEY

28. Antypozytywizm Diltheya.

29. Typologia rozumienia według Diltheya.

30. Zasada wyodrębnienia nauk o duchu według Diltheya.

31. Hermeneutyczny charakter rozumienia według Diltheya.

32. HistorycyzmDiltheya.

TOCQUEVILLE

28. Wyjaśnij relację między wolnością a równością według de Tocqueville'a.

29. Podaj główne różnice miedzy wolnością i równościąjako zasadami życia politycznegc
    wg de Tocqueville'a.

30. Scharakteryzuj wolność/równość wg de Tocqueville'a.

31. Dlaczego ludzie gotowi są poświęcić wolność dla równości?

32. Jakie są kierunki rozwoju demokracji wg de Tocqueville'a?

33. Dlaczego zdaniem de Tocqueville'a demokracja prowadzi do centralizacji władzy
    politycznej?

34. Wyjaśnij charakterystyczne cechy myślenia filozoficznego Amerykanów?

35. Na czym polega liberalizm, a na czym konserwatyzm w myśli de Tocqueville'a?

36. Rozumienie wolności wedle de Tocqueville'a - liberalne czy konserwatywne?

37. Na czym polega rola organizacji społecznych w demokracji według de Tocquevilłe'a?

38. Dlaczego ludzie w Nowej Anglii głosują inaczej?

39. Czy możliwe jest przezwyciężenie problemów demokracji według de Tocqueville'a?

40. Jakie jest źródło tyranii większości wg de Tocqueville'a?

41. Jakie są konsekwencje demokratycznego indywidualizmu dla życia politycznego wg
    de Tocqueville'a?

42. Scharakteryzuj człowieka demokratycznego wg de Tocqueville'a.

43. Czym różni się arystokracja od władzy demokratycznej wg de Tocqueville'a ?

44. Jak demokracja kształtuje obyczaje wg de Tocqueville'a?

45. De Tocqueville — krytyk czy apologeta demokracji?

46. Czy Wielka rewolucja doprowadziła do nastania we Francji demokracji?

47. Wskaż trzy najważniejsze Twoim zdaniem przyczyny Rewolucji wg de Tocqueville'a.

48. Jak wyglądało społeczeństwo francuskie w przededniu Rewolucji i jaki miało to
    wpływ na jej przebieg i skutki?

49. Jaka była rola intelektualistów w przygotowaniu i przeprowadzeniu Rewolucji?

50. Porównaj rolę intelektualistów wg de Tocqueviłłe'a z rolą komunistów wg Marksa.

51. Scharakteryzuj historiozofię de Tocqueville'a.

52. Opisz stosunek de Tocqueville'a do zmiany społecznej.

53. Czy rewolucję wg de Tocqueville'a można określić jako „rewolucję konserwatywną"?

54. Jakie były bezpośrednie, a jakie pośrednie przyczyny Rewolucji wg de Tocqueville'a?

55. Czy Rewolucji można było wg de Tocqueville'a umknąć?

56. Dlaczego Rewolucja nie odprowadziła do zasadniczych zmian społecznych we
    Francji?

57. Porównaj rolę arystokracji i rolę organizacji społecznych wg de Tocqueville'a?

58. Dlaczego demokracja skłonna jest do izolacjonizmu w polityce międzynarodowej?

59. Jak interpretujesz tytuł dzieła de Tocqueville'a „Dawny ustrój i rewolucja"?

60. Jakie były skutki społeczne Rewolucji wg de Tocqueville'a?

61. Na czym polega wyjątkowość organizacji politycznej i społeczeństwa Stanów
    Zjednoczonych wg de Tocqueville'a?

62. Czy de Tocqueville zgodziłby się z tezą, ze demokracja jest ostatecznym etapem
    rozwoju ustrojów politycznych?

63. Czym różnią się poglądy na rewolucję Marksa i de Tocqueville'a?

MARKS

28. Scharakteryzuj historiozofię Marksa.

29. Skąd się biorą komuniści?

30. Dlaczego rewolucja proletariacka będzie ostatnią rewolucją w dziejach?

31. Kim są proletariusze?

32. Co oznacza termin „alienacja"? Jak rozumiał go Marks?

33. Czy filozofia Marksa jest filozofią wolności i emancypacji?

34. Jaka była rola dziejowa burżuazji wg Marksa?

35. Czy każdy robotnik jest proletariuszem?

36. Czym różni się partia komunistyczna od innych partii robotniczych?

37. Scharakteryzuj wizję komunizmu wg Marksa.

38. Jak odnosi się komunizm do następujących instytucji społeczeństwa burżuazyjnego:
    rodzina, państwo, religia?

39. Jaki był stosunek Marksa do nierówności społecznych? Czemu przypisywał ich
    powstanie i trwałość? Czy uważał ich zniesienie za możliwe?

40. Wyjaśnij pojecie klasy społecznej wg Marksa. Scharakteryzuj warunki, w których
    możliwe jest społeczeństwo bezklasowe.

41. Dlaczego historia jest historią walk klasowych?

42. Dlaczego Marks uważał, że proletariusze są klasą rewolucyjną w kapitalizmie?

43. Jak dochodzi do polaryzacji struktury klasowej w kapitalizmie?

44. Wyjaśnij pojęcie interesu klasowego wg Marksa.

45. Wyjaśnij pojęcie ideologii i fałszywego sumienia wg Marksa.

46. Wyjaśnij rolę społeczną środków produkcji wg Marksa.

47. Jaki jest związek między pracą a naturą ludzka wg Marksa?

48. Jak rozumie Marks sprawiedliwość społeczną? Czy jest to Twoim zdaniem
    rozumienie liberalne, konserwatywne czy może różne od nich obu?

49. Wyjaśnij liberalne pojęcie wolności -jakie są warunki realizacji tak rozumianej
    - wolności?

COMTE

28. Scharakteryzuj pojecie filozofii pozytywnej wg Comte'a.
    Czym jest wg Comte'a metoda pozytywna?

29. Jakie jest miejsce socjologii w systemie nauk wg Comte'a i dlaczego?

30. Czym różnią się nauki społeczne od przyrodniczych w ujęciu pozytywizmu, a czym w
    ujęciu socjologii rozumiejącej?

31. Czy Comte był redukcjonistą?

32. Czy Comte był zwolennikiem teorii postępu? ; .

33. Wskaż elementy oświeceniowe w myśli Comte'a.

34. Omów koncepcję trzech stadiów rozwoju ludzkości wg Comte'a. Jaka jest jego
    zdaniem rola rozumu w historii?

35. Scharakteryzuj zasady metody pozytywnej wg Comte'a.

36. Jakie cechy posiada nauka w ujęciu pozytywistycznym?

37. Czym zajmuje się wedle Comte'a socjologia?

38. Scharakteryzuj metody badania socjologicznego wg Comte'a.

39. Czym jest statyka, a czym dynamika społeczna. Omów na przykładach.

40. Wskaż analogię do Comte'owskiego rozróżnienia statyki i dynamiki w socjologii Durkheima.

DURKHEIM

28. Na czym polega pozytywizm Durkheima?

29. Wyjaśnij na przykładzie Durkheima pojecie socjologizmu.

30. Porównaj koncepcje społeczeństwa Comte'a i Durkheima.

31. Co oznacza sformułowanie „byt sui generis"! Dlaczego Durkheim uważał, ze
    społeczeństwo jest takim bytem?

32. Jakie są relacje miedzy jednostką a społeczeństwem według Comte'a i Durkheima?

33. Czy Durkheim jest antypsychologistą? Co oznacza to pojęcie?

34. Dlaczego Durkheim dopuszczał stosowanie metod statystycznych w socjologii?

35. Wyjaśnij pojęcie „faktu społecznego" i wskaż jego cechy pozytywistyczne.

36. Jaki jest przedmiot socjologii wg Durkheim

37. Scharakteryzuj Durkheimowskąmetodologię.

38. Co to znaczy „traktować fakty społeczne jak rzsczy"!

39. Opisz Durkheima teorię samobójstwa.

40. Co oznacza pojęcie „anomia"? Jakie są źródła anomii?

41. Wskaż elementy socjologii prawa w myśli Durkheima.

42. Omów Durkheima koncepcję solidarności społecznej. Jaki widzisz związek między
    solidarnością społeczną a anomią?

43. Czy koncepcja Durkheima jest przykładem wizji „człowieka przesocjalizwanego"?

44. Czym są wg Durkheima wyobrażenia zbiorowe?

45. Jaki typ ludzi jest najmniej podatny na samobójstwo? Dlaczego?

46. Choroba społeczeństwa i choroba jednostki jako przyczyny samobójstwa wg
    Durkheima.

47. Czy może istnieć społeczeństwo pozbawione solidarności mechanicznej?

48. Wskaż i wyjaśnij zasadnicze różnice metodologiczne między socjologią rozumiejącą a
    pozytywistyczną, omów ich przyczyny.

DILTHEY

28. Wyjaśnij pojecie „rozumienia" wg Diltheya. Na czym polega tzw. rozumienie
    hermeneutyczne?

29. Jak rozumiał Dilthey zadania nauk o duchu?

30. Dlaczego Dilthey nazwał niektóre nauki „naukami o duchu"?

31. Na czym polegał psychologizm Diltheya?

32. Jakie są przyczyny odrębności nauk o duchu? Jak wpływają one na produkt
    działalności uczonego?

33. Na czym polega różnica między rozumieniem a wyjaśnieniem?

34. Czy można wyjaśnić zjawisko społeczne wg Diłtheya? Dlaczego?

WEBER

28. Co ma na myśli Weber mówiąc, że celem nauk społecznych jest „prawomocne
    myślowe uporządkowanie świata"?

29. Omów zastosowanie metody typów idealnych w pracy Webera na temat
    genezy kapitalizmu.

30. Wskaż podobieństwa i różnice miedzy metodologią Webera i Diltheya.

31. Jaką rolę odgrywa rozumienie w socjologii Webera?

32. Wyjaśnij pojęcie wartości według Webera?

33. Jaki wpływ mają wartości na ludzkie działanie?

34. Na czym polega indywidualizm metodologiczny Webera?

35. Scharakteryzuj pojęcie „typu idealnego", omów jego zastosowanie
    metodologiczne.

36. Jaki był zdaniem Webera związek między doktrynąpredestynacji a
    narodzinami kapitalizmu?

37. Jakie skutki dla kapitalizmu przyniosła rutynizacja ascezy protestanckiej?

38. Jak rozumiesz pojęcie „duch kapitalizmu"?

39. Jakie cele stawia Weber przed naukami społecznymi? Na czym polega
    antypozytywizm jego projektu?

40. Czy socjologia Webera jest socjologią zaangażowaną?

41. Jaka jest sytuacja badacza społecznego w socjologii pozytywistycznej i
    humanistycznej?

42. Czy w socjologii humanistycznej istnieją/mogą istnieć kryteria poprawności
    badania? Jakie? Jaki jest stosunek do tego problemu socjologii pozytywistycznej?

43. Na czym polega „odczarowanie świata" wg Webera?

44. Na czym polega specyfika racjonalności Europy Zachodniej wg Webera?

45. W czym przejawia się w kapitalizmie racjonalizacja życia gospodarczego?

46. Jak Weber charakteryzuje kapitalizm? Na czym polega różnica tego ujęcia i

47. koncepcji Marksa?

48. Czy możliwa jest obiektywność w naukach społecznych? Jak rozumiana?

COMTE

1.Dlaczego Comte’a nazywamy twórcą socjologii?

Uznanie Comte’a za twórcę socjologii nie jest bezdyskusyjne dlatego, że teorię nowej nauki – jej przedmiot i zadania – określił poprzez podsumowanie i połączenie poprzedników jeden system, poszukiwań swoich poprzedników – przede wszystkim Saint-Simona, a także Condorceta, Monteskiusza, Rousseau, a nawet Hobbesa i Arystotelesa.

Jest twórcą nazwy – socjologia – „socio-” łac. i „-logio” grec./ wcześniej „fizyka społeczna”, „filozofia społeczna”, „filozofia polityczna”

Socjologia pojawiła się jako wynik refleksji nad kryzysem społeczeństwa i jako dopełnienie systemu filozoficznego, który dzięki niej miał uzyskać praktyczne znaczenie społeczne.

Jednak, jego zasługi na polu socjologii są nie podważalne – twórca socjologii, bo:

- synteza poglądów

- rozbudowanie tej syntezy do rozmiarów systemu

- określił problemy teoretyczne socjologii: dążenie do odkrycia praw względnie trwałej budowy społecznego organizmu, jaki praw porządku i postępu społecznego

- przedmiot socjologii – co prawda szeroki, ale dlatego, że socjologia ma odpowiadać na pytania dotyczące społeczeństwa jako całości

- społeczeństwo – nie konkretne, ale ludzkość; nie składa się z jednostek, lecz jest odrębną całością – def.

„powszechny consensus organizmu społecznego, który sprawia, że niemożliwe jest naukowe badanie społeczeństwa czy to z punktu widzenia jego warunków, czy to z punktu widzenia zachodzących w nim procesów, jeżeli dzieli się je na części i każdą z tych części bada osobno”

- określił cel socjologii – wiedzieć, przewidywać, kontrolować –inżynieria społeczna

2.Na czym polega metoda pozytywna?

Pozytywiści byli przekonani o bezwzględnej jedności ludzkiej wiedzy i metod, za pomocą których można wiedzę osiągać. Chęć zastosowania w naukach społecznych metod, które wcześniej wykazywały swą skuteczność i uchodziły za jedyne metody naukowe Tylko nauka zgodna ze wzorami przyrodoznawstwa, czyli nauka po prostu może być podstawą efektywnej inżynierii społecznej, którą byli zainteresowani pozytywiści XIX wieku Nauka pełni funkcje wychowawcze, wytwarzając postawy najbardziej pożądane w nowoczesnym społeczeństwie.

