Wskazówki do usprawniania chorych po udarze mózgu
Na podstawie artykułu: Arm and leg impairments and disabilities after stroke rehabilitation: relation to handicap. Autorstwa J.Desrosiers, F.Malouin, D. Bourbonnais i współ. Clinical Rehabilitation 2003;17:666-673.
W rehabilitacji chorych po udarze mózgu wiele miejsca poświęca się ocenie ich niepełnosprawności. Określone testy pozwalają zbadać deficyt sensomotoryczny oraz deficyt w zakresie aktywności funkcjonalnych. Te pierwsze koncentrują się na ocenie poziomu sprawności zmysłów, funkcji motorycznych, siły mięśniowej, napięcia mięśniowego, czy koordynacji. Drugie bazują na konkretnych zadaniach w zakresie funkcji testując sprawność chodu, chwytu, zmian pozycji, oceniając zręczność i równowagę.
Warto zainteresować się jednak, jak pacjent po udarze funkcjonuje po zakończeniu rehabilitacji powracając do własnego środowiska. Jak braki na poziomie strukturalnym i poziomie aktywności przekładają się na jego codzienne życie. Co dokucza mu szczególnie i przekreśla możliwość normalnego uczestnictwa w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym. W opisywanych badaniach Desrosiers i współ. dokonano oceny wpływu niepełnosprawności sensomotorycznej i funkcjonalnej na uczestnictwo chorych w aktywnościach dnia codziennego. Przebadano w tym celu 102 chorych oceniając ich sprawność na poziomie strukturalnym i funkcjonalnym bezpośrednio po zakończeniu rehabilitacji szpitalnej. Pół roku później oceniono poziom ich uczestnictwa w aktywnościach dnia codziennego w ich własnym środowisku życia. Do tej oceny wykorzystano kwestionariusz: Assessment of Life Habits LIFE – H, wersję skróconą. Kwestionariusz ten pozwala na ocenę aktywności dnia codziennego w kilku kategoriach: odżywianie, sprawność, higiena osobista, komunikacja, prace domowe, podróże, odpowiedzialność, edukacja, zatrudnienie i wypoczynek. Dla każdej z ocenianych kategorii chory wybiera cyfrę odpowiadającą jego sprawności od 0 do 9. „0” oznacza brak możliwości udziału w danej czynności, „9” wskazuje na optymalny poziom uczestnictwa i wykonywanie aktywności bez trudu i bez pomocy.
Wyniki eksperymentu wykazały, iż najtrudniej jest uczestniczyć chorym po udarze mózgu w aktywnościach związanych z pracą zawodową, edukacją i wypoczynkiem. Najmniej kłopotliwe okazały się czynności związane z życiem rodzinnym i kontaktami interpersonalnymi. Rezultaty badań potwierdziły także istnienie związku pomiędzy wynikami określającymi stopień niepełnosprawności na poziomie strukturalnym i na poziomie aktywności, z wynikami obrazującymi uczestnictwo chorego w aktywnościach dnia codziennego. Im większe upośledzenie sprawności chorego, tym mniejsza możliwość pełnienia przez niego funkcji związanych z życiem rodzinnym, społecznym i zawodowym. Przekonuje to o konieczności usprawniania chorych po udarze mózgu tak, by osiągnęli oni jak najwyższy poziom sprawności sensomotorycznej i funkcjonalnej. Jakiekolwiek braki wpłyną bowiem bezpośrednio na pogorszenie któregoś z elementów codziennej egzystencji chorych.
Prowadzone badania wskazują także, iż niepełnosprawność w zakresie sensomotoryki i funkcji w obrębie kończyny dolnej jest silniej skorelowana ze stopniem odczuwanej przez chorych izolacji z życia społecznego i zawodowego. Wynika to z mobilnego charakteru wielu zadań realizowanych w życiu codziennym. Przemieszczanie się jest konieczne by nawiązywać kontakty towarzyskie, dbać o dom, o siebie, o rodzinę, podróżować, wypoczywać itp. Brak możliwości swobodnego i pewnego poruszania się stawia przed chorym liczne, trudne do pokonania bariery i tym samym stanowi przyczynę jego izolacji. Taki wniosek płynący z prezentowanych badań powinien skłonić rehabilitantów do szczególnie intensywnej pracy nad przywróceniem utraconych funkcji w obrębie kończyny dolnej.
Autor: Agnieszka Śliwka