Kostniak – osteoma

Budowa:
miąższ – tkanka kostna- beleczki o mniej regularnym przebiegu niż w zdrowej kości, na ich obrzeżach i w środku osteoblasty (małe, jednojądrzaste, kościotwórcze, w niewielkim stopniu zdolność osteoklazji) i osteoklasty (duże, wielojądrzaste, z obfitą jasną cytoplazmą, mniej liczne, kościogubne – enzymy hydrolityczne w lizosomach, zwłaszcza fosfataza kwaśna)
zręb - tkanka łączna, włóknisty
Rodzaje:
a) k. zbity- o. compactum, s. eburneum => istota zbita, na obwodzie beleczki istoty gąbczastej; rozwój na powierzchni kości; tendencja do sekwestracji
b) k. gąbczasty – o. spongiosum => cienkie beleczki kostne, między nimi szpik (o. medullare); wewnątrz kości lub na powierzchni
Typy kostniaków:
1. K. zarodkowy – o. benignum, s. fibroma osteogenicum => w istocie zbitej lub gąbczastej, rzadko przebija korę kości; dobrze unaczyniony, jednolity zrąb z fibroblastami, nierówno zwapniałymi beleczkami tkanki osteoidalnej, liczne osteoblasty i osteoklasty wokół beleczek- powstają ubytki i dziury w beleczkach
2. K. kostnawy – „osteoid osteoma” => dobrze unaczyniona tkanka łączna, w niej osteoblasty i osteoid o różnym stopniu uwapnienia, barwy wiśniowej (uważany za nowotwór lub za guz rozrostowy)
3. K. mięsakowy = kostniakomięsak – osteosarcoma => b. złośliwy, najczęściej rozwój w najaktywniej rosnących częściach kości – u nasad; Najczęściej składa się z różnych tkanek (nowotwór mieszany) – łączna zbita, chrzęstna, śluzowa i tzw. tkanka kostnawa – tela ostoidea - nie ulegająca wapnieniu; występują różnokształtne komórki- wrzecionowate, okrągłe i wielokątne, hiperchromatyczne jądra, często wielojądrowe, monstrualne z licznymi mitozami; Osteoblasty wytwarzają dużo fosfatazy zasadowej, jej aktywność rośnie we krwi-po wycięciu guza spada, przy wznowie i przerzutach znowu wzrasta; często przerzuty do płuc; często powstaje po napromieniowaniu subst radioaktywnymi
4. K. mięsakowy okołokostny – sarcoma osteogenicum iuxtacorticale s. paraostale => rozwój z okostnej zewnętrznej powierzchni kości; rzadko wrasta w głąb kości; nacieka okoliczne tkanki, stawy; budowa- kom. wrzecionowate, liczne cechy atypii, beleczki istoty osteoidalnej i chrzęstnej; złośliwy – wznowy i przerzuty
5. Guz olbrzymiokomórkowy – tumor gigantocellulare s. osteoclastoma => rozdyma zajętą kość i niszczy ją; może przebijać się do tkanek miękkich; szaroróżowy kolor; wylewy i pola martwicy, otoczony cienką blaszką kostną; gęsto ułożone wrzecionowate komórki szpiku pochodzenia mezenchymalnego i kom olbrzymie przypominające osteoklasty (produkują FA); czasem zawiera beleczki kostne i osteoidalne i komórki żółtakowe; kom przejawiają atypię różnego stopnia; miejscowo złośliwy, czasem przerzuty

Mięsak Evinga – sarkoma Evingi – prawdopod z łącznotkankowego zrębu szpiku; twardy guz, przebija się przez korę na zewnątrz i staje się miękki, kruchy, liczne wylewy; drobne komórki o hiperchromatycznym jądrze, ubogiej cytoplazmie; bardzo złośliwy, przerzuty do płuc i węzłów chł.

