POJĘCIE FINANSÓW
FINANSE JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
Finanse są działem nauki , który zajmuje się badaniem określonego elementu rzeczywistości ekonomicznej (bazującego na pieniądzu) i formułowaniem (na podstawie uzyskanych wyników) określonych praw.
Finanse są ściśle powiązane z innymi dyscyplinami naukowymi.
Opisując zjawiska finansowe trudno pominąć zjawiska, które są przedmiotem badań nauk ekonomicznych, społecznych, politycznych czy prawnych.
Finanse nie istnieją w próżni, ich stan i rozwój są efektem nie tylko ekonomicznej rzeczywistości.
RELACJE NAUKI O FINANSACH Z INNYMI DYSCYPLINAMI
Teoria finansów
Ekonomia
Historia (finansów)
Socjologia (finansów)
Psychologia (finansów)
Nauki prawne
Nauka o polityce finansowej
Statystyka
Matematyka
Zarządzanie strategiczne
TEORIA FINANSÓW
Dyscyplina badająca naturę i treść zjawisk finansowych oraz ich rolę w gospodarce i społeczeństwie
EKONOMIA
Naczelne miejsce w ekonomii przypada ekonomii politycznej
nauce teoretycznej o prawach, prawidłowościach i zależnościach między poszczególnymi elementami gospodarki;
ogólnie – nauce zajmującej się prawami ekonomicznymi w dziedzinie zjawisk gospodarczych
EKONOMIA
Makroekonomia jest nauką o alokacji zasobów gospodarki jako całości
Mikroekonomia zajmuje się analizą problemów alokacji zasobów przez indywidualne podmioty gospodarujące oraz badaniem poszczególnych rynków
HISTORIA (FINANSÓW)
Dyscyplina badająca
zjawiska w czasie
poszukująca prawidłowości zachodzących w czasie
wiążąca prawidłowości z ogólniejszymi zjawiskami gospodarczymi i społecznymi w przeszłości
SOCJOLOGIA (FINANSÓW)
Dyscyplina badająca
społeczne warunki i skutki funkcjonowania pieniądza (socjologia pieniądza)
problemy finansowe (np. dotyczące nierówności dochodów w społeczeństwie)
PSYCHOLOGIA (FINANSÓW)
Dyscyplina badająca przesłanki i skutki reakcji podmiotów stosunków finansowych w decyzyjnym procesie finansowym
NAUKI PRAWNE
(Np. prawo finansowe, publiczne, międzynarodowe, bankowe, ubezpieczeniowe, gospodarcze itp.)
Dyscypliny mające na celu
systematykę i opis instytucji prawnych funkcjonujących w dziedzinie finansów
rozpoznawanie prawnych podstaw działalności podmiotów posługujących się pieniądzem
NAUKA O POLITYCE FINANSOWEJ
Zajmuje się poznawaniem
celów podmiotów prowadzących politykę finansową
hierarchizacja tych celów
przesłankami ich zmienności (różne warunki)
instrumentami polityki finansowej (mającymi charakter pieniężny)
oceną skuteczności ich zastosowania
Nauka o polityce finansowej jest częścią nauki o polityce gospodarczej.
STATYSTYKA (FINANSÓW)
Dyscyplina zajmująca się gromadzeniem i przetwarzaniem danych liczbowych dotyczących rzeczywistości finansowej.
Umożliwia dokonywanie syntez i weryfikowanie hipotez stawianych w teorii finansów.
MATEMATYKA FINANSOWA
I INŻYNIERIA FIANSOWA
Inżynieria finansowa opiera się na modelach matematycznych;
Zajmuje się opracowywaniem instrumentów finansowych w celu przejęcia podmiotów gospodarujących lub powiększenia tzw. wartości rynkowej przedsiębiorstwa, bez istotnej poprawy faktycznych wyników jego działalności
ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE
Wiedza na temat
przygotowania systemowych gwarancji sprawnego funkcjonowania jednostki gospodarującej w warunkach stale zmieniającego się otoczenia
oraz
wykorzystania tych zmian jako sposobności do podejmowania nowych działań, lepiej zaspokajających potrzeby różnych grup interesów
FINANSE JAKO ZJAWISKO EKONOMICZNE
Finanse jako zjawisko ekonomiczne (jako podstawowy element współczesnej gospodarki rynkowej) są bardzo złożone.
Powszechnie uważa się, że występują one tam, gdzie w procesach gospodarczych wykorzystywany jest pieniądz.
W takim więc ujęciu finanse są wyrazem gospodarki rynkowej.
finire
Termin „finanse” wywodzi się ze średniowiecznej łaciny, od finire – skończyć:
najpierw termin ten odnosił się do orzeczeń sądowych, które miały charakter świadczeń pieniężnych,
następnie – wraz z rozwojem gospodarki towarowo-pieniężnej – zaczęto odnosić go do wszelkich operacji pieniężnych.
Różne interpretacje terminu „finanse”
wąskie ujęcie
finanse to tylko stosunki pieniężne w sferze podziału
szersze ujęcie
finanse to zjawiska finansowe w sferze podziału i w sferze wymiany
najszersze ujęcie
finanse to zjawiska finansowe, do których zalicza się także pewne elementy gospodarki niemające charakteru finansowego (np. szarwark)
Termin finanse nie jest więc jednoznaczny
Wszystkie ujęcia mają jeden wspólny element – jest nim pieniądz, będący w gospodarce rynkowej głównym instrumentem podziału produktu społecznego.
