Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia

finansów publicznych

finansów publicznych

Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia

finansów publicznych

finansów publicznych

Wykład 2

Wykład 2

2

Definicja sektora

publicznego

Zbiór wszystkich państwowych i

komunalnych osób prawnych oraz
nieposiadających osobowości prawnej
jednostek organizacyjnych
podległych organom władzy
publicznej.

Dwie kwestie: własność i podległość

3

Kwestia: postawiony cel

Państwowe i samorządowe instytucje i

jednostki organizacyjne finansowane
ze środków Skarbu Państwa i jednostek
samorządu terytorialnego, wykonujące
na zasadach niekomercyjnych zadania
publiczne.

Definicja sektora

publicznego

4

Ustawa o finansach publicznych (1998 r.)

Do sektora finansów publicznych zalicza się:
1. organy władzy publicznej i podległe im jednostki

organizacyjne,

2. państwowe osoby prawne oraz inne jednostki

organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem
Sądowym, których działalność jest finansowana z
środków publicznych w całości lub części z
wyjątkiem:

a) przedsiębiorstw państwowych
b) banków państwowych
c) spółek prawa handlowego

Definicja sektora

publicznego

5

Do sektora finansów publicznych zalicza się:
1. organy władzy publicznej, w tym organy

administracji rządowej, organy kontroli

państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,

jednostki samorządu terytorialnego i ich organy

i związki

2. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i

gospodarstwa pomocnicze jednostek

budżetowych

3. fundusze celowe
4. państwowe szkoły wyższe i jednostki

badawczo-rozwojowe

Definicja sektora

publicznego (2001 r.)

6

5. samodzielne publiczne zakłady opieki

zdrowotnej

6. państwowe lub samorządowe instytucje kultury
7. ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze
8. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią

jednostki organizacyjne

9. inne państwowe lub samorządowe osoby

prawne utworzone na podstawie odrębnych
ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z
wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków i spółek prawa
handlowego

Definicja sektora

publicznego – c.d.

7

Do sektora finansów publicznych zalicza się:
1. Sektor rządowy, obejmujący organy władzy

publicznej, organy kontroli państwowej i

ochrony prawa, sądy i trybunały, organy

administracji rządowej, Polską Akademię

Nauk i tworzone przez nią jednostki

organizacyjne oraz inne jednostki, dla

których organem założycielskim lub

nadzorującym jest organ administracji

rządowej albo inne jednostka zaliczana do

podsektora rządowego

Definicja sektora

publicznego (2006 r.)

8

Do sektora finansów publicznych zalicza się:
2. Sektor samorządowy – jesdnostki

samorządu terytorialnego, ich organy i
związki oraz jednostki organizacyjne, dla
których organem założycielskim lub
nadzorującym jest jst.

3. Sektor ubezpieczeń społecznych,

obejmujący ZUS, KRUS oraz zarządzane
przez nie fundusze

Definicja sektora

publicznego cd.

9

Zadania sektora

publicznego

• Rodzaje zadań publicznych

– zarządzanie państwem i jego ochrona
– świadczenie usług

• Rozmiary sektora publicznego
• Komercjalizacja usług publicznych
• Redystrybucja
• Wpływ sektora publicznego na

gospodarkę

10

Źródła finansowania

zadań publicznych

• Podatki

– przymusowość
– powszechność, co oznacza że do ich

płacenia zobowiązani są wszyscy
podatnicy

– bezzwrotność
– jednostronność świadczenia podatkowego

• Quasi-podatki –

obligatoryjne składki na

niektóre fundusze celowe

11

Inne źródła

finansowania zadań

publicznych

• cłą, będące opłatami od wartości towarów

wwożonych do kraju

• kary i grzywne
• opłaty za czynności organów administracji

i wymiaru sprawiedliwości

• opłaty lokalne
• dochody z majątku
• wpływy z działalności gospodarczej
• inne

12

Bilans sektora

publicznego

• Aktywa

– rzeczowe składniki majątku całego sektora

finansów publicznych

– zasoby pieniężne podmiotów sektora publicznego
– należności z tytułu dochodów publicznych

• Pasywa

– „fundusz sektora publicznego”
– zobowiązania sektora publicznego
– saldo bieżących dochodów i wydatków

publicznych

13

Wpływ przychodów na

bilans sektora

publicznego

• sprzedaży majątku towarzyszy uzyskanie

przychodów i zmniejszenie rzeczowego
zasobu majątkowego

• kredyty, pożyczki i papiery wartościowe

powodują zwiększenie przychodów
pieniężnych ale również wzrost
zobowiązań

• spłata pożyczek skutkuje zamianą

należności na środki pieniężne

14

Środki publiczne

• Dochody i wydatki publiczne tworzą

łącznie środki publiczne, których
głównym przeznaczeniem może być
finansowanie zadań sektora publicznego i
spłata zobowiązań sektora bublicznego

• Ustaw o finansach publicznych wyłącza z

kategorii dochodów publicznych środki
pochodzące za źródeł zagranicznych,
niepodlegające zwrotowi

15

Budżet państwa

• Budżet jest planem dochodów i wydatków

sektora publicznego lub jego
wyodrębnionej części na określony okres.

