Bilans energetyczny drewna opałowego (podobno wynosi 0)
Bilans energetyczny jest równy zero. Biomasa należy do odnawialnych źródeł energii, gdyż rośliny odrastają, wymaga to jednak prowadzenia racjonalnej i ekologicznej gospodarki. Powstały podczas spalania biomasy popiół jest znakomitym nawozem, nie ma, więc problemu z jego utylizacją. Biomasa jest bardzo wydajnym paliwem, dwie tony słomy lub suchego drewna ma taką samą wydajność energetyczną jak tona węgla kamiennego. Korzyści, jakie płyną z stosowania biomasy, jako surowca energetycznego są bardzo duże, największe znaczenie mają względy ekonomiczne. Zastosowania biomasy, jako paliwa jest w stosunku do innych paliw o 200 - 300% tańsze. Koszty zainstalowania odpowiedniego pieca do spalania biomasy zwracają się po dwóch lub czterech latach.
Znaczenie wad w klasyfikacji drewna
Wady drewna są to anomalie budowy drewna. Obniżenie właściwości technicznych drewna może nastąpić zarówno podczas wzrostu drzewa jak i po jego ścięciu. Wady powstałe w drewnie za życia drzewa określa się mianem wad pierwotnych, zaś wady powstałe w czasie składowania lub obróbki zalicza się do wad wtórnych.
Obie grupy obniżają jego wartość techniczną i ograniczają zakres użyteczności. Z punktu widzenia przerobu surowca drzewnego drewno powinno mieć kształt walca, równomierną słoistość, przebieg włókien równoległy do podłużnej osi, oraz nie powinno mieć sęków (gałęzi).
Wada drewna jest pojęciem względnym: jakaś cecha drewna może być uznana za ewidentną wadę w jednym sortymencie, w innym może stanowić wyjątkową zaletę. Przykładem są poszukiwane wady, w których budowa, rysunek i barwa drewna są nieregularne czy faliste - drewno z taką wadą jest cenione w wyrobach artystycznych, boazeriach, niektórych okleinach. To samo drewno w elementach konstrukcyjnych nie znajdzie zastosowania z uwagi na słabą wytrzymałość. Innym przykładem jest spróchniałe (zgnilizna miękka) drewno drzew liściastych poszukiwane w pszczelarstwie do podkurzaczy, którego wytrzymałość jest znikoma.
Niektóre wady są biologicznie nieuniknioną cechą. Przykładem są sęki - miejsca po odciętych lub obumarłych gałęziach, które zakłócają jednolitość budowy i tym samym zmniejszają użyteczność drewna, jednocześnie gałęzie są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego drzew. Innym przykładem jest zmniejszanie się średnicy drzewa ku górze - zbieżystość.
3. Pozyskiwanie wywrotów z karpą pochyloną w stronę korony
Najpierw należy zabezpieczyć karpę przed obaleniem się na drzewo (podpora od strony drzewa, albo liną odciągającą w przeciwną stronę, zaczepiona dl lkt, innego drzewa itp.) Robimy pierwszy rzaz, od strony włókien ściskanych, w tym przypadku z góry, następny od strony włókien rozciąganych, z przesunięciem 5-10 cm(w zal. od grubości drzewa) w stronę karpy. Przesunięcie rzazów ma na celu uniknięcie zakleszczenia pilarki przez drzewo, a przede wszystkim bezpieczeństwo operatora pilarki.
Emisja hałasu
Zabiegi gospodarcze prowadzone w leśnictwie sprzyjają emisji hałasu do środowiska leśnego. Źródłem hałasu są pracujące maszyny i narzędzia. Wpływ hałasu na środowisko leśne jest stosunkowo słabo poznany.
Hałas słyszalny to:
Hałas ustalony – hałas, którego poziom dźwięku A w określonym miejscu zmienia się nie więcej niż o 5 dB
Hałas nieustalony – hałas, którego poziom dźwięku A w określonym miejscu zmienia się więcej niż o 5 dB.
Hałas impulsowy – hałas, w którym występuje jedno lub kilka zdarzeń dźwiękowych o czasie trwania mniejszym niż 1s.
Wpływ hałasu na organizm człowieka
Oddziaływanie specyficzne –narząd słuchu
Oddziaływanie niespecyficzne –inne narządy i układy ciała ludzkiego
Hałas oddziałuj ą c na narząd słuchu może powodowa ć 3 Hałas oddziałuj ą c na narząd słuchu może powodować 3 rodzaje reakcji:
Adaptację, Zmęczenie (odwracalne i nieodwracalne), Uraz akustyczny
Ergonomia koncepcyjna i korekcyjna
Ergonomia jest dziedziną nauki i praktyki, której celem jest kształtowanie działalności człowieka (przede wszystkim pracy) odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych właściwości i potrzeb. Jej zadaniem jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno poszczególnych jego elementów, jak i relacji między nimi.
Koncepcyjna, projektowa – zajmuje się optymalizacją układu człowiek-technika-środowisko na etapie projektowania. Projekty te dotyczą głównie środków i środowiska pracy, natomiast możliwości psychofizyczne człowieka są punktem odniesienia
Korekcyjna – jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje się analizą istniejących warunków na stanowisku pracy, oceną pod kątem zgodności tych warunków z wymaganiami, jakie dyktują psychofizyczne, antropologiczne, biomechaniczne cechy człowieka oraz wymaganiami społecznymi i organizacyjnymi cechami pracy. Końcowym efektem działalności korekcyjnej jest opracowanie projektu optymalizacji i korekty warunków pracy w zakresie, jaki jest możliwy w danej sytuacji.
Zasady oceny procesu technologicznego
Proces technologiczny obejmuje wszystkie zadania związane z przetworzeniem surowca w produkt. W pozyskiwaniu drewna surowcem są stojące drzewa, natomiast produktem przygotowane do sprzedaży sortymenty. Wyróżnia się trzy rodzaje czynności procesów technologicznych: przetwarzanie, przemieszczanie i czynności kontrolno-pomiarowe. W procesie technologicznym określa się kolejność i sposób realizacji poszczególnych czynności oraz typy zastosowanych maszyn.
Ocena procesów technologicznych powinna uwzględniać aspekty ekologiczne, ergonomiczne i ekonomiczne; celem dokonywania oceny jest uzyskanie efektywności ekonomicznej tego procesu gospodarczego przy zminimalizowaniu zagrożeń ergonomicznych i środowiskowej uciążliwości wykonanego zadania gospodarczego.
EKONOMIA – czasochłonność
- wydajność
- koszty bezpośrednie, pośrednie i całkowite
ERGONOMIA – obciążenia fizyczne,
- psychiczne,
- środowiskowe: drgania, hałas, spaliny (NDS – największe dopuszczalne
stężenie), mikrobiologiczne, światło, antropometryczne
- zagrożenia zdrowia i życia
EKOLOGIA – uszkodzenie drze, odnowień naturalnych i runa leśnego
- degradacja gleb,
- emisja hałasu,
- przemieszczanie i wycofywanie pierwiastków i masy organicznej,
- emisja substancji toksycznych,
- emisja CO
Surowiec specjalny
Klasyfikacja jakościowo-wymiarowa dokonuje podziału surowca wg jego wymiarów j jakości. Istnieją jednak przypadki, kiedy przemysł zgłasza zapotrzebowanie na drewno o warunkach technicznych odbiegających od norm przedmiotowych klasyfikacji jakościowo-wymiarowej. Mówimy wtedy o zapotrzebowaniu przemysłu na surowiec specjalny. Surowiec specjalny to każdy rodzaj drewna w stosunku do którego odbiorca ma inne wymagania w zakresie wymiarów lub wad drewna niż wymieniono w normach. Wymagania dotyczące warunków technicznych drewna specjalnego w niektórych przypadkach wyznaczają nowe granice w zakresie dopuszczalnego występowania wad oraz wymiarów drewna, w innych nieco obniżają wymagania odpowiednich klas jakości KJW.
W przeciwieństwie do norm, których przestrzeganie jest obowiązujące warunki techniczne dla drewna specjalnego mogą być dowolnie modyfikowane przez zainteresowane strony, tj. nabywcę i sprzedawcę. W praktyce najczęściej jest zgłaszane zapotrzebowanie na drewno okleinowe, surowiec łuszczarski i słupy teletechniczne. Wiąże się to jednak z odpowiednim ( zwykle 20%) podniesieniem cen na ten surowiec w porównaniu do ceny drewna w klasie z której dokonujemy wyboru drewna.
Prace przygotowawcze w procesie produkcyjnym
Obejmują takie czynności jak:
- rozpoznanie bazy surowcowej,
- przyjęcie ogólnych założeń dotyczących metod i technologii pozyskiwania drewna,
- stan sieci drogowo – komunikacyjnej (nośności dróg i przepustów) pod kątem
możliwości zastosowania zmechanizowanych procesów pozyskiwania drewna,
- rozpoznanie potencjału wykonawczego nadleśnictwa i zakładów usługowych, - przygotowanie kadr do wykonania zadań
Obalanie drzewa pochylonego o 90 stopni od kierunku obalania
Przy ścince drzew pochylonych w bok od kierunku obalania obowiązują podstawowe zasady wykonywania rzazów, z tym, że rzaz ścinający należy wykonać cięciem sztyletowym, rozpoczynając od strony ściskanej i prowadzić go w kierunku strony rozciąganej, zakładając kliny po stronie ściskanej i podbijając je. Po stronie rozciąganej należy zostawić szerszą zawiasę. Szersza zawiasa powoduje przeciągnięcie drzewa w stronę kierunku obalania poprzez większy opór większej powierzchni niedopiłowanego drewna.
