Zoologia

1.    2.    3.    4.    5.

Gąbki

Królestwo Zwierzęta (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Parzydełkowce Podkrólestwo: Beztkankowce Typ: Gąbki (Porifera) Gąbki należą do organizmów wielokomórkowych dwuwarstwowych, nieposiadających tkanek opartych ma błonie podstawnej ani narządów. Żyją w morzach i wodach słodkich. Wyróżnia się 5000 gatunków gąbek. Oto ich najważniejsze czynności życiowe:    • Prowadzą osiadły tryb życia (postacie dorosłe), a w stadium larw, poruszają się za pomocą wici.    • Są one mikrofagami, a więc odżywiają się przez filtrację wody z cząstek pokarmu, który jest następnie trawiony wewnątrzkomórkowo.    • Nie posiadają układów wewnętrznych, a komórki ich ciała mają zdolność zmiany swej struktury, tak, aby móc pełnić ważne fizjologiczne funkcje    • Gąbki nie tworzą tkanek, cechuje je znaczące zróżnicowanie komórek, a ciało zbudowane jest z dwóch warstw (zewnętrzna – dermalna, wewnętrzna – gastralna) Budowa gąbek:    • Między dwiema warstwami znajduje bezpostaciowa mezoglea, wypełniająca przestrzenie między komórkami    • W mezoglei znajdują się skleroblasty, amebocyty, tesocyty, chromocyty, archeocyty, kolenocyty.     • Powierzchnia gąbki jest pokryta warstwą płaskich, niepołączonych ze sobą komórek nabłonkowych.     • Woda wpływa do jamy pragastralnej (spongocelu) wyścielonej choanocytami przez liczne pory, wydostaje się przez otwór wyrzutowy (oskulum).     • Wyróżnia się gąbki typu askon, sykon, leukon.      • Dzięki ruchom rzęsek choanocytów woda dostaje się do wnętrza gąbki przez liczne pory (ostia).Substancje odżywcze np. plankton osadzają się na kołnierzykach      choanocytów.     • Gąbki oddychają całą powierzchnią ciała.     • Mogą rozmnażać się bezpłciowo oraz płciowo. Gąbki cechuje brak gonad. Gąbki są głównie organizmami hermafrodytycznym    • Dla celów gospodarczych gąbkę szlachetną. Oczyszczone szkielety sponginowe służą do celów higienicznych i tamowania krwi. Parzydełkowce - budowa i czynności życiowe Podkrólestwo: Tkankowce Jamochłony Parzydełkowce i żebropławy są zaliczane do jamochłonów. Jamochłony to grupa organizmów o podobnej budowie. Będą one omówione na przykładzie parzydełkowców. Typ: Parzydełkowce: • Dwuwarstwowe zwierzęta wodne wykazujące symetrię promienistą, • Wnętrze ciała wypełnia jama gastralna (inaczej chłonąco-trawiąca), • Prowadzi do niej otwór gębowy otoczony ramionami, • Ściana ciała jest zbudowana z dwóch warstw komórek nabłonkowych: zewnętrzna (ektoderma), wewnętrzna (endoderma), a między nimi znajduje się galaretowata, bezpostaciowa substancja – mezoglea  • Parzydełkowce występują w dwóch postaciach: polip i meduza • Polip – forma osiadła, wydłużony kształt, mała ilość mezoglei, otwór gębowy położony odgórnie, a wokół niego znajduje się wieniec czułków, które aktywnie uczestniczą w pobieraniu pokarmu • Meduza – forma wolnożyjąca, spłaszczony kształt, duża ilość mezoglei, otwór gębowy położony oddolnie, a wokół niego znajdują się ramiona okołogębowe, uczestniczące w zdobywaniu pokarmu, czułki umieszczone są na obrzeżach • U parzydełkowców wśród ektodermy i endodermy wyróżnia się różnego rodzaju komórki: 1. komórki nabłonkowo-mięśniowe – występują w obu warstwach ciała, umożliwiają wykonywanie ruchów ramion i czułków 2. komórki nabłonkowo-nerwowe – przede wszystkim w ektodermie, odpowiedzialne za koordynację czynności życiowych organizmu, są rozproszone w mezoglei i tworzą tzw. siateczkowy układ nerwowy 3. komórki zmysłowe – obficie w ektodermie, odpowiedzialne za odbiór wrażeń zmysłowych 4. komórki gruczołowe – w endodermie, syntezują enzymy trawienne do jamy chłonąco-trawiącej, tym