Praca domowa, ćwiczenia nr.2

Łuk odruchowy - szlak neuronów, wzdłuż których wędrują impulsy nerwowe od receptora do efektora. Stanowi podstawową jednostkę układu nerwowego. Łuk odruchowy obejmuje: receptor - narząd odbierający bodziec, drogę czuciową (włókna aferentne), ośrodek nerwowy w rdzeniu kręgowym lub mózgu, gdzie następuje przetwarzanie bodźca, drogę ruchową (włókna eferentne) i efektor - narząd wykonawczy.

Receptory – wyspecjalizowane komórki lub narządy zmysłowe odbierające informacje z otoczenia. Ze względu na charakter bodźca bądź stymulacji receptory dzielą się na:

• chemoreceptory – receptory rozróżniające substancje chemiczne

• termoreceptory – receptory reagujące na temperaturę

• nocyceptory – receptory wrażeń bólowych;

• mechanoreceptory – receptory wrażeń mechanicznych

• fotoreceptory – receptory światła

• magnetoreceptory – receptory natężenia i kierunku pola magnetycznego;

• elektroreceptory – receptory natężenia i kierunku pola elektrycznego;

• proprioreceptory – receptory ruchu, pozycji i równowagi;

• baroreceptory – receptory ciśnienia.

Włókna aferentne przenoszą informację czuciową z receptorów, zlokalizowanych głównie w obwodowym układzie nerwowym, do ośrodków integrujących w centralnym układzie nerwowym.

Ośrodek odruchu – synapsy zlokalizowane w rogach przednich rdzenia

Włókna eferentne przenoszą informację wykonawczą z ośrodków integrujących centralnego układu nerwowego do organów wykonawczych, rozmieszczonych głównie w obwodowym układzie nerwowym.

Efektor -  komórka lub narząd, który jest pobudzany przez nerw. Efektory umożliwiają organizmowi zwierzęcia odpowiedź na stymulację z układu nerwowego. U kręgowców najważniejszymi efektorami są mięśnie i gruczoły.

Odruch monosynaptyczny - rodzaj odruchu bezwarunkowego zawierający jedną synapsę między drogą dośrodkową a odśrodkową.W organizmie człowieka występuje tylko jeden rodzaj odruchów monosynaptycznych - jest to odruch na rozciąganie. Odruch ten zostaje wywołany przez rozciągnięcie mięśnia szkieletowego.

Odruch polisynaptyczny - jest to odruch zginania . Bodziec działający na receptor pobudza je, czyli depolaryzuje. Impulsy nerwowe przewodzone są przez wypustki neuronów czuciowych od receptorów do istoty szarej rdzenia kręgowego. Tam są odbierane przez neurony pośredniczące, które z kolei pobudzają neurony ruchowe. W wyniku działania na kończynę silnego bodźca uszkadzającego tkanki, dochodzi do skurczu mięśni zginaczy i do odruchowego zgięcia kończyny.

Odruch bezwarunkowy i warunkowy:

• Odruch bezwarunkowy:

- uwarunkowane genetyczne, zachodzą autonomicznie, bez udziału naszej woli, pozwalają na błyskawiczną reakcję,

- stanowią podstawę warunków obronnych oraz podstawę instynktów,

- związane z działalnością rdzenia kręgowego i ośrodków podkorowych.

• Odruch warunkowy:

- nabyte wciągu życia,

- podstawą działania odruchu warunkowego jest odruch bezwarunkowy

- jego powstawanie jest uwarunkowane kojarzeniem bodźca z sytuacją

- czasami bodźce często powtarzane stają się z odruchów warunkowych odruchami bezwarunkowymi.

Odruch Babińskiego odruch bezwarunkowy polegający na odgięciu do góry palucha i zgięciu pozostałych palców stopy podczas drażnienia skóry podeszwy. U osób dorosłych jest to odruch nieprawidłowy (normalny u dzieci do 4. roku życia), świadczący o uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego (u zdrowego dorosłego człowieka po podrażnieniu skóry stopy zginają się wszystkie palce).

Odruch Moro jest charakterystycznym odruchem pierwszych 3-4 miesięcy, pojawia się już w 9 tygodniu życia płodowego. Jest to instynktowna reakcja na zagrożenie, mająca na celu przywoływać pomoc i alarmować. Objawia się nagłym pobudzeniem, czasem poprzedzającym krzyk chwilowym zamarciem, zdumieniem. Dziecko wyrzuca ramiona symetrycznie od ciała, robiąc gwałtowny wdech, aby za moment objąć rękami ciało, co ułatwia mu wydech. Podczas Moro dochodzi do uaktywnienia reakcji walki i ucieczki a wyniku tego może dojść do uwolnienia hormonów stresu, przyspieszenia oddychania i bicia serca oraz wzrostu ciśnienia krwi. Są to typowe objawy fizyczne uwolnienia hormonów stresu. Jeśli podczas codziennej pielęgnacji odruch Moro pojawia się często, może być to dla nas sygnał, aby te czynności wykonywać jeszcze wolniej, delikatniej.

