CHRYSTOLOGIA – nauka o Chrystusie

SOTERIOLOGIA – nauka o Zbawieniu

CHARYTOLOGIA – nauka o Łasce

CHRYSTOLOGIA

Zarzuty:

Geza Vermes – bada osobę Jezusa pod względem historycznym, a nie teologicznym. punkt wyjścia ---- Chrystus wiary punkt dojścia ---- Chrystus historyczny Jego pisma były refleksją nad wiarą.

Chrystus wiary ------------------------------------------------------------------------------ Jezus historii Kościoła nauki po paschalny przed paschalny

EWANGELIA JANA: analizując ją oskarża Jezusa o nienawiść wobec Żydów, bardziej Jana niż samego Jezusa, a Mateusza o szowinizm; są ostre wypowiedzi; to spór wewnątrz narodu, taki jest ich temperament. Ewangelia Jana jest Ewangelią Miłości. Gdy powstają Ewangelie Żydzi są prześladowani. Vermes nie uwzględnia tego, że Ewangelia ma kilku autorów. Uważa, że Synoptycy nie podzielali myśli Jana o szczególnej więzi Ojca i Syna, wynikającej z Bożek natury Ich obu.

ŚWIĘTY PAWEŁ: Geza stoi na stanowisku podzielenia myśli, że to nie Jezus był założycielem chrześcijaństwa tylko Paweł z Tarsu. Nie chciał uznać, że Paweł używa w swoich pismach chrystologicznego wyznania wiary. Choćby najkrótsze: ,,Jezus jest Panem” lub ,,Panem jest Jezus”. Korzysta z hymnów, które wplata w swoje listy. Chrystologia wywyższenia i uniżenia. Nie chciał przyjąć, że Paweł wziął niektóre treści od innych. Oskarża Pawła, że nie pisze o historii Jezusa. Zauważa jednak, że pisze o matce żydowskiej Chrystusa, przyjął moralne wychowanie, zmarł na krzyżu i ,,zmartwychwstał” według Kościoła chrześcijańskiego.

DZIEJE APOSTOLSKIE I EWANGELIA ŁUKASZA: kwestionuje, że tak zwane chrystologiczne tytuły wskazują na Boskość Jezusa. Nie chce wziąć pod uwagę pierwszego kazania św. Piotra (Dz 2,36). Bóg uczynił ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Panem i Mesjaszem.

PAN ---- gr. Kyrios, hebr. Adonai tzn. Jahwe

MESJASZ ---- staropolskie: Pomazaniec, gr. Christos, hebr. Mesjas, Namaszczony przez Boga, obdarowany szczególnymi uprawnieniami. namaszczenie ---- władza posłannictwo

SYN ---- występuje w Ewangeliach Synoptycznych (Mk 13,32; Mt 24,36) – teksty te mówią, że o Sądzie Ostatecznym nikt nie wie tylko Ojciec.

Mt 11,27 i Łk 10, 22 → nie pochodzą od Jezusa, ale są fragmentem hymnu chrześcijańskiego, które są wmontowane w Ewangelię.

Wiara nie zaciemnia historii lecz pozwala głębiej wniknąć w osobę Chrystusa. Chrystologia rozwinęła się w oparciu o dzieje i życie Jezusa historycznego. Nie byłoby Chrystusa wiry bez Jezusa Historii (chrześcijanie). Ewangelie stanowią popaschalne świadectwo wiary. Powstały w latach 70-100, nie są rozprawami historycznymi, jednak umożliwiają dotarcie do historycznego Jezusa. R. Vultman, a także Vermes twierdzili, że nic nie można powiedzieć o Jezusie tylko, że został ukrzyżowany, reszta jest zmyślona. Stoją na stanowisku, że Ewangelie nie mogą pozwolić dojść do Jezusa, ale dzięki Vulmantowi i Vermes można dojść drogą nauki do Jezusa Chrystusa, do Jego działania, do najważniejszych faktów Jego działalności do nauczania, do szczególnego Jego posłannictwa. Nauki biblijne i teologiczne docierają do samoświadomości Jezusa Chrystusa, który uważał się za Syna Bożego.

Świadomość Jezusa:

1) genetyczna – Syn Boży

2) funkcyjna – Mesjasz.

Vermes odchodzi od chrześcijańskiego rozumienia zmartwychwstania Jezusa. Przyjmuje, że zmartwychwstanie to marzenie ucznia. Fakt pustego grobu opisuje tak, że kobiety pomyliły groby i zatrzymały się przy nieosiedlonym. Vermes stawia zarzuty Kościołowi chrześcijańskiemu – za śmierć Jezusa są winni wszyscy Żydzi, którzy żyli współcześnie z Jezusem. Odpowiedzialność za śmierć Jezusa Kościół rozciąga na Żydów nam współczesnych. Stara się zakwestionować nadzwyczajność Jezusa, pisze, że to wędrowny i galilejski nauczyciel i kaznodzieja, charyzmatyczny chasyd. Chasydzi bronią zasad wiary i są spontaniczni, Żydzi tańczący, ulegający nastrojowi religijnemu. Człowiek uroczy, urzekający.

OKOLICZNOŚCI NARODZIN JEZUSA

Urodził się w Betlejem koło Jerozolimy. Inni kwestionują to miejsce i wskazują na Nazaret koło Galilei. Urodził się między 7 a 4 rokiem przed początkiem naszej ery. Jego matka Maria – hebr. Mariam – należała do narodu wybranego, była religijnie wykształcona; imiona rodziców Marii – Anna i Joachim – znamy z apokryfów; żona Józefa; poczęła Jezusa zanim wprowadziła się do domu Józefa. Maryja poczęła Jezusa jako dziewica, dzięki szczególnej stwórczej interwencji Boga. W chwili narodzenia Jezusa Jego matka liczyła kilka lat. Dziewczęta na Bliskim Wschodzie szybko dojrzewały. Dom rodzinny Jezusa znajdował się w Nazarecie, północy części Galilei. Jezus mieszkał tam do około 30 roku życia. Prawny ojciec Jezusa Józef nauczył Go pracy fizycznej. Tradycyjnie uważano, że Józef był cieślą. Obrabiał miękką skałę wapienną (było to artykułem luksusowym). W Nazarecie znajdowała się Synagoga (Bożnica). Jezus towarzyszył Józefowi w Synagodze w czasie nabożeństw. Modlił się z Maryją i Józefem w czasie wieczerzy szabatowej. Wiadomości o dzieciństwie Jezusa czerpiemy z Ewangelii Dzieciństwa, są one nie pewne. W 12 roku życia Jezus brał udział w pielgrzymce kilkudniowej do świątyni. Jezus posługiwał się na co dzień językiem aramejskim (ludowy hebrajski). Jako dorosły czytał zwój Izajasza w Synagodze → znajomość języka hebrajskiego. W Galilei mieszkali także ludzie posługujący się greką i łaciną. Jezus w pewnym stopniu mógł się nim posługiwać. Mówi się o Galilei pogan. Zgodnie z obyczajem religijnym Jezus został 8 dnia obrzezany, na znak przynależności do narodu wybranego. Jezus podjął działalność w wieku 30 lat, był wędrownym nauczycielem. Za początek działalności uznaje się chrzest w Jordanie, chrztu udzielił Jan Chrzciciel. Działalność Jezusa mogła trwać od roku do 3 lat. Działalność Jezusa obejmowała Jordanię, Samarię.

HISTORYCZNE UWARUNKOWANIA ŚMIERCI JEZUSA:

Zmarł 7 IV, 14 dnia Nizan od 30 do 33 r. n. e. około godziny 15 na górze Straceń tzw. miejscu ,,czaszki” był to na pewno piątek. Jezusa aresztowano w czwartek wieczorem w Ogrodzie Oliwnym, aresztowała do straż świątynna. Przesłuchiwany przez arcykapłanów i Sanhedryn. Ciało to liczyło 72 osoby.

Zarzuty wobec Jezusa:

• oskarżono o bluźnierstwo i świętokractwo

• także przypisanie sobie godności Bożej, uzurpacja religijna

• głosił, że jest nie tylko szczególnym wysłannikiem, ale i Synem Bożym

Świadomość:

- pochodzenie (genetyczne) – Syn Boży

- posłannik (funkcyjne) – wysłannik, Mesjasz

• dla Żydów były to bardzo poważne nadużycia w wierze religijenej

• o agitację polityczną

• populizm (pozyskiwanie zwolenników, podlizywanie się słuchaczom)

• o dążenie do niepokoju narodowego

• o radykalizm

• jawnie występuje przeciwko cesarzowi, bo ogłaszał się Królem Żydowskim

Dwa rodzaje zarzutów: natury religijnej i politycznej. Kwestia odpowiedzialności za śmierć Jezusa: przez wieki funkcjonował pogląd, że to Żydzi jako naród odpowiadają za śmierć Jezusa, jest to krzywdzące uogólnienie i fałszywe twierdzenie. Odwołuje się od stosowania odpowiedzialności zbiorowej, co jest sama w sobie nie do przyjęcia. Taki pogląd należy odrzucić, wprowadził wiele zła, wrogość wobec Żydów. Kościół rzymsko – katolicki podczas Soboru Watykańskiego II odciął się od tego poglądu. Na zgładzeniu Jezusa zależało konkretnym osobom z ówczesnych elit politycznych i religijnych. One to manipulowały w procesie Jezusa. Przedstawiciele elit żydowskich wpłynęły na Piłata tak bardzo, że skazał Jezusa, chociaż jego żona go ostrzegała przed tym. Piłat został zaszantażowany. Bezpośrednio i formalnie za śmierć Jezusa odpowiada Piłat, a pośrednio Kajfasz i jego otoczenie. Nie można przypisywać odpowiedzialności za śmierć Jezusa oskarżyć zwykłych ludzi Jerozolimy i osób do miasta przybyłych, tym bardziej narodu żydowskiego tamtych czasów, wykonawcami wyroku byli rzymscy legioniści. Trzeba spojrzeć w perspektywie grzechu, popełnionego przez człowieka, w perspektywie teologicznej. Jezus nie uciekał przed prześladowaniem. Jego miłość do Boga Ojca i ludzi wyraziła się śmiercią na krzyżu. Była ekspijacją za wszelkie ludzkie zło. Grzech konkretnych ludzi przyczynił się do śmierci. Według Nowego Testamentu to nie tylko dzieło Żydów, ale zbawcze dzieło Boga, dobrowolna ofiara z siebie.