Podstawowe zasady metody:

- FAKT- „należy badać fakty społeczne jak rzeczy” – ma charakter jednostkowy(określony, obserwowalny, mierzalny), jest intersubiektywny (różne osoby dojdą do tych samych wniosków)

- REGUŁA JEDNOŚCI NAUK – uzasadnianie przez różne dziedziny, ujmowanie prawidłowości przez statystykę

- ZEWNĘTRZNOŚĆ WOBEC PRZEDMIOTU BADAŃ – badacz jako obserwator a nie uczestnik, nie należy wartościować

- EMPIRIA – wiedza nie-empiryczna jest bezużyteczna

3.Wyjaśnij znaczenie przymiotnika „pozytywny”.

Wiele znaczeń

- potoczne: przeciwieństwo negatywnego, dobry, korzystny, aprobata

- wiek XIX:

a) pozytywny – jako szkoła naukowa, zwolennicy i kontynuatorzy myśli Comte’a

b) pozytywizm – jako orientacja filozoficzna, typ myślenia, podejście do wiedzy ludzkiej

c) pozytywizm – program społeczny Comte’a , budowanie dobrego państwa i społeczeństwa

pozytywne – realne, pożyteczne, pewne, ścisłe, konstruktywne, w przeciwieństwie do tego, co negatywne, urojone, chwiejne, mgliste, destrukcyjne

4.Skąd niechęć pozytywizmu do metafizyki?

Krytyka metafizyki (filozofii, religii), za to, że

- filozofia – w imię iluzorycznego ideału znalezienia odpowiedzi na tzw. pytania najważniejsze, na które nie ma naukowej odpowiedzi, rezygnuje z poznania naukowego

- metafizyka nie zajmuje się zjawiskami, ale domniemanymi rzeczami, które mogą w ogóle nie istnieć

- nie przyczynowość, lecz prawa

- sprzeciw wobec tradycyjnej religii czy filozofii, które wg. pozytywistów mogły doprowadzić do zastoju, zahamowania postępu, dezorganizacji społecznej czy nawet cofnięcia się w rozwoju.

- mowa o ty co jest, a nie o tym co zdaje się, że powinno być

Pozytywiści dążą do ustalenia zależności między zjawiskami, do czego nie jest im potrzebna utajona natura tych zjawisk.

5.Jakie stadia rozwoju ludzkości wyróżniał Comte? Różnice pomiędzy stadiami.

Prawo trzech stadiów rozwoju ludzkości przejął Comte od Saint-Simona, przez co nadał swoim poglądom sankcję historiozoficzną. Według tego prawa proces poznania przechodzi – zarówno w skali jednostkowej, jak społecznej – przez trzy zasadnicze fazy rozwoju, które następują po sobie i są widoczne we wszystkich obszarach działalności człowieka. Są to fazy:

- TEOLOGICZNA – postępująca od fetyszyzmu przez politeizm do monoteizmu; odpowiada najpierwotniejszemu stanowi życia społecznego – teokracji; zalążkowa postać wiedzy; umysł na tym etapie rozwoju wypytuje o utajoną naturę rzeczy i odpowiada na te pytania konstruując na własne podobieństwo obraz bóstwa, którego istnienie wyjaśnia świat; bieg świata – cuda; organizacja społeczna sztywna i nastawiona na utrzymania społeczeństwa w raz utrzymanych ramach

- METAFIZYCZNA- umysł przestaje szukać poza przyrodą nadprzyrodzonego sprawstwa zdarzeń, wyjaśnia sobie zjawiska poprzez „świeckie” bóstwa takie jak siły, moce, jakości; dezorganizacja społeczeństwa

- POZYTYWNA/ NAUKOWA- definitywnie porzuca pytania fazy teologicznej, umysł pozytywny porzuca spekulacje nad naturą zjawisk i przyczynowością, pyta jak zjawiska powstają, jak przebiegają i szuka stałych praw nimi rządzących; posługuje się nie spekulacją, lecz obserwacją, eksperymentem, rachunkiem; powstaje system naukowy; reorganizacja społeczeństwa, która zapewni trwały porządek społeczny, ale nie pozbawia społeczeństwa zdolności do zmian

6.Jaka jest rola rozumu w historii wg. Comte’a?

Rozum jest podstawą rozwoju ludzkości według Comte’a, gdyż prawo trzech stadiów(pyt 5) dotyczy dziejów ludzkiego umysłu, rozumu, a zgodnie z zasadą wzajemnej zależności wszystkich części systemu społecznego, przemiany świadomości, których bezpośrednio dotyczy wymienione prawo, są skorelowane z przemianami we wszystkich dziedzinach życia.

Każdemu stanowi świadomości społecznej – rozum nie jest postrzegany jednostkowo, lecz jako zjawisko społeczne – towarzyszy określony stan obyczajów, organizacji, produkcji, państwa. Zmiana umysłowości zmienia tryb funkcjonowania ludzi i ustrój państwa.

7.Czy pozytywizm jest zawsze teorią postępu?

W pozytywizmie przyjmuje się, że ludzkość dorasta, jednak fakt ten jest traktowany jako zmiana umysłowości – racjonalizm, krytycyzm myślenia – a nie jako doskonalenie się.

Mimo to, fundamentem teorii Comte’a jest przekonanie o postępie dziejowym (dynamika społeczna), który zakłada:

- historyczny ruch dziejów jest celowy i toczy się według pewnych prawidłowości oraz ma swoje spełnienie, kres – gdy istota społeczeństwa połączy się z egzystencją, zapewniając stabilizacją bez stagnacji i ewolucję bez rewolucji

- istotą postępu jest zmiana myślenia

- ludzkość jako całość jest motorem postępu

- postęp jest postępem umysłu ludzkiego

- najważniejszym jego prawem jest prawo trzech stadiów

- każdemu ze stadium odpowiada organizacja ludzkości

8.Jakim celom służyła nauka pozytywistyczna?

Cechą myśli pozytywistycznej była jej praktyczna orientacja. Nauka miała

umożliwiać przewidywanie, a przez to kontrolę procesów społecznych kładąc kres ich żywiołowemu i niszczącemu przebiegowi.

inżynieria społeczna – projektowanie najlepszego społeczeństwa, utopia miała pomagać w rozwiązywaniu najpilniejszych problemów, miała pomagać wychowywać

zjednoczenie ludzi – wykluczenie konfliktów o wartości

9.Jaki był stosunek pozytywizmu do sztuki?

- filozofia pozytywna popiera rozwój sztuk pięknych. Wynika to z faktu, że wzywa ona ludzkość do doskonalenia się, więc musiała sobie przyswoić teorie najbardziej odpowiednie do rozwijania poczucia doskonałości. Sztuka odnosi się do uczuciowej zasady systemu, dzięki temu jednoczy Ludzkość, rozbudza czułość i szlachetność. Sztuka według Comta kieruje się metodą logiczną – systematyzuje swoje osiągnięcia i obserwacje. Poprzez tą syntezę jest konstruktywna. Comte uważa, że sztuka powinna być podstawą edukacji.

10.Dlaczego można powiedzieć, że współczesna nauka opiera się na wzorcu pozytywistycznym? ( też przy piwku)

- przywiązania do badań, empirii, faktów, obiektywizmu, szukania praw, zasad….idę spaćϑ

11.Dlaczego Comte umieścił socjologię na szczycie drabiny nauk?

Miejsce każdej nauki w systemie jest wyznaczone poprzez historię i logikę. Nauki tworzą hierarchię zależną od kolejności powstawania i jednocześnie od tego w jaki sposób dają się logicznie uporządkować .Zgodnie z tymi dwoma powiązanymi porządkami nauki układają się w hierarchii następująco: matematyka, astronomia , fizyka, chemia, biologia, i socjologia. Studia naukowe należy odbywać wg porządku nauk. Każda nauka wymaga poznania wszystkich nauk poprzedzających. Klasyfikacja nauk od ogólnych do szczegółowych

• Ogólne - mające najmniejsze zastosowanie praktyczne , proste np. matematyka która jest źródłem prawdziwej pozytywności , jest nauką podstawową. Wszystkie zjawiska są ujęte w stosunki ilościowe, wszelkie zagadnienia są zagadnieniami matematycznymi, liczbowymi; matematyka ogarnia wszystko.

• Szczegółowe- największe zastosowanie praktyczne I tak socjologia jest nauką najbardziej konkretna ,złożoną .Musi wykorzystywać wyniki wszystkich poprzednich nauk (zwłaszcza biologii) i dlatego pojawiła się najpóźniej .Jednocześnie jest nauka osobliwą której metody muszą się różnić od metod nauk ja poprzedzających .Socjolog musi postępować inaczej niż np. chemik , którzy badając części uzyskuje wiedz o całości . Tak dzieje się w przypadku wszystkich nauk o przyrodzie nieożywionej .

12 .Jaki był obraz społeczeństwa według Comte'a?

Przedmiotem jego zainteresowań nie było konkretne społ. ale społ. jako takie (ludzkość).Społ. ujmował jako złożoną całość, nieredukowalną której nie ma sensu sprowadzać do sumy jednostek. Podstawową jednostką rzeczywistości społ. jest rodzina – w niej dokonuje się przekazywanie wzorców społ.. Społ. Jako pewną całość funkcjonującą w określonej strukturze wyróżnia język. Dzięki niemu ma miejsce akumulacja kulturowa i możliwy jest consensus. Porządek społ. nie mógł by także istnieć bez religii , która dostarcza pozytywnego wzoru zachowań .Z porządku społ. opartego na religii wynika podział pracy . Społeczeństwo wg Comte’a znalazło się w głębokim kryzysie (i to właśnie nauka ma go z niego wyprowadzić), ulegało dezintegracji .Powstające nowe instytucje były zbyt prowizoryczne i niezdolne do wytworzenia stałych więzi między swoimi członkami .do tego stanu przyczyniły się dwie przeciwstawne siły: obrońcy nowego ładu i burzycielami tradycyjnego porządku . społ. jest niemożliwe ta gdzie brak wspólnych wartości . Bez jedności poglądów życie społeczne jest niemożliwe

zamierza C. położyć kres "anarchii umysłowej", będącej głównym powodem nieszczęść społecznych, z której bierze się "wielkie przesilenie polityczne i moralne, przez które przechodzi społeczeństwo obecne "

Przyczyna chaosu umysłowego, cechującego epokę nowożytną, znajduje się, wg C., w jednoczesnym stosowaniu trzech różnych filozofii: teologicznej, metafizycznej i pozytywnej. krytykuje zastaną rzeczywistość po przez to jak powinno być Buduje idealną wizję społeczeństwa , utopijną wizję społ. przyszłości, w którym filozofia pozytywna miała się stać dogmatem religijnym , uczeni zaś kapłanami sprawującymi władzę zgodnie z zasadami altruizmu i humanizmu, w myśl idei integracji społ.

13.Wyjaśnij rozróżnienie pomiędzy statyką i dynamiką społeczną.

Statystyka wyznacza prawa współistnienia a dynamika bada prawa następstwa. Podział ten odpowiada podziałowi na porządek i postęp . „statystyka społ. zajmuje się badaniem porządku społ., czyli inaczej mówiąc ,wzajemnymi związkami między różnymi częściami społ. organizmu i warunkami kształtowania się konsensusu społ. w statystyce społ. na pierwszym planie znalazła się problematyka rodziny , własności podziału pracy , państwa a także języka i religii – rozpatrywana w prefunkcjonalistyczny sposób pod kątem wpływu każdej z tych instytucji na utrzymywanie się wewnętrznego ładu całego systemu .’Każdy z elementów społ. ujmuje jako wzajemnie odpowiedzialny za inne.Za najważniejszy składnik społ. uznał rodzinę jako najtrwalszy element społ.

Dynamika społ. zajmuje się badaniem kolejnych praw porządku społ. Jej założenia:

„1 ewolucja społ. ma charakter prawidłowy i ukierunkowany

2. najważniejszym jej prawem jest prawo trzech stadiów , przez które przechodzi rozwój świadomości : teologicznego , metafizycznego i naukowego wyjaśniania świata

3. zgodnie z twierdzeniem o wzajemnej zależności wszystkich części organizmu społ. przemiany świadomości są skorelowane z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia społ. .Każdemu stanowi świadomości odpowiada określony stan obyczajów, organizacji , produkcji , państwa itd. w związku z czym każde stadium rozwoju społ. daje się opisać ze względu na różne aspekty systemu społ. a nie tylko jako swoisty sposób myślenia o świecie.

4.historia będzie w końcu realizacją doskonałego ładu społ. , który zapewni stabilizację bez stagnacji i ewolucję bez rewolucji

5.podmiotem dziejów jest ludzkość jako całość”

14.Wyjaśnij rolę metody historycznej w socjologii Comte'a.

Metoda historyczna, jedna z metod socjologii polegającą na porównywaniu rozmaitych stanów całej ludzkości w ich następstwie - polega na ogarnięciu całości rozwoju ludzkości, aby lepiej zrozumieć pojedyncze fakty. Comte traktował każdy ład społ. jako nierozerwalnie związany z ładem wcześniejszym jaki i późniejszym . Zaobserwowane zjawiska przeszłe pozwalają wykryć następstwa przyszłe .Uwydatnia ona charakterystyczną cechę socjologii -przechodzenie od całości do szczegółu. Umiejętność przewidywania to najskuteczniejszy sposób wpływania na życie społeczne. Rozwija poczucie społ, iż jednostki i kolejne pokolenia pracują dążą tego samego celu.( inni ludzie jako współpracownicy ).Podtrzymuje poszanowanie przodków konieczne do poprawnego funkcjonowania społ. .....