samym wspomagając trawienie wewnątrzkomórkowe 5. komórki parzydełkowe – w ektodermie, odpowiedzialne za mechanizmy obronne, obezwładnianie ofiary, posiadają parzydełka – struktury zawierające substancje parzące 6. komórki interstycjalne – są to komórki o charakterze totipotencjalnych, a więc niewyspecjalizowane w pełnieniu określonej funkcji, ale wykazujące zdolność przekształcania się w określony typ komórek, zapewniając tym zwierzętom znaczne zdolności regeneracyjne. Czynności życiowe: • są one drapieżnikami, żywią się skorupiakami i małymi rybami, • pierwszy etap trawienia pokarmu to trawienie zewnątrzkomórkowe przy udziale enzymów wydzielanych przez komórki endodermy, • drugi etap to trawienie wewnątrzkomórkowe i wchłanianie strawionych związków odżywczych do wodniczek pokarmowych, • pobieranie pokarmu i usuwanie niestrawionych resztek jest możliwe dzięki krążeniu w jamie gastralnej, • wymiana gazowa i wydalanie azotowych zbędnych produktów przemiany materii odbywa się całą powierzchnią ciała, • parzydełkowce są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie odbywa się w wodzie, jest to zapłodnienie zewnętrzne, a rozwój jest złożony (obecne jest stadium larwy), • mogą także rozmnażać się bezpłciowo (pączkowanie i strobilizacja polipów), • występuje u nich przemiana pokoleń ( następujące po sobie pokolenia rozmnażające się płciowo i bezpłciowo) • pokolenie płciowe to meduza, a bezpłciowe – polip, • oba te pokolenia są diploidalne, a haplofaza jest reprezentowana jedynie przez gamety, które powstają w wyniku mejozy w gonadach tych zwierząt. Gromada: Stułbioplawy • Należą do nich gatunki kolonijne. Złożone są z dużej ilości gatunków polipów, które pełnią określone funkcje. Takie zróżnicowanie funkcji w obrębie kolonii nosi nazwę polimorfizmu (przedstawiciele: obelia, żeglarz portugalski) • W wodach słodkich pospolicie występuje stułbia płowa (Hydra). Jest obojnakiem, nie wytwarza kolonii, a występuje w postaci polipa. Nie wykazuje rozwoju złożonego (nie ma larwy), rozmnaża się płciowo i bezpłciowo przez pączkowanie. Prowadzi osiadły tryb życia. Przytwierdza się do podłoża za pomocą podeszwy, produkującej specjalną maź. Otwór gębowy jest otoczony wieńcem czułków. Ryc. Budowa polipa Gromada: Krążkopławy • Należą do nich jedynie gatunki morskie, w Bałtyku przedstawicielem tej gromady jest chełbia modra (Aurelia aurita). • Meduzy są duże, natomiast forma polipu niewielka. Posiadają mocne i silnie rozgałęzione kanały jamy gastralnej, które wspomagają krążenie i transport substancji odżywczych • Meduzy na obrzeżach posiadają czułki i ciałka brzeżne (tzw. ropalia) o funkcji zmysłowej, a w części środkowej mają cztery płaty gębowe (ramiona), cztery gonady kształtu półksiężycowatego w jamie gastralnej • U krążkopławów występuje przemiana pokoleń i nosi nazwę metageneza. Cykl życiowy chełbi modrej: 1. Samice i samce meduzy rozmnażają się za pomocą gamet. 2. W wyniku zapłodnienia powstaje zygota, a z niej rozwija się wolno żyjąca larwa planula, która po jakimś czasie osiada na dnie i przechodzi w postać polipa 3. Polip zwiększa rozmiary, rośnie i rozmnaża się bezpłciowo poprzez strobilizację, a więc odcinanie płaskich krążków, które przekształcają się w kolejną postać – efyrę 4. Efyry przekształcają się w młode meduzy, które rozmnażają się płciowo Gromada: Koralowce Ryc. Budowa koralowca • Należą do nich jedynie gatunki morskie, a ich jedyną formą życiową są polipy • Jama gastralna jest podzielona przegrodami (septami), co zwiększa ich powierzchnię trawienną (może być 8 lub 10 przegród) • Prowadzą kolonijny tryb życia • Kolonie są wzmacniane szkieletem wapiennym • Do