Fizjologia człowieka i zwierząt 04.05.2011 ( przedostatni wykład )
Egzamin – od 7 do 13.06
I. poprawka – do 15.07 lub po 25.07
Morfologiczne cechy oocytu
Oocyt po owulacji – po II. podziale mejotycznym (rys.1)
osłonka przejrzysta- osłonka zewnętrzna, glikoproteiny zp1, zp2, zp3 wydzielane przez oocyt (uniemożliwiają zapłodnienie oocytu przez plemnik innego gatunku ), syntetyzowane w czasie wzrostu oocytu, rola w zapłodnieniu
ziarna korowe – pęcherzyki zawierające proteazy, leżą pod błoną komórkową, podobne do tych obecnych w akrosomie, rola w zapłodnieniu
Oocyt uwalniany jest do jajowodu – skuteczność ok.99,5%, lejek jajowodu zbliża się do jajnika na zasadzie chemotaksji.
Zapłodnienie
Oocyt jest zdolny do zapłodnienia przez ok. 24 h po owulacji.
Plemniki w żeńskim ukł. rozrodczym, są zdolne do zapłodnienia przez 48 h.
Zachodzi zwykle w jednej trzeciej długości jajowodu licząc od jajnika, ale może mieć miejsce także w jamie ciała.
Plemniki przepływają przez ukł. rozrodczy samicy sterowane skurczami mięśni ścian UR, stymulowane przez prostaglandyny (indukcja skurczów) obecne w nasieniu ( w czasie kopulacji wydzielana jest również oksytocyna, która dodatkowo stymuluje mięśnie ).
Oocyt też może wydzielać substancje przyciągające plemniki.
W żeńskim ukł. rozrodczym, plemniki ulegają funkcjonalnym zmianom – kapacytacji (hiperaktywacja plemników ) – białka plazmolemmy plemnika zmieniają się – fosfolipidy przemieszczają się w błonie, a białka ulegają zmianom.
Kapacytacja wyprzedza w czasie reakcję akrosomalną (tuż przy komórce jajowej), w trakcie której uwalniane są enzymy obecne w akrosomie.
Ejakulowane plemniki nie mają wysokiej zdolności zapładniającej – muszą przejść proces kapacytacji.
Rys.2
Rys.3 (plemnik) – najbardziej zewnętrzna błona to plazmolemma
Po kapacytacji, kiedy plemnik dochodzi do kom. Jajowej wytwarzają się pęcherzyki (popękane elementy zewnętrznej błony akrosomalnej, która połączyła się z plazmolemmą ).
Tworzy się tzw. tunel zapładniający na skutek enzymów akrosomalnych i/lub poruszania główką plemnika.
Białka zp łączą się ze sobą i ‘wciągają’ plemnik do środka kom. jajowej.
2 rzędy wielkości plemników traci się przy przejściu plemników przez macicę ( szczególnie szyjkę ) i kolejne dwie przy przejściu z macicy do jajowodu.
Od kilkunastu do kilkudziesięciu plemników dochodzi do kom. jajowej, ale tylko jeden przebije się.
Ciałko kierunkowe wnika, a osłonka twardnieje – uniemożliwia to wniknięcie kolejnego plemnika.
Może się jednak zdarzyć, że wniknie więcej niż jeden plemnik wniknie, ale wtedy często tak wadliwie zapłodniona komórka ulega wchłonięciu. U ptakółw jednak jest możliwe i jeden plemnik zapładnia.
Kiedy pierwszy plemnik wchodzi do kom. jajowej, komórka ulega depolaryzacji, wzrasta wewnątrzkomórkowy poziom jonów wapnia.
To powoduje uwolnianie granul korowych, które zmieniają przepuszczalność osłonki przejrzystej, zapobiegając przejściu do wnętrza komórki kolejnego plemnika.
Oocyt kończy swój podział; jądro oocytu
Bliźniaki:
Dwujajowe bliźniaki : dwa oocyty uległy owulacji i zapłodnieniu przez dwa plemniki. Mogą być różnej płci.
Jednojajowe bliźniaki : pojedynczy oocyt został zapłodniony, ale dzielące się komórki utworzyły dwie grupy i rozwinęły się dwa identyczne genetycznie osobniki (klony).
Rozwój zarodka:
Z pojedynczej komórki powstaje wielokomórkowy organizm.
W skoordynowany sposób powstaje wiele typów komórek i tkanek (ok.200 typów komórek).
Tworzy się łożysko – adaptacja do życia wewnątrzmacicznego.
To wszystko przygotowuje potomstwo do życia pozamacicznego.
Od pojedynczej komórki do płodu
Dzień 0 – zapłodnienie
Dzień 1 – pierwszy podział
Dzień 2 i 3 – kolejne podziały.
Dzień 4 –
Dzień 5 – 6 – tworzy się morula.
Dzień 7 – zarodek zaczyna implantację w macicy.
Dzień 28 – zarodek ma 3 mm.
8 tydzień – zarodek staje się płodem, ma powieki.
8-40. tydzień – płód rozwija się i rośnie.
Ciąża : 9 miesięcy krowa; 5 miesięcy owca; 28 miesięcy słoń.
Na początku drugiego tygodnia następuje implantacja i utrata osłonki przejrzystej (pełni funkcję ochronną ).
W macicy wydzielane są sekrecyjne immunoglobuliny A, które opłaszczają antygeny ojca.
Progesteron wytwarzany w dużych ilościach ma właściwości immunosupresywne – hamuje aktywność układu immunologicznego matki.
Zygota dzieli się mitotycznie.
Powstaje kula zbudowana z komórek ciągle otoczona przez osłonkę przejrzystą – morula.
W ciągu 4,5-5 dni, w moruli wykształca się jama – powstaje blastocysta.
Blastocysta przemieszcza się do macicy.
Trofoblast jest inwazyjny – niszczy tkankę macicy przez co zachodzi właściwa implantacja.
Blastocysta
Zewnętrzna warstwa komórek – trofoblast.
Węzeł zarodkowy.
Jama wypełniona płynem.
Implantacja
W czasie pobytu blastocysty w macicy osłonka przejrzysta zanika.
Blastocysta odżywia się składnikami wydzieliny gruczołów endometrium ( glikogen).
6 dni po owulacji blastocysta ulega implantacji
I. etap –apozycja(ułożenie się zarodka węzłem zarodkowym do ściany macicy), II. etap –adhezja (komórka przylega do ściany macicy), III.etap – inwazja (trofoblast wzrasta w endometrium).
Funkcja ciałka żółtego:
Ludwig Frankel wykazał, że usunięcie ciałka żółtego - CŻ (owariektomia ) u ciężarnego królika przerywało ciążę.
Locha – owariektomia w każdym dniu ciąży spowoduje przerwanie ciąży;
Krowa – owariektomia wykonana przed 210 dniem ciąży przerwie ciąży, po 210 dniu, źródłem progesteronu są nadnercza i łożysko;
Owca – owariektomia wykonana przed 50 dniem ciąży, przerwie ciąże;
Klacz – CŻ normalnie ulega regresji ok.150 dnia ciąży.
Kobieta – brak efektu po dniu 24 ciąży.
Progesteron uniewrażliwia mięśniówkę macicy na obkurczające działanie oksytocyny – blokuje powstawanie receptorów albo blokuje je.
Hormony wytwarzane przez zarodki
Oddziaływują na endometrium i jego ukrwienie.
Estradiol, estron, androstendion, testosteron i progesteron;
PGE2,PGI2, PGF2a;
Laktogeny ( przeżuwacze ).