DURKHEIM

15 . Na czym polega pozytywizm Durkheima?

• Scjentyzm

• Sprzeciwia się ideologiom i stwierdza iż nauka powinna zajmować się rzeczami a nie wyobrażeniami na ich temat

• Rozróżnienie między podmiotem i przedmiotem poznania społ. świat społ. ma być zewnętrzny w stosunku do badacza ( postulat traktowania faktów społ. jak rzeczy ), który z pozycji obserwatora powinien się wyzbyć wszelkich uprzedzeń .

• Wyzbycie się wartościowania badanych faktów

• Praktycyzm – wykorzystanie wiedzy społ. do reform społ.

• wiedzę należy opierać wyłącznie na doświadczeniu i obserwacji

• Zadaniem nauki jest badanie faktów, aby zdobyć wiedzę pewną, pozbawioną metafizyki.

16.Jak Durkheim uzasadnia tezę, ze społeczeństwo jest bytem samym w sobie?

Rzeczywistość społ. jest rzeczywistością sui generis. Jest ona niepowtarzalna zewnętrzna w stosunku do jednostki . nie jest to jedynie filozoficzny postulat ale wg D można go zbadać empirycznie .

Wysuwa cztery rodzaje argumentów w obronie swojego pojęcia o społeczeństwie (za Szckim )

• Posługiwał się analogiami czerpanymi z nauk przyrodniczych. Jeżeli niemożliwe jest wyjaśnienie zjawisk życia poprzez poznanie właściwości komórek które składają się na organizm , jednocześnie nie ma podstaw aby sądzić aby na podstawie wiedzy o jednostkach wyjaśniać zjawiska życia społecznego .

• Nawiązywał do teorii psychologii tłumów .Jednostki zgromadzone razem zachowują się zupełnie inaczej niż by to robiły pozostając w odosobnieniu .

• Rzeczywistość społeczna jest zawsze zastaną. Człowiek dostosowuje się do norm obowiązujących w społeczeństwie , od grupy uczy się języka , metod pracy itd.

• Fałszywość świadomości jednostek

• Jeżeli z dwóch pierwiastków powstaje nowy nie uważa że podobne cechy ma społ.

Chociaż działalność ludzka jest działalnością świadomą , ale nie stanowi ona adekwatnego odzwierciedlenia rzeczywistości .Istnieje rozbieżność miedzy zamierzeniami jednostki a skutkami ich działania . Społeczeństwo kieruje się odrębnymi prawami w obliczu których jednostka jest bezsilna.

Nie może być rzeczywistością psychiczna , jest nadrzędna w stosunku do innych dziedzin , określa zasady innych aspektów życia.

17. Jaka jest zdaniem Durkheima relacja pomiędzy jednostkąa społeczeństwem?

Poszukiwał równowagi między aspiracjami jednostki a potrzebami społ.. Społ. jest bytem zewnętrznym w stosunku do jednostki . Sprzeciwia się atomistycznej koncepcji społ. . Między innymi dlatego odrzucał liberalizm ,gdyż ten traktował społeczeństwo jako ciało złożone z indywidualnych osób.

Człowiek zastaje rzeczywistość społeczną i musi się do niej dostosować. Przeciwstawienie jednostki i społeczeństwa równoznaczne jest z przeciwstawieniem natury i kultury .

D. przeciwstawia się introspekcji jako metodzie socjologii. Traktowania zjawisk społ. jak rzeczy pociągało za sobą uznanie społeczeństwa za rzeczywistość sui generis . Jej popznanie nie może się opierać na badaniu właściwości osobników ludzkich wchodzących w skład zbiorowości.

Poznanie części nie jest równoznaczne z poznaniem całości . Społ. to coś więcej niż zbiór jednostek .”Grupa myśli , czuje działa zupełnie inaczej , niż robiliby to jej członkowie gdyby znajdowali się w izolacji . Jednostki tworzą społ. i w wyniku ich zrzeszenia wytwarzają się nowe zjawiska . Zjawiska te oddziałują na świadomość jednostki i w pewnym stopniu ja kształtują . Powiązana z tym jest teoria świadomości zbiorowej .D przeciwstawiał się traktowaniu jej jako wypadkowej świadomości jednostek .Grupa społ. posiada swój własny byt. D. pojmuje społ. jako istniejące ponad jednostkami

18. Jak widzisz wpływ Durkheima podziału na statykę i dynamikę społeczną na socjologię Durkheima?

19 .Jaka jest definicja faktu społecznego według Durkheima?

Fakt społ.- „wszelki sposób robienia ,utrwalony lub nie , zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu –taki który jest w danym społ. powszechny ..’.jawi się nam jako nie odparta konieczność ma trzy podstawowe cechy ; powszechność( przekonania i reguły są podzielane przesz członków danej społ.), zewnętrzność ( nie są wymyślone przez członka danej społ. ale istniały już wcześniej i zostały mu przekazane w procesie socjalizacji ), przymusowość. Ludzie żyjąc pośród rzeczy wytwarzali sobie o nich pewne idee i jest to nie uniknione .Idee te wskazywały jak postępować i człowiek nie mógł się bez nich obejść .Powstało pośród nich błędne przekonanie ze zjawiska społeczne są przez ludzi „robione” Filozofia społeczna utwierdzała to przekonanie koncentrując na ideach swoją uwagę .sprzeciwiał się temu zalecając by fakty traktować jak rzeczy

20. Dlaczego podstawową cechą faktu społecznego jest wywieranie przezeń przymusu na
jednostkę?

”większośc naszych idei i skłonność nie została przez nas wypracowana , lecz przyszła do nas z zewnątrz” Zostały jednostce narzucone. Każdy członek danej zbiorowości musi zachowywać się zgodnie z jej zasadami , każde przeciwstawienie się tym zasadom spotyka się z uruchomieniem wobec jednostki pewnych sankcji. Wszelkie nawyki mają swój początek w przymusie . D. podaje przykład wychowania , kiedy dziecku narzucane są sposoby spostrzegania świata. I tak np. wszelkie akty litości czy entuzjazmu są zewnętrzne w stosunku do jednostki . chociaż jednostka nie odczuwa przymusu nie są one wytworem jej świadomości ,ulega ona jedynie złudzeniu ze są jej wytworem. Fakty z natury wykazują tendencje do konstytuowania się na zewnątrz świadomości jednostki.

21. dlaczego zdaniem Durkheima fakty społeczne są obiektywne wobec jednostki? Na czym polega trudność takiego ujęcia?

W zasadzie to samo co w pytaniu 23 (I guess...) i dodatkowo:

• należy je rozpatrywać same w sobie, oddzielone od świadomych podmiotów, które je sobie wyobrażają (odrzucenie wszelkich praenotiones – pojęć pospolitych)

Trudność takiego ujęcia:

• Rzeczywistość społeczna nie jest dla socjologa rzeczywistością zewnętrzną, gdyż jak każdy człowiek jest zanurzony w owej rzeczywistości społecznej

• Praenotiones, wiedza potoczna itd. też są dla socjologa ważne i interesujące. Fakty społeczne są zawsze zanurzone w określone wyobrażenia, wiedzę, one też warunkują te fakty społeczne – nie da się wyizolować faktów społecznych z tego kontekstu.

• Praenotiones – mapa: czym należy się zająć. Pozwala socjologowi znaleźć i podjąć problemy istotne społecznie, realnie istniejące i społecznie użyteczne.

• Socjolog nie jest w stanie wyizolować się od społeczeństwa

• Kluczowy dylemat socjologii – problem obiektywizmu – umiejscowienie badacza wobec rzeczywistości

22. dlaczego fakt społeczny nie jest sumą zdarzeń jednostkowych?

• Argument przez analogię

Dwa pierwiastki po połączeniu tworzą coś nowego. Tak samo dwoje ludzi podczas spotkania nie da się sprowadzić do właściwości poszczególnych jednostek. Połączenie tworzy nową jakość.

• Argument z psychologii tłumu

Ludzie połączeni w tłum są czymś innym – zaczyna zmieniać się nasze „ja”. To, jak zachowuje się tłum, nie jest wypadkową cech poszczególnych osób.

• Argument pierwotności

Społeczeństwo jest pierwotne wobec nas. Wszelkie normy, język nie jest tworzony przez nas – jest dla nas rzeczywistością zastaną.

• Argument ze świadomości fałszywej

Ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, jak społeczeństwo (normy, język) nas rzeźbi. Istnieją pewne nieuświadomione mechanizmy, które nami rządzą.

23. dlaczego fakty społeczne należy traktować jako rzeczy?

• „rzecz” to coś zewnętrznego w stosunku do poznającego podmiotu, a badacz powinien właśnie podchodzić do badania od zewnątrz (ma być na zewnątrz rzeczywistości badanej) - wzorzec nauk przyrodniczych. Ekstraspekcyjna obserwacja praktykowana przez przyrodników. Metoda obiektywizmu.

• Rzecz – rozpoznaje się zwłaszcza po tym, że nie można jej zmienić mocą samego tylko aktu woli

24. jakie cechy faktu społecznego umożliwiają traktowanie go jako rzeczy?

Nie za bardzo wiem co autor pytania miał na myśli? Macie może jakieś sugestie?

25. wyjaśnij dlaczego samobójstwo jest faktem społecznym?

• istnieje niezależnie od jednostkowych form, jakie przybiera

• powszechny

( definicji faktu społecznego)

26. Odtwórz typologię samobójstw Durkheima.

• altruistyczne

Działanie jednostki wynikające z silnej integracji z pewnymi normami, zasadami, które każą jednostce poświęcić życie dla idei, dla sprawy. Jednostka świadomie i dobrowolnie zgadza się oddać życie dla jakiejś sprawy (np. dla religii, wiary; żołnierz – dla obrony ojczyzny, honoru).

• egoistyczne (indywidualistyczne)

Więzi łączące jednostkę i społeczeństwo ulegają wyraźnemu osłabieniu → jednostka pozostaje sama ze sobą. Stan anomii oddziaływuje na jednostkę (anomia z punktu widzenia jednostki). Człowiek zagubiony.

• anomiczne

Człowiek poszukuje jakiegoś punktu odniesienia, norm, wartości i ich nie znajduje, bo społeczeństwo jest rozbite, zatomizowane. Społeczeństwo nie reguluje życia jednostki. Pustka w coraz większej ilości sfer życia.

27. wyjaśnij różnicę pomiędzy samobójstwem egoistycznym i altruistycznym z jednej, anomijnym z drugiej strony.

Patrz: pytanie 26

28. Zdefiniuj pojęcie anomii i podaj przyczyny wystąpienia anomii.

Stan społecznej anomii = głęboki kryzys społeczny.

Anomia z punktu widzenia jednostki:

• zagubienie

• pozostawiona sama sobie

• jej życie i postępowanie coraz mniej regulowane jest przez społeczeństwo

Anomia z punktu widzenia społeczeństwa:

• coraz bardziej zatomizowane, rozbite

• brak czynników integrujących

• społeczeństwo nie jest zdolne do regulowania życia jednostki

29. czy w społeczeństwie dotkniętym anomią zanika więź społeczna?

Moim zdaniem tak, bo jest to przecież stan, gdzie społeczeństwo jest totalnie rozbite, a jednostka zagubiona. Jednak jest to tylko moje subiektywne odczucie (nigdzie nie znalazłam konkretnej odpowiedzi), więc może być równie dobrze złe.

30. jak Durkheim określiłby więź społeczną?

• Więź społeczna = solidarność w typologii Durkheima → coś co łączy, spaja

• Solidarność: mechaniczna i organiczna

• Więzi mają charakter ewolucjonistyczny – we wcześniejszych etapach rozwoju społecznego przeważała solidarność mechaniczna

31. Czym jest solidarność? Durkheima typologia solidarności społecznej.

Społeczeństwo daje system etyczny i poczucie solidarności. Solidarność = więź.

Dwa rodzaje ładu oparte są o dwa rodzaje solidarności, czyli charakteru powiązań. Społeczeństwa według typu solidarności społecznej możemy podzielić na dwa skrajnie odmienne typy solidarności społecznej (typy idealne):

• Solidarność mechaniczna

Wspólnota wartości. Dominująca rola religii, tradycji i autorytetu. Wytwarza się spójny system wartości. Margines indywidualizmu jest ograniczony i bardzo cienki. Wszystkie zachowania jednostki są regulowane. Nie ma podziału pracy. Jednostka zajmuje się szeregiem różnych prac. Wspólnota osobowości - każdy jest mentalnie, psychicznie obrazem innej osoby. Jednostka nie ma możliwości wykształcenia indywidualnych cech. Wszyscy są skrajnie podobni. Nie istnieję pojecie osobowości. Każdy jest częścią całości. Wynika to z podobieństwa wykonywanych funkcji. Każdy jest bardzo silnie podporządkowany społeczeństwu. Ludzie pod względem osobowości są bardzo do siebie podobni. Dominuje prawo karne. Pod kontrolą zbiorowości znajduje się nieomal całe życie jednostki. Względnie jednolity system norm obejmujący wszystkich. Jednostka nie ma jeszcze osobowości i stanowi replikę wzoru ogólnospołecznego. Wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm. Brak podziału pracy. Kara ma przywrócić poczucie jedności. Podstawowa wartością jest poczucie jedności.