Prawdziwe kostniaki u zwierząt spotyka się rzadko, należy odróżnić od narośli i zgrubień (exostosis, osteophytes) – powstają na tle zapalnym lub metaplazji kostnej z innych tkanek. Najczęściej guzy mieszane – kostniakowłókniaki – osteofibroma i kostniakochrzęstniaki - osteochondroma

Naczyniaki

Często wrodzona zmiana rozwojowa; niezłośliwe ale nie mają torebki i rosną naciekowo, nie niszczą jednak sąsiadujących tkanek; nowotworzenie naczyń włosowatych zal od różnicy między ciśnieniem śródtkankowym a wewnątrzwłośniczkowym

1. Naczyniak krwionośny – haemangioma:
   a. n. prosty (włosowaty) – haemangioma simplex s. capillarie – liczne naczynia włosowate; często splątane, mała ilość zrębu; najcz. w skórze lub tk. podskórnej
   b. n. jamisty- h. cavernosum => szerokie jamy, ściany z śródbłonka; duży nowotwór w głębi narządu, zwł. w wątrobie; uciska na miąższ; różnicowanie z plamistą rozstrzenią naczyń – teleangiectasis maculosa s. capillare- spotykane w wątrobie starszego bydła rozszerzenie kapilar
   c. n. żylny – h. venosum => żyły wypełnione krwią
   d. n. groniasty – h. racemosum => zróżnicowane naczynia żylne i tętnicze tworzące anastomozy; gł. w oponach mózgu
   e. naczyniakomięśniak gładko komórkowy – angioleiomyoma => prymitywne naczynia krwionośne otoczone wirami d. zróżnicowanych kom mięśni gładkich
   Złośliwa forma- naczyniak mięsakowy – haemangiosarcoma s. haemangioendothelioma malignum =>szczeliny pokryte śródbłonkiem wrastające mdzy włókna kolagenowe i tk. tłuszczową; jądra atypowe, hiperchromatyczne; komórki nawarstwiają się do światłą tworząc brodawki

2. Naczyniak limfatyczny – lymphangioma => rzadziej niż krwionośny; nie tworzy wyraźnych guzów, rośnie naciekowo; podobna struktura ale zbudowany z naczyń chłonnych wypełnionych limfą. Wyróżnia się: n.l. zwykłego – l. simplex; n.l. jamisty – l. cavernosum; gdy tworzy duże torbiele- n.l. torbielowaty – l. cysticum s. hygroma; postać złośliwa (niedojrzała) naczyniak limfatyczny mięsakowy – lymphangiosarcoma z niskozróżnicowanych kom.

3. Śródbłoniak – haemangioendothelioma – pasma niskozróżnicowanych kom śródbłonka; posiada bardzo wąskie skanalizowane światło; wypelniony erytrocytami; złośliwy ale rzadko przerzuty.

4. Kłębczak –glomangioma => z sześciennego kształtu kom mioepitelialnych, wywodzący z kłębków naczyniowych; między kłębkami anastomozy; kolor czerwono siny

5. Obłoniak – haemangiopericytoma => z naczyń otoczonych nawarstwiającymi się komórkami (pericytami) o atypii i z figurami podziału; układają się gwiaździście wokół młodych, proliferujących naczyń tworząc mankiet; bez torebki ale dobrze odgraniczony; na przekroju wylewy i torbiele rzekome; wyst w postaci złośliwej i niezłośliwej; najcz w skórze i powierzchniowych tk miękkich; obłoniak złośliwy – haemangiopericytoma malignom => liczne cechy atypii i podziały kom bez charakterystycznego układu pericytów

6. Międzybłoniak - mesothelioma => opłucna, rzadziej otrzewna i wsierdzie; wrzecionowate, kostkowe lub wałeczkowate kom; lite gniazda, pasma, cewki, pęcherzyki z rozrostami brodawkowatymi; kom u podstawy przylegają jedna do drugiej, ku światłu „skulone”, czasem przybierają postać fibroblastów; złośliwy i daje przerzuty

Tłuszczakomięsak – liposarcoma

Podział:

1. tłuszczakomięsaki dobrze zróżnicowane – owalne/nieforemne kom, obfita cytoplazma, liczne krople lipidów, duże pleomorficzne jądro i wyraźne jąderko

2. tł. śluzowate – małe, wrzecionowate kom, układ chaotyczny lub wiązki, lipocyty i lipoblasty o różnym st zróżnicowania; mukopolisacharydy i mało wł. kolagenowych w zrębie

3. tł. pleomorficzne – kom o różnym kształcie i wielkości, wielojądrzaste kom olbrzymie; liczne figury mitotyczne, mało kom z kroplami tłuszczu

U kotów mogą być wywołane wir mięsaka (feline sarkoma virus), w wyniku rekombinacji wir białaczki kotów (FeLV) z sekwencjami onc komórkowego DNA

Brodawczak skóry – papilloma

Nowotwór nabłonkowy dojrzały, niezłośliwy, w niektórych narządach może złośliwieć lub dawac wznowę pooperacyjną (krtań i dr. moczowe); równomierny rozrost miąższu i podścieliska; komórki nabłonków nie niszczą błony podstawnej. Zwykle guzy pojedyncze lub mnogie- papillomatosis universalis.
Budowa: palczyste, polipowate lub kalafiorowate brodawki, oś to pasmo tkanki łącznej z naczyniami (zrąb) pokryte nabłonkiem (miąższ); brak cech atypii. Może się wywodzić z każdego nabłonka (jednowarst, walcowatego jedno-/wielowarstwowego, rzęskowego, wielowarstwowego płaskiego, przejściowego). Wzrost miąższu i zrębu harmonijny- niezłośliwy, z reguły rośnie egzotroficznie. Często bogato unaczyniony (obfite krwawienie), rzadko gr. łojowe i potowe
- brodawczak odwrócony – p. invertens– gdy nabłonek wzrasta w głąb zrębu, rzadki
- br. uszypułowany – p. pendulum- ma długą i cienką podstawę (zwykle szeroka podstawa)
- br. urotelialny (dr. mocz.)- pokryty nabłonkiem przejściowym
- br. z jamy nosowej i zatok – p. cylindrocellulare – nabł wielorzędowy walcowaty, ogniskowo urzęsiony
Wyróżnia się:
-brodawczak twardy – p. durum- konsystencja zbita, tk. podścieliskowa bogata we włókna (tk zbita włóknista), nabłonek zrogowaciały (mniej lub bardziej); wyst: skóra, jama ustna, przełyk, żwacz, pochwa
-brodawczak miękki – p. molle – zrąb delikatny, liczne naczynia; często w postaci polipa – papilloma polyposum; wyst: jama nosowa, żołądek, pęcherz moczowy, miedniczki nerkowe, pęcherzyk żółciowy

Rak – carcinoma, cancer = nabłonkowiec niedojrzały złośliwy
Dysharmonia między rozrostem nabłonka a tk. łącznej; miąższ wrasta w podścielisko- zachowje się agresywnie, niszczy błonę podstawną, wrastają w tkanki tworząc nowe ogniska lub wyspy rakowe; tk łączna podścieliska też może złośliwieć. Możliwość przerzutów naczyniami chłonnymi lub krwionośnymi, wznowa pooperacyjna. Podział:
-raki proste – ca simplex – równowaga pom. nabłonkiem a podścieliskiem
-raki miękkie - ca medullare- przewaga miąższu
-raki twarde – ca durum s. scirrhosum – dominacja podścieliska

Rak płaskonabłonkowy kolczystkokomórkowy – carcinoma planoepitheliale spinocellulare