Chodzi o starotestamentalne zapowiedzi i obrazy Zbawiciela.

Autorzy Ksiąg Nowego Testamentu, szczególnie Synoptycy, interpretowali pieśń o Słudze Jahwe, jako prorocze zapowiedzi przyjścia Mesjasza. Ich spełnienie widzieli w osobie Jezusa. Chodzi tu o 4 teksty, które są przypisywane Deuteroizajaszowi 42,1-9; 49, 1-12; 50,4-11; 52,13-53,12. Święty Łukasz Ewangelista wskazuje na dobrowoloną ofiarę sługi Jahwe oraz jej zastępczy i wynagradzający charakter (Łk 24,26-27). U świętego Marka widzimy podobieństwo cierpienia starotestamentalnego sługi Jahwe z cierpieniem Jezusa. Święty Mateusz opisuje mękę Jezusa przy pomocy obrazu i języka, pieśń o słudze Jahwe (Mt 26,27-30).

Dwie fazy:

• faza ziemskiego życia Jezusa, którą kończy Jego śmierć na krzyżu

• faza popaschalna, po zmartwychwstaniu Jezusa

Pascha → słowo pochodzenia hebrajskiego, oznacza przejście; pojawia się przy wyjściu narodu wybranego z Egiptu. Na pamiątkę właśnie tego przejścia z niewoli do wolności Bóg ustanowił Święto Paschy.

CHRYSTOLOGIA UNIŻENIA I CHRYSTOLOGIA WYWŻSZENIA

W Pismach Nowego Testamentu dostrzegamy oba nurty, a także próbę syntezy. Zaczęło się najprawdopodobniej od chrystologii wywyższenia. Jezus został wywyższony przez Boga. Refleksja zaczyna się od zmartwychwstania i wywyższenia Jezusa aby powrócić do Jego uniżenia i męki.

• Chrystologia Prologu Ewangelii św. Jana

Najważniejszym z wersów Prologu jest wers 14 - ,,Słowo stało się Ciałem”. Bibliści chrześcijańscy uznawali Prolog janowy za Pieśń o Logosie. Refleksja nad słowem była wśród hellenistów, a chrześcijanie wykorzystali je względem Trzech.

- Wiersz 1 opisuje prahistorie istnienia Słowa, relacja Słowo – Bóg.

- Wiersz 3 opisuje relację Słowo – świat, słowo pełni rolę twórczą.

- Wiersz 4 mówi o Słowie w innych kategoriach życia i światła.

- Wiersz 10 Słowo nierozpoznane przez świat.

- Wiersz 11 Słowo odrzucone.

- Wiersz 17 Jezus Chrystus, Słowo jest pośrednikiem, Prawo przez Mojżesza nadane, łaska i prawda przyszły przez Chrystusa.

Dwa porządki, dwa przymierza, dwa etapy dziejów. Satrochrześcijańska pieśń o Słowie zawiera, że Logos jest inną osobą od Boga Ojca; posiada byt Boży. Słowo istnieje odwiecznie wraz z Bogiem, pochodzi od Boga Ojca, to odwieczne istnienie Słowa nazywa się PREEGZYSTENCJĄ. Odwieczne pochodzenia Syna od Ojca wiąże się z terminem ,,ZRODZENIE”. Słowo nie jest stworzone, nie jest stworzeniem. Relacja z Ojcem jest mocniejsza. W pewnym momencie czasu Logos wkroczył w dzieje świata i człowieka to wcielenie nazywamy INCARNACIO. Być może szokującym jest tu słowo (w tym hymnie) to greckie sarkosis. Chodzi tu o sarks – ciało. Ono dokładnie oznacza mięso. Bóg mógłby stać się jedynie zjawą. Tekst o uniżeniu Syna Bożego Flp 2,5-11.

Jest to hymn o uniżeniu przez siebie samego, a wywyższeniu przez Boga, jest to hymn chrystologiczny. W rozdziale 1 Listu do Efezjan jest zbawczy zamysł Boga. Zbawczy plan Boży wiąże się z Chrystusem i On udziela odkupienia i to się dokonuje. Chrystus zjednacza, odnawia, uporządkowanie rzeczywistości. W pierwotnym Kościele odnoszono do Jezusa wiele określeń, które znamy do dzisiaj: Paraklet, Prorok, Syn Boży, Pan, Kapłan, Mesjasz, Chrystus. Najistotniejszymi stały się Chrystus – Mesjasz – Namaszczony; Pan – Kyrios; Syn Boży. Najważniejszym tytułem jest Syn Boży. Najlepiej ukazuje relacje między Bogiem Ojcem i Synem Bożym. W Jezusie spotyka się i utożsamia się misja i posłannictwo; osoba i funkcja. Człowiek Jezus okazał się Bożym Posłannikiem, Pomazańcem Bożym.

UWARUNKOWANIA KARYGMATU APOSTOLSKIEGO

Chrześcijaństwo musiało się na początku określić dla judaistów i świata hellenistycznego. Stało się zgorszeniem dla Żydów, a dla pogan głupstwem.

ELEMENTY CHRYSTOLOGII JUDEOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Jest to teologia semica. Apostołowie byli Żydami. Byli ukształtowani mocno w swojej kulturze. Nie była trwałym zjawiskiem. Gminy i kościoły były zdominowane orzez pogan hellenistycznych. W tej chrystologii Jezus ukazywany jest jak Anioł i jest to wpływ Starego Testamentu.

NEGACJA CZŁOWIECZEŃSTWA CHRYSTUSA

Wczesne chrześcijaństwo miało problemy z uznaniem pełnego człowieczeństwa Chrystusa. Były bowiem tendencje aby uznać Jego ciało za eteryczne, a Jego istnienie zjawą, nazywamy to DGETYZMEM. Uważano za niedopuszczalne ubliżające Bogu przyjęcie ciała przez Jego Syna. Prawdziwe i pełne człowieczeństwo Chrystusa kwestionował apolinarym, monofizytyzm i monotelyzm. Pewne wpływy dog etyczne znajdziemy u Klemensa Aleksandryjskiego i Orygenesa, ale ich pogląd mieścił się w myśli Kościoła. Byli pod wpływem swojego środowiska. Sprzeciw wobec doketyzmowi znajdujemy w Listach Jana Apostoła (1J 4,1-3; 2j 7). Z dogetyzmem walczył święty Ignacy.

CHRYSTUS WOBEC GNOZY

Gnoza była prądem kulturowym. Ukształtowała się w II wieku po Chrystusie. Zawierał wiele elementów zaczerpniętych z religii wschodu: babilońskiej, perskiej, egipskiej. Posługiwał się językiem greckim, była nurtem mieszanym, zlepkiem elementów rozmaitych. Greckie gnosis oznacza poznanie. Gnostycyzm nie przyjął nauki chrześcijańskiej, realnego wcielenia Chrystusa oraz możliwości zbawienia ludzkiego ciała. Był nurtem dualistycznym, który głosił napięcie między duchem a materią. Za dobro uznawał sens ducha, a za złe świat materii. Obok Pisma Świętego gnoza czerpała z innych ksiąg i źródeł dając im status natchnionych – księgi hermetyczne. Zwolennikami gnozy umiarkowanej byli Orygenes i Klemens Aleksandryjski. W ich ujęciu gnoza to podstawa chrześcijańskiego intelektualizmu. Dla Klemensa Jezus jest tylko didascalos i pedagogis (nauczycielem i wychowawcą). Gnostycyzm nieordoksyjny nierównomierny utworzył się w 2 stuleciu w Syrii, był głoszony przez Saturlina i Meandra. W Aleksandrii systemy gnostyckie stanowili Bazylides, Walentyn, Horpokrates. Macjan z Synopy przedstawił złego Boga Starego Testamentu, nowemu objawionemu przez Jezusa Miłości. Odrzucił Księgi Starego Testamentu. Według gnozy niechrześcijańskiej człowiek pod względem duchowym pochodzi od dobrego Boga, a pod względem cielesnym od złego Boga. Odkupienie jest wyzwoleniem człowieka z materii dzięki tajemniczej wiedzy – ezoteryzm. Źródłem tej wiedzy tajemniczej jest Jezus, Najwyższy Eon tego Bóstwa. Jezus jest tylko zewnętrzną szatą Chrystusa z duchowej materii. Przekazał wiedzę tajemną wybranych, nazwano ich pneumatoikoj. Gnostycy wyróżniali trzy kategorie osób: zmysłowych, psychicznych i duchowych. Gnozą byli Malichejscy Katarzy: wolnomularstwo. Psychologia Junga, News Age, różnokrzyżowcy.

MIT CHRISTOCENTRYCZNY WALENTYNA

Walenty znalazł się niedaleko Rzymu, był jednym, któremu zaproponowano władzę. Antygnostycki charakter nauczania mieli: Ireneusz z Lionu, Eritos Santes. Krytykę chrześcijaństwa i misteriów wcielenia podjął Celsus – filozofowie greccy.

CHRYSTOLOGIA STAROŻYTNYCH SZKÓŁ

W dwóch ośrodkach chrześcijańskich rozwijały się dwa style teologii (Antiochia Syryjska, Aleksandria).

• Szkoła w Aleksandrii → koniec II wieku, pod wpływem neoplatonizmu, szerzyła naukę chrześcijańską, zmagała się z gnozą, język grecki, przedstawiciele: Klemens i Orygenes, egzegeza typologiczna, interpretacja alegoryczna i typologiczna Pisma Świętego. Akcentowano Bóstwo Jezusa Chrystusa. Alegoria – wyrażenie obrazowe. Zarzuca się jej dowolność interpretacyjną i przesadny mistycyzm. Reprezentuje chrystologię aleksandryjską – descendencja, uniżenie Syna Bożego, ,,odgórna” (descendencja – zstępowania). Egzegeza biblijna, symboliczna interpretacja Biblii. Kładziono bardzo nacisk na bóstwo Jezusa niż Jego człowieczeństwo.