• Solidarność organiczna

Pojawia się podział pracy, uzupełnianie się. Nie wszystkie sfery życia są kontrolowane. Powstają nisze dowolności. W coraz mniejszym stopniu społeczeństwo reguluje życie jednostki. Coraz bardziej kształtuje się indywidualność. Więź między ludźmi wynika z różnicy. Wykonujemy różne funkcje przez co się uzupełniamy. Ludzie coraz bardziej różnią się od siebie. Z tej różnorodności i podziału pracy też wynika jedność. Przewaga prawa korporacyjnego. Podstawą solidarności jest zróżnicowanie członków w następstwie podziału pracy. Wskutek zróżnicowania ludzie potrzebują siebie nawzajem. Dzięki specjalizacji kształtuje się osobowość. Nadrzędność prawa restytucyjnego nad prawem karnym. Istotą jest kontraktowość. Przestrzeganie i szacunek dla regulacji. Obywatele mają świadomość rangi prawa. Większa zdolność abstrakcyjnego myślenia. Nie oznacza to, ze państwo traci na znaczeniu. Celem prawa nie jest ukaranie, a przywrócenie równowagi wewnętrznej. Im większe jest zróżnicowanie tym bardziej potrzebny jest porządku prawnego. Przymus jest niewidoczny, poczucie zobowiązań. Indywidualizm.

32. Dlaczego solidarność społeczną można badać poprzez prawo?

Aby badać solidarność społeczną należy znaleźć jakiś obiektywny, czyli obserwowalny z zewnątrz wskaźnik. Durkheim za taki uznał prawo.

Istnieją dwa zasadniczo różne rodzaje porządków prawnych, które występują w różnych proporcjach w różnych rodzajach społeczeństw. Różnica między dwoma rodzajami prawa odpowiada różnicom między dwoma rodzajami społeczeństw.

• prawo karne

Obowiązuje wszystkich członków społeczeństwa. Kara przeznaczona jest dla każdego, kto narusza przepisy tego prawa. Odnosi się do czynów będących pogwałceniem powszechnie w danym społeczeństwie przyjętych norm.

• prawo „korporacyjne” lub „restytucyjne”

Nie tyle chodzi o ukaranie winnego, ile zobowiązanie go do naprawienia szkód, jaką swym postępowaniem wyrządził innym członkom społeczeństwa. Odnosi się do czynów będących zwróconym jedynie przeciwko poszczególnym jednostkom lub jakimś ich wyróżnionych grupom.

Im więcej represyjności, tym więcej solidarności mechanicznej. Im więcej naprawiania szkód, tym więcej solidarności organicznej. W toku dziejów maleje rola represyjnego prawa karnego, rośnie rola prawa restytucyjnego.

33. Czy może istnieć społeczeństwo bez solidarności mechanicznej?

Rozróżnienie dwóch rodzajów solidarności przedstawia ogólny kierunek rozwoju społeczeństw ludzkich - przechodzenie od prostych do form złożonych. Typologia ta została skonstruowana z myślą o badaniach porównawczych. We wszystkich społeczeństwach, z wyjątkiem najprostszych, występują oba rodzaje solidarności. Solidarność społeczna ma zawsze „podwójne źródło”. Durkheim był daleki od uznania, że ekonomiczny mechanizm podziału pracy może sam przez się zapewnić wystarczający poziom integracji społecznej. Jego zdaniem nic nie wskazuje na to, by postęp solidarności organicznej prowadził do zaniku regulacyjnych funkcji zbiorowości.

34. Rola pojęcia świadomości zbiorowej w teorii Durkheima?

Iluzoryczność wyobrażenia prawa karnego wiąże się ze świadomością zbiorową.

Jednostka otrzymuje od społeczeństwa to co w niej najlepsze, wszystko co stanowi o jej indywidualnym obliczu i pozycji wśród innych istot – kulturę zmysłową i moralną. Jednocześnie społeczeństwo istnieje i żyje jedynie w jednostkach i przez jednostki. Gdyby idea społeczeństwa wygasła w umysłach poszczególnych ludzi – umarłoby społeczeństwo.

W przypadku solidarności mechanicznej zakres świadomości indywidualnej jest tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej.

W społeczeństwie posiadającym świadomością organiczną podzielona praca wymyka się spod kontroli świadomości zbiorowej, która w coraz mniejszym stopniu określa całą świadomość poszczególnych jednostek.

Jednym z zadań socjologii miało być znalezienie podłoża świadomości zbiorowej. Badaniem tego podłoża i jego związków z wyobrażeniami i zachowaniami się zbiorowymi miała zajmować się morfologia społeczna. Wyobrażenia zbiorowe staja się rzeczywistością częściowo autonomiczną, żyją własnym życiem, ich bezpośrednia przyczyną są inne wyobrażenia zbiorowe.

35. Rola religii według Durkheima.

Dla Durkheima religia jest najpełniejszym, kluczowym wytworem społeczeństwa, które dzięki niej wywiera wpływ na jednostkę, sankcjonuje jej zachowania. Przyznawał jej szczególnie doniosła rolę. Ponad sfera profanum pojawia się sfera sacrum, wobec której jednostka odczuwa szacunek i lęk. Dzięki religii okazuje się możliwe przejście od zwierzęcia do człowieka. Religia wytwarza nakazy i zakazy. Pewne sposoby działania są narzucane lub proponowane z zewnątrz, dołączają do natury jednostki. To czynnik integrujący społeczeństwo. Na początku wszystko było religijne. Społeczeństwo może nakładać i sankcjonować pewne wzorce zachowań odwołując się do sacrum. Społeczeństwa pierwotne są bardzo religijne. Bóstwa są wytworem społecznym. Społeczeństwo odwołuje się sankcjonując normy do sankcji religijnych. Upadek religii to kluczowa przyczyna anomii. Nie istnieje społeczeństwo bez religii. Bóstwem może być naród (kult narodu, przywódcy, manifestacje narodowe), wszystko to, co integruje jednostki wokół wspólnych wartości.

Religia była dla Durkheima instytucją wzorcową, prototypem społecznych instytucji., najważniejszym zjawiskiem społecznym. To sfera stosunków między ludźmi. Religia jest źródłem całego instytucjonalnego aparatu i musi trwać, aby ten aparat mógł działać.

Szczególna rola religii:

• Przez obrzędy religijne dokonuje się inicjacja jednostki do życia zbiorowego. Rytuał przejścia. Towarzyszy temu jakiś rodzaj edukacji, inne wymagania. System zakazów uczy powściągliwości i wyrzeczeń. Kult religijny – pierwsza szkoła dyscypliny.

• Obrzędy religijne służą zespoleniu zbiorowości. Życie codzienne oddala ludzi od siebie, a obrzędy i uroczystości pozwalają znów odczuć jedność moralną i wzmocnić związki przez intensywne przeżycie. Kult integruje grupę społeczna. Każdy z elementów wprowadzania pełni funkcje więziotwórcze. Przekazywane wzorce tożsamości grupowej.

• Kultywowanie tradycji grupowych. Tradycje wyrażają sposób wyobrażenia człowieka i świata przez społeczeństwo. Ma odnawiać najistotniejsze składniki świadomości zbiorowej. Wymiar podporządkowania relacji, stosunków międzyludzkich, sposób wartościowania, zawarty w języku.

• Obrzędy religijne podtrzymują jednostkę w chwilach załamania i kryzysów. Nie ma doświadczenia społecznego bez emocji, namiętności.

Jednostka pozbawiona moralnego oparcia w grupie zatraca zdolność do normalnego życia, a społeczeństwo niezdolne jest do sprawowania nad jednostka kontroli i opieki staje u progu rozkładu. Ilość samobójstw jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia integracji społeczność religijnej.

36. Dlaczego szkołę Durkheima nazywamy szkołą socjologistyczną?

Historia socjologii zna dwie wielkie szkoły: szkołę Durkheima i szkołę Parka (szkołę chicagowską)

Socjologia Durkheima nie tworzyła zamkniętego systemu. Była zestawem pytań, problemów i propozycji. Durkheim to pierwszy zawodowy socjolog. Zorganizował katedrę socjologii. Skupił wokół siebie grupę badaczy socjologów i stworzył szkołę socjologiczną (durkhaimowską). Instytucjonalizacja socjologii, dzięki Durkheimowi socjologia trafiła na uniwersytety. Twórca pierwszego periodyku socjologicznego.

Durkheim – socjologizm (postawa)

• postawa dyletancka

• zanika swoistość języka poszczególnych nauk

• metody badawcze to tylko metody socjologiczne

Jego znaczenie wykracza daleko poza granice jednej „szkoły”. Stworzył teorię socjologiczną i potrafił zastosować ją w badaniach. Należy uprawiać naukę wolną od wszelkich ideologicznych i filozoficznych uprzedzeń.

37. Rola socjologii według Durkheima.

Aby zaistniała socjologia musi być odpowiednie pole badawcze czyli społeczeństwo. Durkheim opracował dokładny program zadań socjologii i metody socjologicznej. Sformułował całościową teorie socjologiczną, z której wypływa pewna metoda socjologiczna. Podejmował również problemy metodologii socjologii. Należy badać fakty społeczne jak rzeczy, wyzbyć się wszelkich emocjonalnych odniesień. Należy być neutralnym i wyzbyć się emocjonalnego zaangażowania. Socjologia ma się upodobnić do wzorca nauk przyrodniczych do, badacz ma być na zewnątrz rzeczywistości badanej. Postulat obiektywizmu. Badacz ma się wyzbyć potocznej, pierwotnej wiedzy na temat faktów. Ma kroczyć od rzeczy do idei. Poznajemy rzeczywistość po to, by sformułować pewne idee. Wiedza przednaukowa nie zasługuje na zaufanie. Należy wyzbyć się wyobrażeń przyjętych z potocznego myślenia, ideologii i systemów filozoficznych, pozbyć się wszelkich praenotiones. Niemniej jednak stanowią one również mapę dla socjologa, informują czym należy się zająć, pomagają podjąć istotne problemy. Aby uczynić socjologię nauką należy upodobnić jej metodę do metod nauk przyrodniczych. Durkheim prowadził głównie badania porównawcze konkretnych społeczeństw. Nie istnieją ogólne prawa rządzące społeczeństwem. Możemy badać wyłącznie fakty i porównywać je. Psychologia jest niepotrzebna, bo wszystkie zachowania determinowane są społecznie. Wszystkie inne nauki społeczne podlegają socjologii. Nie zrozumiemy prawa, nurtów w sztuce poza kontekstem społeczeństwa. Nie zrozumiemy niczego, co widzimy w społeczeństwie poza kontekstem socjologii. Socjologia to wszechnauka. Wszelkie zachowania jednostek są determinowane społecznie. A nasze cechy indywidualne są drugorzędne. Wszystko można wyjaśnić przy pomocy socjologii. Nie odmawiał jednak racji bytu innym naukom społecznym.

WEBER

38. Antypozytywizm Webera.

Comte był przekonany o naturalnym porządku świata. Program pozytywistyczny mówił o tym, że są jakieś prawa, jakiś porządek, ale człowiek ich jeszcze nie poznał. Pozna je, gdy zajmie się badaniem faktów. Świat społeczny to rzeczywistość naturalnie uporządkowana. Stad wypływa rola socjologii – ma usunąć kryzys społeczny, usunąć konflikt. Ma odkryć prawa, żeby je przewidywać. Kiedy ludzie poznają prawa rządzące rzeczywistością społeczną zniknie konflikt. Będziemy mówić tylko o faktach, wszyscy będą na nich bazować. Usunięte zostaną tematy sporne.

Weber twierdzi, ze pluralizm jest oczywistą i naturalną cechą rzeczywistości społecznej. Nie ma jednego sposobu porządkowania świata. Pluralizm i konflikt są nieuchronne. Ludzie nie są w stanie dojść do porozumienia. Różnorodność konfliktowa jest naturalna i niemożliwa do usunięcia. Konflikt wartości i interesów może zostać przezwyciężony w nauce uwzględniającej ideał obiektywności wiedzy. Należy wystrzegać się sądu wartościującego, ale nie można się obejść bez odniesienia do wartości. Jego nauka społeczna była próbą przezwyciężenia pozytywistycznego naturalizmu z pozycji historycyzmu. Ale również próba przezwyciężenia historycyzmu z pozycji neokantyzmu. Nie wierzył, że nauka może zmienić społeczeństwa pod żadnymi zasadniczymi względami.

39. Rola socjologii według Webera.

Socjolog mówi co można by zrobić, a nie co należy zrobić. Socjolog u Webera nie stawia sobie za cel przebudowy, bo to jest rolą polityka. Socjolog mówi co można by zrobić i jakie to będzie miało konsekwencje, jakie koszty. Nie mówi co trzeba zrobić. Socjologia to nauka ekspercka. Traci ambicje zmiany, przebudowy świata, bo to należy do sfery polityki. Socjolog nie mówi co jest lepsze a co gorsze, mówi jedynie o społecznych konsekwencjach. Zadaniem socjologa nie jest usuwanie konfliktu społecznego, nie zmienia świata, nie ukazuje sposobu porządkowania rzeczywistości społecznej. Socjolog zmienia społeczeństwo jedynie pod tym względem, że czyni mechanizmy życia społecznego bardziej zrozumiałymi – odczarowanie świata. Świat staje się bardziej zrozumiały, więc zachowania jednostek stają się inne (nauka niechcący zmienia świat, produkt uboczny). Socjologowi nie wolno wartościować, ale nie oznacza to, że ma abstrahować od wartości. Nie wolno mu abstrahować od tego jak ludzie wartościują. Nie może nie interesować się tym, co ludzie myślą, co sadzą, bo to stanowi rdzeń socjologii. Socjolog nie może obejść się bez odniesienia do wartości, ale sądu wartościującego musi się wystrzegać. We wstępnej fazie postępowania badawczego postawa socjologa nie różni się od postawy innych ludzi. Wybór uczonego zależy od jego miejsca w społeczeństwie. Jednak z chwila rozpoczęcia pracy nad jakimś problemem może kierować się już tylko normą obiektywności naukowej. Nauka pomaga uzyskać ludziom świadomość tego, co robią i do czego dążą, ale nie poucza, co powinni robić i jakie powinny być ich cele. Nauki społeczne tym się różnią od przyrodniczych, że są wiecznie młode. Wszystkie problemy można opisywać z różnych perspektyw.