Budowa: rośnie palczasto w głąb zrębu, histologicznie podobny do nabł. wielow. płaskiego- na obwodzie kom walcowate – odpowiedniki warstwy podstawnej, ku środkowi kom o cechach kom kolczystych i płaskich, podział:
-rak płaskonabłonkowy kolczystkokomórkowy rogowaciej acy – carcinoma spinocellulare ceratodes s. cancroid
-rak płaskonabłonkowy kolczystokomrkowy nierogowaciejący – carcinoma spinocellulare non ceratodes vel aceratodes
Ogniska rakowe – postać pereł rakowych Waldeyera, lub dotyczy to pojedynczych kom – dyskeratodis.
Procesy prowadzące do powstania pereł raklowych: nadmierne rogowacenie – hyperkeratodis; przyspieszone rogowacenie – parakeratodis i ujednolicenie zmian- homogenisatio; stopień dojrzałości zal od liczby kom niezrogowaciałych, kom atypowych, brak desmosomów, produkowanie/brak kom podstawnych na obwodzie.
Podścielisko – ulega lub nie martwicy, liczne neutrofile, limfocyty, histiocyty i plazmocyty.
Daje przerzuty, promienioczuły; najczęściej w skórze, może ulegać owrzodzeniu – carcinoma ulcenosum; przew. pokarmowym (j. ustna, przełyk), oskrzelach – wywodzi się z ognisk metaplazji płaskonabłonkowej.

Rak łaskonabłonkowy, podstawno komórkowy – carcinoma planoepitheliale basocellulare s. basalioma

Rośnie powoli, nacieka dość równomiernie skórę właściwą, rzadko przerzuty; złośliwość miejscowa – nowotwór półzłośliwy – neoplasm semimalignum. Często na skórze owrzodzenia – dawniej wrzód drążący – ulus rodens. Najczęściej na skórze twarzy- powiek, nosa, głowy; najczęściej u kotów i psów.

Miąższ- powstaje z kom cylindrycznych warstwy właściwej naskórka, gr. łojowych i potowych, mieszków włosa; tworzy regularne gniazda lub pasma, naciekają zrąb; na obwodzie leżą kom podstawne – tzw. kom palisadowate – skąpa cytoplazma i duże hiperchromatyczne jądro przy podstawie komórki. Centrum ognisk- kom różnokształtne z tendencją do zmian wstecznych (martwica, zwyrodnienie) i rozpadu – tworzą się drobne jamki.
Ogniska raka barwią się intensywnie hematoksyliną.
Zrąb- tk. łączna, różnie wykształcona, nacieki komórkowe(limfocyty, histiocyty, plazmocyty).
Kilka podtypów histologicznych, bez znaczenia praktycznego. Różnicowanie z : rak potowy – ca hidradenoides; rak łojowy – ca sebaceum; rak z kom APUD – ca trabeculare; rak włosowy – ca trichoides s. tumor pilaris

Perlak – cholesteatoma

Są to guzy nowotworopodobne; podział:

1. perlaki drobne; wielkość ziarna maku do grochu, srebrno- lub żółto- szare; twarde, podoben do pereł. Utworzone z łuseczek cholesterolu, układu równoległego wzgl. siebie, między warstwy ściętej chłonki i makrofagów obładowanych lipidami i hemosyderyną. Cholesterol odkłada się w przestrzeniach chłonnych okołonaczyniowych i naczyniach chłonnych- wynik zaburzeń w krążeniu, także z chłonką i makrofagami; kryształki cholesterolu (jak ciało obce) drażnią tkankę – stymulacja rozrostu włókien łącznotkankowych -> powstanie ognisk cholesterolowych (ziarniniaki cholesterolowe) odgrodzone od siebie i tkanek, często wapnieją

2. perlaki guzowate – powolny wzrost masy(wiele miesięcy); jedynie w splotach komór bocznych, jedno- lub obustronne; szare lub żółte, ziarno grochu do jaja kurzego, gładkie lub ziarniste, podobna łuskowata budowa na przekroju; obficie nacieczone przez limfocyty i makrofagi, bogate w tk. łączną

Powstaja w splotach naczyniówkowych móżdżku i komór bocznych. Mogą uciskac tk. nerwową, zwężać wodociąg Sylwiusza-prowadząc do wodogłowia, ulegając nagłemu obrzękowi = nagła śmierć. Obrzękłe są miękkie, galaretowate, zielonożółte