Pozyskiwanie drewna a klimat
Gospodarka leśna jest prowadzona według planów urządzania lasu, dla poszczególnych nadleśnictw, konsekwentnie powiększane są tereny leśne, oraz pozyskiwane drewno w rozmiarze nieprzekraczającym możliwości biologicznej lasu. Dzięki takiej specyfice, zasoby drzewne na pniu ciągle rosną. Wielkość pozyskania określona w 10-letnich planach urządzenia lasu nazywana jest etatem cięć. W ciągu roku pozyskuje się około jednej dziesiątej etatu dziesięcioletniego, chyba że wystąpiły jakieś nieoczekiwane katastrofy, np. klęski żywiołowe. Pozyskanie większej ilości surowca drzewnego, niż pozwala na to plan urządzenia lasu, jest poważnym naruszeniem zasady trwałości lasu i ciągłości jego wszechstronnego użytkowania. Z ustawy o lasach, produkcja na zasadzie racjonalnej gospodarki drewna oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu nie jest jedynym celem prowadzonej trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, należy zwrócić równie wielką uwagę na zachowanie lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, ochronę lasów, wód i gleb.
Drewno rezonansowe
sortyment klasyfikacji przeznaczeniowej. Równosłoiste drewno, praktycznie bez wad, o szerokości słojów u gatunków iglastych od 0, 5 do 4 mm, zaś w drewnie liściastym powyżej 4 mm, przeznaczone do produkcji instrumentów muzycznych. Produkowane jest z gatunków iglastych (głównie świerk i jodła) i liściastych (buk, brzoza, jesion, jawor, grab, klon, lipa, olcha). Surowiec rezonansowy wyrabia się w korze z odziomkowej części drzew pozyskanych zimą i dostarczanych do zakładów do końca marca. Aktualnie jego cechy określone są w warunkach technicznych dla drewna rezonansowego.
Użytki przedrębne
są to użytki drzewne pozyskiwane w trakcie wykonywania prac pielęgnacyjnych w drzewostanie (czyszczenia i trzebieże); pozyskane użytki przedrębne są produktem ubocznym zasadniczego celu wykonywanych prac, którym jest pielęgnacja
Normy surowca drzewnego
W katalogu Polskich Norm aktualnych mają następujące normy:
Norma PN-D-95000: 2002 Surowiec drzewny. Pomiar, obliczanie miąższości i cechowanie
Norma PN-92/D-95017 Surowiec drzewny. Drewno wielkowymiarowe iglaste. Wspólne wymagania i badanie.
Norma PN-92/D-95008 Surowiec drzewny. Drewno wielkowymiarowe liściaste. Wspólne wymagania i badania
Norma PN-91/D-95018 Surowiec drzewny. Drewno średniowymiarowe. Wspólne wymagani i badania
Norma PN-91/D-95019 Surowiec Drzewny. Drewno małowymiarowe
Norma PN-91/d-95009 Surowiec drzewny. Zrębki leśne
Norma PN-D-02006: 2000 Surowiec drzewny. Odbiorcza kontrola jakości według metody alternatywnej. Terminy definicje i metody badań
Normy te od lat są wykorzystywane przy podpisywaniu umowy kupna-sprzedaży. Są to warunki wyjściowe do negocjacji z odbiorcami surowca drzewnego.
Pomiar, obliczanie miąższości i cechowanie.
Proces technologiczny a metoda pozyskiwania
metoda całej strzały wywozimy całe drzewo i na składnicy okrzesujemy itd.
system drewna długiego, patrz: metoda drewna długiego; LTS - lenght tree system. to metoda polegająca na zrywce i wywozie z lasu dłużyc (drewna długiego); typowym sprzętem do realizacji zadań w tej metodzie są: pilarka ewentualnie maszyna ścinkowa, skider, samochód do transportu dłużyc, jest to metoda powszechnie stosowana w polskim leśnictwie. Metoda drewna długiego zwana jest też LTS - lenght tree system.
system drewna krótkiego SWS - short wood system, to metodą zrywania i wywożenia z lasu drewna krótkiego. Jest to metoda przeznaczona do realizacji zmechanizowanych procesów technologicznych pozyskiwania drewna. Drzewa ścina się, okrzesuje i przerzyna za pomocą harwesterów, zrywa forwarderami, wywozi samochodami z przyczepami o dużej ładowności, dochodzącej do 70 m3. Metoda drewna krótkiego zwana jest też SWS - short wood system.
system drewna sypkiego FWS - friable wood system to pozyskiwanie rozdrobnionego drewna przeznaczonego na cele energetyczne, do produkcji płyt lub do produkcji celulozy. Po zrywce drewna (zwykle młodych drzewek lub strzałek) do szlaku gospodarczego dokonuje się ich rozdrobnienia rębarkami z jednoczesnym załadunkiem na pojazd wywozowy (skrzynia samochodu i przyczepa o podwyższonych burtach lub kontener). Drewno wywożone jest z lasu w postaci zrębków. Metoda drewna sypkiego zwana jest też FWS - friable wood system.
Ścinka drzewa pochylonego przeciwnie do kierunku obalania
Ścinkę zaczynamy rzazem ścinającym (w tym przypadku strona gdzie drzewo jest pochylone i jeżeli to możliwe to odcinamy gałęzie od strony pochylenia, żeby te po stronie w którą będziemy obalać pomagały nam w tej czynności), parametry- na jakiej wysokości itp. bez żadnych udziwnień. Dojeżdżamy pilarka tak by móc wbić klin(y). pobijamy je ażeby trochę wyprostować drzewo. Teraz rzaz podcinający ale nie za głęboko tzn. ¼ średnicy pnia (normalne parametry- zostawiamy próg itd.). Wracamy do rzazu ścinającego, podjeżdżamy trochę pilarką i w miarę sposobności dokładamy następne kliny. Zawiasę powinniśmy zostawić większą niż normalnie a obalenie drzewa powinno być przeprowadzone klinami. Kliny wbijamy w zależności jak to drzewo jest pochylone czyli mocniej z lewej gdy jest w tą stronę pochylone a my chcemy je bardziej skierować w prawą. Główna zasada w tym przypadku to że zaczynamy rzazem ścinającym i staramy się klinami doprowadzić drzewo do pozycji pionowej. A drzewa gdzie klinów nie da rady wbić to musimy sobie pomóc jakimś urządzeniem linowym.
Pozaprodukcyjne użytkowanie Lasu
Użytkowanie lasu to dziedzina wiedzy i praktyki zajmująca się poznawaniem i oceną i klasyfikacją drewna oraz pozyskiwaniem surowca drzewnego i innych użytków leśnych
Lasy spełniają wiele pozaprodukcyjnych funkcji, które są także formą użytkowania lasu; wymienić należy tu funkcje ochronne (glebochronne, wodochronne, ochrona przed lawinami, ochrona wymierających gatunków itp.) oraz funkcje dydaktyczne, rekreacyjne, estetyczne i inne.
Problematyka użytkowania lasu
planowanie i racjonalne pobieranie użytków leśnych w postaci:
drewna w granicach nieprzekraczających możliwości produkcyjnych lasu,
produktów ubocznego użytkowania lasu w sposób zapewniający możliwość ich biologicznego odtwarzania, a także ochrony przyrody.
Sposoby i organizacja pozyskiwania drewna i innych płodów leśnych oraz narzędzia do tego służące i i ichudowa i technika posługiwania się nimi
W skład użytkowania lasu wchodzą takie dziedziny wiedzy jak:
konserwacja drewna w lesie i na składnicach,
Ze względu na rodzaj użytków leśnych użytkowanie lasu dzieli się na:
główne (dotyczące pozyskania i wykorzystania surowca drzewnego)
uboczne (dotyczące pozyskania i wykorzystania innych użytków niedrzewnych min. owoców, grzybów leśnych, żywicy).
Podaj i omów procesy pozyskiwania o małej uciążliwości dla środowiska
Będą to procesy przy systemie pozyskania drewna bez tych najdrobniejszych części drzewa czyli system drewna długiego i krótkiego. Niedopuszczalnym jest rozdrabnianie gałęzi np. na cele energetyczne. Procesy muszą odpowiadać zagadnieniom o których mowa przy 3xE(ekologia) tj.
-emisja dwutlenku węgla użytkowanie lasu), dwutlenek węgla jest głównym, emitowanym do atmosfery gazem który wywołuje efekt szklarniowy, przyczyniając się tym samym do ocieplenia klimatu. W leśnictwie dwutlenek węgla emitowany jest do atmosfery przez pracujące maszyny w trakcie wykonywania zabiegów gospodarczych.
-emisja substancji toksycznych użytkowanie lasu), pracujące w lesie maszyny w spalinach emitują do środowiska znaczne ilości substancji toksycznych, takich jak: tlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, cząstki stałe (PAK). Większość z nich jest niebezpieczna zarówno dla środowiska jak i zdrowia człowieka.