• Szkoła w Antiochii Syryjskiej → powstała około 270 r. Pielęgnowanie dosłownej interpretacji Biblii, sensu frazowego, pewien socjonalizm teologiczny. Zainteresowanie człowieczeństwem Jezusa pojmowanym jako doskonałe. Prowadziło czasem do błędu ,,pozytywizmu egzegetycznego”, tzn. czy coś jest w Biblii, czy nie liczy się to co jest zawarte w Biblii (trzymanie się litery dokumentu). Przedstawiciele: św. Jan Chryzostom, Ariusz, Euzebiusz z Nipomedii. Dziś chrystologię tej szkoły nazwałoby ,,oddaloną”. Dziś przedstawicielem takiego nurtu jest Hasns Kryng (Szwajcar).

ARIUSZA → ok. 260-336. Pochodził z Libii. Kształcił się w Antiochii, a został duchownym kościoła w Aleksandrii. W kazaniach zakwestionował równość Boga Ojca i Syna. Głosił, że Bóg Ojciec zrodził, ale też i stworzył Syna jako Najdoskonalsze Stworzenie. Syn nie jest odwieczny. Istnienie Syna nie było konieczne. Bóg Ojciec jest Logosem, myślą, sensem, zasadą. Syn jest Logosem w znaczeniu drugorzędnym. Jest najdoskonalszym ze stworzeń, którego zadaniem było stworzyć świat. Głosił radykalne podporządkowanie Syna Ojcu – SUBORDYNACJOLIZM. We wcieleniu dokonało się zjednoczenie Logosu i ciała Jezusa. Bóg adoptował, usynowił Logos wcielony. Jezus jest Synem Bożym nie z natury, a z adopcji. Syn Boży jest omylny, niestety podległy grzechowi. Jego faktyczna bezgrzeszność jest wyrazem silnej woli. Został potępiony na Synodzie a Aleksandrii o Antiochii (324 r.), ale znalazły one poparcie biskupa Palestyny. Jego poglądy podzieliły chrześcijaństwo. Nie zachowały się pisma Ariusza, jedynie frazy, cytaty. Niszczono je. U Ariusza akcentowanie idei monoteizmu oraz arystotelewskiego rozumienia jedności bytu Absolutnego, który nie dopuszcza zróżnicowania osobowego wewnątrz Natury Bożej. Rozpoczął się kryzys i zwołano w 325 r. Sobór w Nicei (I Sobór Powszechny). Konstantyn Wielki zwołał ten sobór. Ochrzcił się on. Ojcowie soboru odrzucili naukę Ariusza, m.in. Hozjusz z Kordoby, Hermogenes z Cezarei. Sformułowano wyznanie wiary. Za Ariuszem był Euzebiusz z Nikodemii. Sformułowano wyznanie wiary tzw. Credo nicejskie. Przeciw Ariuszowi użył, że Syn pochodzi od substancji Ojca, jest Bogiem prawdziwym, stworzonym. Syn jest WSPÓŁISTOTNY Ojcu.

homousios consubstantialis - współistotny wspólna = ta sama natura, istota natura = istota

Syn ma z Ojcem wspólną, tę samą naturę Bożą poprzez odwieczne zrodzenie. Syn Boży zaistniał przed zaistnieniem czasu, odwiecznie. Ariusz nie podporządkował się soborowemu wyznaniu wiary. Jego zdaniem jest nie biblijne. Odrzucił komousios, bo nie znajdował go w Biblii. Obrońcy Credo nicejskiego to: biskup Aleksandrii Atanazy Wielki, Hilary z Poitiers. W wielu środowiskach byli przeciwnicy Credo. Do 380 r. zmagania z arianizmem. Chrześcijanie podzielili się na nicejczyków i arian. Niceę popierał Konstantyn Wielki, a arian Ariusz. Zwolennicy Ariusza doprowadzili do wygnania wielu biskupów Hilarego z Poitiers, papieża Liberiusza i Dionizego z Mediolanu. Podobny los spotkał Atanazego , który był wypędzany pięciokrotnie i przez 17 lat przebywał poza swą biskupią siedzibą. W końcu lat 5o. dominowali arianie. Chrystologię Nicejską potwierdził I Sobór w Konstantynopolu. Wyznanie wiary weszło do liturgii eucharystycznej.

NESTORIUSZ → 383-451, był Persem, kształcił się w Antiochii. Został patriarchą Konstantynopola. W publicznych wystąpieniach zwalczał termin ,,Boża Rodzicielka” – Theotokos. Znany w Egipcie. Używał Christotokos – ,,Matka Chrystusa”. Doprowadziło to do protestów duchowieństwa. Sobór w Efezie (431 r.) – sprawa Nestoriusza została tu rozstrzygnięta. Nestoriusz chciał wyjaśnić to co jest Boskie i to co jest ludzkie w Jezusie. Zwłaszcza na zasadzie woli. Sobór pogląd ten odrzucił. Czołowy przeciwnik Nestoriusza – Cyryl z Aleksandrii. Cyryl akcentował to co Boskie i to co ludzkie w Jezusie. Zarzucał Nosteriszowi dualizm teologiczny, nieumiejętność wyjaśnienia zjednoczenia bóstwa i człowieczeństwa lecz przyjmowanie osobowej dwoistości. Nestoriusz bronił się tym, że istnieje zjednoczenie sił moralnych. Spór ten był nieporozumieniem spowodowanym brakami terminologii teologicznej. Nie zdefiniowano wtedy pojęcia osoby i natury. Nie rozgraniczono właściwie tych pojęć. Dziś mówi się o rehabilitacji Nosteriusza. Jednak jego błąd pozostaje klasycznym błędem. Inaczej nie można mówić o jakiejkolwiek nauce w sytuacji gdy ,,zawiera” się kontury.

NESTORIANIE → zwolennicy Nestoriusza, którzy się nie podporządkowali Soborowi w Efezie. Asyryjski Kościół Wschodu – do dziś używają w liturgii języka syryjskiego (hebrajski, aramejski, syryjski). Język syryjski jest najbliższy językowi, którym mówił Jezus. Kościół Asyryjski słynął z rozległych misji. Wyznawcy byli rozproszeni po Judei, Izraelu, byłym ZSRR, USA, Niemczech. Mniejsza grupa Nestorian nawiązała kontakt z Rzymem: NESTORIANIE UNICCY. W 1994 r. Jan Paweł II i Nestoriański Patriarcha Asyryjskiego Kościoła Wschodu Mar Dinkha IV podpisali deklarację chrystologiczną (,,próba dialogu”).

EUTYCHES → (370-455), był mnichem Konstantynopola, przełożonym klasztoru, grecki hegemon. Twórca błędnego poglądu zwanego MONOFIZYTYZMEM (gr. monos – pojedynczy; hisis – natura). Dążył do podkreślenia jedności osoby ludzkiej i Boskiej. We wcieleniu Syna Bożego spotyka się Boska i ludzka natura, i jest ich zjednoczenie. Ludzka zanika w tej Boskiej, zostaje wchłonięta. Sobór Chalcedoński (451) – wówczas to potwierdzono i określono chrześcijańską doktrynę względem istnienia Chrystusa i Ducha Świętego. Odrzucono jeszcze raz poprzednie sprzeczne poglądy. Przeciwnikiem był patriarcha Konstantynopola Flawian. Spory były bardzo mocne. Ogromne znaczenie posiadał list dogmatyczny papieża św. Leona I Wielkiego. List ten został włączony do akt Soboru. Sobór określił, że jest wiarą katolicką, iż w Jezusie Chrystusie istnieją dwie natury (Boska i ludzka). We wcieleniu stało się ich zjednoczenie w Osobie Syna Bożego. NATURA LUDZKA ZOSTAŁA PRZYJĘTA DO NATURY SŁOWA!!! Chrystusa Pana należy wyznawać w dwóch naturach bez zmieszania, bez rozdzielania, bez rozłączania. Nigdy nie zanikły różnice natur bez zjednoczenia. Nie można ich dzielić na dwie osoby ani rozdzielać, ponieważ jest jeden. Ustalenia Soboru nie przyjęli zwolennicy Nosteriusza i Eutychesa. Dali początek Kościołom nie greckim, przedchalcedońskich. W związku z 1500 rocznicą Soboru podjęto refleksję na temat tego Soboru. Sobór zakończył długi skomplikowany proces kształtowania się języka pojęć dogmatu. Ona stanowi wspólne dziedzictwo chrześcijańskie, wspólna substancja wiary. Karl Rahner – czy ten Chalcedon ma ważne znaczenie teraz czy poprzednio? Jest kresem, bo doszło do ukształtowania się chrystologii, ale jest też fundamentem dalszego wgłębienia tej nauki. Sobór przyjął terminologię grecką. Są teologowie, którzy chcieli przez inną terminologię uzasadnić dogmat chrystologiczny. Obawia się, że zmiana języka może prowadzić do zmiany formuł i treści.

MONOFIZYCY (Dialog teologiczny katolików z Koptami) → kopt – zniekształcenie przez język arabski greckiego aigiptos. Chrześcijaństwo rozwijało się w Egipcie, centrum Aleksandria do VIII wieku po Chrystusie i od tego czasu chrześcijanie są na drugim miejscu; są gorzej traktowani. Stopniowo narzucano Egipcjanom język arabski. Abysynia to jest jakby Syria pojęcia chrześcijańskiego. Chrześcijanie koptyjscy tatuowali krzyże na czole lub ramieniu swoim dzieciom aby nie wyparły się wiary. Ten kościół pod wpływem prześladowań zatrzymał się w rozwoju około V wieku, ale nie oddalał się od wiary. W latach 60. W Wiedniu nawiązano dialog. W 1988 r. podpisano w Rzymie dokument chrystologiczny między papieżem Kaptyjskim a Janem Pawłem II.