przedstawicieli należą: korale madreporowe (tworzą rafy koralowe w gorących morzach), koral szlachetny (gatunek Morza Śródziemnego o specyficznej czerwonej barwie), ukwiały (nie tworzą szkieletu wewnętrznego) Płazińce - budowa i czynności życiowe Królestwo Zwierzęta (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Płazińce • Płazińce nazywane są inaczej robakami płaskimi. • Zwierzęta trójwarstwowe (podczas rozwoju zarodkowego wykształciły się trzy listki zarodkowe – ekto-, endo- i mezoderma), pierwotna jama ciała wypełniona tkanką łączną - parenchymą, symetria ciała dwuboczna • Ciało płazińców jest spłaszczone grzbieto-brzusznie, głowa wyraźnie oddzielona. • Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem (powstały w ektodermy) • Formy wolno-żyjące posiadają nabłonek wielokomórkowy i orzęsiony, natomiast formy pasożytnicze – tzw. syncytialny i pozbawiony rzęsek • Pod nabłonkiem jest warstwa mięśni. Najbardziej zewnętrznie ułożone są mięśnie okrężne, pod nimi mięśnie podłużne. Mięśnie okrężne powodują wydłużenie ciała, a mięśnie podłużne – skrócenie ciała. Opór dla kurczących się mięśnie płazińców jest stawiany przez parenchymę. • Nie posiadają otworu odbytowego, układ pokarmowy jest to silnie rozgałęzione i ślepo zakończone jelito, do którego prowadzi otwór gębowy i gardziel • Trawienie zewnątrzkomórkowe odbywa się w świetle jelita, a trawienie wewnątrzkomórkowe w komórkach jelita • Azotowe produkty przemiany materii i nadmiar wody usuwana jest za pomocą protonefrydialnego układu wydalniczego. Jest on zbudowany z cienkich kanalików – protonefrydiów. Łączą się one w zbiorcze kanały, które uchodzą na zewnątrz ciała otworami wydalniczymi. Każdy taki kanalik od wnętrza ciała zakończony jest komórką płomykową, która posiada wieniec rzęsek skierowanych do światła protonefrydium. Komórki płomykowe zbierają produkty uboczne i przechodzą do wnętrza kanalików, a następnie otworami wydalniczymi na zewnątrz. • Wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciała • Układ nerwowy jest zbudowany ze zwojów głowowych i pni nerwowych biegnących wzdłuż ciała, które łączone są przez poprzeczne spoidła. • Są one obojnakami, rozwój prosty lub złożony • Wykazują zdolności regeneracyjne Gromada: Wirki • Są to wolno-żyjące płazińce wodne i lądowe • W Polsce przedstawicielami tej gromady są wypławki: wypławek biały i czarny • Są one drapieżnikami, żywią się skorupiakami, pierścienicami i owadami. • Układ pokarmowy buduje wysuwana, umięśniona gardziel i trzy ślepo zakończone uchyłki jelita • W przedniej części ciała posiadają oczy (para), które pozwalają na orientację w przestrzeni i umożliwiają zlokalizowanie ofiary • Są one obojnakami, rozwój prosty. Zapłodnienie ma miejsce podczas kopulacji osobników (zapłodnienie krzyżowe). Mogą także rozmnażać się bezpłciowo, przez podział ciała. Wykazują wysokie zdolności regeneracyjne. Wypławek biały Gromada: Przywry • Przywry to gatunki pasożytnicze, cechuje je rozwój złożony, cykle życiowe są połączone ze zmianą żywiciela. • Dojrzałe osobniki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym, syncytialnym, nie posiadają oczu, a przyssawki, które umożliwiają im przytwierdzenie do narządów żywiciela • Przedstawicielem przywr jest motylica wątrobowa. Żywicielem ostatecznym jest ssak roślinożerny (owca, krowa, czasem człowiek). Żywiciel pośredni to ślimak wodny (błotniarka moczarowa). Motylica wątrobowa Cykl życiowy:   1. Postacie dojrzałe (ok. 3 cm) bytują w wątrobie i przewodach żółciowych żywiciela ostatecznego (krowa). Rozmnażają się płciowo. W przewodach żółciowych ma miejsce zapłodnienie krzyżowe, zapłodnione jaja dostają się do jelita, a potem wraz z kałem na zewnątrz. 