-przemieszczanie i wycofywanie pierwiastków i masy organicznej -pierwiastki biogenne w pozyskiwanym drewnie użytkowanie lasu), stanowią mikro- i makroelementy niezbędna do życia roślin; jednym z kryteriów oceny uciążliwości pozyskiwania drewna jest określenie ilości pierwiastków biogennych wycofywanych ze środowiska leśnego wraz z pozyskiwanym drewnem. Najwięcej pierwiastków biogennych jest w żywych częściach drzew, tj. w liściach i młodych pędach. Za niekorzystne należy więc uznać pozyskiwanie chrustu w celach energetycznych. W grubiźnie jest stosunkowo mało pierwiastków biogennych, dlatego pozyskiwanie drewna wielko- i średniowymiarowego jest mało uciążliwe dla środowiska.
-zabiegi gospodarcze prowadzone w leśnictwie sprzyjają emisji hałasu do środowiska leśnego. Źródłem hałasu są pracujące maszyny i narzędzia. Wpływ hałasu na środowisko leśne jest stosunkowo słabo poznany.
-degradacja gleby hodowla lasu, szkółkarstwo), naturalne lub sztuczne upośledzenie którejkolwiek funkcji gleby w ekosystemie i obniżenie jej żyzności i produkcyjności wskutek pogorszenia się jej właściwości chemicznych, fizycznych, biologicznych itp. ważnych dla życia i rozwoju roślin, powodujących zakłócenie w obiegu składników mineralnych i organicznych w ekosystemie, w przepływie energii, retencji wody, oraz w procesach samoregulacji i neutralizowania bądź buforowania ujemnych wpływów zewnętrznych.
-uszkodzenia drzew użytkowanie lasu), w trakcie pozyskiwania drewna, zarówno podczas obalania drzew, jak i zrywki drewna dochodzi do uszkadzania drzew w pozostającym drzewostanie głównym oraz w jego niższych warstwach (drugie piętro, podgon, podszyt, naloty); dąży się do stosowania technologii pozyskiwania drewna ograniczających to niekorzystne zjawisko.
Jakie wady eliminują WB z WB1
WB:
Wstęp średnica znamionowa nie może być mniejsza niż 25cm (w.k) a min dł. To 2,7m. okrzesanie musi być b. dobre
Puenta sęki tylko do 2cm średnicy(So, Md niedopuszczalne!!!).
niedopuszczalne
guzy powyżej 1cm
pęknięcia czołowo-boczne
krzywizna >2cm/1m(dot. krzywizny 1stronnej na kłodach >=2.7m)
sinizna
brunatnica
zgnilizna wewnętrzna
zgnilizna zew.
Huby
Chodniki owadzie płytkie i głębokie
Obce ciała
WB1
Wstęp; średnica górna b.k dla So,Św-20| Bk-24| Brz,Ol-18| Os-16| minimalna długość to 4m, okrzesanie b. dobre
Niedopuszczalne:
Sęki jakiekolwiek- So, u innych są odp. wymiary dopuszczalnych sęków ale to jest chyba zbyt dogłębna wiedza
Pęknięcia czołowe >1/3 średn. czół przy rdzeniu
Pęknięcia czołowe boczne
Zabitki u Św, reszta dop. do 10cm dł.
Spłaszczenie >1/10 średnicy w m-cu występ.
Zaparzenia –Bk Brz Ol Os(So Św poduszcz.)
Sinizna i brunatnica –So Św
Zgnilizna miękka i dziupla w strefie przyrdzeniowej >8cm
Zgnilizna wew. Huby, chodniki owadzie, obce ciała
Obalanie drzewa obciążonego osiowo
Rzazy, progi itd. mają standardowe wymiary, no ewentualnie rzaz podcinający delikatnie niżej, żeby próg był większy i drzewo łatwiej się obaliło. Tutaj chodzi o to, żeby drzewo poleciało tam gdzie my chcemy, a nie ma żadnego pochylenia. Z tego wynika, że jak zetniemy normalnie to może zmienić tor lotu albo nie chcieć się obalić i w dodatku zakleszczyć nam prowadnicę. Musimy w tym przypadku użyć klinów i dużo nimi pracować. Prowadzimy rzaz ścinający i gdy już prowadnica schowa się na tyle, że możemy pobić kliny, czynimy tak. Kliny odgrywają tu bardzo ważną rolę bo naprowadzają nam drzewo w kierunku jakim chcemy. By uniemożliwić obalenie się drzewa na bok blokujemy je wbijając kliny trochę bliżej zawiasy i kierujemy je do środka pnia. Obalanie powinniśmy kierować klinami i klinami je dokończyć. Jeżeli drzewo nie ma dużej średnicy, możemy użyć dźwigni-obracaka(jak nasz dzielny Roki podczas ćwiczeń terenowych), ale jest to mało ergonomiczne
Co jest bardziej uciążliwe dla środowiska- pilarka czy harvester
Tutaj można improwizować, wymienić plusy i minusy każdego z urządzeń i wyciągnąć wnioski.
Kłania się 3xE(ekologia). Mówimy o emisji spalin i hałasu, możliwości wyciekania do gleby olejów i paliwa etc. Ugniatanie gleby przez harviego i ocieranie drzew. Mówimy wszystko to co mieliśmy w projekcie z pozyskania pod pkt. 3xE i to co nam ślina na język przyniesie
22 Co jest korzystniejsze ze względu na ergonomie- pilarka czy harvester
j.w 3xE ale tutaj wygrywa Harvi.
23 Obciążenie psychofizyczne operatora pilarki i harvestera
Mówimy o pracy w ciągłym zagrożeniu życia(spadające drzewa etc.) wymuszone postawy przy ścince, okrzesywaniu, można sobie nogę albo coś innego odciąć-pilarz
Monotypowość ruchów i pełne skupienie na maszynie(joystick, monitory…) odpowiedzialność za maszynę-harvi
metoda oceny obciążenia psychicznego
koncentracja, monotonie, świadomość zagrożenia wypadkiem
(ergonomia w leśnictwie), ocenę intensywności pracy
Kryteria oceny intensywności prace:
a) Częstotliwość - ilość informacji i decyzji na jednostkę czasu
b) Zmienność informacji
c) Złożoność - stopień skomplikowania informacji, decyzji i czynności
d) Dokładność - z jaką precyzją należy odebrać informację, przetworzyć i wykonać czynność
e) Ważność - znaczenie skutków przeoczenia informacji lub nie wzięcia jej pod uwagę, niepodjęcia decyzji lub podjęcia decyzji błędnej czyli zaniechanie lub błędne wykonanie czynności
Tutaj też dajemy ponieść się fantazji
24 Szkody H2O w drewnie
Na myśl się nasuwa pęknięcie mrozowe i listwy mrozowe
25. Olej napędowy a drewno
Biomasa jest doskonałym i odnawialnym surowcem do produkcji gazowych (wodór i metan) oraz ciekłych (metanol i etanol) nośników energii, co ma szczególne znaczenie ze względu na zmniejszające się zasoby takich źródeł energii jak gaz ziemny, ropa naftowa i węgiel.
Trzeba trochę poczytać o holzgazie (gazie drzewnym). Zastosowaniu obydwu paliw ich kaloryczności. To pytanie jest za ogólne na krótką odpowiedź- trzeba poczytać w necie o obydwu paliwach i o odnawialnych źródłach energii i energetycznym wykorzystaniu drewna. Kłania się w tym momencie mister doctor Jabłoński.
Obieg węgla w drzewostanach gospodarczych i naturalnych
bilans węgla w lesie gospodarczym użytkowanie lasu), w lasach gospodarczych wraz z pozyskiwanym drewnem wycofywana jest z obiegu w środowisku znaczna ilość węgla. Z punktu widzenia bilansu CO2 w atmosferze pozyskiwanie drewna ma więc szczególnie pozytywne znaczenie. W Polsce dzięki wykorzystywaniu drewna na cele surowcowe z obiegu w środowisku wycofuje się około 60% węgla wiązanego co roku w drewnie w procesie fotosyntezy.
bilans węgla w lesie naturalnym użytkowanie lasu), w lasach naturalnych dwutlenek węgla, pobrany w wyniku fotosyntezy z atmosfery, wraca do niej po obumarciu drzew w procesie oddychania organizmów cudzożywnych rozkładających drewno i organizmów będących kolejnymi ogniwami łańcucha pokarmowego. Jedynie w strefie borealnej część biomasy zamierających organizmów roślinnych nie ulega rozkładowi, tworząc np. torfowiska. W lasach tropikalnych proces rozkładu drewna obumierających drzew przebiega bardzo dynamicznie, zgodnie z przedstawionym na rycinie schematem. Proces ten jest więc neutralny wobec bilansu CO2 w atmosferze.
akumulacja węgla w lasach (użytkowanie lasu), w lasach świata zmagazynowane są ogromne ilości węgla szacowane na 560 Tg; w dendromasie polskich lasów zmagazynowanych jest 575 000 000 ton węgla, co w przypadku jego uwolnienia spowodowałoby wyemitowanie do atmosfery 2 070 000 000 ton CO2; w procesie fotosyntezy: synteza polisacharydów (wielocukrów) przy wykorzystaniu energii słonecznej, wody i dwutlenku węgla wycofywany jest z atmosfery węgiel i akumulowany w drewnie (lignina i celuloza).