W związku z tym finanse dokonują alokacji czynników produkcji i określają strukturę konsumpcji w gospodarce narodowej.
Dla poznawania rzeczywistości finansów istotne jest, że w gospodarce można wyróżnić dwa obiegi
OBIEG PIERWSZY
Przemieszczanie się towarów i usług
Obieg strumieni materialnych
OBIEG DRUGI
Przemieszczanie się zasobów pieniężnych, które określają i kształtują zdarzenia finansowe
Obieg ten odbywa się w kierunku przeciwnym do obiegu pierwszego
Ruch pieniądza zachodzi w procesach wymiany i podziału, nie ma go w procesach produkcji i konsumpcji.
Produkcja i konsumpcja realizuje się jednak pod wpływem pieniądza , a wielkość i struktura tych procesów kształtuje stosunki wymiany i podziału produktu społecznego.
Można zatem stwierdzić, że ruch okrężny (cyrkulacja) we współczesnej gospodarce jest możliwy dzięki finansom, a właściwie dzięki ich podstawowemu tworzywu, jakim jest pieniądz.
Definiując termin „finanse”
możemy więc uznać, że
FINANSE OBEJMUJĄ OGÓŁ ZJAWISK FINANSOWYCH ZWIĄZANYCH Z:
TWORZENIEM (EMISJĄ),
PRZEPŁYWEM,
GROMADZENIEM
WYDATKOWANIEM
ZASOBÓW PIENIĘŻNYCH
FUNKCJE FINANSÓW
W GOSPODARCE
ALOKACYJNA
REDYSTRYBUCYJNA
STABILIZACYJNA
KREDYTOWA
Funkcja alokacyjna
Odnosi się do dokonywania za pomocą strumieni pieniężnych alokacji zasobów w gospodarce narodowej.
Przepływ zasobów pieniężnych skutkujący alokacją czynników wytwórczych w gospodarce (zarówno w sferze produkcji, jak i konsumpcji) realizuje się w oparciu o mechanizm rynkowy oraz rozwiązania instytucjonalno-prawne w danym kraju.
Funkcja redystrybucyjna
Związana jest z ponownym rozdysponowaniem zgromadzonych zasobów pieniężnych.
Wyróżnia się dwa rodzaje redystrybucji:
o charakterze budżetowym
o charakterze pozabudżetowym
Redystrybucja budżetowa
ma charakter nieekwiwalentny
związane jest z realizacją różnego typu obciążeń na rzecz sektora finansów publicznych
często jest określana mianem redystrybucji w wąskim zakresie
Redystrybucja pozabudżetowa
Uczestniczą w niej przede wszystkim podmioty sfery realnej i finansowej
Przedmiotem jej są wyłącznie różnego rodzaju przepływy pieniężne w związku z operacjami finansowymi
- zasilanie przedsiębiorstw kredytem bankowym, emitowanym na bazie wcześniej pozyskanych depozytów bankowych
- spłata odsetek od kredytów
- wypłata odszkodowania ubezpieczonemu itp..
Redystrybucję budżetową i pozabudżetową nazywa się redystrybucją w szerokim znaczeniu.
W obu przypadkach efektem jest korekta dochodów pierwotnych poszczególnych podmiotów
Funkcja stabilizacyjna
Związana jest z wykorzystywaniem przez państwo zjawisk finansowych do realizacji makroekonomicznych celów, takich jak:
wzrost gospodarczy
stabilizacja
ograniczenie bezrobocia
ograniczenie inflacji
poprawa bilansu płatniczego
Za autora doktryny interwencjonizmu państwowego, wykorzystującego przepływy finansowe do korekty mechanizmu rynkowego, uznaje się J.M.Keynesa.
Funkcja kredytowa
Związana jest z finansowym zasileniem podmiotów gospodarczych przez instytucje kredytowe
Przedmiotem tej funkcji jest kredyt, będący pieniądzem emitowanym przez banki
Właściwe „ustawienie” poszczególnych funkcji finansów należy do państwa.
Mają być tak ukształtowane, żeby możliwa była poprawa ekonomicznej efektywności rynkowego systemu gospodarki.
POZAEKONOMICZNE FUNKCJE FINANSÓW
Finanse są wytworem myśli ludzkiej i kształtują postawy człowieka w naszej cywilizacji
Finanse stają się samoistnym bytem niematerialnym, stają się podwaliną kultury organizacyjnej
W kulturę tę trwale wbudowane są wartości bazujące na pieniądzu i mają one istotne znaczenie (np. „kult pieniądza”)
POZAEKONOMICZNE FUNKCJE FINANSÓW
Finanse mają wymiar kulturowo-cywilizacyjny
Nasze myśli, odczucia i wyobrażenia o pieniądzu tworzą powszechnie znany i akceptowany system wartości
Myślenie kategoriami pieniądza musi być uznane przez poszczególne jednostki ludzkie, gdyż w naszej cywilizacji brak przepływów strumieni finansowych oznaczałby utratę podstawy ich egzystencji
Myślenie, zachowania i dążenia w pracy zawodowej podporządkowane są (w znacznej mierze) zapewnieniu sobie odpowiednich dochodów pieniężnych
POZAEKONOMICZNE FUNKCJE FINANSÓW
Społeczny wymiar finansów przejawia się w tym, że zbiorowe zachowania na rynku finansowym mogą być odmienne od zachowań indywidualnych, prowadząc do zdarzeń mających skutki dla gospodarki (np. tzw. „owczy pęd”)