2. Zapłodnione jajo musi dostać się do środowiska wodnego (staw, jezioro), w którym rozwija się z nich orzęsiona larwa – miracydium. Larwa wnika do organizmu błotniarki moczarowej i przechodzi w następną postać – sporocystę. Sporocysta natomiast rozmnaża się partenogenetycznie i przekształca się w redie, które także rozmnażają się partenogenetycznie i przechodzi w cerkarie. 3. Cerkarie opuszczają ciało błotniarki moczarowej i pozostają w środowisku wodnym. Gdy cerkaria zostanie połknięta przez żywiciela ostatecznego następuje zapłodnienie. Cerkarie jednak osadzają się na powierzchni roślin wodnych i przekształcają się w metacerkarie. Jak zostaną zjedzone przez żywiciela ostatecznego, cysty wokół nich zanikają, a uwolnione larwy przedostają się z krwią do wątroby. Przekształcają się w postaci dojrzałe i po przejściu do przewodów żółciowych, rozmnażają się i wchodzą w kolejny cykl. • Motylica wątrobowa powoduje chorobę zwaną fascjolozą. Grozi ona marskością wątroby i często staje się przyczyną strat w pogłowiu bydła i owiec. • Pozostali przedstawiciele to motyliczka, która wraz z motylicą wątrobową bytuje w przewodach żółciowych ssaków roślinożernych (żywiciel pośredni – owad); przywra kocia u ssaków drapieżnych (żywiciel pośredni – ryba), przywra kurza w jajowodach ptaków (żywiciel pośredni – owad). • Przywra krwi bytuje w naczyniach krwionośnych jamy brzusznej i pęcherza moczowego człowieka. Jest to gatunek tropikalny, rozdzielnopłciowy (wyjątek). Żywicielem pośrednim przywry krwi jest ślimak wodny, a ostatecznych człowiek. Wywołuje chorobę zwaną bilharcjoza, która w krajach Afryki jest ważnym problemem społecznym. Ryc. Cykl życiowy przywry krwi Gromada: Tasiemce • Tylko gatunki pasożytnicze • Rozwój złożony, cykle życiowe ze zmianą żywicieli • Dojrzałe osobniki pasożytują w jelicie cienkim kręgowców • Ciało zbudowane z główki (skoleks), szyjki i strobili, złożonej z wielu członów. • Główka: znajdują się na niej narządy czepne (przyssawki, haki, bruzdy), które zapewniają im przytwierdzenie do ścian jelita gospodarza. • Szyjka: mają tu miejsce intensywne podziały komórkowe, przez co powstają nowe człony strobili, a ciało tasiemca się wydłuża. Na końcu strobili znajdują się człony najstarsze, człony maciczne wypełnione zapłodnionymi jajami. • Dochodzi u nich do samozapłodnienia, rzadziej do zapłodnienia krzyżowego, • Samozapłodnienie ma miejsce wtedy, gdy plemniki członów młodszych zapładniają komórki jajowe znajdujące się w członach starszych tego samego osobnika. Zapłodnienie krzyżowe jest możliwe tylko wtedy, gdy obecne są dwa osobniki tego samego gatunku. • Człony wypełnione zapłodnionymi jajami odrywają się od strobili, wraz z kałem wydostają na zewnątrz. Są one zjadane przez żywiciela pośredniego albo przekształcają w wolno-żyjące larwy. • Tasiemce nie mają układu pokarmowego, odżywiają się, wchłaniając całą powierzchnią ciała, substancje odżywcze pobierane przez gospodarza. Ciało okryte jest nabłonkiem jednowarstwowym syncytialnym, nieorzęsionym, opornym na enzymy trawienne żywiciela. Tasiemce nie mają oczu. Tasiemiec uzbrojony: • Żywiciel ostateczny – człowiek, żywiciel pośredni – świnia • Osobniki dorosłe osiągają długość ok. 4m, mają cztery przyssawki i wieniec haków na główce. • Jeśli uwolnione z końcowych członów strobili zapłodnione jaja zostaną zjedzone przez żywiciela pośredniego, następuje zarażenie. W przewodzie pokarmowym świni z jaja rozwijają się larwy – onkosfery. Onkosfery przebijają ścianę jelita i dostają się do naczyń krwionośnych, a z krwią do mięśni, gdzie przechodzą w kolejne stadium zwane