Okrzesywanie
Przystępując do okrzesywania należy uwzględnić rodzaj drzewa oraz jego wymiary i położenie w stosunku do podłoża, rozmieszczenie gałęzi oraz ich grubość, występujące w drewnie naprężenia, warunki terenowe i sytuacyjne
Przy okrzesywaniu zabronione jest:
okrzesywanie gałęzi, które nie są w całości widoczne, np. ukryte pod śniegiem,
opieranie stopy o drzewo, stawanie na drzewie lub okrakiem nad drzewem,
okrzesywania gałęzi naprężonych przed usunięciem naprężenia, np. przez obrócenie drzewa lub skrócenie gałęzi stojąc po stronie ściskanej, a więc najczęściej po stronie wewnętrznej wygięcia,
trzymanie uruchomionej pilarki tylko za uchwyt sterujący.
Do odcinania cieńszych gałęzi należy stosować siekierę. W takim przypadku do okrzesywania może być zastosowana także łopatka. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy mniejszej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po przeciwnej stronie drzewa niż znajduje się obcinana gałąź. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy większej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź, możliwie na jej wysokości. Wałki o długości do 1,5 m okrzesywać wyłącznie siekierą. Wałek w pozycji zbliżonej do pionowej powinien być przy tym jednym końcem oparty o podłoże, a za drugi podtrzymywany jedną ręką oraz okrzesywany drugą ręką. Po okrzesaniu wałka do połowy jego długości, należy go odwrócić.
Techniki okrzesywania drzew pilarką
Technika wahadłowa
Przydatna jest w szczególności do okrzesywania cienkich gałęzi, wyrastających w okółkach położonych w bardzo małych odstępach. Polega na okrzesywaniu drzewa w cyklach obejmujących po trzy długie (80-100 cm) ruchy (fazy). Fazy okrzesywania gałęzi na bokach strzały (1 i 3) wykonywane są górną stroną prowadnicy, rozpoczynając po stronie drwala. Gałęzie na górnej części strzały (faza 2) mogą być okrzesywane także dolną stroną prowadnicy.
Technika dźwigniowa
Technika dźwigniowa cechuje się opieraniem pilarki o okrzesywane drzewo oraz operowaniem nią na zasadzie dźwigni, podczas większości faz okrzesywania. W jej ramach mogą być stosowane poniższe techniki:
Technika dźwigniowa 3-fazowa (3-punktowa). Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są większe niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Cechuje się cyklami składającymi się z trzech faz, w trakcie których okrzesywane są gałęzie i sęki w jednym okółku.
Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, dochodzi faza czwarta (technika 4-fazowa). W tym przypadku drwal powinien cofnąć prawą nogę do tyłu w bok oraz dokonać obcięcia gałęzi górną stroną prowadnicy, opierając przy tym prawe ramie na udzie prawej nogi.
Technika dźwigniowa 6-fazowa (6-punktowa). Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są mniejsze niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Jest połączeniem dwóch cykli techniki dźwigniowej 3-fazowej, z tym, że fazy w drugim cyklu wykonywane są w odwrotnej kolejności, biorąc pod uwagę stronę pnia oraz cechują się przeciwnym kierunkiem ruchów prowadnicy podczas cięć. Tak więc: faza czwarta wykonywana jest po tej stronie pnia po której stoi drwal (po tej samej po której zakończyła się faza trzecia) oraz wykonywana jest na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do góry (górną stroną prowadnicy); faza piąta na górnej stronie pnia, wykonywana jest na zasadzie dźwigni, górną lub dolną stroną prowadnicy, unikając zakleszczenia piły w rzazie, faza szósta wykonywana jest po przeciwnej stronie pnia, na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do dołu (dolną stroną prowadnicy). Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, wykonuje się dodatkowo dwie fazy (technika 8-fazowa), łącząc
odpowiednio dwa cykle techniki 4-fazowej.
Technika dźwigniowa 13-fazowa (13-punktowa). Proponowana w szczególności w młodych drzewostanach iglastych (głównie świerkowych), przy okrzesywaniu drzew dostępnych na całym obwodzie strzały (np. podniesionych) oraz przy mniejszych odstępach między okółkami niż jedna długość użyteczna prowadnicy. Technika 13-fazowa jest połączeniem dwóch cykli techniki 6-fazowej, z okrzesaniem dolnej strony pnia.
Skider a forwarder - ocena pod wzg 3E
EKONOMIA
- koszt skidera LKT 81 TURBO 53 500 USD
skidera TIMBERJACK 73 500 USD
forwardera 175 500 USD
- poziom jednostkowy zakupionych ciągników jest zbliżony i wynosi ok 5,50 zł/m przy 1500 Mh (motogodzin) rocznie dla ciągników skider i dla forwardera 2000 Mh rocznie.
ERGONOMIA
- skider – większe obciążenie energetyczne ( ręczne podwieszanie surowca)
EKOLOGIA
- skider – zrywka półpodwieszona ( większe uszkodzenia wierzchniej warstwy gleby)
- forwarder – zrywka nasiębierna ( mniejsze uszkodzenia wierzchniej warstwy gleby)
Technologia pozyskiwania w CP, ocena pod względem ekologicznym
czyszczenia późne użytkowanie lasu), zabiegi pielęgnacyjne prowadzone w młodych drzewostanach po osiągnięciu przez nie zwarcia i zróżnicowaniu pozycji biosocjalnych drzew, mają charakter selekcji negatywnej. Celem czyszczeń późnych jest rozluźnienie drzewostanu i usunięcie drzew niepożądanych w drzewostanie (drzewa wadliwe, rozpieracze), w trakcie czyszczeń późnych następuje pierwsze pozyskanie drewna z drzewostanu
tlenek węgla CO ergonomia w leśnictwie), czad, monotlenek węgla. Gaz toksyczny, duszący, bez zapachu, wiąże się z hemoglobiną krwinek i hamuje oddychanie tkankowe, wchłaniany przez drogi oddechowe. Substancja skrajnie łatwo palna, toksyczna. Najwyższe dopuszczalne stężenia: NDS 30 mg/m3 ,
NDSCh 180 mg/m3. Skutkiem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał. tlenek węgla w gazach spalinowych pilarek
tlenek azotu NO ergonomia w leśnictwie), drażniący, toksyczny, niepalny gaz o gęstości zbliżonej do gęstości powietrza, zawarty m.in. w spalinach silników maszyn leśnych. Działa toksycznie przez drogi oddechowe. Pod wpływem tlenu z powietrza powoli utlenia się do dwutlenku azotu. Ma właściwości utleniające. Tworzy palne mieszaniny z gazami palnymi. Najwyższe dopuszczalne stężenia: NDS 5 mg/m3 (tlenki azotu), NDSCh 10 mg/m3. podobnie jak dla tlenku węgla, w leśnictwie nie stwierdza się zagrożenia tlenkami azotu we wdychanym powietrzu przez operatorów pilarek. Na ryc.1. przedstawiono przeciętne stężenie NOx i jego zmienność we wdychanym powietrzu podczas pozyskania w trzebieżach (Sowa i in., 2005).
Dwutlenek siarki
Emisja węglowodorów
emisja cząteczek stałych
Wycofywanie pierwiastków w procesie pozyskiwania
Stanowią mikro i makro elementy do życia roślin; jednym z kryteriów oceny uciążliwości pozyskiwania drewna jest określenie ilości pierwiastków biogennych wycofywanych ze środowiska leśnego wraz z pozyskiwanym drewnem. Najwięcej pierwiastków biogennych jest w żywych częściach drzew tj. w liściach i młodych pędach. Za niekorzystne należy więc uznać pozyskiwanie chrustu w celach energetycznych. W grubiźnie jest stosunkowo mało pierwiastków biogennych dlatego pozyskanie drewna wielko i średniowymiarowego jest mało uciążliwe dla środowiska.
Wady usęcznienia
Sęki to wrośnięte w drewno pnia części gałęzi o węższych przyrostach rocznych i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno. Z budowy drzewa wynika, że najgłębiej położone i najmniejsze sęki są umiejscowione w jego części odziomkowej. Natomiast w miarę przechodzenia od odziomka ku wierzchołkowi sęki stają się coraz większe i dochodzą coraz bardziej do obwodu.
Po opadnięciu gałęzi u podstawy sęków wytwarza się warstwa ochronna, która zabezpiecza ich drewno przed infekcją do czasu zarośnięcia przez słoje roczne pnia. Z biegiem czasu, zależnie od gatunku drzewa, uschnięte gałęzie odpadają w całości albo kawałkami, jest to tzw. proces oczyszczania się drzewa. U Bk gałęzie odpadają w całości przy samej powierzchni pnia już w kilka lat po uschnięciu. U Św proces ten trwa znacznie dłużej; suche gałęzie na Św szczególnie długo pozostają u drzew rosnących w pobliżu granicy jego pionowego zasięgu.
W okresie życia gałęzi bocznych drewno sęków jest zawsze zrośnięte w jedną całość z drewnem pnia. Takie sęki nazywa się sękami zarośniętymi.
Wraz z zamarciem gałęzi przerwana zostaje łączność tkanki sęka z drewnem pnia.
Nowo powstałe słoje roczne pnia otaczają stopniowo coraz większą część pozostałej suchej gałęzi, nie mając z nią bezpośrednio połączenia. W ten sposób powstają sęki niezrośnięte.