ORMIANIE → św. Grzegorz Oświeciciel jest ich patronem; chrześcijaństwo ormiańskie jest starsze od naszego o 5 wieków. Armenia przyjęła ustalenia Soboru Nicejskiego i Konstantynopolskiego; biskupi armeńscy nie przyjechali na Sobór w Efezie, ponieważ w Armenii toczyła się wojna z Turkami, taka sama sytuacja była podczas Soboru Chalcedońskiego. Pomimo ich nieobecności nie kwestionowali ustaleń Soboru przez 100 lat, ale późnie zaczęto. Julian z Kaligastasu był biskupem monofizycystą i dlatego zaczęły zmieniać się ich poglądy. Kościół w Armenii obawiał się błędu Nosteriusza i jakby poszedł w dwie skrajności, zbliżył się do monofizytyzmu. Nieprecyzyjna była terminologia w języku armeńskim. Niejasne rozgraniczenie między tym co należy do natury, a tym co należy do osoby. Gruzini i ……… nie przyjęli poglądów. Współcześnie uważa się monofizytyzm Kaptów i Ormian, że jest tylko nominalny. Niektórzy twierdzą, że nie ma różnicy w nich tylko jest trudność w odróżnieniu pojęć.

MONOTELMIZM I MONOERMIZM

Sobór w Konstantynopolu III (681) odrzucił błędny pogląd patriarchy Syriusza o jednej zasadzie działania (MONOERGYZM)………………………..Przyjmujemy według woli w Chrystusie 2 natury i 2 działania. Nie można twierdzić, że w Chrystusie jest tylko jedna wola.

DALSZY ROZWÓJ TERMINOLOGII CHRYSTOLOGICZNEJ

Dwóch, których się do tego przyczyniło to: Boecjusz i Leoncjusz z Bizancjum

BOECJUSZ → sprecyzował pojęcie natury i osoby

LEONCJUSZ Z BIZANCJUM → wprowadził pojęcie Unii Hipostatycznej – zjednoczenie osobowe. Dwie natury: Boska i ludzka zostały zjednoczone w jednej osobie Logosu.

DOKTRYNA O WSPÓŁORZEKANIU WŁAŚCIWOŚCI – nazwy konkretne jednej natury mogą być orzekane o nazwach konkretnych drugiej natury, ale nazwy abstrakcyjnej jednej natury nie mogą być orzekane o nazwach abstrakcyjnych drugiej natury.

CHRYSTOLOGIA ŚWIĘTEGO BONAWENTURY → stworzył nurt chrześcijański franciszkanów; uprawiał teologię pod wpływem szkoły antiocheńskiej; jego teologia jest chrystocentryczna. Chrystus jest główną zasadą: dzieła stworzenia, dzieła naprawy, dzieła poznania. Według niego dzieje świata dzielą się na dwa okresy: przed wcieleniem i po wcieleniu. Chrystus jest Słowem niestworzonym (Verbum inoreatum) i Słowem wcielonym (Verbum incarnatum). Słowo wcielone jest szczytem dzieła stworzenia; jest ono pośrednikiem dzieła zbawienia (dzieła naprawy i odnowy). Dokonuje się ona na otwarcie i przyjęciu łaski i na naśladowaniu. Odznaczał się wielkim kultem Krzyża Świętego.

TOMASZ Z AKWINU → zmarł 1274; dominikanin; centrum zainteresowania św. Tomasza jest TAJEMNICA WCIELENIA. Dlatego też myśl św. Tomasza chrystologiczna określa się jako esencjalną, statyczną. Punktem wyjścia jest idea Najwyższego Dobra, która pragnie udzielać siebie stworzeniu. Zgodnie z tą zasadą bonnum esse. Św. Tomasz zajmuje się przede wszystkim osobą Chrystusa, Unią Hipostatyczną; jego chrystologia jest odgórna.

CHRYSTOLOGIA KSIĘDZA DOKTORA MARCINA LUTRA → (1483-1546); zakwestionował scholastykę jako metodę i jako filozofię, ale tak, że jako filozofię starożytną – grecką pogańską. Był nieufny do zdolności rozumu. Zakwestionował całkowicie filozofię, proponując aby filozofię oprzeć tylko na Słowie Bożym zawartym w Piśmie Świętym. Zostawał pod wpływem św. Augustyna. Czytał św. Augustyna i znał go bardzo dobrze. W centrum wiary Lutra znajdował się Chrystus, ale nie Sam w Sobie, nie jako taki, ale w relacji do mnie, wobec mnie. Interesował się nie tyle co osobą Chrystusa, a Jego dziełem. Dla Lutra poprzez człowieczeństwo Chrystusa Bóg ukryty staje się Bogiem objawionym. Jednak człowieczeństwo Jezusa równocześnie odkrywa Bóstwo Syna Bożego, ale też je zakrywa. Reformator jest teologiem krzyża, gdyż przez krzyż dokonuje się odkupienie. Zbawienie jest dziełem Boga dokonanym na krzyżu. Nie tyle przez cierpienie ludzkiej natury Syna Bożego, co cierpienie Jego Boskiej Osoby na krzyżu – Boga w Chrystusie. Krzyż jest niepojętą tajemnicą. Krzyż doświadcza wszystko. Soterologia Marcina Lutra jest teocentryczna. Św. Tomasz i katolicy utrzymują, że przyczyną narzędzia zbawienia jest ludzka natura Syna Bożego.

SAUTOROLOGIA → refleksja o krzyżu.

CHRYSTOLOGIA POLSKICH ARIAN (XVI wiek)

Ukształtowała się w Polsce pod wpływem myśli obcokrajowców antytrynitarzy (Bracia Polscy). Kwestionowali oni naukę o Bóstwie Jezusa oraz o Jego współistotności z Ojcem. Był to ruch zróżnicowany, niejednorodny. Wyróżniamy:

× tryteistów – trzech bogów

× dyteiści – dwóch bogów

× unitarian – wykluczyli Bóstwo Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego.

Do arian polskich zaliczamy: Grzegorza Pawła z Brzezin, Piotra z Goniąca, Marcina Czechowica, Szymona Budnego. Ośrodkami arian są: Pinczów, Lublin, Raków, Wilno.

SPÓR NOWOŻYTNY O JEZUSA

SAMUEL RAIMARUS → (1768r.) Hamburg. Utracił wiarę chrześcijańską i stanął na gruncie religii naturalnej. Dążył do tego aby wypreparować to co Apostołowie mówią w swoich Pismach, do tego co Jezus faktycznie mówił i czego nauczał. Tu powstało rozróżnienie Jezusa wiary od Chrystusa wiary. Dojść do słów Chrystusa Zbawiciela. Każdy kolejny badacz zaostrzał kryteria, zaokrąglał historię.

RUDOLF VULMAN → (1884-1976) był biblistą przede wszystkim Starego Testamentu; jego wykład z 1941 r. ,,Nowy Testament i mitologia”, który rozpoczął długą dyskusję. Odmitolozowanie Ewangelii. Oceniał pisma Nowego Testamentu, jako małą literaturę. To co jest historyczne w Ewangeliach to, że zabito Jezusa Chrystusa. Do tekstów Nowego Testamentu zaczęto podchodzić historyczno – krytycznie. Ona miała swoje plusy, ale prowadziła do wyburzenia tego co jest wiarą kościoła – MORFOKRYTYKA. Proponuje się podejście KANONICZNE (B. S. CHILD) – uzupełnia i koreguje poprzednią. Wskazuje na teologiczny wymiar Biblii.

JEZUS W TEOLOGII LIBERALNEJ

Widzi w Jezusie wielkiego indywidualistę, który uwalnia religię z instytucji kultowych, redukuję ją do czystej etyki. Nie jest On założycielem Kościoła ani żadnej innej instytucji. Sprzeciwiał się wszystkim formom kultu Starego Testamentu. Stary Testament jest redukowany do wymiaru kapłana, kultu, instytucji z jednej strony oraz proroka z drugiej strony. Kapłaństwo, kult, prawo, instytucja mają charakter negatywny i powinny być zredukowane. Jezus głosi koniec instytucji, przejście do charyzmatu, spotkaniem Jezusa. Jest liberalnym Rabinem, jest nauczycielem liberalności.

JEZUS JAKO WYZWOLICIEL LATYNOAMERYKAŃSKIEJ TEOLOGII

W latach 60. XX wieku rozwinęła się w Ameryce Łacińskiej teologia wyzwolenia. Była to próba odpowiedzi na biedę i nędzę społeczeństwa tamtego rejonu. Teologowie zajęli się marksistowską przemianą społeczną, ewolucją społeczną, walkę klas, przemoc społeczną, rewolucję.

1° silne wpływy marksizmu na Kubie

2° silne wpływy socjalistyczne w Chile

3° silne wpływy socjalistyczne w Nikabarum

4° studenci amerykańscy wyjeżdżali do Europy Zachodniej aby studiować (lata 40. XX w.) wówczas wszyscy byli pod wpływem marksizmu.

W refleksji teologicznej wyzwolenia Jezus był pojmowany jako rewolucjonista; przedstawiano Go na plakatach z karabinem. Istotą chrystologii i soteriologii jest nie tyle Objawienie co wyzwolenie. Przedstawiciele: Gustavo Luter Jez, Leonardo Boff, Secundo Galilea, Jonso Brio. Stała się ideologią. Kościół odrzucił założenia i rozwiązania teologii wyzwolenia, a w szczególności ateistycznej, marksistowskiej. Redukcja do pewnych tylko zadań. Przeciwnicy: Kardynał Edvard Heronio, Helder Kamara, Bonawentura. Stolica Apostolska podeszła krytycznie do teologii wyzwolenia. ,,Jezus Chrystus pozwala doświadczyć wolność w sposób najbardziej pełny i radykalny” (Ga 1,5 i następne). Dokonał uwolnienie z niewoli ludzi z grzechu. Najgorsza niewola, najgłębsza. Instytucja zwraca uwagę iż nie można w kategoriach politycznych interpretować opisów z Księgi Wyjścia o wyjściu Izraelitów z Egiptu, nie można politycznie interpretować Magnificat. Można by mówić o ,,Polskiej teologii wyzwolenia” – nie miał nic wspólnego z marksizmem i była przeciw marksizmowi. Przedstawiciele: Jerzy Popiełuszko, Karol Wojtyła.