wągrami. Są to pęcherzyki, w których znajduje się główka tasiemca z narządami czepnymi. Jeśli zarażone mięso zostanie zjedzone przez człowieka w przewodzie pokarmowym osłonki wągrów ulegają strawieniu, a główki tasiemca przyczepiają się do ściany jelita cienkiego i rozwijają się w postaci dojrzałe. • Choroba wywołana przez tasiemce to tasiemczyca, inaczej tenioza. Najczęstsze objawy to: bóle brzucha, nudności, osłabienie, spadek masy ciała, mimo dużego apetytu. • Zapobieganie: badanie mięsa wieprzowego, niedopuszczanie do styczności pokarmu świń z odchodami ludzkimi. Tasiemiec nieuzbrojony: • Pasożyt w jelicie cienkim człowieka • Cykl życiowy podobny do tasiemca uzbrojonego, ale żywicielem pośrednim jest krowa. Człowiek zaraża się jedząc surową lub niedogotowaną wołowinę z wągrami tasiemca, a krowa zanieczyszczonym odchodami ludzkimi pokarmem roślinnym. Osobniki dojrzałe mogą osiągać długość nawet 12 m. Tasiemiec kręćkowy (mózgowiec) • Postaci dojrzałe o długości ok. 1m bytują w jelicie psów, wilków i lisów. Jajami zarażają się owce, wągry zawierają wiele główek tasiemca. Larwy tego tasiemca gnieżdżą się najczęściej w mózgu, powodując śmiertelną chorobę owiec nazywaną kołowacizną. Tasiemiec bąblowcowy: Cykl życiowy bąblowca • Postaci dojrzałe bytują w jelicie cienkim ssaków drapieżnych, osiągając kilka mm. Jajami zarażają się krowy, owce, króliki. Wągry zagnieżdżają się w wątrobie, płucach i mózgu, w których to przekształcają się w duże bąble wypełnione tysiącami główek. Powodują groźne uszkodzenia narządów i mogą skutkować śmiercią. Bruzdogłowiec szeroki: • Żywiciel ostateczny – człowiek, niedźwiedź, kot, pies, świnia • Osobniki dojrzałe mają główki pozbawione haków i przyssawek, ale posiadają bruzdy, za pomocą, których przyczepiają się do jelita gospodarza. Zapłodnione jaja tego tasiemca dostają się do środowiska wodnego, przekształcają w orzęsione larwy zwane koracidia. Pływają one kilka dni, jako składnik planktonu. Następnie zostają zjedzone przez małego skorupiaka – oczlika, który jest pierwszym żywicielem pośrednim. W nim koracidium przekształca się w procerkoid. Jeśli oczlik zostaje zjedzony przez rybę (szczupak, okoń) staje się drugim żywicielem pośrednim, a w jego mięśniach procerkoid przekształca się w plerocerkoid. Natomiast zarażona ryba zostaje zjedzona przez żywiciela ostatecznego i w jego jelicie przekształca się w postaci dojrzałe. Bruzdogłowcem można zarazić się jedząc surową lub niedogotowaną rybę. Nicienie - budowa i czynności życiowe Królestwo Zwierzęta (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Nicienie Cechy ogólne typu Są to robaki obłe, czyli obleńce. • Kształt ciała wrzecionowaty, wydłużony, drożny układ pokarmowy, symetria dwuboczna, jama ciała jest wypełniona płynem. • Ciało jest okryte nabłonkiem jednowarstwowym wielokomórkowym lub syncytialnym, nazywany jest hypodermą. • Hypoderma pokryta jest przez oskórek, czyli kutikula, która od wnętrza ciała tworzy cztery zgrubienia nazywane wałkami hypodermalnymi, w których po bokach ciała biegną elementy układu wydalniczego i główne pnie nerwowe. • Pod hypodermą znajduje się warstwa mięśni podłużnych, które umożliwiają tym zwierzętom rozmaite ruchy ciała. Opór dla mięśni tworzy płyn, który wypełnia jamę ciała, pełniąc funkcję tzw. szkieletu hydraulicznego. Czynności życiowe: • Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym, a kończy odbytowym. Trawienie składników pokarmowym ma miejsce na drodze trawienia zewnątrzkomórkowego, za pomocą komórek gruczołowych. Wchłonięte związki są prowadzone do płynu jam ciała, pełniącego tym samym funkcję układu krążenia. Niestrawione resztki pokarmowe