U gatunków iglastych sęki zwykle są ułożone okółkowo; wyjątek stanowią tu cis, jałowiec, modrzew i niektóre jodły amerykańskie, wykształcaj między okółkami pojedyncze gałęzie.
U gatunków liściastych tendencję do wytwarzania okółków można zaobserwować u olszy.
Na ogół w dolnej części pnia sęki są zwykle rzadziej rozmieszczone niż w części wierzchołkowej. Zjawisko to związane jest z bardzo silnym przyrostem na wysokość u drzew w młodym wieku.
Dzięki zabiegom hodowlanym (podkrzesywaniu) uzyskuje się surowiec drzewny zawierający sęki zdrowe i zrośnięte z tkanką pnia. Podkrzesywanie wszystkich drzew w d-st. nie jest jednak celowe. Podkrzesywać należy tylko drzewa dorodne, z których można będzie w przyszłości pozyskać cenne sortymenty.
SĘKI OTWARTE są widoczne na pobocznicy drewna okrągłego po okrzesaniu pnia z gałęzi. Występują w drewnie wszystkich gatunków drzew, obniżają niektóre właściwości mechaniczne drewna zależnie od stopnia zrośnięcia sęka z otaczającym drewnem oraz liczby ich zgrupowania.
Pomiar sęków otwartych:
- mierzy się najmniejszą średnicę sęka w cm
- mierzy się najmniejszą i największą średnicę sęka i oblicza się średnią arytmetyczną z dwóch pomiarów w cm.
Przy ocenie jakości drewna okrągłego należy również brać pod uwagę liczbę sęków znajdujących się na 1 m długości sztuki lub ich skupienie oraz odległości między okółkami.
SĘK ZROŚNIĘTY ma słoje roczne zrośnięte ze słojami otaczającego drewna co najmniej na ¾ obwodu sęka.
SĘK CZĘŚCIOWO ZROŚNIĘTY jest to sęk o słojach rocznych zrośniętych ze słojami otaczającego drewna co najmniej na ¼ obwodu sęka, lecz na długości mniejszej niż ¾ tego obwodu.
SĘK NIEZROŚNIĘTY ma słoje roczne całkowicie niezrośnięte ze słojami otaczającego drewna lub zrośnięte z nimi mniej niż ¼ obwodu sęka.
SĘK OTOCZKOWY (obrączkowy) sęk niezrośnięty w otoczce kory.
SĘKI JASNE których drewno jest jasne, zbliżone barwą do otaczającego drewna.
SĘKI CIEMNE (rogowe) których drewno jest znacznie ciemniejsze od otaczającego drewna z powodu większej gęstości usłojenia, przesycenia żywicą lub garbnikami.
SĘK NADPSUTY w nim zgnilizna zajmuje nie więcej niż 1/3 powierzchni jego przekroju.
SĘK ZEPSUTY w nim zgnilizna zajmuje więcej niż 1/3 powierzchni jego przekroju.
Występujący w drewnie dębowym sęk zepsuty o płytkiej strukturze rozłożonego drewna
i pstrym zabarwieniu nazywany jest DERESZEM (sarniakiem).
Sęk w drewnie drzew iglastych ze zgnilizną miękką, w stadium rozkładu drewna ma proszkowatą lub włóknistą masę nosi nazwę SĘKA TABACZNEGO.
SĘKI ZAROŚNIĘTE
GUZ stanowi wypukłość na pobocznicy drewna okrągłego, zakrywającą zarośnięty sęk. Występuje w drewnie wszystkich gatunków drzew i stanowi podstawę do oceny wymiarów
i głębokości zalegania zarośniętego sęka. Im większy jest stosunek długości guza do jego wysokości, tym sęk zalega głębiej. Guzy ocenia się szacunkowo lub mierzy długość (L) guza i wysokość (H). Wysokość guza określa się na podstawie różnicy średnicy drewna okrągłego.
RÓŻA to kolisto promieniowe zmarszczenie kory na pobocznicy pnia, zakrywające głęboko zalegający sęk. Występują na wszystkich gatunkach drzew z grubą korowiną np. So, Db.
Pomiaru nie wykonuje się, jedynie określa się szacunkowo wymiary i głębokość zalegania sęka na podstawie wzdłużnej średnicy.
BREWKI to symetryczne pasma ukośnych zmarszczeń kory, biegnące stycznie do okrągłej, owalnej lub trójkątnej blizny, zakrywającej zrośnięty sęk: od kory pnia różnią się ciemniejszym zabarwieniem. Brewki występują głównie na drzewach o cienkiej i gładkiej korze gatunków liściastych (Bk, Tp, Os, Brz). Głębokość zalegania sęka określa się szacunkowo na podstawie rozwarcia brewek i wymiarów blizny.
WPŁYW SĘKÓW NA JAKOŚĆ DREWNA
Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien i wytrzymałość na zginanie statyczne.
Sęki zdrowe wpływają dodatnio na wytrzymałość drewna na rozłupywanie.
Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silnym stopniu w tarcicy niż w sortymentach okrągłych. Ujemny wpływ sęków otwartych na trwałość drewna zależy od ich stanu zdrowotnego i gatunku drzewa.
Wpływ sęków zepsutych i tabacznych drewna gatunków iglastych i twardzielowych liściastych na trwałość otaczającego drewna nie jest tak duży, jak w drewnie gatunków beztwardzielowych, gdyż zgnilizna na ogółów przechodzi tylko na otaczające drewno bielaste. W drewnie beztwardzielowym gatunków liściastych sęki zepsute i tabaczne mogą spowodować infekcję drewna przez grzyby.
Podaj co to jest proces produkcyjny, technologiczny, metoda
proces produkcyjny w leśnictwie w procesie produkcyjnym w leśnictwie wyróżniamy dwie wyraźnie wyodrębnione fazy:
- faza produkcji biologiczno-technicznej (trwa od chwili posadzenia drzew do ich wyrębu i obejmuje proces wzrostu drzew oraz zabiegi pielęgnacyjne),
- faza produkcji technicznej obejmuje proces pozyskiwania drewna.
prace przygotowawcze procesu produkcyjnego użytkowanie lasu), obejmują takie czynności jak: rozpoznanie bazy surowcowej, przyjęcie ogólnych założeń dotyczących metod i technologii pozyskiwania drewna, rozpoznanie infrastruktury (nośności dróg i przepustów) pod kątem możliwości zastosowania zmechanizowanych procesów pozyskiwania drewna, rozpoznanie potencjału wykonawczego nadleśnictwa i zakładów usługowych, przygotowanie kadr do wykonania zadań.
proces technologiczny obejmuje wszystkie zadania związane z przetworzeniem surowca w produkt. W pozyskiwaniu drewna surowcem są stojące drzewa, natomiast produktem przygotowane do sprzedaży sortymenty. Wyróżnia się trzy rodzaje czynności procesów technologicznych: przetwarzanie, przemieszczanie i czynności kontrolno-pomiarowe. W procesie technologicznym określa się kolejność i sposób realizacji poszczególnych czynności oraz typy zastosowanych maszyn.
prace wstępne w procesie technologicznym (użytkowanie lasu), wyznaczenie powierzchni manipulacyjnej, szacunek brakarski, zaplanowanie procesu technologicznego, organizacji prac oraz terminów ścinki i wywozu (z uwzględnieniem kadr, narzędzi i sprzętu, którym dysponują zakłady usług leśnych, zapoznanie wykonawców z zadaniami, uporządkowanie powierzchni, zaplanowanie i wyznaczenie szlaków zrywkowych i dróg wywozowych.
ocena procesów technologicznych , powinna uwzględniać aspekty ekologiczne, ergonomiczne i ekonomiczne; celem dokonywania oceny jest uzyskanie efektywności ekonomicznej tego procesu gospodarczego przy zminimalizowaniu zagrożeń ergonomicznych i środowiskowej uciążliwości wykonanego zadania gospodarczego.
Zasady pozyskiwania drzew w drzewostanach poklęskowych
Drzewostany poklęskowe- drzewostany po wystąpieniu klęsk ekologicznych( gł. zamieranie lasu w następstwie antropopresji, gradacji owadów) i żywiołowych ( huragany, okiść, pożary, powodzie)
Pozyskanie drewna z takich d-nów jest niebezpieczne i wiąże się z koniecznością pozyskania i zagospodarowania dużych ilości surowca w krótkim czasie.
Degradacja surowca przebiega stosunkowo szybko mimo iż obniżenie właściwości mechanicznych drewna w początkowym okresie po wystąpieniu klęski jest nieznaczna. Proces degradacji drewna ma miejsce już w czasie trwania klęski są to głównie przebarwienia drewna i uszkodzenia mechaniczne; dalszy ich rozwój następuje w trakcie przetrzymywania drewna na pniu lub w czasie jego składowania. Dynamika zmian jakości i wartości surowca w różnych typach klęsk żywiołowych przebiega podobnie lecz nie jednakowo.