 

Odruch Palmara (dłoniowo - chwytny) pojawia się w 11 tygodniu życia płodowego. Noworodek reaguje zaciśnięciem dłoni i palców w momencie dotyku czy nacisku na dłoń. Obserwując noworodka widzimy, że ma on zaciśnięte dłonie przez większość czasu, ale z biegiem dni, zaczyna coraz częściej rozluźniać dłonie. Około 4-6 miesiąca życia, odruch dłoniowo- chwytny powinien zostać przekształcony tak, aby dziecko mogło już utrzymywać zabawkę między kciukiem a palcem wskazującym w tzw. chwycie pestkowym. W tym okresie dziecko po chwyceniu zabawki trzyma ją i wypuszcza przez przypadek. Dopiero po pewnym czasie, pojawia się świadome wypuszczanie zabawek z ręki i staje się to zazwyczaj ulubioną zabawą dziecka na pewnie czas.

Asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS) zwany także wzorcem asymetrycznym jest obecny od 18 tygodnia życia płodowego do około 6 miesiąca życia. Jest widoczny, gdy dziecko zwróci głowę na bok, wtedy po stronie twarzy noga i ręka dziecka prostuje się zaś od strony potylicy obie kończyny pozostają zgięte. U noworodka leżącego na brzuszku to ATOS umożliwia zwrócenie głowy na bok zapewniając tym samym przepływ powietrza. Powoduje także zwiększenie napięcia mięśni prostowników, pozwala ćwiczyć ruchy na bok, co stanowi fundament późniejszego ruchu sięgania po przedmioty.

Odruch szukania pojawia się między 24 a 28 tygodniem ciąży i jest obecny do 3-4 miesiąca życia. Objawia się, gdy delikatnie dotkniemy skórę w okolicy kącika ust, powodując, że dziecko odwróci główkę w tą stronę wysunie także języczek, w gotowości do ssania. Odruch szukania wraz z odruchem ssania umożliwia dziecku zwrócenie się w kierunku pokarmu i otworzenie ust, tak aby mogło uchwycić pierś czy butelkę.

Odruch grzbietowy Galanta pojawia się w 20 tygodniu życia płodowego. Jest aktywny po urodzeniu a jego wygaszenie następuje między 3 a 9 miesiącem życia. Wywołujemy go, gdy w ułożeniu na brzuszku dotykając pleców po jednej stronie kręgosłupa - dziecko zgina biodra o 45 stopni w stronę bodźca. Odruch ten powinien być taki sam po obu stronach pleców. Odruch Galanta aktywny jest w czasie porodu, ułatwiając dziecku przedostanie się przez kanał rodny.

Odruch toniczny błędnikowy to odruch, który wywołany jest przez ruch głowy powyżej lub poniżej linii kręgosłupa. Odruch ten w zgięciu (ruch głowy powyżej linii kręgosłupa) pojawia się w życiu płodowym i wygasa do 4 miesiąca życia dziecka. W wyproście odruch pojawia się w czasie porodu, gdy dziecko wkracza do kanału rodnego i jest w pełni obecny przy urodzeniu. Objawia się przez wyprost rąk i nóg w momencie wyprostu głowy - ruchu poniżej linii kręgosłupa. Wygaszanie odruchu tonicznego wyprostnego zachodzi stopniowo, powoli aż do 3 roku życia. 
Odruch toniczny błędnikowy umożliwia niemowlęciu przejście z pozycji pełnego zgięcia do pozycji wyprostu, a przez to ćwiczy ono równowagę, czucie głębokie i mięśnie.

Odruchy autonomiczne

Odruchy autonomiczne to odruchy związane z układem autonomicznym. Efektorem jest tutaj dowolny narząd wykonawczy (z wyjątkiem mięśni szkieletowych). Receptor i drogi dośrodkowe mogą należeć również do układu somatycznego. Ośrodki tych odruchów są zlokalizowane w półkulach mózgu, pniu mózgu, rdzeniu kręgowym, międzymózgowiu i zwojach obwodowych. Można je podzielić na funkcjonalne i troficzne.

Odruchy funkcjonalne

Odruchy funkcjonalne to odruchy służące do wzbudzania lub hamowania czynności wegetatywnych. Przykładami są: odruch Goltza (spowolnienie akcji serca spowodowane nagłym uderzeniem z brzuch), odruch Aschnera (ucisk na gałkę oczną wpływa na zwolnienie czynności serca), odruchy trzewiowo-ruchowe (zapalenie otrzewnej ma wpływ na długotrwały skurcz mięśni brzusznych), odruchy trzewio-czuciowe (odpowiednie zmiany na skórze są powodowane pobudzeniem receptorów w narządach wewnętrznych).

Odruchy troficzne

Odruchy troficzne to odruchy zmieniające metabolizm tkanki lub narządu. Wpływają na funkcję danego narządu poprzez inne pobudzenia.

Odruchy fazowe, toniczne, somatyczne, i inne

Odruchy ochronne to odruchy wywoływane działaniem czynników szkodliwych. Ich przykładami są: odruchy refrakcyjne (usuwanie się spod działania czynnika), repulsyjne (oddalanie czynnika od organizmu) i ofensywne (unieszkodliwienie czynnika).

Odruchy zachowawcze to odruchy niezbędne do przeżycia organizmu oraz utrzymania gatunku. Są one związane z kopulacją, snem, oddawaniem moczu czy oddychaniem i jedzeniem.

Odruchy fazowe są krótkotrwałą reakcją organizmu na bodźce.

Odruchy toniczne trwają długo. Są one związane np. ze zmianą napięcia mięśni związaną z postawą ciała.

Odruchy nerwowo-hormonalne to odruchy, których bodziec oddziałuje na podwzgórze, a to z kolei za pośrednictwem przysadki powoduje wydzielanie hormonów do organizmu.

Odruchy somatyczne są związane z postawą ciała.