40. Rola metody historycznej w socjologii Webera.

Weber nie zgadzał się na absolutyzm historyczny. Zależało mu na poznaniu zjawisk społecznych w ich historycznej swoistości. Nauki społeczne były dla niego naukami historycznymi. Według niego absolutyzm historyczny obrał złą drogę do poznania rzeczywistości. Był przekonany, że nie ma żadnego czynnika decydującego. Historia nie ma żadnego immanentnego sensu. Historia odgrywała dla Webera kluczową rolę. Wystrzegał się budowania uniwersalnych schematów rozwoju społecznego. Poszukiwał co najwyżej ogólnej tendencji zmian społecznych. Na historię składają się wolne czyny jednostek, nie ma mowy o żadnej konieczności. Coś może być najwyżej bardziej lub mniej prawdopodobne. Z każdej sytuacji historyczne jest wiele wyjść. Ogólny schemat zmiany społecznej jest bezkierunkowy. Otwartych pozostaje zawsze wiele możliwości. Nie ma konieczności dziejowej, ale są fakty, które pozwalają stwierdzić jakie zmiany zachodzą. Od stuleci postępuje proces odczarowywania świat polegający na racjonalizacji sfer życia. (jest to jeden z głównych tematów socjologii historycznej Webera obok osobliwości cywilizacji zachodniej). Weber mówi o sobie jako o wychowanku „szkoły historycznej”. Zależy mu na poznaniu zjawisk społecznych w ich historycznej swoistości. Nauki społeczne był dla niego naukami historycznymi. Jednak absolutny historycyzm to zła droga.

41.Rola rozumienia w socjologii Webera.

Rozumienie miało wyjaśniać, nie tylko co jednostka robi ale i przyczyny jej działania, bez jednak specjalnego zagłębiania się w psychologię. Opisywane przez Webera jednostki były niemalże typami idealnymi, zdefiniowane przez swoje role i hipotetyczne motywy. Człowiek poza tym w swym działaniu według Webera istnieje i liczy się tylko w kontekście i otoczeniu innych jednostek (Społeczny determinizm) A działania tych “rozumianych” jednostek z założenia winny być racjonalne, dopiero gdy to założenie zawodzi w tłumaczeniu zachowań, trzeba się odwołać do innych przyczyn, takich jak emocje czy sentymenty. I co ciekawe określać je jako odchyły od typu idealnego racjonalnej jednostki. Rozumienie Webera było rozumeiniem pośrednim. W dodatku Weber sądził że naukowiec i badacz jest w stanie lepiej określić przyczyny działań jednostki niż sama ta jednostka, ajko że to badacz jest w stanie rozróżnić większość dizałających na nią czynników a badany nie :>

Rozumienie według Webera miało jednak kluczowe znaczenie, alebowiem takie twory jak Państwo, czy kościół itd same w sobie nie istniały, były tylko kategoriami, zbiorem jednostek o pewnych typowych zachowaniach. Więc zrozumienie takiej czy innej instytucji sprowadza się do zrozumienia hipotetycznej należącej do tej organizacji jednostki i jej motywów. Musi to być jednostka modelowa jak najlepiej prezentująca zasady działania takiej instytucji.

Nasze wyjaśnienia sa wyjaśnieniami pozornymi jak długo nie jesteśmy w stanie powiedzieć dlaczego jednostki działają tak jak działają, bo to jednostki tworzą wszystkie ciała. Mówienie o większych tworach jak Państwo itd jest tylko kategorię rodzajów, zachowań ludzkich, które są zrozumiałe tylko po zredukowaniu do zachowań poszczególnej jednostki. Tylko jednostki są bowiem źródłem zrozumiałych, zorientowanych działań.

Operacja rozumienia (Verstehen) jest możliwa, ponieważ większość działań ludzkich to działania racjonalne. Wystarczy wtedy odtworzyć subiektywną kalkulację środków i celów, kosztów i zysków, jaka leży u podłoża działań.

42.Założenia ontologiczne teorii socjologicznej Webera.

Neocantyzm. Świat ma dwa poziomy jeden to świat realny (dla nas niepoznawalny) i drugi swiat naszych doświadczeń (ten który poznajemy). Sam w sobie świat jest całkowitym chaosem. Tylko człowiek w swojej głowie stara się go sobie uporządkować za pomocą dostępnych mu narzędzi intelektualnych, dzięki nauce. Każda ideologia i wartość, jest równie prawdziwa alebowiem są to tylko sensy jakie człowiek tworzy sam dla siebie żeby mieć jakąkolwiek motywację do działania, by wierzyć w sens tej rzeczywistości. Sam świat nie wskazuje nam co jest dobre czy złe.

43.Różnica pomiędzy rozumieniem według Webera i według Diltheya.

Rozumienie u Diltheya było rozumieniem jednostek, ale konkretnych osób z krwi i kości, wraz z ich emocjami, sentymentami i kulturowymi naleciałościami, w kontekście kulturowym i historycznym. Naukowiec wczuwał się w ich sytuację, starał się przeżywać odtwórczo i jak najlepiej opisać życie i ducha wewnętrznego takiej jednostki. Był w tym duży udział psychologii. Historia miała być zbiorem żyć, takich poszczególnych osób, wraz z ich indywidualnością.

Rozumienie u Webera jest bardzo pośrednie, nie interesują nas poszczególni ludzie, raczej tworzy on model hipotetyczny człowieka biorącego udział w danej organizacji, wydarzeniu itd, są to typy idealne racjonalnego człowieka, nie zagłębiając się najlepiej w ogóle w kwestie eomocjonalne, chyba że jest to naprawdę konieczne. Dążność do znalezienia racjonalnych postaw, przyczyn, poszczególnych wydarzeń, z punktu widzenia interesów jednostek.

44.Na czym polega obiektywność w naukach społecznych według Webera?

Obiektywność w naukach społecznych polega na wystrzeganiu się ich od wartościowania, nie wydają własnych sądów oceniających, conajwyżej odnoszą się do wartości. Badacz powinien być bezstronny. Zadaniem naukowca jest kierownie się normą obiektywności, nie przedkłądanie jednych wartości nad innymi, jedynie zimna analiza. Badacz może analizować środki, pojęte działania, w stosunku do celu, czy jest on za ich pomocą osiągalny, albo jakie będą skutki uboczne takich działań, lub z jakich wartości i ideałów takie obrane cele mogą wynikać. Nauka pomaga ludziom uzyskać świadomość tego, co i jak robią, oraz do czego dążą, ale nie poucza ich co powinni robić, ani co jest dobre czy złe. Jedyna stronniczość jaka jest dopuszczalna w nauce jest przy wyborze analizowanych problemów, przedmiotu badań, ale tu rola naszych własnych poglądów winna się skończyć.

Wszystkie prace badawcze winny być takie by nawet przysłowiowy Chińczyk uznał ich logikę i zasadność.

45.Jaka jest rola Chińczyka w teorii Webera?

Chińczyk to osoba o całkowicie odmiennej kulturze, moralności, oraz hirarchii wartości. Pisząc pracę, lub prowadząc badanie naukowe winniśmy dążyć do tego by osoba tak obca nam światopoglądowo jak Chińczyk też po przeczytaniu naszej pracy uznała rozumowanie za prawidłowe i logiczne. Dzięki temu będziemy dążyć do jak najmniejszego mieszania naszej moralności i wartościowania do spraw naukowych, które winny być obiektywne.

“Alebowiem jest i pozostanie prawdą, że poprawne metodologicznie naukowe dowodzenie w dziedzinie nauk społecznych, jeśli chce osiągnąć swój cel, musi zostać uznane za prawidłowe nawet przez Chińczyka, albo też – by wyrazić się ściślej – musi do tego celu (być może ze względu na braki materiału nie w pełni osiągalnego) przynajmniej dążyć; że dalej, także i logiczna analiza ideału ze względu na jego treść i ostateczne aksjomaty oraz wykazanie logicznych i praktycznych konsekwencji jego przestrzegania, jeśli mają uchodzić za udane, muszą być słuszne także i dla Chińczyka, nawet jeżeli nasze impreatywy etyczne nie zyskają u niego posłuchu, i nawet jeśli odrzuciłby on, a często zapewne odrzuci, sam ideał i wypływające z niego konkretne wartościowania, nie naruszając przez to bynajmniej wartości naukowej tej myślowej analizy.

46.Co oznacza zwrot: "prawomocne myślowe uporządkowanie świata"?

Jest to uporządkowanie sobie rzeczywistości w swojej własnej głowie, za pomocą nauki,

Za pomocą jej pojęć i sądów, które nie są rzeczywistością empiryczną, i jej nie odbijają, ale pomagają ją usystematyzować w jakiś sposób. Chyba najlepszy nam dostępny. “Obiektywna ważność wszelkiej wiedzy doświadczalnej polega na tym, i tylko na tym, że dana nam rzeczywistość zostaje uporządkowana wedle kategorii, które są w pewnym specyficznym sensie subiektywne, mianowicie prezentują założenie naszego poznania oraz związane są z założeniami wartości tej prawdy, którą dać nam może jedynie wiedza doświadczalna.” Kto nie ceni takiej prawdy, ten bezskutecznie będzie wg Webera poszukiwać innej namiastki tego uporządkowania.

47.Na czym polega relatywizm Webera?

Według Webera naukowiec winien umieć w pracy naukowej oddzielić swoje oceny od samego rozumowania, i postarać się zrozumieć idee, wartości i światopogląd badanych jednostek. Ponieważ według Webera świat to chaos, a tylko my sami nadajemy mu sens, więc każda idea, każda wartość ma według niego takie samo prawo do istnienia i taką samą ważność. Naukowiec winien być w stanie uwzględniać to, i NIE POTĘPIAĆ odmiennych od własnych zasad moralnych czy ideałów, a być w stanie opisać wszystko obiektywnie. (nie wiem czy pamiętacie, ale myśmy na WDSie mieli przykład jak socjolog jedzie badać jakieś społeczeństwo, i tam na jego oczach zabijają jakąś kobietę za to że “dała się” zgwałcić, to według webera powinniśmy uznać że zgodnie z ich wartościami i poglądami było to właściwe. Z tego później wzięła się idea takiego zachowania w trakcie całych badań, więc że nawet nie powinniśmy starać się takiej kobiety ratować, tylko stać z boku i robić dokładne obserwacje... ale to już była kontynuacja ideii obiektywizmu Webera.)

48.Jaka jest definicja wartości według Webera?

Wartość to jest pewna ocenność, którą my wprowadzamy do rzeczywistości, czymś co my kreujemy na własny użytek, w procesie uporządkowywania świata w naszych głowach i nadania mu sensu. Jest to coś za pomocą czego porządkujemy sobie świat, nadajemy mu sens i strukturę w naszej własnej głowie.

49.Jaka jest struktura ludzkiego działania według Webera? Podaj i wyjaśnij cztery typy
działania społecznego Webera?

TRADYCJONALNE – przyzwyczajenia, podejmowane bezmyślnie, według tego co ustaliła tradycja, bez głębszej niż to motywacji. Oczywiście liczy się tu ocena z punktu widzenia podmiotu a nie zewnętrzenego obserwatora.

AFEKTUALNE, EMOCJONALNE – czynione pod wpływem emocji, uczuć.

CELOWO-RACJONALNE – mające swój sens i logikę, zmierzające do osiągnięcia pewnego celu (oczywiście z punktu widzenia osoby działającej, takim zachowaniem będzie tupanie szamana mające w jego mniemaniu wywołać deszcz).

ZASADNICZO-RACJONALNE – Osoba działająca działa zgodnie ze swoimi wartościami i jest przekonana o całkowitej racjonalności swych działań (np. Pojedynki o honor na śmierć i życie).

50.Podaj i wyjaśnij trzy typy panowania według Webera.

OPARTE NA TRADYCJI – nic dodać nic ująć, władza oparta na zwyczajach przestrzeganych przez przodków, wszystko zgodnie z tradycją. W ten sposób panowali Faraonowie, króle, czy kalifowie w krajach arabskich.

LEGALNA – wybrana zgodnie z obowiązującym prawem i zgodnie z nim postępująca. Przykładami jak pewnie każdy wie jest demokracja.

CHARYZMATYCZNA – Ludzie uznają ją bo sądzą że ich przywódca ma pewne specjalne umiejętności, dar czy predyspozycje które predystynują go do rządzenia. Taki przywódca nie musi przestrzegać prawa ani schematów. Jego władza trwa tak długo jak długo utrzymuje się wiara w jego specjalne umiejętności. np. Maxymilian Robespierre czy Jezus Chrystus.

51.Wyjaśnij pojęcie typu idealnego.

To pewien konstrukt badacza, istniejący w wyobraźni, polegający na wyodrębnianiu specyficznych zjawisk typowych dla rzeczywistości społecznej. Badacz przykłada ten wzorzec do rzeczywistości społecznej, która zawsze w jakimś stopniu od niego odbiega.

52.Na czym polega użyteczność typu idealnego dla socjologii?

W teorii Webera typy idealne miały stanowić narzędzia, do sformuowanych przezeń zadać ścisłych nauk społecznych. Pomagają wyjaśniać rzeczywistość społeczną, poprzez to że stanowią wobec niej pewne odniesienie, wyodrębnienie.