Technologie prac przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych:
-bardzo młode d-ny 10- 15 lat urządzenia rozdrabniające i frezujące
-prace prowadzimy rozpoczynając od fragmentu d-nu lub drogi bez uszkodzonych drzew
-Nie okrzesujemy drzew przed ich wyciągnięciem poza strefę zagrożenia
- odcięte od karpy nieokrzesane drewno natychmiast zrywamy poza strefę zagrożenia
- kontynuując prace nie zagłębiamy się w strefie zagrożenia lecz stopniowo ja likwidujemy
-przed każdym przystąpieniem do odcięcia karpy oceniamy rodzaj występujących naprężeń i odpowiednio zabezpieczamy drzewo lub karpę, dopiero potem przystępujemy do jej odcięcia
-w trakcie prowadzenia prac niezbędna jest stała współpraca drwala z kierowca pojazdu zrywkowego
-w przypadku klęski o małej intensywności w pierwszej i drugiej klasie wieku można dopuścić do prowadzenia prac bez pojazdu zrywkowego
Przechowywanie i zagospodarowanie drewna z d-nów poklęskowych (założenia ogólne)
-należy ustalić ile drewna zostanie sprzedane w kraju lub za granicą
-ile drewna będzie przechowywane w lesie
-Czas przechowywania drewna w lesie
Drewno mało, średnio i wielkowymiarowe
Drewno małowymiarowe (M)
Norma na drewno małowymiarowe (M), podobnie jak na drewno średniowymiarowe, łączy wymagania dla rodzajów drewna iglastego i liściastego.
Drewno to o wymiarach średnicy dolnej (dd) w korze do 7 cm i bez kory do 5 cm dzieli się na dwie grupy jakości:
M1 - drobnica użytkowa (przeznaczona do zrębkowania) o długości od 1,5 m wzwyż
M2 - drobnica opałowa
Wymagania jakościowe drewna małowymiarowego ograniczają się do określenia dopuszczalności krzywizny, zgnilizny i zwęgleń.
drewno średniowymiarowe (S)
wyrabiane jest w dłużycach (od 6,1 m wzwyż), kłodach (od 2,7 do 6,0 m), wałkach (od 0,5 do 2,6 m) i szczapach o wymiarach średnicy górnej (dg) od 5 cm wzwyż i średnicy dolnej (dd) do 24 cm.
Norma na drewno średniowymiarowe zawiera jednakowe wymagania jakościowo-wymiarowe dla gatunków liściastych i iglastych. Pod względem jakości surowiec ten dzieli się na cztery grupy, w których:
Wymagania jakościowe dotyczące drewna średniowymiarowego ograniczają się do określenia dopuszczalności: krzywizn, zgnilizn, chodników owadzich, zwęgleń i obecności ciał obcych. Norma dopuszcza też, w przypadkach gospodarczo uzasadnionych, za zgodą stron, inny zakres występowania wad i wymiarów.
Drewno wielkowymiarowe (W)
Drewno wielkowymiarowe wyrabiane jest w pojedynczych sztukach o minimalnej średnicy w górnym końcu (dg) bez kory 14 cm.
Dzieli się ono na trzy kategorie długości:
dłużyce - od 6,1 m wzwyż,
kłody - od 2,7 do 6,0 m,
wyrzynki - od 0,5 do 2,6 m,
i trzy klasy wymiarowe:
1 - do 24 cm bez kory,
2 - 25-34 cm bez kory,
3 - 35 cm bez kory i wyżej.
Drewno wielkowymiarowe iglaste zgodnie z normą wyrabia się od 2,7 m wzwyż czyli w dłużycach i kłodach, liściaste zaś od 2,5 m. Dla drewna wielkowymiarowego stosowane są dwie oddzielne normy; na drewno iglaste i liściaste, z podziałem na cztery klasy jakości A, B, C i D.
Klasy te uszeregowują surowiec według obniżającej się wartości użytkowej drewna. Podstawowymi wadami, które brane są pod uwagę podczas klasyfikacji surowca drzewnego są sęki otwarte i zarośnięte, krzywizny, zgnilizny, chodniki owadzie, martwice, pęknięcia, skręt włókien, zabarwienia (sinizna, brunatnica, fałszywa twardziel) i obecność ciał obcych.
W normie na drewno wielkowymiarowe iglaste zastosowano klasyfikację dłużycową, gdzie o przydziale do klasy całej dłużycy decyduje jakość czterometrowego odziomka (dolnego końca) oraz średnica znamionowa (1 metr od dolnego końca, w korze).
Na drewno wielkowymiarowe liściaste obowiązuje norma kłodowa; jedna dłużyca może być zaliczona do kilku klas jakości.
Dla sortymentów specjalnych (WA1, WB1 i WC1) ustalane są pomiędzy sprzedającym a kupującym dodatkowe warunki techniczne, nieobjęte normami.
Ścinka drzewa o średnicy większej niż 2 długości prowadnicy
Jeżeli średnica w miejscu cięcia przekracza dwie długości użyteczne prowadnicy, ścinkę należy prowadzić przy założeniu rzazu dordzeniowego (sercowego). Stosowanie tej techniki wymaga nadzoru stałego.
Należy zachować następujące zasady:
- rzaz podcinający powinien być na tyle rozwarty, aby zmieściła się w nim pilarka,
- rzaz podcinający powinien być na tyle rozwarty, aby zmieściła się w nim pilarka, zależną od średnicy drzewa,
na poziomie przewidzianym dla rzazu ścinającego,
- rzaz ścinający prowadzi się wokół drzewa, rozpoczynając od prawej strony (z pozostawieniem zawiasy).
Proces pozyskiwania drewna przez głowice zawieszone na ciągniku
agregat maszynowy
(użytkowanie lasu), zestaw połączonych maszyn przeznaczony do wykonywania zadań specjalnych np. żuraw z głowicą harwestera, którego nośnikiem jest ciągnik. Agregat maszynowy może być zdemontowany, a poszczególne jego elementy wykorzystane do innych celów, co ma szczególne znaczenie w przypadku sezonowego wykonywania prac.
• przyczepy agregatowane z ciągnikiem rolniczym. Przyczepy mają na sobie zamontowany żuraw (ładowarkę) z chwytakiem do drewna. Są też malutkie przyczepki agregatowane np. z quadami.
• duże, samobieżne maszyny ładujące na siebie drewno za pomocą żurawia (forwardery).
Zakłady usług leśnych wykorzystują maszyny z żurawiami także do ścinki drzew.
Są to:
• harwestery – duże, samobieżne, z żurawiem, na którym zamontowana jest głowica ścinkowo-okrzesująco-przerzynająca. Maszyna podjeżdża do drzewa, chwyta je głowicą, ścina, przewraca, a potem okrzesuje (odcina gałęzie) i przerzyna na krótsze odcinki. Odcinki te zostają w lesie tam, gdzie rosło drzewo (potem są zrywane np. forwarderem lub przyczepą z żurawiem).
• głowica na żurawiu zamontowanym bezpośrednio na ciągniku rolniczym. Żuraw z głowicą jest zamontowany z tyłu ciągnika rolniczego, na trójpunktowym zawieszeniu ciągnika. Steruje nim operator ciągnika z kabiny (ma obrotowy fotel).
• harwarder – połączenie harwestera i forwardera. Są dwa typy harwarderów. Jeden najpierw ścina drzewa głowicą. Potem, gdy wszystkie zetnie, zdejmuje głowicę i na żuraw zakłada chwytak, którym ładuje drewno na przestrzeń ładunkową, którą ma na sobie. Drugi nie musi zmieniać głowicy na chwytak, bo za pomocą głowicy ścinkowo-okrzesującej ładuje drewno od razu na siebie, zaraz po ścięciu drzewa.
Głowica CTL 40Hw- pozwala na pozyskanie drewna buka w CT V kl wieku
Głowica ND-600- do drzew o średnicy do 52 cm w miejscu cięcia
Głowica N-5 - do drzew o średnicy do 30 cm w miejscu cięcia
Choroba wibracyjna (synergiczne oddziaływanie czynników)
drgania mechaniczne (wibracje) na stanowisku pracy
(bezpieczeństo i higiena pracy w leśnictwie), zespół zjawisk występujących na stanowiskach pracy, polegających na przekazywaniu energii ze źródła drgań od organizmu człowieka przez określone części ciała będące w kontakcie z drgającym źródłem w czasie wykonywania czynności zawodowych.
Obalanie drzew silnie pochylonych
1. Przy ścince drzew silnie pochylonych, zgodnie z kierunkiem obalania, obowiązują podstawowe zasady wykonywania rzazów, z tym, że:
- rzaz ścinający rozpoczyna się cięciem sztyletowym prowadzonym od zawiasy na zewnątrz pnia, z pozostawieniem zawiasy oraz listwy przytrzymującej,
- obalenie drzewa następuje przez przecięcie listwy przytrzymującej, przy czym pilarkę należy prowadzić od zewnątrz do wewnątrz drzewa,
- przecięcie listwy należy wykonać cięciem ukośnym z góry, lub poziomym, z możliwie wyprostowanej pozycji ciała, stojąc z boku drzewa.
2. Dopuszcza się ścinkę drzew silnie pochylonych, zgodnie z kierunkiem obalania, z zastosowaniem dwóch razów podcinających bocznych.
Użytki rębne
Jest to drewno pozyskiwane z d-nów które osiągnęły dojrzałość rębną stosowane SA różne rębnie które oprócz pozyskania przygotowują powierzchnie do odnowienia.
Pozyskanie drewna: obalanie pilarką, maszyną ścinkowa bądź harvesterem.