Białaczka – leucaemia s. leucosis

Rozrost układu tworzenia jednego typu krwinek białych (limfocytów lub granulocytów) , w miejscu typowego ich powstawania (szpik, węzły), narządach krwi otworzenia okresu płodowego (wątroba, śledziona) i innych narz. i tkankach. Kom mogą pojawiać się we krwi- leucaemia leucaemica lub nie ma ich we krwi- leucaemia aleucaemica.
Białaczki mogą mieć dwie formy rozrostowe – guzowatą (miejscową) – słoninowate guzy naciekające narząd; lub naciekową (rozlaną) – rozległe, zlewające się nacieki.

Rodzaje białaczek:
1. Białaczka szpikowa = mieloblastyczna – leucaemia myelocytica s. myelogenes s. myelosis:
-niepochamowany rozrost granulocytów, najczęściej z przewagą obojętnochłonnych, nawet powyżej kilkuset tys. w 1 mm3 krwi – są to postacie dojrzałe i niedojrzałe na różnych etapach rozwoju. Jeśli wzrasta liczba dojrzałych z niewielkim odsetkiem niedojrzałych – odczyn białaczkowy – reactio leucamoidea. Granulocyty białaczkowe nie mają lub słabą aktywność fosfatazy zasadowej, 80% z nich zawiera chromosom Philadelphia.
Białaczka szpikowa ostra- bardzo młode postacie granulocytów, postacie niedojrzałe, brak form pośrednich – przerwa białaczkowa- hiatus leucaemicus; obecne także mieloblasty (duże jądro, delikatna chromatyna, kilka jąderek, ziarnistości azurofilne w cytoplazmie- aktywność mieloperoksydazy). Naciek białaczkowy gł. obejmuje szpik- kolor szary, może być w innych narządach, przechodzić na okostną nadając jej zielony kolor – zieleniak – chloroma.
Białaczka szpikowa przewlekła- szpik szaro czerwony, metaliczny połysk; naciek niszczy kości, odwarstwienie okostnej, osteoporoza niemetaboliczna.

Jeśli dominują w rozroście inne komórki- inne typy białaczek:
-bazocytowa, można zaliczyć nowotwór z kom. tucznych – mastocytoma
-eozynocytowa
-monocytowa
-megakariocytowa
Granulocyty białaczkowe mnożą się w podobnym tempie jak prawidłowe, ale ich czas życia jest 5-10 razy dłuższy i nie spełniają swych funkcji – narażenie na zakażenia organizmu. Naciek powoduje niedokrwistość, spadek liczby megakariocytów=>później trombocytów (skaza krwotoczna), rozpad erytrocytów, wytwarzanie dużej il. kw. moczowego z puryn.

2. Białaczka erytropochodna= erytroza – erythrosis s. erythroblastosis => spotykana u drobiu, obecność kom niedojrzałych – erytrogonii –pozbawionych hemoglobiny; naciek nowotworowy w świetle naczyń kapilarnych szpiku i narządach miąższowych (wątroba, nerki, śledziona) – nadając barwę ciemnowiśniowa.

3. Białaczka limfatyczna = chłoniakomięsak = chłoniak złośliwy – lymphoma malignum s. lymphosarcoma => najczęściej spotykana forma. Monoklonalny rozplem kom ukł. limfoidalnego (kom. linii B lub T). Wiele chłoniaków przebiega z białaczkowym obrazem krwi, częstość zmian hematologicznych zależy od postaci cytologicznej. Jak występuje przewlekła limfocytoza –
chłoniako-białaczka (chłoniak leukemiczny), jak brak zmian w krwi obwodowej – chłoniak aleukemiczny.

Nowotwory gruczołu sutkowego

Najczęściej spotykane są u suk; mogą być łagodne, ale bardzo często są złośliwe. Duża różnorodność struktur morfologicznych. Mogą wywodzić się z tk. nabłonkowej, mioepitelialnej i łącznej. Nabłonkowe są złośliwe lub niezłośliwe.