CHRYSTOLOGIA ŚWIADKÓW JEHOWYCH

Socjologowie polscy mówią, że tych świadków jest więcej niż prawosławnych, greko – katolików, itd. Kościół katolicki największy, później jehowi, być może prawosławni; rozwijają się, mają coraz większy poziom; poprawna mowa: świadkowie JEHOWY; działają na zasadzie wsysania, uwodzena, dobrze się rozwijają, gdzie jest zaniedbanie religijne, na nowych osiedlach; bombardują miłością. Później gdy ludzie chcą odejść boją się, że nie zostaną przyjęci z powrotem do Kościoła Katolickiego. Trzeba ich przeganiać. Spotykają się w Salemie królestwa. O tych świadkach piszą byli świadkowie. Piszą oni z dużą goryczą, żółcią lecz lepiej ich znają. W czasie II wojny światowej trafiali do obozów koncentracyjnych (Oświęcim).

→ socjolog z wykształcenia, charakteryzowała poszczególne grupy, daje dobre świadectwo o świadkach jehowych: trzymali się w grupach, pomagali innym, powstali na obrzeżu judaizmu i chrześcijaństwa. Uczą: Jezus został stworzony przez Boga – jest stworzeniem, nie jest współistotny Ojcu, nie oznacza się współ mocą, był Archaniołem Aniołem przez urodzenie z ludzkiej matki stał się człowiekiem, posiadał rodzeństwo ze związku Maryi z Józefem. Po męce został umieszczony na polu, na słupie. Krzyż należy pojmować symbolicznie, jako znak cierpienia, ciało Jezusa, które oddał za nas rozpadło się na atomy i znikło w ciągu 3 dni, zmartwychwstanie miało tylko duchowy charakter. Jezus pełni funkcję jedynego kapłana i pośrednika, był wolny od grzechu pierworodnego, gdyż nie miał ziemskiego Ojca. Chrzest przyjął jako dorosły. Jezus przyszedł lub przyjdzie powtórnie, niewidzialnie i jest na świecie 1874-1914. Świadkowie jehowi ustalili datę powtórnego przyjścia Jezusa. W niebie jest 144 000 zbawionych (świadków jehowych). Zapewne 7,4-8 nawiązanie do Apokalipsy; inni zbawieni będą zostawać na ziemi, będą się żenić i za mąż wychodzić. W teologii jest odnowienie świata – Renovatio mundi. Świadkowie obchodzą Wielki Czwartek – raz w roku, pojmują ją symbolicznie.

POGLĄDY: powtarzają błąd Ariusza, ponieważ nie wierzą, że Chrystus jest Synem Bożym równym Ojcu, trudno nazwać ich chrześcijanami, nie uznają Trójcy Świętej.

CHARYTOLOGIA – NAUKA O ŁASCE

Od XVII wieku odrębny traktat o Łasce, o Łasce Bożej. Charytologia – de Gretia Dei. To traktat typowo teologiczny, który zakłada żywą wiarę. Sam termin Łaska jest mało zrozumiany, prezydent ma prawo łaski – może ułaskawić skazanego na śmierć. W Starym Testamencie mamy 4 zasadnicze pojęcia (4 rzeczowniki, czasowniki): hen, heset, rahamit, ahaba.

HEN → tłumaczone w Septuagincie LXX jako Charis – życzliwość, szczególne względy, skłoność, że ktoś jest życzliwy, z tego jest hana.

ELEOS → prawosławna organizacja w Polsce nosi tą nazwę, oznacza: przychylność, życzliwość, dobroć.

RAHAMIN → czułość, współczucie, matczyne łono.

AHABA, AHAB → kochać, miłować, tłumaczone w Septuagincie LXX AGAPE, CARITAS. Odnosimy te słowa do Boga, dla przykładu Wj 34,6 Jahwe, Jahwe. Bóg miłosierny i właściwy. Pan Bóg jest łaskawy i miłosierny. Jan Paweł II przedstawia Boga w swojej drugiej encyklice o Łasce, jako Ojca Miłosiernego.

HESED (Rdz 19,19) → Lot dziękuje Bogu za uratowanie życia; (Ps 20,10) – Bóg jest łaskawy; (Jr 1,3) zachowałem Cię wieczną miłością; (1Krn) – Nie wpadnę w ręce Pana, bo wielkie jest Jego miłosierdzie.

AHABA – Będzie Cię miłował (Pwt 7,13). Oz 11,4 Miłość Boga do Izraela. Bóg pokazany jako mężczyzna pochylający się nad niemowlęciem, przytula je i karmi. Mdr 3,12 – Bowiem karci Pan kogo miłuje, jak Ojciec Syna, którego lubi.

Nowy Testament

Synoptycy Mateusz, Marek, Łukasz przekazują, że w centrum zainteresowania Jezusa było Królestwo Boże, Jezus głosi Dobrą Nowinę. Orędzie o Królestwie Bożym, Zbawcze Orędzie i Łaska Boża stanowi treść tego opowiadania o Królestwie Bożym Łk 4,43 – Dobra Nowina o Królestwie Bożym. Znajduje się w nowinach, przypowieściach, zachowaniu, uzdrowieniach. Jezus uczy, że wraz z Jego przyjściem przybliżyło się Królestwo Boże, kiedy indziej mówi ,,Królestwo Boże w nas jest, w sercach i pragnieniach ludzi”. Królestwo Boże jest wolnym darem Boga dla ludzi. Przypowieści zawierają naukę o Królestwie Bożym o tym, że jest dawno dane, że się rozwija w sposób nieoczekiwany, posiada własną dynamikę. Królestwa Bożego ludzie nie mogą stworzyć to nie od ludzi zależy. Królestwo Boże jest w zaczątku. Już jest lecz jeszcze go nie ma. Królestwo objawi się w pełni, u kresów dziejów, wszyscy są do Niego zaproszeni, nie tylko wyposażeni, także wszyscy na ucztę Królestwa są wszyscy zaproszeni grzesznicy i celnicy. Jezus objaśniał, że miłość Boga jest adresowana do wszystkich, że Bóg ma na celu dobro wszystkich ludzi, tych dobrych i tych złych. Zbawienie jest wolnym darem Bożym, niezależnym od osiągnięć wiary. Zbawienie nie jest wyczynem, nie można życia chrześcijańskiego określić jako drabiny do nieba, jest to niemożliwe – zbawienie jest darem Boga, jest helikopterem spuszczającym linę na pomoc na płonącym dachu czy statku. Mt 20 – pracownicy winnicy, Bóg zna potrzeby ludzi i Jego miłość jaest łaskawa, życzliwa, wieczna, dotyczy wszystkich.

ŚWIĘTY PAWEŁ → uchodzi za teologa Łaski. Łaska jest dla niego ważną kategorią. Akcentuje szczególnie to, że Zbawienie jest darem Bożym nienależny ludziom (łaska ↔ grzech, Prawo, śmierć). Grzech, Prawo i śmierć są antytezami w pismach św. Pawła, ale także w inny sposób, w innym schemacie: łaska ↔ zasługa, dobre uczynki, osiągnięciom sukcesu własnego. Św. Paweł głosił chydrocentryzm Łaski, Bóg daje w Chrystusie i przez Chrystusa udziela Łaski. Bóg daje ludziom Łaskę poprzez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Chrystus jest wyłącznym pośrednikiem Łaski. To pośrednictwo Łaski przez Chrystusa zostało zaplanowane w odwiecznej myśli Bożej. Jezus Chrystus wyzwolił ludzi bez ich zasług z mocy zła to jest grzech, Prawa, śmierci (Rz 5-7). Poprzez Jezusa Chrystusa Bóg obdarza wolnością, uświęca, obdarowuje życiem wiecznym. Łaska przez Boga dana to życie w Jezusie Chrystusie. Św. Paweł wprowadza do teologii pojęcie przeznaczenia PREDESTINATIO – Rz 8,28 –11,36. Oznacza nieodwołalne Prawo Boże dotyczące celu i porządku Zbawienia. Według św. Pawła jest odwieczną wolą Bożą jest zbawienie wszystkich ludzi, powszechna wola zbawcza Boga. Pojęcie zwężył św. Augustyn i inni. Najgłębszą racją zbawienia i przeznaczenia do zbawienia jest Jezus Chrystus (Rz 8,39). Św. Paweł wprowadza również pojęcie usprawiedliwienia – IUSTIFICATIO. Trzeba rozumieć też te konteksty kulturowe, językowe. Św. Paweł jest Żydem wychowanym na Starym Testamencie. Sprawiedliwy to jest nie tyle, że dzieli bochen chleba na równo dla siedzących przy stole. Sprawiedliwy inaczej święty. Grzesznik staje się usprawiedliwionym, czyli świętym. W usprawiedliwieniu dokonuje się udzielenie Łaski Bożej i gdy ten dar jest przyjęty z wiarą. Trzeba wierzyć. Sola gratia! Usprawiedliwienie jest nową egzystencją, nowym stworzeniem. Łaska Boża jest skierowana do wszystkich, dlatego Kościół obejmuje wszystkie narody (Rz 9,24). Rz 8,11 – św. Paweł zastanawia się nad istotą zbawienia. Czuje się Apostołem narodów, powadzi medytację nad tym co będzie z jego narodem i dochodzi do wniosku, że cały Izrael będzie zbawiony (Rz 11,26), ponieważ dary Łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne. Św. Paweł zasłużył się jeszcze tym, że wprowadził pojęcie Łaski – charismat. Charyzmaty to dar, który ma pomóc wspólnocie, a nie tylko danej osobie. Łk – Łaska – 2 razy do Maryi, 3 razy do Jezusa. (Dz 15,11; Dz 13,43; J 1,14; J 1,17).

OJCOWIE KOŚCIOŁA

ŚWIĘTY IGNACY Z ANTIOCHII → Kościół jest miejscem Łaski w odróżnieniu od judaizmu miejscem Prawa Mojżeszowego.