Zrywka manipulacyjna : maszyna LOGMA
Zrywka Forwarder
Urządzenia pomocnicze przy pozyskaniu drewna(dwukółka)
czepce zrywkowe (użytkowanie lasu), urządzenie pomocnicze do zrywki drewna ciągnikiem rolniczym lub koniem. Czepce zrywkowe zapobiegają ryciu gleby przez czoła dłużyc i ułatwiają pokonywanie przeszkód (pnie drzew, korzenie itp.).
haki (użytkowanie lasu), zakończenie linek zaczepowych i zrywkowych oraz łańcuchów stosowanych do zrywki drewna oraz zakończenie liny przeciągarki.
Dwukółka
żelazny koń
quady
ciągnik gąsienicowy użytkowanie lasu), pojazd, który umożliwiają zrywkę drewna w szczególnie trudnych warunkach. Charakteryzuje się małymi naciskami jednostkowymi na podłoże w związku z tym przy jego zastosowaniu zminimalizowane jest ugniatanie gleby, w czasie zakręcania silnie kaleczy powierzchniową warstwę gleby.
Pozyskanie w górach
- na stokach o spadku powyżej 40%
-na stokach o spadku poniżej 40%- jak na nizinach
-porusza się prostopadle do warstwic
- wykorzystuje się harvester i forwarder na gąsienicach
-pozyskanie drewna wielkowymiarowego: ręczno- maszynowe; zmechanizowane procesy technologiczne; procesy technologiczne przy spadkach terenu do i powyżej 40%. Ciągniki gąsiennicowe ,mogą pracować przy nachyleniu terenu do 70%
-pozyskiwanie drewna małowymiarowego: proces na podwoziu samochodu ciężarowego- kolejka linowa; ścinka pilarką---zrywka sterowana radiowo kolejką linową---okrzesywanie, przerzynka-procesor, harvester
-Pozyskiwanie drewna średnowymiarowego: ręczno- maszynowe; ślizgi ziemne- zrobione przy zrywce konnej, koryta potoków; ślizgi z kłód- historyczne; ślizgi druciane
Gdzie akumulowany CO2 w drzewie-
cukry, lignina, celuloza
Energia dodana
Pozyskiwanie drewna prowadzi do bardzo korzystnego wycofywania ze środowiska znacznych ilości węgla; proces pozyskiwania drewna wymaga jednak zużycia pewnej ilości energii przez pracujące maszyny- energie te określamy terminem ENERGIA DODANA. Energia ta stanowi zaledwie ok. 1% energii wycofanej ze środowiska wraz z pozyskanym drewnem
Ergonomia w pracach leśnych
ERGONOMIA:
czas pomocniczy, obsługi techn., usuwania usterek, zagrożenia zdrowia i życia, obciążenia psychofizyczne, obciążenia środowiska
metoda oceny obciążenia psychicznego
koncentracja, monotonie, świadomość zagrożenia wypadkiem
(ergonomia w leśnictwie), ocenę intensywności pracy
Kryteria oceny intensywności prace:
a) Częstotliwość - ilość informacji i decyzji na jednostkę czasu
b) Zmienność informacji
c) Złożoność - stopień skomplikowania informacji, decyzji i czynności
d) Dokładność - z jaką precyzją należy odebrać informację, przetworzyć i wykonać czynność
e) Ważność - znaczenie skutków przeoczenia informacji lub nie wzięcia jej pod uwagę, niepodjęcia decyzji lub podjęcia decyzji błędnej czyli zaniechanie lub błędne wykonanie czynności
Metoda Sekiego – Hugona, kwestionariusz japoński, koncepcja Fibigera
drgania mechaniczne (wibracje) na stanowisku pracy
(bezpieczeństo i higiena pracy w leśnictwie), zespół zjawisk występujących na stanowiskach pracy, polegających na przekazywaniu energii ze źródła drgań od organizmu człowieka przez określone części ciała będące w kontakcie z drgającym źródłem w czasie wykonywania czynności zawodowych.
HAŁAS sonometr (ergonomia w leśnictwie), urządzenie elektroniczne służące do badania natężenia dźwięku. Przy pomocy sonometru dokonuje się także badania materiałów za pomocą ultradźwięków.
temperatura otoczenia a wypadkowość ergonomia w leśnictwie), stosunkowo liczne badania wpływu uciążliwości termicznej na wydajność i jakość pracy wykazuje, że w zależności od temperatury pomieszczeń pracy zmienia się tzw. wskaźnik częstotliwości wypadków przy pracy.
Podkreślić należy, że dla zakresu temperatur komfortu cieplnego ( 190 C - 210 C ) występowała w przemyśle najmniejsza ilość wypadków.
wilgotność powietrza
Ocena procesów technicznych – ekologia( podział i zagrożenia środowiska powierzchni manipulacyjnej, lokalnej i globalnej)
ocena procesów technologicznych (użytkowanie lasu), powinna uwzględniać aspekty ekologiczne, ergonomiczne i ekonomiczne; celem dokonywania oceny jest uzyskanie efektywności ekonomicznej tego procesu gospodarczego przy zminimalizowaniu zagrożeń ergonomicznych i środowiskowej uciążliwości wykonanego zadania gospodarczego.
EKOLOGIA:
-emisja dwutlenku węgla użytkowanie lasu), dwutlenek węgla jest głównym, emitowanym do atmosfery gazem, który wywołuje efekt szklarniowy, przyczyniając się tym samym do ocieplenia klimatu. W leśnictwie dwutlenek węgla emitowany jest do atmosfery przez pracujące maszyny w trakcie wykonywania zabiegów gospodarczych.
-emisja substancji toksycznych użytkowanie lasu), pracujące w lesie maszyny w spalinach emitują do środowiska znaczne ilości substancji toksycznych, takich jak: tlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, cząstki stałe (PAK). Większość z nich jest niebezpieczna zarówno dla środowiska jak i zdrowia człowieka.
-przemieszczanie i wycofywanie pierwiastków i masy organicznej -pierwiastki biogenne w pozyskiwanym drewnie użytkowanie lasu), stanowią mikro- i makroelementy niezbędna do życia roślin; jednym z kryteriów oceny uciążliwości pozyskiwania drewna jest określenie ilości pierwiastków biogennych wycofywanych ze środowiska leśnego wraz z pozyskiwanym drewnem. Najwięcej pierwiastków biogennych jest w żywych częściach drzew, tj. w liściach i młodych pędach. Za niekorzystne należy więc uznać pozyskiwanie chrustu w celach energetycznych. W grubiźnie jest stosunkowo mało pierwiastków biogennych, dlatego pozyskiwanie drewna wielko- i średniowymiarowego jest mało uciążliwe dla środowiska.
-zabiegi gospodarcze prowadzone w leśnictwie sprzyjają emisji hałasu do środowiska leśnego. Źródłem hałasu są pracujące maszyny i narzędzia. Wpływ hałasu na środowisko leśne jest stosunkowo słabo poznany.
-degradacja gleby hodowla lasu, szkółkarstwo), naturalne lub sztuczne upośledzenie którejkolwiek funkcji gleby w ekosystemie i obniżenie jej żyzności i produkcyjności wskutek pogorszenia się jej właściwości chemicznych, fizycznych, biologicznych itp. ważnych dla życia i rozwoju roślin, powodujących zakłócenie w obiegu składników mineralnych i organicznych w ekosystemie, w przepływie energii, retencji wody, oraz w procesach samoregulacji i neutralizowania bądź buforowania ujemnych wpływów zewnętrznych.
-uszkodzenia drzew użytkowanie lasu), w trakcie pozyskiwania drewna, zarówno podczas obalania drzew, jak i zrywki drewna dochodzi do uszkadzania drzew w pozostającym drzewostanie głównym oraz w jego niższych warstwach (drugie piętro, podgon, podszyt, naloty); dąży się do stosowania technologii pozyskiwania drewna ograniczających to niekorzystne zjawisko.
Międzypole
Umożliwia zwiększenie odstępu pomiędzy szlakami zrywkowymi. Na Międzypolu drzewa usuwane SA pilarkami i obalane w kierunku bliższego szlaku zrywkowego, w stosunku do tych drzew harvester pełni funkcje procesora tj. dokonuje ich okrzesania i przerzynki.
Teoria glinu
Jedna z teorii zamierania lasu; w następstwie kwaśnych deszczy, agresywne kwasy przedostają się do gleby, wchodzą w reakcje z glinem znajdującym się w glebie i uwalniają wolne jony tego pierwiastka które wraz z roztworem glebowym pobierane SA przez systemy korzeniowe drzew;
Glin powoduje obumieranie włośników i zamieranie korzeni; jest to jeden z czynników inicjujących proces zamierania lasów
Warunki techniczne na okleinę i drewno łuszczarskie
Okleina- surowiec najwyższej jakości, praktycznie bez wad z którego skrawa się stycznie, rzadziej obwodowo cienkie warstwy drewna; znajduje zastosowanie w meblarstwie do oklejania powierzchni mebli. Okleina zwana jest tez fornirem.
Drewno łuszczarskie- sortyment wielkowymiarowego drewna okrągłego wysokiej jakości, zaliczany do tzw. sortymentów cennych, przeznaczony do skrawania obwodowego, wyrabiany w formie wyrzynków i kłód z sosny, jodły i gatunków liściastych. Niedopuszczalne są pęknięcia promieniowe i inne uniemożliwiające obwodowe skrawanie drewna, niepożądane są spłaszczenia i zbieżystość; w klasyfikacji przeznaczeniowej zaliczano tu surowiec sklejkowy i surowiec zapałczany, aktualnie jego cechy określone są w warunkach technicznych dla drewna łuszczarskiego.