• Budżet określa sposób rozdysponowania

nadwyżki budżetowej lub określa sposób
sfinansowania deficytu budżetowego.

• Budżet obejmuje rok kalendarzowy

16

Kompetencje

uchwalania budżetu

• Sejm – budżet państwa
• organy stanowiące gmin, powiatów

i województw – budżet
odpowiednich jednostek
samorządu terytorialnego

• rady związków komunalnych –

budżety tych związków

17

Opracowanie projektu

budżetu

• Kompetencje w opracowaniu budżetu

– organy wykonawcze

• Dyrektywność budżetu

– dochody – stanowią prognozy ich wielkości
– wydatki – stanowią nieprzekraczalny limit

• Brak roszczeń w zakresie wydatków
• Wynik budżetu

• deficyt budżetowy

18

Szczegółowość budżetu

• Określenie w budżecie nie tylko globalnych

kwot dochodów i wydatków, lecz również
planowanych kwot dochodów z
poszczególnych tytułów oraz szczegółowe
określenie przeznaczenia planowanych
wydatków.

• rodzaj finansowanej działalności
• ekonomiczny charakter wydatków
• organ dysponujący środkami budżetowymi

19

Redystrybucja budżetowa

• Progresywne skale podatkowe
• Ulgi i zwolnienia
• Świadczenia emerytalno-rentowe
• Zasiłki rodzinne
• Stypendia
• Zasiłki dla bezrobotnych
• Dopłaty do wybranych towarów
• Dotacje budżetowe

20

Niebezpieczeństwa

nadmiernej redystrybucji

• konieczność utrzymywania wysokich

podatków

• osłabienie motywacji do poszukiwania

pracy i do zwiększania wydajności pracy

• ograniczanie inwestycji, spowodowane

przejęciem dużej części nadwyżek firm

• zakłócenie stosunków na rynku poprzez

dotowanie wybranych

21

Wykonanie i rozliczenie

wykonania budżetu

• Gromadzenie dochodów
• Dokonywanie wydatków
• Zaciąganie i spłata zobowiązań z

deficytem budżetowym

• Dokonywanie zmian w budżecie
• Sporządzanie sprawozdań

budżetowych

22

Instrumenty kierowania

wykonaniem budżetu

• centralny rachunek budżetu
• rezerwy budżetowe
• przeniesienia wydatków i blokady
• klasyfikacja budżetowa
• prawo zaciągania zobowiązań w

granicach określonych w uchwale
budżetowej

23

Rozliczenie budżetu

1.

Sporządzenie sprawozdania z wykonania

budżetu

2.

Ocenę sprawozdania, głównie pod kątem

rzetelności, czyli zgodności ze stanem

faktycznym, przez upoważnionego

audytora, którym w odniesieniu do

budżetu państwa jest zwykle niezależny

od rządu organ administracji państwowej

3.

Zamknięcie rachunków budżetowych, czyli

zatwierdzenie sprawozdania przez organ,

który budżet uchwalił.

24

Deficyt budżetowy

i dług publiczny

Deficyt budżetowy

– ujemna różnica

między dochodami publicznymi a
wydatkami publicznymi, ustalona dla
okresu rozliczeniowego

Dług publiczny

– wartość nominalnego

zadłużenia jednostki sektora finansów
publicznych ustaloną po wyeliminowaniu
wzajemnych zobowiązań pomiędzy
jednostkami tego sektora

25

Budżet państwa -

instrument polityki

makroekonomicznej

• Makroekonomiczne ograniczenia przy

konstrukcji budżetu

• Skutki zwiększania podatków
• Wysokie podatki a skłonność o inwestowania
• Makroekonomiczne skutki długu publicznego
• Deficyt budżetowy a kredytowanie

przedsiębiorstw

26

Jawność i przejrzystość

finansów publicznych

• Jawność finansów publicznych
• Prawo do informacji o sektorze

publicznym

• Jawność finansów publicznych jako

instrument kontroli

• Przejrzystość

27

Warunki przejrzystości

• wyodrębnienie sektora publicznego
• podział zadań i kompetencji
• stałe informacje o stanie sektora publicznego
• ustalenie jednolitych zasad rachunkowości
• bilans sektora publicznego jako element oceny

sytuacji finansowej państwa

• makroekonomiczne i polityczne założenia budżetowe
• jasno określone procedury budżetowe
• informacja publiczna o przebiegi wykonaniu budżetu
• zewnętrzna ocena rzetelności informacji o

finansach publicznych