ŚWIĘTY JUSTYN → (męczennik) wprowadza szerokie pojęcie Łaski; uważa, że ziarna Logosu są rozsiane w dziejach i także Ci co wiedli życie z Logosem przed Chrystusem są chrześcijanami; mieli możliwość znalezienia ziaren Boskiego Logosu, zostało im to dane. Ten pogląd Justyna być może jest czasem potwierdzany prze misjonarzy. Justyn prowadzi dialog z Żydem Tryfonem – wiązał Łaskę wąsko rozumianą z wcieleniem Logosu, z wcieleniem Syna Bożego. Łaska w sensie właściwym to Łaska Chrystusowa.

ŚWIĘTY IRENEUSZ Z LIONU → główne dzieło Ireneusza z Lionu to oparcie zarzutów fałszywej gnozy. Uprawia teologię dziejowo – zbawczą. Istnieją dzieje zbawienia. Bóg ingeruje w historię, w zbawienie człowieka. Historycznego pojęcia tajemnicy Zbawienia. Według Ireneusza z Lionu Bóg działa w dziejach osobowo, nie naruszając bytu Bożego, działa każda z Trzech Osób. Działanie Boga Ojca wiąże się z działaniem Zbawienia. Działanie Syna Bożego wiąże się z rozdzieleniem Łaski w Historii Zbawienia, także działanie Ducha Świętego widzi w dziejach Zbawienia. Każda z Osób Bożych jest czynna w dziejach Zbawienia. Odkupienia dokonuje Łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa, we wcieleniu Syna Bożego (INCARNATIO), które dokonało się w pełni czasów, wypełniło się dzieło Łaski i od nowa wszystkiego oraz dokonała się rekapitulacja. Wcielenie łac. Incarnatio, gr. [sarkosis] Verbum caro fatum est. Ef 1,10 – na nowo zjednoczyć w Chrystusie czyli w Głowie. Św. Ireneusz nawiązuje do Listu do Efezjan św. Pawła. Chrystus dokonuje zjednoczenia świata. Ireneusz z Lionu uczy także, że Jezus Wywyższony posyła Kościołowi swojego Ducha jako trwały dar. ,,Gdzie jest Kościół tam jest Duch Boży, gdzie jest Duch Boży tam jest Kościół”. (Ubi Ecclesia, ibi Spiritus. Ubi Spiritus, ibi Ecclesia.). Powiązanie, związanie Ducha Bożego ze wspólnotą ludu Bożego. Św. Ireneusz z Lionu używa określenia, że Syn Boży i Duch Święty są rękami Boga Ojca, że Bóg działa za pomocą Syna Bożego i Ducha Świętego, ale Syn Boży i Duch Święty to coś więcej niż tylko ręce Boga Ojca. Św. Ireneusz z Lionu daje nam jeszcze jedną ważną myśl: początkiem dziejów Zbawienia jest stworzenie człowieka na obraz i podobieństwo Boga. Człowiek traci podobieństwo do Boga poprzez grzech, ale obraz zostaje jest czymś trwałym (jest przyciemniony, ale nie naruszony). Kiedy Słowo staje się Ciałem wówczas najpełniej ukazuje w swoim człowieczeństwie Jezusa Chrystusa swoje podobieństwo i obraz Boży. Obraz i podobieństwo jest tu najdoskonalsze. Jezus stając się człowiekiem odnajduje swoje podobieństwo Boże, przywraca nam podobieństwo Boże poprzez człowieczeństwo Jezusa Chrystusa. Nawiązując do Ireneusza z Lionu chrześcijaństwo wschodnie wypracowało ideę przebóstwienia. (Theos – theosis – przebóstwienie). To otwieranie się na Łaskę Bożą otwiera na przebóstwienie umysł człowieka. Albo człowiek podlega przebóstwieniu albo prze zwierzęceniu (bestio człowieczeństwo). Bóg stał się człowiekiem po to aby człowiek stał się podobny do Boga - ,,Chwałą Boga jest żyjący człowiek”.

ŚWIĘTY ORYGENES → (+254), związany z Aleksandrią. W dziele o zasadach – najstarsza teologia. Sprawcą zbawienia jest Duch Święty, bo udziela istnienia Syna Bożego daje rozumne bytowanie Ducha Świętego życia w świętości. Orygenes odróżnia łaskę w szerokim znaczeniu jako dobroć Ojca i Syna i łaska w ścisłym znaczeniu – działanie Ducha Świętego jako moc wewnętrzną w sferze etycznej i jako światło w sferze intelektualnej. Orygenes opowiada się za istnieniem wolnej woli – odrzuca gnostycki determinizm. Ludzie wolni są przyczyną swojego potępienia i zbawienia. Dwie fazy:

1° akcentuje, że dobre działanie pochodzi od samego człowieka,

2° akcentuje pochodzenie łaski, inspiracji do dobra.

Łaska Boża współdziała jako konieczna pomoc w czynieniu dobra. Współdziałanie Łaski Bożej w wolności Bożej.

ŚWIĘTY TERTULIAN → (+220) – pisarz łaciński, związany z Afryką Północną. Wiąże Łaskę Bożą z sakramentem chrztu i pokuty. Chrzest daje wyzwolenie na życie wieczne. Pokuta jednorazowa, jeden raz po chrzcie. Podkreśla, że istnieje współdziałanie Łaski Bożej i ludzkiej woli. W wolności woli ujawnia się podobieństwo człowieka do Boga. W IV wieku zagadnienie Łaski jest podejmowane we Wschodnim Kościele chrześcijańskim: u św. Anatazego – zmagał się z arianizmem. Występuje też Łaska Boża u Ojców z Grecji: Grzegorz z Naziansu, Grzegorz z Nysy, Bazyli Wielki. Teologowie przyjęli od nich naukę: Maksym Wyznawca (VII), Jan z Damaszku (VIII), Grzegorz Palamas (XI). Tą teologię przyjęli prawosławni. Nie jest wyodrębniona w innych traktatach. Zwraca uwagę na działaniu Łaski Bożej w chrzcie, pokucie, charyzmatach, na działanie Ducha Świętego z wolnością ludzką. Obecność Ducha Świętego w człowieku po chrzcie daje dzieciństwo Boże. Ochrzczony staje się dzieckiem Bożym. Teologia wschodnia wprowadza termin przebóstwienia. Dzięki Duchowi Świętemu ujawnia się w człowieku, działanie Ducha Świętego przywraca podobieństwa utracone przez grzech pierworodny. Bóg przenika człowieka. Bóg według teologii wschodniej jest zawsze miłującym człowieka (filantropos). Ta miłość ujawnia się nieustannie we wspólnym współdziałaniu. SYNERGIA – współdziałanie.

PELAGIUSZ → był w Rzymie, Izraelu, Kartaginie, był mnichem. Na wchodzie zwalczał go Augustyn a na zachodzie Hieronim. Jego uczniowie Celestiusz i Lucjan z Ecklanu. Współcześni pisarze rehabilitują go. Jego poglądy są nie do przyjęcia. Dwa rodzaje Łaski: powszechna i specjalna. Dwie trwałe Łaski stworzenia dane przez Boga:

1° podobieństwo i rozumność. Natura ludzka jest darem Łaski. Ludzie mają możliwość nie grzeszenia. Pomoc Boża jest podstawą Łaski. Mając te Łaski poganie mogą żyć szczęśliwie.

2° związana z dziejami zbawienia. Upadek Adama spowodował negatywne następstwa, rozum zaciemniony, wola osłabła, prawo naturalne poszło w zapomnienie. Przewagę zyskuje grzech dzięki złemu przykładowi i złym przyzwyczajeniom. Dzięki grzechowi Adama Pan Bóg daje Łaskę. W Starym Testamencie Łaskę Objawienia – 10 przykazań, które dał Mojżeszowi. Przyjście Jezusa Chrystusa daje najwyższą Łaskę Bożą. Zostaliśmy odkupieni przez śmierć Chrystusa. Jezus oddziaływuje na nas przede wszystkim przez swój przykład. Życie chrześcijańskie jest naśladowaniem przykładu Jezusa Chrystusa – INIVITATIO. Całość Chrystusowej Łaski jest udzielana osobie w sakramencie chrztu. Człowiek otrzymuje usprawiedliwienie przez samą wiarę. Z pomocą Łaski mogą łatwiej zachowywać przykazania. Pelagiusz był obrońcą wolnej woli człowieka. To nie było same z siebie, istnieje kontekst wobec poglądów deterministycznych manichejczyków i u późnego Augustyna. Człowiek może na skutek trwałego daru Łaski jest zdolny do wyboru między dobrem a złem, jest zdolnym do samostanowienia. Uczył, że nie ma stałego grzechu odziedziczonego. Nowonarodzone dzieci są bez winy. Ludzie popadają w grzech przez wolną wolę. Według niego nie ma sprzeczności między wolną wolą a Łaską Bożą. Ludzka wolność jest nieodwracalną łaską stworzenia. W procesie dokonywania się zbawienia ma miejsce współdziałania Łaski Bożej z wolnością ludzką. Działanie Boże nie narusza wolności człowieka.

ŚWIĘTY AUGUSTYN → (+430), urodził się w Afryce Północnej w Tagaście. Chciał być retorem, nauczycielem mowy. Przeniósł się do Italii (Rzym, Mediolan). Szuka prawdy, szuka prawdziwej filozofii. Odchodzi od chrześcijaństwa. Doctor gratie – doktor łaski. Dwie fazy poglądów św. Augustyna – młodszy i starszy.

PRAEDESTINATIO – PRZEZNACZENIE

Jego poglądy zmieniały się, przechodziły sprzeczności. Augustyn akcentuje wolność Łaski w walce z manicheizmem. W drugiej fazie dominuje Łaska. W pierwszej fazie opowiada się za praedestinatio umiarkowaną. Wyjaśnia, że źródło zła tkwi w ludzkiej woli, która jest autonomiczna. Od woli zależy wybór dobra i zła. Z tym wiąże się zasługa, nagroda lub potępienie i kara. Mówi o tym, że przewiduje, posiada uprzednią wiedzę.