53. Jaki jest stosunek pomiędzy typem idealnym a jego jednostkowymi reprezentacjami?

54. Na przykładzie biurokracji wyjaśnij pojęcie typu idealnego.

55.Co oznacza pojecie "odczarowanie świata"?

To proces czyniący rzeczywistość społeczną bardziej zrozumiałą odczarowany świat ulega zmianie, nie potrzeba już własnej fantastycznej wizji do jego wyjaśniania, bo to co dotąd niezrozumiałe staje się jasne.

56. Jaka jest rola rozumu w teorii Webera?

57. Na czym polega szczególny charakter zachodnioeuropejskiej racjonalności?

Specyfika racjonalności zachodu tkwi w jej wszechobecności, przejawia się chociażby w nauce opartej na obiektywnych strukturach wnioskowań, w dowodzie itp. ; w muzyce polifonicznej i ostrych łukach, w racjonalnym prawie i administracji, elementy racjonalne zawierają też systemy teologiczne. Ta specyficzna racjonalność przejawia się w planowaniu i związaną z nią systematycznością, celowością, dyscypliną w osiąganiu celów. Konieczny jest ład bo to podstawowa przesłanka racjonalności, a ta ogarnia całość życia społecznego.

58.Jakie są osobliwości kultury Zachodu?

59.Dlaczego kapitalizm nie powstał w Indiach?

Kapitalizm wyrósł ze specyficznej zachodnioeuropejskiej racjonalności, jak i akumulacji kapitału, która z kolei wyrosła na gruncie etosu purytańskiego. W indiach nie rozwinęła się ani racjonalność w europejskim wydaniu, ani religia protestancka i związana z nią asceza zewnątrzświatowa. Wręcz przeciwnie, asceza wewnątrzświatowa , oparta na kontemplacji i zamknięciu na świat.

60. Na czym polega asceza protestancka?

Asceza protestancka zasadza się na dążeniu do chwały Bożej, to tak zwana asceza zewnątrzświatowa polegająca na, nie zamknięciu się i kontemplacji, a na wyjściu do świata, otwartości, aktywności. Jej podstawię stanowi praca, której owoce są ciągle pomnażane, a nie zużywane na próżniacze życie. Protestant nie pracuje dla pieniędzy, to nie zysk jest motorem jego działań, ale pragnienie upewnienia się że Bóg przeznaczył nas do zbawienia. Asceza protestancka zakłąda wstrzemięźliwość, brak rozpasania we wszelakiej formie i wszystkich sferach życia. Opiera się na samokontroli i skromności.

61. Jaki był związek ascezy protestanckiej z kapitalizmem?

Asceza protestancka to: czynienie sobie ziemi poddaną na chwałę Boga. To asceza tzw zewnątrzświatowa. Zakłada ona praće jako główną obok kontemplacji formę aktywności. Owoce pracy nie są spożywane, ponad to co jest niezbędne do życia. Kapitał jest więc bezustannie inwestowany i pomnażany, gdyż nie może zostać zużyty na przyjemności (absolutnie wykluczone jest rozpasanie w jakiejkolwiek formie, np. w jedzeniu). Akumulacja kapitału, szczególnie efektywna w oparciu o system aksjologiczny jest podstawą powstania kapitalizmu.

62. Jaką rolę w powstaniu kapitalizmu odegrała teoria predestynacji?

Problem natury teologicznej – dążenie do zdobycie wewnętrznego przeświadczenia ale i zewnętrznych dowodów, że jest się przeznaczonym do zbawienia, to najbardziej wazka pobudka powstania i dynamicznego rozwoju kapitalizmu. Sukces gospodarczy do którego dążą purytanie to nie sposób na poznanie woli Boga, ale na ucieleśnienie podświadomego pragnienia udowodnienia, że to my jesteśmy przeznaczeni do zbawienia. TO próba przekonania samego siebie, że Bóg nie odwróci się od nas skoro pozwala by tak dobrze się nam powodziło. Teoria predystynacji niesie ze sobą ogromny ciężar psychologiczny, purytanie nie mogą bezrefleksyjnie korzystać z wszelkich radości życia i owoców swojej pracy, bo nie mają żadnej pewności kto z nich jest przeznaczony do zbawienia. Pracują więc na chwałę Bożą uspokajając tym samym siebie a zyski jako że nie mogą ich wydać na własne przyjemności, inwestują. Bez inwestycji nie byłoby zaś kapitalizmu.

63.Na czym polegała rutynizacja etosu protestanckiego?

Na eliminowaniu z niego pierwiastków nieracjonalnych, podświadomych, czyli podbudowy aksjologicznej wiążącej się z postawami religijnymi. Dążenie do zysków nie jest już uwarunkowane etycznie tylko czysto zdroworozsądkowo.

64.Jaki był związek pomiędzy ascezą i pracą w protestantyzmie?

Praca to podstawowy środek ascezy, jest ona obok uczestnictwa w nabożeństwach i osobistej kontemplacji, jedyną dopuszczalną formą aktywności. Purytanie pracują na chwałę Boga, do Niego należy ich wysiłek, i ku jego czci sa mnożone zyski. Praca dla purytanów to cel sam w sobie. Nie jest ona związana z wykonywaniem jakiegoś zajęcia – to realizacja powołania pochodzącego od Boga, któremu nie wolno się sprzeniewierzyć.

65.Dlaczego protestantyzm sprzyjał akumulacji kapitału?

Ponieważ etos pracy będący podstawą ascetycznego życia zakładał jedynie wykonywanie pracy jako cel sam w sobie, a nie konsumpcję. Z zyskami z pracy należało coś uczynić, a skoro nie można ich było zużyc pozostawały inwestycje i stały nimi obrót w celu pomnażania zysków. Powodowało to gromadzenie a więc akumulację dóbr, a więc kapitału.

66. Jaki był stosunek protestanta do zarobionych przez niego pieniędzy?

kapitał będący efektem wykonwyania pracy, jest jej skutkiem <ubocznym> a nie celem dla ktróego praca jest wykonwyana. Bogactwo, będące wynikiem pracy pozbawione jest dwuznaczności moralnej, tak jak było w średniowieczu u chrześcijan, nie odciąga ono od Boga, tylko jest zasłuzoną nagrodą za ciężką pracę. (oczywiście tej nagrody nie można wyorzystać w dowolny sposób!).

67. Jaki był stosunek Webera do religii?

Chodzi o etos purytański (czyli wszstko co powyżej...) i przeświadczenie Webera że kapitalizm nie rozwinął by się w ogóle, albo w zupełnie innej formie, gdyby nie pobudki etyczne, religijne, które legły u jego podstaw.

68.Dlaczego największe dzieło Webera nazywa się "Gospodarka i społeczeństwo"?

SIMMEL

69. Wyjaśnij pojęcie formy uspołeczniania (Simmel)

Społecześńtwo jako takie w znanej dotychczas, statycznej postaci, u Simmla nie istnieje.

Mówi on w zamian o procesie uspołeczniania – to „stawanie się” rzeczywistość dynamiczna i stale zmieniająca się. Istotą tak rozumianego społecześńtwa czy li Uspołecznienia jest wieczne pulsujący strumień ludzkich interakcji.

70.dlaczego towarzyskość jest zabawową formą uspołecznienia?

71. Jakie trzy typy socjologii wyróżnia Simmel. Scharakteryzuj je.

Zjawisko towarzyskości – pozwala poznać pewne trwałe zasady zachowań zbiorowych(niezależne od czasu – w historii, a od np. zbiorowości grupy).Zachowania te są nieskodyfikowane, ale są w nich przestrzegane normy niepisane(przez naukę mało poważana towarzyskość, ale przez swą spontaniczność istotna dla poznania. Najlepsza droga do poznania zasad zachowań, gdyż zachowania towarzyskie są dobrowolne i spontaniczne, pozwala to na wyodrębnienie formy społ. (charakterystycznej dla danej grupy),która nie jest wypełniona żadną treścią.

W towarzyskości ważna jest potrzeba kontaktu z innymi ludźmi – nie wynikająca z chęci osiągnięcia określonego celu lub zysku, tylko z jakiś głębszych międzyludzkich potrzeb, które są w człowieku od zawsze. Przykład towarzyskości to zabawa.

72.Jakie trzy typy socjologii wyróżnia Simmel. Scharakteryzuj je.

Ogólna – bada rozwój społ. (jako całości) na przestrzeni dziejów. Ujęcie historyczne. Obejmuje gospodarkę, religię, politykę w kontekście życia społ., jakie jest w danej chwili.

Czysta – [przypominam, że cały czas mówimy o socjologii ;-) , a może to tylko ja mam takie głupie skojarzenia?] formalna – Formy życia społ. .Nie ważne są fakty społ., ale trwałe i powtarzalne zasady rządzące życiem społ. Różna treść może wypełniać tę samą formę. Vide towarzyskość – jako podstawowa i najlepsza zasada do badania tego typu.

Filozoficzna – Metodologia – czym socjologia ma się zajmować np. socjologia formalna – czystych formuł uspołecznienia, czyli od czego zależą interakcje międzyludzkie, z których wynikają formy uspołecznienia[kto zrozumiał niech podniesie rękę!]

74. Jaką rolę odgrywa w teorii Simmla pojęcie dystansu?

Dystans to rzeczywistość społ., postrzegana z jakiegoś określonego punktu widzenia – raz widzi się jednostkę(i), a raz społ.

75.Dlaczego Simmel jest relacjonistą i czym się to stanowisko różni od relatywizmu?

Simmel jest relacjonistą, gdyż przekazuje obraz społ. taki, jaki dostrzega. Odcina się od relatywizmu, gdyż twierdzi, że w społ. są pewne stałe reguły zachowań (niezmienne we wszystkich sytuacjach np. ta cholerna towarzyskość).Dzięki temu można tłumaczyć społ. zachowaniami inne nauki np. historię. Simmel nie wnikał w szczegóły zdarzeń, chciał badać ich prawidłowość (ogólne zasady jakie nimi powodują). Simmel odcinał się od psychologizmu – nie wierzył w jednostkowe cechy, bo społ. miało według niego dużo większy wpływ na jednostki niż cechy każdej z nich. Wpływ na większość działań, z tego powodu nie można mówić o relatywiźmie tylko o jakimś realnym wpływie na jednostkę, np. wpływ grupy , miejsca, języka, religii, gospodarki, polityki...

76.Jaki był przedmiot i cel socjologii według Simmla?

Celem socjologii było odkrycie stałych reguł zachowań społ. Prowadzić to miało do uzupełnienia innych nauk, ale też do prowadzenia oddzielnych badań(np. odrębnych od psychologii czy historii). Socjologia jest metodą w naukach, tworzy pryzmat patrzenia na świat(ściślej jego części), jest sposobem postrzegania zjawisk społ.

77. Zdefiniuj interakcję społeczną według Simmla. Wyjaśnij zależność pomiędzy interakcją a
formą.

Interakcja Społeczna to wpływ społ. , jest nieunikniony, wzajemny (choć społ. dużo większy w porównaniu z wpływem jednostki). Jest ona [interakcja] bardzo silna i zabija wewnętrzne skłonności jednostki. Wpływa nie tylko na potrzebę przynależności do grupy (rozbudza tę potrzebę) ,ale również decyduje o sposobie wyróżnienia się(stopniu i formie okazywania inności). Interakcja społ. wiąże się z uspołecznieniem, które ma na celu zaspokojenie potrzeb jednostki (wytworzonych np. przez modę). Cel może być namacalny lub idealny, świadomy lub nie, krótkotrwały lub nie. Interakcja jest procesem, czyli zmienia się cały czas np. jej forma, można ją badać tylko w określonym momencie.

78.Podaj po trzy przykłady socjologii ogólnej, formalnej i filozoficznej.

Ogólna- rozwój społ. z perspektywy historycznej. np. społ. polskie, Marsjan, pasikoników pręgowanych

Formalna – np. zasady życia w mieście, rozpowszechniania się mody, formy towarzyskości, badanie życia kogoś kto jest innej wiary niż większość.

Filozoficzna – np. jak badać socjologię formalną ,ogólną, historię

FREUD

81.Jaka jest struktura jaźni według Freuda?

Freud stworzył model psychiki człowieka składającej się z trzech elementów: z id (ono) – pierwotnych nieświadomych tendencji popędowych, silnych instynktów; ego (ja, jaźń) struktury osobowości kontrolującej id, świadomego „ja”, wynikającego z konieczności dostosowania się do rzeczywistości poprzez częściowe zaspokojenie, a częściowe hamowanie popędów pierwotnych; i superego (sumienie, nadjaźń) – „ja” idealnego pozostającego pod wpływem oddziaływań wychowawczych.

ID- ono – libido - funkcjonuje poza świadomością człowieka i stanowi sferę działalności wszechmocnych sił i różnorodnych impulsów domagających się zaspokojenia zgodnie z zasadą dążenia do przyjemności bez uwzględniania jakichkolwiek innych czynników. To cała masa wrodzonych popędów biologicznych, potrzeb. Coś co wspólne jest ludziom i zwierzętom. Model stworzony przez Freuda opisuje id wrodzone, zawierające filogenetyczne doświadczenia wyrażone w postaci sił popędowych i jest „motorem osobowości”. W ciągu życia dochodzi do tego jeszcze sfera nieuświadomionych kompleksów, kierujących w dużej mierze naszymi działaniami. Na drugim biegunie prezentowanego modelu znajduje się SUPEREGO (nadjaźń)- sumienie - są to nabyte, społeczne doświadczenia w postaci zakazów i nakazów społecznych, norm etycznych, pełniące rolę sumienia, które represjonuje ślepe siły id. Jest to moralna świadomość, którą nabywa się od rodziców, nauczycieli i osób znaczących, duże znaczenie ma tu wpływ kultury, w której żyjemy. Są to zinternalizowane normy i nakazy społeczne. Ponieważ normy zinternalizowane we wczesnym dzieciństwie stanowią nieświadomą część superego nie podlegają one koordynacji ze strony świadomej części ego a więc nie podlegają one zasadzie rzeczywistości.