usuwane są na zewnątrz przez otwór odbytowy. Drożny układ pokarmowy występuje u nicieni pierwszy raz. Zapewnia potokową obróbkę pokarmu i wyspecjalizowanie odcinków jelita. • Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. Formy pasożytnicze oddychają beztlenowo. • Większość to organizmy rozdzielnopłciowe, występuje dymorfizm płciowy. Zapłodnienie jest poprzedzone kopulacją. Są gatunki jajorodne i żyworodne. Dochodzi u nich do linienia, czyli okresowego zrzucania oskórka. Ryc. Przekrój przez ciało nicienia • Należą do tego typu liczne gatunki pasożytnicze roślin, zwierząt i człowieka oraz gatunki wolno-żyjące. •  Do pasożytów roślin należą mątwik buraczany, mątwik ziemniaczany, węgorek niszczyk.     Do pasożytów zwierząt i człowieka – glista ludzka, owsik, włosień spiralny. Glista ludzka: Ryc. Dymorfizm płciowy nicieni na przykładzie glisty ludzkiej Cykl życiowy glisty ludzkiej: • Postaci dojrzałe pasożytują w jelicie cienkim, wchłaniając składniki pokarmowe gospodarza. Nie mają narządów czepnych, aktywnie poruszają się w przewodzie pokarmowym. • Silny dymorfizm płciowy. Samce są mniejsze od samicy. Ich ciało osiąga długość 25 cm, a samice 40 cm. • Po kopulacji samica składa jaja, które wraz z kałem usuwane są na zewnątrz organizmu. • Człowiek ulega zarażeniu przez połknięcie jaj tego pasożyta, podczas spożycia brudnych warzyw i owoców oraz po wypiciu zanieczyszczonej odchodami ludzkimi wody. Z jaj w przewodzie pokarmowym wykluwają się larwy, przebijając ścianę jelita dostają się do naczyń krwionośnych, następnie do płuc, gdzie szybko zwiększają swe rozmiary. Z płuc dostają się do tchawicy, gdzie drażnią ruchami nabłonek oddechowy, wywołując odruch kaszlu i zostają ponownie połknięte. W jelicie dojrzewają, kopulują, po czym ponownie składają jaja. • Cykl życiowy zachodzi bez zmiany żywiciela. Człowiek jest jednocześnie żywicielem pośrednim i ostatecznym dla tego pasożyta. Choroba wywoływana przez glistę ludzką to glistnica (askarydoza). Objawy to nudności, bóle brzucha, wymioty i zawroty głowy. Leczenie tej choroby polega na podaniu odpowiednich leków, a także przestrzeganiu zasad higieny posiłków. Owsik Cykl życiowy owsika • Postaci dojrzałe bytują w jelicie grubym, osiągają długość 1 cm. Po kopulacji samice składają jaja w okolicach otworu odbytowego żywiciela, wywołując tym samym uczucie silnego swędzenia. • Człowiek połykając jaja podczas spożycia zanieczyszczonego pokarmu i wypiciu zakażonej wody, ulega zarażeniu tym pasożytem. W przewodzie pokarmowym z jaj wykluwają się larwy, które w jelicie grubym przechodzą w postaci dojrzałe. Cykl życiowy tego nicienia zachodzi bez zmiany żywiciela. • Choroba wywoływana przez owsiki to enterobioza (owsica). Najczęściej chorują na nią dzieci w wieku 4-7 lat. Objawy to bóle brzucha, nudności, wymioty, silne swędzenie okolic odbytu. Leczenie opiera się głównie na podaniu odpowiednich leków. Profilaktyka polega zwłaszcza na przestrzeganiu zasad higieny osobistej. Włosień kręty Cykl życiowy włośnia krętego: • Jest pasożytem powszechnym u szczurów, a szczury stają się źródłem zakażenia dla innych zwierząt. Zarażenie włośniem ma miejsce w skutek spożycia larw zawartych w mięsie, a nie przez połknięcie jaj. Każdy osobnik jest najpierw żywicielem ostatecznym (dojrzewanie larw w jelicie cienkim), a później pośrednim ( wędrówka larw wraz z krwią i osadzanie się w mięśniach).  Ogólna charakterystyka typu: • Zwierzęta o symetrii dwubocznej, występuje u nich celoma (wtórna jama ciała) po raz pierwszy u zwierząt. • Ciało podzielone na segmenty, inaczej metamery (metameria). Metameria dotyczy większości układów. • Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem o pochodzeniu entodermalnym, pokrytego oskórkiem. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie okrężne i podłużne. Opór dla mięśni stanowi płyn wypełniający jamę ciała, pełniąc funkcję szkieletu hydraulicznego. • Układ pokarmowy jest przewodem rozpoczynającym się otworem gębowym, a kończącym otworem odbytowym. Następuje większa specjalizacja niż u nicieni. • Zamknięty układ krwionośny tworzony jest przez dwa naczynia: grzbietowe i brzuszne oraz naczynia okrężne. Barwnik oddechowy we krwi to czerwona hemoglobina i zielona chlorokruoryna. • Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. Płyn wypełniający jamę ciała i krew pełnią funkcję układu krążenia, rozprowadzając gazy oddechowe. • Nadmiar wody i uboczne produkty przemiany materii odprowadzane są przez metanefrydialny układ wydalniczy. Zbudowane są z silnie skręconych kanalików, metanefrydiów. Otwierają się one do jamy ciała orzęsionym lejkiem, a na zewnątrz otworem wydalniczym. Główny produkt przemiany materii to u wodnych pierścienic amoniak, a u lądowych – mocznik. • Ośrodkowy układ nerwowy złożony jest z pary zwojów głowowych, obrączki okołoprzełykowej, pary zwojów pod- i nadprzełykowych, a także dwóch pni nerwowych, które leżą wzdłuż ciała. Każdy segment posiada zwój segmentalny. Od zwojów głowowych i pozostałych odchodzą liczne nerwy, tworzące obwodowy układ nerwowy. • Wyróżnia się wśród pierścienic gatunki obojnacze i rozdzielnopłciowe, o rozwoju prostym lub złożonym. Gromada: Wieloszczety • Zwierzęta morskie, poruszające się aktywnie w toni wodnej, mułożercy oraz gatunki osiadłe. • Przedstawiciel: nereida, Morze Bałtyckie • Ciało dzieli się na część głowową, tułowiową i odbytową. Posiadają oczy, czułki i silne szczęki. Każdy segment tułowia posiada parę płatowatych wypustek zwanych parapodiami, a na nich szczecinki. Parapodia służą do pływania i pełzania, oraz pełnią funkcję narządów wymiany gazowej, posiadając bogato unaczynione wyrostki skrzelowe. • Wieloszczety są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony (larwa trochofora). Występuje też rozmnażanie bezpłciowe, poprzeczny podział ciała.  Ryc. Larwa trochofora – budowa. Gromada: Skąposzczety • Występują w wilgotnych środowiskach lądowych i wodach słodkich. Żywią się szczątkami organicznymi w glebie i mule. Gatunki: dżdżownica, wazonkowce, rureczniki. • Nie mają oczu, czułków, parapodiów. Mają tylko szczecinki. Na każdym segmencie jest ich cztery pary. • Obojnaki, zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty. Zapłodnienie jest możliwe dzięki pierścieniowatemu zgrubieniu ciała, czyli siodełku. Po zapłodnieniu jaja rozwijają się w kokonie, który osobniki składają w glebie. Kokon jest produkowany przez komórki gruczołowe siodełka. Gromada: Pijawki • Zwierzęta słodkowodne. Gatunki pasożytnicze, które żywią się krwią kręgowców. Gatunki drapieżne, których pokarmem są skorupiaki, larwy owadów, ślimaki. • Pasożytami są pijawka lekarska, pijawka rybia, pijawka końska • Nie posiadają czułków, parapodiów, szczecinek. Mają oczy i przyssawki przednią i tylną. Otwór gębowy otoczony jest przez przyssawkę przednią, posiada szczęki, które przecinają skórę żywicieli. Przyssawki służą do przytwierdzania się do podłoża, wykonywania ruchów. • Obojnaki, rozwój prosty. Rozwój zapłodnionych jaj w kokonach, które są składane na liściach roślin wodnych. 1 - światło jelita, 2 - tyflosolis, 3 - szczecinki, 4 - oskórek, 5 - naczynia krwionośne, 6 - nabłonek, 7 - mięśnie okrężne, 8 - przegroda międzysegmentowa, 9 - kanalik zakończony otworem wydalniczym, 10 - metanefrydium, 11 - segmentalny zwój nerwowy.