PROVIDENTIA – OPATRZNOŚĆ PRAESCIENTIA – WIEDZA UPRZEDNIA.

Łaska nie usuwa ludzkiej wolności. Sam jednak początek powołania osoby, jednostki jest niezależny od jego uczynków. Młody Augustyn uczy, że praedestinatio, czyli przeznaczenie do zbawienia jest uzależniona od ludzkich zasług, które są uwarunkowane przez dalsze czyny. Drugi okres działania Augustyna jest bardziej radykalny, rygorystyczny, surowy. Późny Augustyn głosi praedestinatio bezwarunkową tzn. odwieczne przeznaczenie uwarunkowanym wyłącznie przez Boga i niezależne od ludzkiej woli. Uprzedza wszelką ludzką aktywność Łaski. Tymi darami są: początek wiary, uzdolnienie do ludzkiego działania, wytrwanie w wierze. Łaska uprzedza, Łaska towarzyszy, Łaska poprzedza. Bez Łaski nie da się niczego dokonać. Łaska działa niezawodnie i osiąga skutek wbrew woli ludzkiej. Tak skuteczne jest działanie Boże, że nic nie może się jej oprzeć; wbrew woli ludzkiej. Nie moc człowieka jest powodowana grzechem pierworodnym. Augustynowi zawdzięczamy wprowadzenie do teologii terminu grzech pierworodny (peccatum oryginale). W dzisiejszej teologii sprawa ta jest delikatna. Święty Augustyn wprowadził termin grzechu pierworodnego przekazanego przez rodziców ich dzieciom. W stanie nieprzyjaźni z Bogiem. Ta doktryna przyjęła się w Kościele Katolickim, przyjęła się na Synodach, a następnie na Soborze Trydenckim. Jest ważnym punktem zbawienia. Współcześni teologowie nazywają doktrynę Augustyna o grzechu pierworodnym biologiczną. Grzech jest czynem osoby wolnym i świadomym. Czasem grzech pierworodny nie wiąże się z czynem i działaniem osoby, ale wiąże się z naturą osoby. Według Augustyna późnego potępieniu zostają wszyscy ze sprawiedliwości; gorzej wybrani z miłosierdzia. Dlaczego Bóg nie zbawia całej masy? – Augustyn mówi, że jest to z woli Bożej. Predystenacja – przeznaczenie Boga, wybiera z masy garstkę do zbawienia. Dla Augustyna wszystko jest działaniem Łaski – wolność wiary, trwanie w wierze i wybieranie wiary. Ta mała grupka przeznaczona do zbawienia nie może uwolnić się od Łaski Bożej. Uważa, że dzieci, które umarły bezpośrednio po chrzcie, chociaż nie miały zasług zostały zbawione. Ucząc o predystenacji Augustyn mówi o woli. Człowiek nie ma wpływu na swój los, nie może się nawet przeciwstawić. Broni dobroci Boga, uważa że zło jest z woli i winy człowieka. Z masy potępionych zbawia się tylko pewna określona liczba (numerus certus). Głosi, że predystenacja łączy się z partykularną częścią, nie uniwersalna. Grzech Adama przekazywany wraz z naturą ludzką spowodował skażenia człowieka. Dochodzi do pesymizmu antropologicznego. Według niego ludzkość stałą się masą grzeszną, przeznaczoną na potępienie. Jedynym ratunkiem jest Łaska Boża, której pośrednikiem jest Jezus Chrystus, ale tylko niektórzy mogą zostać zbawieni. Kościół tym samym to jest społeczność predyscjonowalnych. Ten Kościół jest niewidoczny. Dochodzi do starszych wniosków. Finał był nie do przyjęcia. Obronił suwerenność Bożą, ale z drugiej strony przedstawia Boga jako surowego i bezwzględnego. Miał świadomość, że się zagalopował. Doszedł do wniosku aby w duszpasterstwie nie stosować tych doktryn. SYNOD PROWINCJONALNY W KARTAGINIE (418) – wzięło udział około 200 biskupów z Północnej Afryki. Potępiono poglądy Celesjusza pod wpływem poglądów Augustyna. Odrzucono twierdzenie Celesjusza, że śmierć fizyczna nie należy do pierwotnej natury człowieka – ogłoszono doktrynę katolicką. Stanowi jako grzech Adama. Dziś odróżnia się jakby dwie postacie śmierci:

1)

2)

Śmierć po grzechu Adama wiąże się z umieraniem. Współcześni autorzy upierają się, że Augustyn korzystał ze złego Pisma Świętego. Złego przekładu z łaciny Listu do Rzymian (Rz 5,12). Augustyn słabo znał inne języki. Dobrze znał jedynie łacinę. Przekład łaciński brzmiał: ,,W nim, to jest w Adamie, wszyscy zgrzeszyli.” Tymczasem Pelagiusz korzystał z przekładu greckiego: ,,Ponieważ wszyscy zgrzeszyli.” Nie ma dziedziczności grzeszenia, ale wszyscy są zdolni do grzechu. SYNOD PROWINCJONALNY W ORANGE (529) – potępił poglądy zwolenników Pelagiusza. Jan Kasjan i Wincenty z Lerynu. Odrzucił doktrynę późnego Augustyna o predystenacji. Znany jest z zasady metodologicznej, że należy wierzyć, w to w co wszyscy i zawsze wierzyli. Druga zasada rozwoju doktryny chrześcijańskiej, że istnieje rozwój tej doktryny. Małe dziecko i ten sam dorosły człowiek – to ten sam człowiek, to doktryna organiczna. Augustyna bronił Grosper z Akwipanii, który sporządził INDUKULUS – indeksik. Cezary z Arl bronił go. Orzeczenia papieskie w oparciu o Augustyna Synod z Orange miał znaczenie dla całego chrześcijaństwa. W wieku VII Grzegorz I Wielki papież uczy o Łasce uprzedzającej i następującej. Godszalk z Saksonii (IX w.), który uczył o podwójnej predestynacji. Pan Bóg wybiera jednych do zbawienia, a innych do potępienia. Tylko garstka zostanie zbawiona. Potępiony na Synodzie z Nagucji i innych.

ANZELM Z CUNTENBRY → (+1109 r.) wybiera poglądy pośrednie między skrajnymi, jeżeli Pismo Święte opowiada się za Łaską nie neguje wolnej woli i na odwrót. Według Anzelma grzech Adama nie zniszczył wrodzonej wolności woli. Człowiek pozostaje nadal wolny, chociaż jego zdolność utraciła posługiwaniem się wolnej woli. Wola trwa w prawości dzięki Bożej Łasce. Anzelm łączy przeznaczenie z uprzednią wiedzą Boga. Bóg wie, jak będzie postępował człowiek z tego nie wynika przymus – to jest wiedza uprzedzająca. Anzelm opowiada się za współpracą Łaski i wolności ludzkiej.

PIOTR LOMBART → (+1160) wiązał Łaskę z Duchem Świętym, charytologię z pneumatologią. Duch Święty jest darem (dominum), który przychodzi wraz ze chrztem. Jest miłością Ojca i Syna, którzy miłują siebie wzajemnie i w nas Duch Święty rozlewa w sercach miłość, przez którą mieszka w nas cała Trójca. (Rz 5,5). Łaska wiary dokonuje usprawiedliwienia grzeszników. W człowieku nieusprawiedliwionym (grzeszniku) wolna wola nie może wykonać niczego zasługującego na zbawienie. Pojawienie się zasługi jest możliwe tylko tam, gdzie istnieje wolna wola. Główną przyczyną jest Łaska (meritum, merita).

ALEKSANDER Z HALES → wprowadza rozróżnienie na Łaskę stworzoną i niestworzoną. Łaską niestworzoną jest Bóg i osoba, Łaska stworzona to skutki działania Bożego w nas.

ANZELM Z CUNTENBRY → racje soteriologiczne. Soteriologia zachodniej części chrześcijaństwa została zachowana w kategoriach prawniczych. Początek dał Tertulian. Według niego Jezus Chrystus przywraca właściwe relacje prawne pomiędzy Bogiem a ludźmi; przywraca porządek, ład (ordo). Grzech człowieka jest źródłem nieładu, zakłóceniem ustanowionego przez Stwórcę porządku. Popełniający grzech człowiek jest złoczyńcą, który nie jest o własnych siłach odwrócić sytuację, do której doprowadził. Naruszony porządek prawny można naprawić przez wymierzenie i wyegzekwowanie kary albo przez odpowiednie zadośćuczynienie (SATISFICATIO). Anzelm formułuje teorię SATISFICATIO; traktat ważny dla soteriologii ,,Cur Deus homo?” (,,Dlaczego Bóg człowiekiem?”). Swoją refleksję opiera na przesłankach, rozmowach. Odrzuca patrystycką teorię okupu Jezusa i oszukania diabła. Odrzucił też koncepcję, według której Jezus musiał swoją śmiercią i cierpieniem zjednać obrażonego i zagniewanego Boga. Teoria Anzelma – zadośćuczynienia zastępczego (satisficatio vicaria). Według Anzelma człowiek jest winien Bogu cześć i uwielbienie. Odkrycie i uszanowanie obiektywnego ładu w świecie jest pochwałą dla Boga. Człowiek nie może obrazić samego Boga, ale postępuje sprzecznie z chwałą Bożą, niszczy własne media zbawienia. Grzech jest zatem zwróceniem się stworzenia przeciw samemu sobie, a pośrednio przeciwko Bogu, Bóg nie chce przywracać sprawiedliwość przeciw człowiekowi i bez niego. To człowiek powinien przywrócić chwałę Bożą w świecie, uczynić jej zadość przez czyn dobrowolnego posłuszeństwa. Jednak nie jest to możliwe, ponieważ przyczyną zbawienia w miejsce Boga stałby człowiek. Nie jest możliwe same zbawienie, człowiek nie jest sprawcą swojego zbawienia. Przez wcielenie Syna Bożego stał się objawieniem nowej sprawiedliwości i chwały Bożej w świecie. (Anzelm nawiązał do feudalnej wizji świata. Pan Bóg jest jak władca feudalny, który został urażony przez grzech człowieka.). Anzelm uważa, że w Bogu miłosierdzie i sprawiedliwość nie stoją naprzeciw siebie. Uważa, że miłosierdzie i sprawiedliwość utożsamiają się ze sobą i ujawniają w Jezusie Chrystusie. Jego miłosierdzie jest Jego sprawiedliwością. Jezus jako Syn Boży i zarazem człowiek ludzkości wolny od grzechu może ponieść ciążącą na ludziach karę to jest śmierć, będącą następstwem nieposłuszeństwa, oddalenia od Boga. Jego krzyż staje się pokutą zastępczą, doskonałą zasługą. Anzelm głosi doktrynę o zastępczej ekspijacyjnej śmierci Jezusa. (EKSPIJACJA – załagodzenie).