Nietrudno zauważyć, że zasada przyjemności, jaką kieruje się ID, stoi w sprzeczności z zasadą moralności charakteryzującą SUPEREGO. Pojawia się potrzeba łagodzenia naturalnie zaistniałych w takiej sytuacji konfliktów. Taką właśnie mediacyjną, koordynującą funkcję pełni EGO (ja, jaźń), które kształtuje się przez całe życie człowieka i odpowiada za jego świadome i praktyczne działania. Jego główną funkcją jest zaspokojenie potrzeb jednostki przy uwzględnieniu roszczeń SUPEREGO. Dla Freuda zdrowie psychiczne oznacza zachowanie równowagi między tymi trzema czynnikami. Zbyt silne wewnętrzne zahamowania prowadzą do niezaspokojenia potrzeb i stają się źródłem frustracji. Natomiast nadmierne uleganie popędom rodzi poczucie winy. Świadomość jednostki radzi sobie z wymienionymi konfliktami poprzez różne mechanizmy obronne ego (np. wyparcie, projekcja, przeniesienie, mechanizm sublimacji).

82.Skąd pochodzą id, ego i superego? Jakie pełnią funkcje?

Freud uznawał, że podstawowym źródłem konfliktów psychicznych jest antynomia pomiędzy biologiczną naturą człowieka, z jego rozbudowaną sferą pragnień i popędów, a kulturą, narzucającą jednostce zespół rozbudowanych norm społecznych. Celem psychologa- psychiatry ma stać się badanie podświadomości człowieka. Tam właśnie tkwią motywy patologicznych zachowań. Przed Freudem psychikę niemal utożsamiano ze świadomością. Austriacki neurolog twierdził, iż ciągły przymus jakiemu pod wpływem kultury podlega ciało i psychika człowieka, zahamował życie psychiczne. Stłumione pod wpływem urazów i przebytych doświadczeń uczucia, namiętności, dążenia i skłonności zostają wyparte do nieświadomości, gdzie nadal się rozwijają, tworząc określone struktury psychiczne, które – początkowo ukryte – przedostają się do świadomości, gdy tylko osłabnie cenzura (we śnie lub stanach roztargnienia). U niektórych stłumione zdarzenia o treści patogennej zostają zapomniane, a na ich miejsce pojawia się objaw chorobowy. Objaw jest oznaką istotnego przeżycia, które zapadło w nieświadomość, będącą przestrzenią, gdzie rozgrywają się zdarzenia psychiczne, które nie są dostępne bezpośredniej samoobserwacji, lecz tworzą przesłanki do świadomych procesów psychicznych. Człowiek jest istotą złożoną, a jego psychika składa się z trzech elementów. (◊patrz pyt. 1)

83. Jakie było znaczenie odkrycia podświadomości przez Freuda dla socjologii

Psychoanaliza wpływała na wiele sfer umysłowości ludzkiej. Wzbudziła zainteresowanie nie tylko w kręgach psychologów czy psychiatrów, ale także wśród filozofów, antropologów społecznych, literatów i socjologów. Trzeba też wspomnieć, że jej znajomość i popularność nie ograniczała się do naukowców, ale kształtowała też, jak pisze J. Szacki „świadomość potoczną”. Freud postrzegał człowieka jako istotę złożoną, dla której dominującą, kluczową sferą była psychika. Na kształtowanie tej ostatniej istotny wpływ ma świat zewnętrzny- środowisko, relacje z innymi ludźmi, kultura. Sama kultura pełni funkcję regulującą-ograniczając popędy jednostki, a także represyjną- wyznaczając bariery, ograniczenia, wyznacza ona także inne ujścia energii m.in. poprzez mechanizm sublimacji, sprowadzający się do zastąpienia zachowania wynikającego z naszych pragnień i popędów i nie akceptowanego społecznie, przez inne, lepiej widziane, mające jednak coś wspólnego z pierwotnym. Ten konflikt rozgrywa się w sferze psychiki. Ponieważ normy kulturowe zinternalizowane przez „nad – Ja” represjonują popędy ono, oznacza to, że funkcjonowanie kultury jest właściwie oparte na zasadzie rzeczywistości, a nie na zasadzie przyjemności. W konsekwencji między jednostką a społeczeństwem istnieje stan równowagi polegający na tym, że poszczególni ludzie – w imię regulacji współżycia międzyludzkiego – ograniczają zaspakajanie własnych popędów wskutek czego, mogą sobie zapewniać większe poczucie bezpieczeństwa egzystencji w danej zbiorowości i w tym sensie kultura ogranicza wolność indywidualną człowieka, a sprawiedliwość sprawia, że ograniczenie wolności dotyczy każdego człowieka (równość wobec prawa). Freud zajmował się także próbą wyjaśnienia zachowań zbiorowych poprzez analizę cech psychiki indywiduum.

84. Dlaczego kultura jest źródłem cierpień?

Kultura w teorii Freuda jest postrzegana jako źródło cierpień z trzech powodów. Dwa pierwsze, a mianowicie przewaga natury, czy ułomność naszego ciała są od nas niezależne i nie mamy na nie żadnego wpływu. Możemy wszakże je ograniczać i wykorzystywać naturę na nasz pożytek za pomocą kultury materialnej-narzędzi, a także przeciwdziałać niedogodnościom związanym z ciałem poprzez stosowanie różnych środków zaradczych, np. chemicznych. Trzecie źródło cierpień odnosi się do relacji z innymi ludźmi, do życia w społeczeństwie. Są to wszelkiego rodzaju instytucje, regulujące stosunki międzyludzkie w rodzinie, społeczeństwie, państwie. Relacje między indywiduum a wytworzoną przez niego instytucją są w powodem frustracji i wrogich kulturze zachowań. Kultura pełni funkcję regulacyjną, ogranicza popędy jednostki, a także represyjną, wyznacza bowiem bariery i ograniczenia. Dzięki niej możliwe są inne ujścia energii i instynktów- m.in. poprzez sublimację (patrz pyt.◊3). Sublimacją popędów dopuszczaną przez społeczeństwo jest np. sztuka, artystyczna aktywność na polu literatury, rzeźby i innych. Odrzucenie kultury sprawiłoby, że popędy, dążące do ujścia, zdominowałyby całkowicie życie człowieka, powrócilibyśmy do świata zwierzęcego. Człowiek jest „skazany na kulturę”, nie może istnieć bez niej.

85. Jaka jest rola rodziny w teorii Freuda?

To w rodzinie kształtuje się część naszej psychiki- superego. Tu młody człowiek internalizuje nakazy, zakazy, normy społeczne, kształtuje swoją moralną świadomość. W rodzinie doznaje miłości, rozumianej jako więź międzyludzka. W „Kulturze jako źródle cierpień” Freud omawia kwestię miłości jako pozytywnej siły tworzącej więzi międzyludzkie, stanowiącej ochronę przed zniszczeniem człowieka. Tak rozumiana miłość przezwycięża przeciwieństwo między podmiotem a przedmiotem człowiekiem jako jednostką a społeczeństwem i światem oraz wykracza poza granice związane z zaspokojeniem seksualnym. Freud stwierdza iż sama kultura jest konieczną fazą rozwoju przebiegającego od formy rodziny do ludzkości. Nierozerwalnie wiąże się z tym poczucie winy, które może osiągnąć poziom trudny do wytrzymania dla pojedynczego człowieka, jest to skutkiem konfliktu pomiędzy dążeniem do miłości a dążeniem do śmierci.

86. Jaka jest funkcja religii w społeczeństwie według Freuda?

Freud porównuje religię z nerwicą, i ma nadzieję, że tak jak ona, jest chorobą przemijającą, twierdzi, iż żyjemy w kulturze bardziej lub mniej represyjnej i każdy z nas posiada pragnienia, które nie mogą być zrealizowane. Sama religia stanowiła dla niego jeden z najważniejszych przejawów kultury. Uważał, że porządek moralny i społeczny gwarantowany jest przez funkcjonowanie religii, ale dostrzegał także jej negatywne skutki. Sądził, że odgrywa ona znaczącą rolę w uduchawianiu i umoralnianiu człowieka, z drugiej strony widział jej nieskuteczność. Religia działa jak narkotyk, łagodzi napięcia między uciskanymi a uprzywilejowanymi. Idee religijne stanowią największą wartość kultury jaką ma ona do zaoferowania swoim uczestnikom. Freud miał jednak nadzieję, że religia jako przejściowa, chociaż długotrwała choroba rodzaju ludzkiego, przeminie lub zostanie wyleczona. Uważał on dogmaty religijne za neurotyczne przeżytki i sądził, że powinny ustąpić na rzecz samodzielnych przemyśleń, podobnie jak to się dzieje w procesie terapii. Nie można usunąć religii siłą, i od razu. Człowiek, który przez całe życie zażywał środki nasenne lub narkotyki nie jest w stanie żyć bez nich. Przeznaczenie dzieciństwa, powiada Freud, jest być przezwyciężonym. Podobnie jest z religią. Dostrzega on możliwości kanalizowania ludzkiej energii, zastępując religię przez naukę. Nadto energia ta może realizować się w pracy i twórczości. Może to przejawiać się w nerwicy, ale jej można zapobiec.

87. Na czym polega cierpienie człowieka w kulturze?

(◊pytanie nr 4)

88.Wyjaśnij pojęcie kultury sfrustrowanej.

Procesowi rozwoju kultury nieodłącznie towarzyszą przemiany w ludzkich predyspozycjach popędowych. Wiele z tych popędów ulega zniszczeniu, zmienia się, np. popęd płciowy. Dojrzały człowiek może szukać obiektu seksualnego tylko wśród przedstawicieli płci przeciwnej, ponadto większości niegenitalnych form zaspokojenia seksualnego zabroniono jako perwersji. W konsekwencji życie seksualne jednostki ogranicza się do sfery aprobowanej i przyjętej społecznie. Pomija się tu wrodzone różnice temperamentu ludzi czy ich skłonności. Wprowadzono jeszcze inne zasady: prawowitości i monogamii. Kultura sprowadza związki seksualne dwojga ludzi do nierozwiązalnego związku jednej kobiety z jednym mężczyzną, nie traktuje życia seksualnego jako osobnego źródła rozkoszy, oddzielonej przynajmniej częściowo od funkcji prokreacyjnej. Taka ingerencja w sferę ludzkich popędów, zakazy, niewystarczające zaspokojenie, sprzyjają powstawaniu frustracji. W drodze odrywania od pierwotnego, zwierzęcego stadium ludzkości nacisk kultury, a także frustracje rosły. Tym samym życie seksualne człowieka kulturalnego doznało uszczerbku, „sprawia wrażenie funkcji zanikającej”.

89. Jakie jest pochodzenie kultury według Freuda?

Freud słowem kultura określał wszystko to, co sprawiło, że życie ludzkie wzniosło się ponad zwierzęce uwarunkowania i czym różni się ono od życia zwierząt. Do sfery kulturalnej zaliczał całą wiedzę i wszystkie umiejętności, jakie zdobyli ludzie w celu opanowania sił natury i uzyskania jej dóbr, w celu zaspokojenia swoich potrzeb, a także instytucje, które są niezbędne do regulowania stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w sferze przyznawania własności. Człowiek dążył i dąży do uniknięcia cierpienia i braku rozkoszy, z drugiej zaś do intensywnego przeżywania rozkoszy. Stosownie zaś do tej dychotomii celów aktywność człowieka przebiega w dwóch kierunkach, w zależności od tego, który z dwóch celów usiłuje się urzeczywistnić. Przed powstaniem wszelkiej kultury panowała największa wolność, jednak nie przedstawiała ona żadnej wartości, ponieważ indywiduum nie było w stanie jej obronić.  Za sprawą powstania i rozwoju kultur wolność ulega ograniczeniom, sprawiedliwość wymaga natomiast by nikt nie był od nich zwolniony. To, co w społeczeństwie ludzkim tłumaczy się jako dążenie do wolności, może być przejawem buntu wymierzonego przeciwko istniejącej niesprawiedliwości, i dlatego to może sprzyjać dalszemu rozwojowi kultury, może pozostawać w zgodzie z samą tą kulturą. Może to być również resztka pierwotnej „nietkniętej” przez kulturę osobowości, i stanowić podłoże wrogości wobec kultury. Pęd do wolności kieruje się więc przeciwko pewnym formom i wymogom kultury lub przeciwko kulturze w ogóle. (o kulturze pyt. ◊4)

ZNANIECKI

90. Wyjaśnij pojęcie współczynnika humanistycznego.

Współczynnikiem humanistycznym zjawisk nazywamy cechę przedmiotów badania, która polega na tym, że są one doświadczeniem czy przeżyciem pewnego indywiduum. Istotną rolę odgrywa tu stosunek owej jednostki do badanego zjawiska społecznego, jej spojrzenie, jej perspektywa. Propagatorem idei współczynnika humanistycznego był Florian Znaniecki, który stwierdzał, że świat społeczny to świat „cudzych świadomości”, świat przedmiotów danych konkretnym osobom, w pewnym czasie i miejscu. W Chicago prowadził on badania dotyczące polskiego chłopstwa: „Chłop polski w Stanach Zjednoczonych i Polsce”. Nacisk położył właśnie na współczynnik humanistyczny, na doświadczenia ludzi, analizował m.in. listy.

(Znanieckiego nie będzie na egzaminie)

91.Powiedz, na czym zdaniem Znanieckiego polega różnica pomiędzy przedmiotem kultury a przedmiotem naturalnym?