1. Gruczolak – adenoma => niezłośliwy, gł. u suk i kotek, dobrze odgraniczony, kulisty guz, na przekroju budowa jamista lub lita. Zbud. z drobnych przewodów i obfitej tk. łącznej luźnej. Tk. łączna może nadmiernie się rozrastać wokół i uciskać przewody – gruczolakowłókniak – adenofibroma.

2. Brodawczak śródprzewodowy – papilloma intraductale – drzewkowaty twór z pasm tk. łącznej pokrytych kom. nabłonkowymi; może się wpuklać do przewodu wyprowadzającego powodując jego rozdecie.

3. Rak – carcinoma => najczęściej spotykany złośliwy nowotwór gr. mlekowego u suk i kotek. Naciekowy wzrost, daje przerzuty. Podział:

1. rak w miejscu – carcinoma in situ => nienaciekający, rzadko diagnozowany, rokuje bardzo dobrze, kom nowotworowe namnażają się tylko w obrębie nabłonka, nie niszczą błony podstawnej, nie naciekają podścieliska

2. rak prosty – carcinoma simplex – najczęściej diagnozowany, złośliwy; miąższ – namnożony, atypowy nabłonek gruczołowy, ze wzgl na histioformatywność podział:
   raki cewkowo-brodawkowe- carcinomata tubulopapillare – różna średnica, przewody wypełnione drzewkowato rozgałęzionymi strukturami, rdzeń – pasmo tkanki łącznej pokryte proliferującymi kom nabłonka;
   raki lite – carcinomata solidum => nieczytelny rysunek struktur gruczołowych, równomierne i lite utkanie kom nowotworowych
   raki niezróżnicowane- carcinomata anaplasticum – silna utrata cech histioformatywności

3. rak złożony – carcinoma complex – często wyst.; komórki nabłonka gruczołowego i także kom mioepitelialne o kształcie wydłużonym- wrzecionowatym

4. Szczególne postacie raków: gruczolakorak, rak lity, rak wrzecionowatokomórkowy (kom wrzecionowate, może zawierac pola typowych kom nabłonkowych), kolczystokomórkowy –carcinoma spinocellulare (rzadko wyst; obszary kom wykazującymi różnicowanie płaskonabłonkowe, często naciek limfohistiocytarny), anaplastyczny, rogowaciejący, galaretowaty – carcinoma mucinosum (bardzo rzadko występujący, kom produkują i wydzielają substancje śluzowe), rak z komórek zawierających lipidy (wyjątkowo rzadko, w cytoplazmie wakuole z lipidami). Mogą być zbudowane z jednego rodzaju komórek – nowotwory proste lub z wielu rodzajów – złożone. Rodzaje gruczolakoraków – o budowie cewkowej – adenocarcinoma tubulare; brodawkowatej – adenocarcinoma papillare; brodawkowato – torbielowatej.

1. Inną grupę stanowią guzy mieszane (patrz następne pytanie)

Ważna jest też ocena stopnia złośliwości- ocena zdolności kom nowotworowych do tworzenia cewek, polimorfizm jąder i aktywność mitotyczna.

Z innych nowotworów – włókniaki, śluzaki, kostniaki, mięsaki, białaczka (ta najczęściej u krów – liczne drobne guzki, szarobiałe, wyraźnie oddzielone od miąższu gruczołowego lub duże guzy, często ulegające martwicy w środku.

Guzy mieszane gruczołu sutkowego

Występują szczególnie u suk pow. 7 lat; umiejscowienie- pakiety tylne gruczołu mlekowego. Zwykle guzy pojedyncze, różnej wielkości, otorebkowane (tk. łączna). Budowa zrazikowa na przekroju barwy szarobiałej lub brazowej. Histologicznie- tk. nabłonkowa, kom. mioepitelialne, często też tk. śluzowa, chrzęstna, kostna (pochodzenie nie do końca wyjaśnione). Wzrost łagodny, mogą złośliwieć.