ŚWIĘTY TOMASZ Z AKWINU → (+1274), funkcjonował w ten sposób, że dyktował swoim sekretarzom. Dokonał syntezy w XII wieku z filozofii Arystotelesa; myśli chrześcijańskiej Augustyna. Nie znał za wiele języków tylko łacinę i grekę. Arystoteles dał Tomaszowi narzędzie filozoficzne – schematy myślenia ,,by realistyczną filozofię wykuł”. Z takim narzędziem dokonuje syntezy – Łaska jest dla niego trwałym stanem, w duszy ludzkiej stanowi nową jakość (habitus qualitas) i jako przychodząca z zewnątrz przypadłość.. Właściwości to coś więcej, przypadłość jest mniejsza. Święty Tomasz podobnie jak Orygenes wyróżnia dwie fazy:

× młody Tomasz uważa, że człowiek po czynieniu grzechu pierworodnego zachował dobre uczynki i jest zdolny do wykonywania dobrych uczynków bez łaski Bożej. Opowiadał się za predestynacją umiarkowaną. Zmodyfikował swe stanowisko. Przeciwstawił się pelagianom.

× późny Tomasz – człowiek swoją wolną wolą nie może sobie wysłużyć chwały, zbawienia, łaski, początku wiary. Wola ludzka nie wystarczy żeby wytrwać w dobru do końca, wszystko ma początek w łasce (PERSEVERANTIO) – wytrwanie w dobru jest działaniem łaski Bożej. Poszedł w kierunku predestynacji, bezwarunkowej. Łaska jest czymś nadprzyrodzonym w człowieku: przyrodzony – naturalny – nadnaturalny – supernaturalizm. Tomasz wprowadza pojęcia:

1) Łaska uczynkowa – dana do pierwszego czynu; Łaska habitualna – stała w nas

2) Łaska uświęcająca – wypaliła w nas grzech; Łaska darowana – charyzmaty (Paweł 1-12)

Charyzmaty są darami danymi nam dla dobra wspólnego innych ludzi. Łaska uświęcająca jest dana dla mnie samego – oczyszcza mnie i buduje.

WIEK XIV: JAN DUNS SZKOT (+1308) – NOMINALIZM, SZKOTYZM

WILHEM OKHAM

MARCIN LUTER → (+1546), jego ojciec był właścicielem kopalni rudy żelaza; był surowy, wymagający i Marcin się go bał; był biedny. Chciał aby Marcin był prawnikiem. Jednak ten poszedł do zakonu Augustynów. Studiował św. Augustyna. Znalazł się bardzo mocno pod wpływem Augustyna. Profesor Pisma Świętego. Tłumaczył Pismo Święte na język niemiecki. Miał osobiste przeżycia jako młody zakonnik. Lęki przed swoim zbawieniem. Bardzo dużo pracował. Obawiał się, że nie zostanie zbawiony. Angażuje się w krytykę Kościoła średniowiecznego. Przeakcentowanie ascezy i dobrych uczynków. Publiczne wystąpienie Lutra w 1517 roku. Wybuchła reformacja, której nie mógł zatrzymać i opanować. Nie chciał zrywać z Kościołem. Reformacja zwróciła się przeciw: zakonom, biskupom, teologii scholastycznej, Arystotelesowi, zakwestionowali niektóre sakramenty. Został tylko chrzest i Eucharystia. Luter sam zrezygnował z życia zakonnego, założył rodzinę, miał bardzo chore dziecko. Napisał wiele dzieł, np. ,,Rozmowy przy stole”. Był ostry w swoich wypowiedziach. Trudno było go zrozumieć, ponieważ trzeba było zlepiać ze sobą łagodne wypowiedzi z ostrymi. Istniały w Kościele Katolickim próby zrehabilitowania Lutra. Łaska według Lutra: były dwa okresy tak samo jak u Augustyna: - pelagoński i bliski późnemu Augustynowi. W pierwszej widzi jeszcze jakieś miejsce dla wolnej woli lecz później odchodzi do późnego Augustyna i tylko Łaska ma znaczenie bez wolnej woli. Teologia naturalistyczna za Okhamem. Bóg ma tylko wolną wolę i tylko On wszystko może. Człowiek nie może niczego. Przewartościował wolną wolę Boga. Dyskutował z Erazmem z Roterdamu, który bronił wolnej woli człowieka. Luter znalazł uspokojenie dla siebie, gdy przeczytał rozdział 3 Listu do Rzymian, bo tam zrozumiał, że Bóg daje zbawienie za darmo. To jest podstawowa teza Lutra. Grzesznik nie może się usprawiedliwić. Bóg usprawiedliwia grzesznika. IUSTYFICATIO – usprawiedliwienie. Dla Lutra doktryna o usprawiedliwieniu jest najważniejsza. Różne rozumienie usprawiedliwienia. Usprawiedliwienie dokonuje się na mocy łaskawego wyroku Boga, sądownicze orzeczenie. Usprawiedliwienie jest przez Łaskę.

z łaski – sola gratia

Łaska jest narzędziem. Usprawiedliwienie dokonuje się tylko przez wiarę. Chodzi o zaufanie, ufność w Boże Miłosierdzie.

z wiarą – sola FIDE

Usprawiedliwienie jest tylko dzięki Chrystusowi. On jest tylko jedynym pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem.

tylko Chrystus – solus Christus

Ze względu na Chrystusa Bóg nie poczytuje nam grzechów i przypisuje nam sprawiedliwość Chrystusa. Katolicy uważają, że te niepoczytywanie grzechów jest niepełne, niewystarczalne. Człowiek usprawiedliwiony jest równocześnie grzesznikiem i sprawiedliwym. (Homo simuls peccator et Justus.). Przejął pogląd od świętego Augustyna o PREDYSTINATIO. Luter znajduje tu wyjście dla siebie w zwątpieniach. Trzeba z ufnością spoglądać na krzyż Chrystusa, dzięki której przynoszone jest uspokojenie i usprawiedliwienie. Odkrywa się naukę o Bogu miłującym i zbawiającym. Wyjściem i ratunkiem jest wpatrywanie się w ukrzyżowanie Jezusa. Przeciw poglądom Lutra wystąpił Sobór Trydencki, który przygotował ,, Traktat o Usprawiedliwieniu”.

KLASYCZNI AUTORZY Z XVI WIEKU

MICHAEL BOJUS → (+1589), był profesorem na uniwersytecie w Louvain, był augustynistą. Ukazywał naturę i łaskę jako dwie sobie przeciwstawne. Bardzo przeciwstawiał je przed grzechem Adama i po nim. Uczył, że Łaska z konieczności należała do porządku naturalnego przed grzechem. W 1579 r. papież Pius V potępił 79 zdań Bojusa, między innymi: ,,tylko wolna wola może grzeszyć”, ,,łaska była należna człowiekowi w stanie niewinności”.

CORNELIUSZ JANSEN → (+1638) był profesorem na uniwersytecie w Louvain, później biskupem w Ipres. Także był augustynistą, dzieło ,,Augustynizm”. Zaostrzył poglądy Bojusa, pod wpływem jego poglądów znalazł się Pascal. Był to ciemny Jansenizm. Uczył, że istnieją trzy stany zbawienia natury człowieka: w raju, w stanie upadku i po odkupieniu. Łaska Chrystusa działa skutecznie, ale tylko w małej grupie przeznaczonej do zbawienia. Lęk przed Komunią Świętą. Papież Ignacy X potępił 5 zdań Jansena, między innymi: ,,Łasce nie można się oprzeć”, ,, Wolna wola nie może się przeciwstawić ani być posłuszna Łasce”.

JEZUITA MOLINA (SOCIETAS JESU) → był bliższy Boecjuszowi, istnieje wiedza pośrednia Boga i wie jak człowiek postępuje, człowiek może przy pomocy Łaski Bożej sam się określić dzięki wolnej woli.

DOMINIKANIN BANEZ (ORDO PRAEDICATORIUM) → wprowadził pogląd o ukierunkowaniu pierwotnym, skuteczność działania Bożego, skuteczność Łaski Bożej i nie zaprzeczaniu wolnej woli.

Łaska Boża ↔ wolność człowieka

Najpierw oskarżyli siebie nawzajem na inkwizycji hiszpańskiej. Baneza o kalwinizm, a Molina o pelagianizm. W1607 roku papież Pius V potwierdza, że nauka jezuitów jest wolna od pelagianizmu, nauka dominikanów jest wolna od kalwinizmu. Każda z tych szkół może głosić swoją doktrynę. Teologia Łaski odradza się 2 stuleciu za ROMANO GUARDINI, który podchodzi do tego personalistycznie. Łaską jest sam Bóg. Jest to osobowe spotkanie człowieka z Bogiem.

HENRI de LUBAC → prace przed Soborem Watykańskim II. Teza: natury i Łaski praktycznie nie można od siebie oddzielić. W dziejach człowieka natura nigdy nie była, nie istniała bez Łaski. Przyroda jest też dziełem Boga, ale człowiekowi zawsze towarzyszy życzliwość Boża. Do natury człowieka należy pragnienie uszczęśliwiającej wspólnoty z Bogiem. Należy odrzucić spekulacje o naturze czystej, bo zawsze była żywa. Trzeba uznać, że człowiek jest od początku skierowane do Boga. Stworzyłeś nas Panie dla Siebie.

MIŁEJ NAUKI