Metody przechowywania drewna
przechowywanie drewna użytkowanie lasu), okres przechowywania drewna. Przechowywanie drewna okrągłego po jego pozyskaniu powinno być skrajnie krótkie. W przypadku konieczności dłuższego przechowywania w celu zabezpieczenia drewna przed deprecjacją niezbędne jest przygotowanie specjalnych warunków. W zależności od przewidywanego czasu przechowywania drewno można składować krótkoterminowo i długoterminowo, na sucho i na mokro, a także na pniu lub u odbiorcy.
przechowywanie drewna długoterminowe (użytkowanie lasu), przez długi okres drewno może być przechowywane wyłącznie na mokro, które polega na zraszaniu drewna zgromadzonego na mygłach lub jego zatapianiu. Część (około 10%) drewna zatopionego tonie.
przechowywanie drewna krótkoterminowe użytkowanie lasu), zimą drewno może być w lesie przez okres kilku miesięcy - niskie temperatury uniemożliwiają rozwój patogenów. Również ułożone w dobrze wietrzonym terenie na legarach okorowane, lub zabezpieczone chemicznie drewno może być przechowywane przez okres około 1 roku.
przechowywanie drewna na mokro (użytkowanie lasu), jest to metoda długoterminowego przechowywania drewna. Drewno musi być zraszane lub zatopione.
przechowywanie drewna na pniu użytkowanie lasu), drewno poklęskowe, w przypadku braku możliwości jego zagospodarowania należy pozostawić na pniu; procesy degradacyjne drewna obumarłych drzew stojących zachodzą znacznie wolniej niż niezabezpieczonego drewna leżącego w dnie drzewostanu.
przechowywanie drewna na sucho (użytkowanie lasu), patrz: przechowywanie drewna krótkoterminowe.
przechowywanie drewna u nabywcy użytkowanie lasu), nabywca uzyskuje znacznie przedłużony termin płatności, w skrajnych przypadkach może to być termin zbytu produktów wykonanych z nabytego drewna; sprzedawca nie ponosi kosztów przechowywania ani ryzyka degradacji surowca w czasie przechowywania.
Klęski
klęski ekologiczne (użytkowanie lasu), klęski wywołane gradacjami owadzimi lub zamieranie lasu w następstwie antropopresji.
klęski żywiołowe (użytkowanie lasu), klęski wywołane huraganowymi wiatrami (wiatrołomy, wiatrowały), okiścią (śniegołomy, śniegowały), pożarami i powodziami. Przyczyną wystąpienia klęsk żywiołowych mogą być także lawiny i osuwiska.
likwidacja skutków klęski (użytkowanie lasu), usunięcie uszkodzonych w następstwie klęski drzew, czasem całych drzewostanów i przygotowanie powierzchni do odnowienia.
Podział ze względu na rozmiar klęski, wielkość powierzchni objętej klęska i miąższość surowca do pozyskania wyrażona w % rocznego etatu cięć terenu objętego klęską:
Lokalne: małe (10-50%), średnie (50-100%), duże(ponad 100% etatu cięć n-ctwa)
Regionalne: małe (10-50%), średnie (50-100%), duże(ponad 100% etatu cięć RDLP)
O zasięgu ogólnokrajowym: małe (10-50%), średnie (50-100%), duże(ponad 100% etatu cięć kraju)
Globalne: małe (10-50%), średnie (50-100%), duże(ponad 100% etatu cięć kilku sąsiadujących krajów)
Podział ze względu na intensywność klęsk( nasilenie)
- klęski o małej intensywności( do usunięcia mniej niż 10% masy d-nu)
-Klęski o średniej intensywności( do usunięcia 10-50% masy d-nu)
- klęski o dużej intensywności( do usunięcia 50-80% masy d-nu)
-klęski totalne ( do usunięcia 80-100% d-nu)
wiatr halny meteorologia i klimatologia leśna), wiejący w polskich Karpatach (zwłaszcza w Tatrach) wiatr typu fenowego, ciepły i porywisty, wiejący (po polskiej stronie od południa, a po słowackiej - od północy) od szczytów gór ku dolinom, powstający wskutek różnic ciśnienia (zgodnie z kierunkiem gradientu barycznego), przy ruchu powietrza skierowanym w dół zboczy, gdy powietrze przepływa przez wysoki łańcuch górski. Wiatr halny, wiejący najczęściej w październiku i listopadzie oraz w lutym i marcu, przynosi znaczące zniszczenia i ma negatywny wpływ na samopoczucie ludzi, może też być przyczyną powstawania powodzi i lawin.
Wiatrołomy użytkowanie lasu), drzewa, które uległy złamaniu wskutek huraganowych wiatrów; ich pozyskiwanie związane jest z podwyższonym zagrożeniem bezpieczeństwa drwala i wymaga zachowania wzmożonej ostrożności, szczególnie w przypadku zalegania wielu krzyżujących się drzew (namiotów).
Wiatrowały użytkowanie lasu), drzewa powalone huraganowymi wiatrami z karpami częściowo wystającymi ponad powierzchnię gleby; w ich pniach występują zwykle znaczne naprężenia a pozyskiwanie wymaga zachowania szczególnej ostrożności; przy odcinaniu karpy może wystąpić ryzyko przewrócenia się bryły korzeniowej na drwala.
śniegołomy (użytkowanie lasu), złamane drzewa w następstwie obciążenia ich koron dużą ilością mokrego śniegu (okiść), którego masa czasem przekracza 1000kg; szczególnie duże ryzyko klęski tego typu występuje przy silnych opadach i temperaturze około 0 stopni; złamaniu ulegają najczęściej drzewa o niesymetrycznych koronach i drzewa pochylone; zdarza się że śniegołomom ulega kilkaset tysięcy m3 drewna.
Śniegowały użytkowanie lasu), drzewa pochylone lub wywrócone w następstwie obciążenia ich koron dużą ilością mokrego śniegu (okiść); tego typu klęska ma zwykle miejsce w zwartych drągowinach gdzie pochylające drzewa opierają się o sąsiednie powodując pochylenie lub przewrócenie całego drzewostanu (wydzielenia).
hydraty metanowe | |
---|---|
(ochrona przyrody), zalegające na szelfach kontynentalnych na granicy temperatur dodatnich i ujemnych kryształy lodu, w których uwięzione są cząsteczki metanu. Ocenia się, że stanowią one ponad 50% zasobów węgla ziemi. Ocieplanie się mórz i oceanów może być przyczyną topienia się hydratów i uwalniania metanu (silnego gazu szklarniowego), co może dodatkowo zdynamizować proces ocieplania się klimatu. Czym są hydraty metanu? Gaz czasowo uwięziony (dopóki nie wzrośnie temperatura). Odkryto je w latach 30-tych XX wieku w gazociągach, gdzie tworzyły się w określonych warunkach ciśnienia i temperatury, blokując przepływ gazu. Dziś wiadomo, że występują także, a nawet przede wszystkim, w stanie naturalnym. Hydraty metanu (gazohydraty, klatraty metanu, wodziany metanu, metanowy lód) to inaczej metan uwięziony w "klatkach" wody, to substancja stała, podobna do lodu, ale o niższym przewodnictwie cieplnym (w dotyku nie jest zimna) i zachowująca formę ciała stałego w warunkach wysokiego ciśnienia i niskiej temperatury. Metan w hydratach jest silnie skondensowany (1m3 gazohydratu po rozłożeniu daje 0,8m3 wody i 164m3 metanu), a więc niewielkie ilości (objętości) hydratów metanu dają duże ilości samego metanu. Tak więc w wyniku wzrostu temperatury środowiska występowania gazohydratów następuje roztopienie się "metanowego lodu" i gwałtowne uwolnienie się ogromnych ilości metanu. Metan jest gazem bezwonnym, bezbarwnym, lżejszym od powietrza, wybuchowym i łatwopalnym. Jest jednym z trzech najgroźniejszych gazów cieplarnianych. Złoża hydratów gazowych. Cały świat siedzi na metanie. Przez ostatnie miliony lat temperatura Ziemi obniżała się, co sprzyjało tworzeniu się hydratów. Obecnie wiadomo już, że złoża hydratów gazowych (głównie hydratów metanu) występują na całym obszarze dna oceanicznego oraz na obszarach wiecznej zmarzliny. Zazwyczaj złoża hydratów gazowych przykryte są warstwą osadu, co utrudnia ich lokalizację. Pod wieloma pokładami hydratów metanu znajduje się warstwa metanu w stanie gazowym. Załączona mapka obrazuje dotychczas potwierdzone, przewidywane i potencjalne duże złoża hydratów gazowych na świecie. W latach 90-tych USA rozpoczęły badania nad wydobyciem gazohydratów i pozyskaniem z nich metanu dla celów energetycznych. Stopniowo do tych badań dołączają inne państwa - głównie te, na terenie których odkryto znaczące ich złoża. Badaniami zainteresowany jest także przemysł paliwowy. Dotychczas opracowane metody są nieekonomiczne, a instalacje wielkoprzemysłowe w fazie projektowania. |