92.Jak ludzie postrzegają świat społeczny zdaniem Znanieckiego?

93. Jakie byłyby konsekwencje nieuwzględnienia współczynnika humanistycznego w badaniu
społecznym?

94. Podobieństwa i różnice teorii wartości Webera i Znanieckiego.

DILTHEY

95. Antypozytywizm Diltheya.

Pozytywizm w myśleniu socjologicznym polegał na przeniesieniu metod badawczych nauk przyrodniczych na nauki społeczne. Za pomocą badania faktów społecznych miały być odnajdywane prawidłowości rządzące światem społecznym.

Dilthey wskazuje, że różne są składniki rzeczywistości przyrodniczej i społecznej . Rzeczywistość przyrodnicza składa się z faktów, które tworzą pewne prawidłowości. Natomiast rzeczywistość społeczna składa się z wartości, norm, tradycji, obyczajów – sfery duchowej. Pozytywizm wyjaśnia zjawiska, szuka prawidłowości, natomiast humanizm stara się zrozumieć, wniknąć w głąb (emocjonalnie). Metoda przyrodnicza zastosowana do nauk społecznych nie uwzględnia całej tej sfery wartości, norm, tradycji, obyczajów, które są bardzo istotne. Obszar badawczy przy pozytywistycznym ujęciu socjologii jest różny od obszaru badawczego przy podejściu humanistycznym (Diltheya).

Dilthey zwraca również uwagę, że rzeczywistość przyrodnicza jest rzeczywistością zewnętrzną (nie obejmuje człowieka, który bada), a rzeczywistość społeczna jest rzeczywistością wewnętrzną (badacz jest uczestnikiem społeczeństwa, które bada).

Dilthey wysuwa więc wniosek o zastosowania w naukach społecznych metod badawczych różnych od metod przyrodniczych.

To tak przy okazji własnoręczne zestawienie:

Problem	Pozytywizm	Humanizm (Dilthey)
Składniki rzeczywistości	Fakty	Sfera duchowa - wartości, normy, tradycje, obyczaje...
Badanie służy...	wyjaśnianiu zjawisk, szukaniu prawidłowości	Zrozumieniu, wniknięciu w głąb
W stosunku do badacza	rzeczywistość zewnętrzna	rzeczywistość wewnętrzna
Zakładane w badaniu źródło działań człowieka	źródło działań tkwi w społeczeństwie	źródło działań tkwi w człowieku, jego wnętrzu
Metody badawcze	Ilościowe	Jakościowe (analiza biografii, wywiad pogłębiony, obserwacja uczestnicząca)
Postrzeganie zachowania człowieka w kontekście...	Uniwersalnych, powszechnych norm społecznych	historii
Stosunek do wartościowania	unikanie; badacz ma być neutralny	pogodzenie się, a nawet atut; badacz ma cały wejść w badanie
Działanie człowieka jest...	Racjonalne	nieracjonalne, nieprzewidywalne

96. Typologia rozumienia według Diltheya.

[i... 8. Hermeneutyczny charakter rozumienia według Diltheya]

Można mówić o rozumieniu psychologicznym (introspekcja) i hermeneutycznym.

Rozumienie psychologiczne oparte jest na założeniu odpowiedniości między życiem psychicznym badacza a życiem psychicznym ludzi. Rozumienie psychiczne polega na odtworzeniu w swoim wnętrzu obcej formy życia poprzez nasilenie lub osłabienie w sobie pewnych procesów psychicznych, postawić się na miejscu kogoś innego, przeżyć w wyobraźni to, co ktoś przeżywał w rzeczywistości, odgadując w ten sposób, co znaczą obserwowalne z zewnątrz zachowania się drugiego człowieka (np. wczucie się w to co przeżywał samobójca). Wgląd we własną psychikę okazuje się jednak nie zawsze wystarczający.

[wnikanie-> naśladowanie-> przeżywanie odtwórcze = rozumienie psychologiczne]

Rozumienie hermeneutyczne polega na umieszczeniu danego faktu w ramach szerszej całości: języka, kultury, systemu społecznego; odwołaniu się do znajomości kontekstu historycznego i zasobów wiedzy zgromadzonych przez naukę (np. badanie biografii poprzez listy, pamiętniki). Hermeneutyka to wiedza bardziej lub mniej ezoteryczna (nie każdy się nią posługuje, w przeciwieństwie do rozumienia psychologicznego).

97. Zasada wyodrębnienia nauk o duchu według Diltheya.

Wyodrębnienie dwóch nauk: nauki o duchu i nauki o przyrodzie dokonał Dilthey przez wzgląd na różne relacje między badaczem a przedmiotem badanym. Nauki o duchu to te nauki, które za przedmiot badania mają ludzkość (w tym najszerszym znaczeniu lub węższym). Naukowiec jest w nich zarazem badaczem, jak również (należąc do ludzkości) jest przedmiotem badań. Do nauk o duchu należą m.in.: historia, ekonomia, prawo, polityka. [Socjologia jako taka nie została wymieniona, bo Dilthey nie uznawał jej pozytywistycznych metod. Sprawy, którymi zwykła się zajmować socjologia zaliczył do historiografii.]

W naukach o duchu rzeczywistość, która jest badana jest rzeczywistością wewnętrzną tzn. badacz jest uczestnikiem społeczeństwa, które bada.

98.Hermeneutyczny charakter rozumienia według Diltheya.

99.Historycyzm Diltheya.

Psychika ludzka ma pewne uniwersalne cechy, których istnienie pozwala rozumieć ludzi innych kultur i epok, wiedza na temat tych cech nie jest jednak wystarczająca. „Bieg życia osobowości historycznej jest systemem wzajemnych oddziaływań, w którym jednostka podlega wpływom świata historycznego i jest przez nie kształtowana, po czym sama wywiera wpływ na świat historyczny.”

Diltheya interesował człowiek nie tyle człowiek wyposażony w trwałe cechy psychiczne, ile człowiek w historii, kształtowany przez zmienne warunki społeczne. Zależało mu na zrozumieniu całego życia jednostki objawiającego się w określonym miejscu i czasie.

Dilthey przekonany był o kluczowej roli psychologii, ale w takim oto rozumieniu:

• psychologia ta nie miała zajmować się ahistoryczną naturą człowieka,

• chodziło nie o przyczynowe wyjaśnianie czynów ludzkich poprzez niezmienną naturę, ale o rozumienie działań ludzkich w kontekście historycznej zmiennej kultury,

• przedmiotem zainteresowania był człowiek jako działający w historii podmiot, którego nie podobna zrozumieć drogą rozkładania psychiki na poszczególne elementy, jak zwykli to czynić psychologowie.

Psychologia ma opisywać psychofizyczną całość w taki sposób, aby pokazać jej nierozerwalny związek z życiem społecznym i historycznym.

TOCQUEVILLE

Ad.6.Tocqueville opisywał dwa wydawałoby się sprzeczne zjawiska-indywidualizacje i centralizacje,które były ze sobą „ściśle splecione”.Równość(dzięki której rodzi się indywidualizm)nie daje gwarancji wolności. Indywidualizm wyzwala jednostkę spod dawnych przymusów i zobowiązań,ale także zostawia ją można powiedzieć na pastwę państwa.Jednostka zdana tylko na siebie szuka oparcia i łatwo poddaje się władzy centralnej.

Obywatele” przywołują ją na pomoc w każdej potrzebie „.I stanowi ona dla nich przewodnika-w ten sposób „administracja publiczna stała się […]bardziej scentralizowana i[…] bardziej wścibska”.

Ważna przyczyną jest także rozwój przemysłu-„klasa industrialna musi być lepiej nadzorowana[…]”( wiec atrybuty władzy rosną wraz z jej rozwojem).

Jedyną szansą oporu wobec władzy centralnej są stowarzyszenia.

ad9.Tocqueville jest uznawany za odnowiciela myśli liberalnej.

• Amerykanie potrafili stworzyć zabezpieczenie dla wolności poprzez sieć instytucji,które opierają się „arbitralnej władzy”

ad10.składanka pytań nr.6,9

ad15.Człowiek demokratyczny –cechy

• zajęty,aktywny,niemający czasu na badanie rzeczy

• aktywny bo wie,że to,co osiągnie zależy tylko od niego a nie od jego pochodzenia

• skłonny do uogólnień

• silny indywidualizm i rozbicie więzi społecznej-tendencja do izolacji i dbania glównie o swoje sprawy

• słabe poczucie obowiązku wobec społeczeństwa

• nie wierzy autorytetom :

  1. ludzie odnoszą się do większości :upadł autorytet związany z,pochodzeniem,funkcją i urodzeniem

  2. czł.Odwołuje się do rozumu,jako najwyższej instancji(wynik zasady równości-wszyscy mamy rozum)

• aktywny ekonomicznie-miarą wszystkiego są pieniadze-porównywanie z innymi,czego skutkiem są zawiść i zazdrość(zawiść jako czynnik tworzący demokracje-uczucie które ciągle motywuje do ludzi do aktywności)

• myśli w kategoriach interesu

• poczucie egalitaryzmu oraz powszechnego humanitaryzmu

• wierzy w sukces,optymista-wierzy ze losy świata nie są zdeterminowane,tylko leżą w rękach ludzi,którzy muszą wykorzystywać swoje umiejętności i możliwości.

ad20.Zródeł rewolucji należy szukać w przemianach społecznych –rozpadzie feudalnej struktury.

• Wybucha ona wtedy,gdy przemiany(polityczne,gospodarcze,społeczne)nie zachodzą symetrycznie.

• dojście do władzy literatów-budowanie idei(dwuwładza)

• upadek chrześcijaństwa

• wybucha,gdy władza ugina się i wprowadza reformy

ad22.w wyniku braku elit na czele rewolucji stanęli filozofowie.Głosili ze każdy ma prawo mieć swoje poglądy.Powstała dwuwładza.Swoich teorii nie wywodzili z faktów tylko z abstrakcyjnych zasad.Atakowali wszystkie prawa .Chcieli wprowadzić nowy system rządów ,wymyślony przez siebie.Mieli oni ogromny wpływ na opinie publiczną

Ad24.Historiozofia Tocqueville’a charakteryzuje się próbą wyjaśnienia genezy, istoty i perspektyw nowego społeczeństwa –badanie rzeczywistości społecznej jemu współczesnej.

• analiza społ. francuskiego i Rewolucji Francuskiej geneza rewolucji-jej społ. i polityczne uwarunkowania, źródła i przebieg.:teoria rewolucji(jej mechanizmy)¹

• i społeczeństwa amerykańskiego

wykazuje ze nie można zrozumieć historii bez analizy jej w kontekście społecznym.

ad1,2,3,4,

• ludzie są wolni, ponieważ są równi, i będą doskonale wolni, ponieważ będą całkowicie równi

• jeżeli wszyscy są równi nikt nie może „sprawować władzy tyrańskiej”(a wiec nie będzie nikogo ‘wyższego’)

• .Wprowadzenie równości nie gwarantuje wolności lecz może doprowadzić do despotyzmu(patrz pyt.6)Kiedy nastała równość ludzie poddawali się jej instynktom i centralizowali władze.”Potrzebowali wolności by osiągnąć równość.Rowność,natomiast obejmując panowanie za sprawa wolności,stopniowo te wolność ograniczała”.

Wolność	Równość
zło jakie pzynosi wolność zwykle jest natychmiast odczuwalne dobro natomiast,ujawnia się dopiero po dłuższym czasie wolność polityczną łatwiej jest utracić	1. ewentualne nieszczescia są odległe i dotykają nastepne pokolenia 2.dobro, natomiast z niej wypływające jest odczuwalne natychmiast 3. aby zniszczyć rowność trzeba włożyć dużo wysiłku-trzeba przebudowaćukład społeczny,prawa,idee,zwyczaje i obyczaje

ad18.

1.zalety demokracji:

• wyrównanie szans

• niweluje ubóstwo

• wyzwala indywidualną aktywność,sprzyja rozwojowi,nowatorstwu,podejmowaniu coraz to nowszych wyzwań

• odpowiedzialność za własne czyny

polityczne:

• kontrola i równoważenie

• władza należy do ludu-poszanowanie dla prawa

• postawa i edukacja obywatelska

• dem. popełnia wiele błędów ale łatwo jest je naprawić(cykliczność wyborów)

• chroni przed gwałtownymi rewolucyjnymi zmianami-władze można zmieniać bez u życia siły-daje poczucie stabilności i przewidywania

2.Zagrożenia:

• umasowienie, standaryzacja ludzi, wszechobecna opinia większości, kult miernoty, konformizm, cenzura-aprobata ogółu, uniformizacja

• indywidualizm-indywidualne potrzeby; brak więzi miedzy ludzkich, zamykanie się w kręgu spraw osobistych

• nastawienie na bogacenie się ,atomizacja społeczna

Tocqueville jest wiec raczej zwolennikiem demokracji gdyż wszelki m zagrożeniom można przeciwdziałać.

ad14.ludzie wolą zając się własnymi sprawami więc, kwestie publiczne oddają w ręce władzy centralnej. Jednak w USA poradzono sobie z indywidualizmem przez brak centralizacji administracyjnej-stowrzyszenia na płaszczyźnie lokalnej które aktywizują ludzi (jest remedium na szczególne podejście do róności, a w mniejszym stopniu do wolności)

1 rewolucja dokonuje się w ludzkim myśleniu: jest zmianą porządku społecznego, ale zmianą ewolucyjną, rozciagnietą w czasie, a nie jednorazową.;jest to proces ukryty podobny do trzęsienia ziemi-początkiem jej są przemiany (geologiczne)a nie moment wstrząsu.