Pieniądz i system pieniężny w gospodarce rynkowej 30.03.2011
Pieniądz – powszechnie akceptowany środek wymiany.
Rozwój form wartości:
- gospodarka towarowa T-T (miernikiem jest użyteczność towaru)
- Gospodarka rozwinięta T – na kilka T(miernikiem jest wartość wytworzenia towaru/towarów)
- Gospodarka pełna T – (ekwiwalent) E-T ( miernikiem jest wartość wytworzenia towaru w przeliczeniu na ekwiwalent)
- Gospodarka pieniężna T-P-T (miernikiem jest wartość wytworzenia towaru w przeliczeniu na pieniądz pełnowartościowy – złoty)
EWOLUCJA SYSTEMU PIENIĘŻNEGO
System pieniężny – ogół norm prwanych, ustalający podstawową jednostkę pieniężną obowiązującą w danym kraju, jednostki pomocnicze i ich nazwy, wartość jednostki pieniężnej, sposób zabezpieczenia, sposób emisji pieniądza jego moc zwalniania od zobowiązań, zakres cyrkulacji pieniądza, zakres swobody w wymianie na kruszce szlachetne i pieniądze innych państw.
Ewolucja systemu pieniężnego:
Monometalizm
Bimetalizm
System pełnej waluty złotej (Gold standard) – koniec 1914r. kiedy potrzeba pieniędzy na zbrojenia, kiedy produkowano więcej pieniądza niż było złota. Od 1914r, nie było żadnego systemu pieniężnego na świecie. Wymyślono system w 1946 złoto dewizowy
System złoto-dewizowy – każde złoto można przeliczyć na dewizy. W 1971r. zaczął się walić, cena ropy x3. Koniec w 1973r.
System wielodewizowy 1973r. tzn ze każdy kraj musi posiadać rezerwy w tzw. pieniądzu międzynarodowym w celu zabezpieczenia swojej waluty. Pieniądzem światowym jest obecnie 6 walut: złoto, dolar, euro, jen, frank szwajcarski, funt, SDR (pieniądz międzynarodowy).
FUNKCJE PIENIĄDZA
Pieniądz pełnowartościowy (złoto)
Miernik wartości – kruszec
Środek cyrkulacji (wymiany)
Środek tezauryzacji
Środek płatniczy
Pieniądz miedzynarodowy (złoto)
Pieniądz symboliczny (papierowy)
Miernik wartości – towar
Środek cyrkulacji (wymiany)
Środek oszczędnościowy
Środek płatniczy (kredytowy, odroczonych płatności)
Pieniądz międzynarodowy (złoto, dolar, funt szterling, euro, jen)
Rodzaje pieniądza – papiery wartościowe
Pieniądz towarowy – jednostka jest warta tyle ile materiał, z którego został zrobiony
Pieniądz symboliczny – jednostka jest warta tyle na ile opiewa jego nominał
Pieniądz bezgotówkowy – jako zapis na rachunku bankowym (bankowy, wkładowy, depozytowy, Żyrowy – wykorzystywany w handlu zagranicznym
Inne rodzaje bezgotówkowego – jego weksel, czek, opcja, warrant, derywat
Substytuty pieniądza – karty płatnicze i kredytowe
Ilość pieniądza w obiegu
Popyt na pieniądz – określa zarazem ilość pieniądza niezbędną w obiegu
Rodzaje popytu na pieniądz:
Popyt transakcyjny – jest popytem na zasób pieniądza w ujęciu realnym
Popyt przezorności owy – wydatki w przyszłości
Popyt spekulacyjny (portfelowy – szeroki pieniądz
Bank – pośrednik finansowy, ułatwiający przepływ pieniędzy pomiędzy podmiotami gospodarczymi
Do pośredników finansowych zaliczamy również:
Towarzystwa ubezpieczeniowe
Fundusze emerytalne
Fundusze inwestycyjne
W skład systemu monetarnego (pieniężnego) wchodzą:
Banki Centralne
Banki Komercyjne
Banki Spółdzielcze
Kasy Oszczędnościowe
BANKI CENTRALNY (BC) ośrodek polityki pieniężnej państwa
Funkcje BC:
Utrzymanie równowagi wewnętrznej (stabilizacja cen poprzez kontrolę ilości pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego w gospodarce)
Współpraca z innymi bankami (BB-jako bank banków – kredytodawca ostatniej instancji)* dług państwa, różnica między eksportem a importem, zarządza długiem państwa (czyli dług publiczny) jeśli państwo potrzebuje pieniędzy to emituje obligacje (muszą kupić towarzystwa ubezpieczeniowe)
Zarządzanie długim państwa (BG – bank gospodarki państwa)
Pośrednik w finansowaniu budżetu państwa (BGK – bank gospodarki krajowej) - wszystkie wpływy i wypływy odbywaja się przez bank polski
Emisja pieniądza w postaci pieniądza gotówkowego (BE – bank emisyjny) – BE zleca mennicy państwowej zleca produkcje pieniadza. Na początku 2000r. duzo pieniędzy drukowała Jugosławia (potem się okazało, że miennice ktoś przejął i drukował polskie pieniadze które nie były dostarczane do PL)
Bank Centralny w roli Banku Banków
BC realizuje politykę monetarną państwa wpływa na Banki Komercyjne (i inne wchodzące w skład systemu)stosując następujące instrumenty:
Określa wielkość obowiązujących rezerw gotówkowych, które banki muszą utrzymać dla zapewnienia wypłacalności
Ustala stopy kredytu redyskontowego i stopy lombardowej (polityka refinansowania)
Prowadzi politykę kursową
Prowadzi operacje rynku otwartego,
Prowadzi operacje na rynku walutowo-dewizowym (skup o sprzedaż walut obcych)
Wpływ BC na podaż pieniądza
Rodzaje podaży pieniądza:
M0 – baza monetarna – zasób pieniądza wielkiej mocy (monety i banknoty w obiegu poza BC)
M0 = Zr + C
Gdzie:
Zr – gotówkowe rezerwy banków komercyjnych
C – monety i banknoty w posiadaniu sektora pozabnakowego
M1 = M0 + czeki
M2 = M1 + wkłady terminowe w pieniądzy krajowym
M3 = M2 + wkłady terminowe w walutach obcych
Podaż (kreacja) pieniądza przez BK
BK – nie tylko gromadzą oszczędności i zamieniają je na kredyty – ale kreują („wytwarzają”) pieniądz. Aby obliczyc wielkości wykreowanego kredytu przez BK korzystamy ze wzorów:
Na podaż pieniądza
M^s = M1 x mm lub M^s = Bm x mm
Gdzie: M1 = Bm – baza monetarna
Mm – mnożnik kreacji pieniądza
Zadanie: Stopa rezerw obowiązkowych BK (Zr) wynosi 10% (o,1), Baza monetarna M1 = 20, Stopa ubytku gotówki z systemu bankowego (Um) wynosi 50% (0,5). Oblicz wielkość podażt pieniądza.
Rozwiązanie:
Krok 1 – obliczanie mm – mnożnika kreacji pieniądza
Mm = (Um +1 )/(Um + Zr) = (o,5 +1).(o,5o + o,1) = 1,5/o,6 = 2,5