[PONIŻSZE ODPOWIEDZI SĄ ODPOWIEDZIAMI PRZYKŁADOWYMI I MOGĄ SIĘ RÓŻNIĆ OD KLUCZA CKE. PISZCIE W KOMENTARZACH, JAKIE ODPOWIEDZI WY ZAPROPONOWALIŚCIE NA EGZAMINIE. DZIĘKI TEMU WSPÓLNIE MOŻE NAM SIĘ UDAĆ WYPRACOWAĆ KLUCZ NAJBARDZIEJ ZBLIŻONY DO TEGO, KTÓRY ZAPROPONUJE CKE] 

TEMAT 1. 

Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej wierszy Jana Kochanowskiego O żywocie ludzkim i Agnieszki Osieckiej Kolęda z pretensjami. Zwróć uwagę na przedstawione w nich obrazy ludzkiego życia oraz postawę podmiotu mówiącego wobec świata. 

WSTĘP:

1. Zwracając uwagę na tytuły utworów, napisz że podejmują one problemy filozoficzne, metafizyczne itp. Dodaj, że ich naczelnym tematem jest sytuacja człowieka względem świata i Boga.
2. Zauważ, że utwory powstały w innych epokach (renesans, współczesność), ale mimo to łączy jest wspólny temat. Napisz, że wskazuje to na uniwersalność niektórych tematów na przestrzeni wieków.

ROZWINIĘCIE:

1. "O żywocie ludzkim" J. Kochanowski

- Napisz, że świat stworzony przez Boga przypomina miejsce zabawy karnawałowej (warto posłużyć się terminem karnawalizacja), ludzie zachowują się w nim niczym dzieci, biją się o przedmioty, bez względu na ich wartość. Podmiot liryczny dystansuje się wobec takiego obrazu świata. Nie chce w nim brać czynnego udziału (woli być obserwatorem), walczyć o błahostki, nie czuje się też częścią tak wyglądającego świata. Warto zauważyć, że taka postawa podmiotu mówiącego wskazuje na stoicyzm. 

- Opisz, jak przedstawione jest życie ludzkie (warto napisać, że człowiek robi z niego zabawę, błahostkę, śmiesznostkę). Zauważ, że okazuje się ono czymś, na co człowiek nie ma wpływu, jakkolwiek próbuje zmienić swoje życie (np. poprzez zdobywanie rzeczy materialnych). Napisz, że ostatecznie to Bóg decyduje o życiu człowieka, ten ma tylko wpływ na zmienianie błahostek, ale nie rzeczy najistotniejszych. Podejmij też kwestię śmierci i jej nieubłagalności. 

2. "Kolęda z pretensjami" A. Osiecka

- Opisz postawę podmiotu lirycznego wobec świata przedstawionego. Zwróć uwagę na język użyty w utworze. Koniecznie napisz, że podmiot mówiący czuje się częścią świata i społeczeństwa. Opisz uczucia, jakie podmiot liryczny żywi względem miejsca, jakie zajmuje w stworzeniu (np. gorycz, żal, rozpacz, ponieważ podmiot liryczny wie, że jest przemijalny, a życie nie zależy od niego) i jakie żywi wobec świata i ludzi (np. jest zafascynowany światem, życiem, ale jednocześnie widzi jego tragizm). 

- Napisz, że życie ludzkie jest opisane w utworze jako coś ulotnego, przemijalnego, odgrywanego na scenie świata, jest rolą. Zwróć uwagę na motyw "theatrum mundi" (teatru świata) i opisz na jego podstawie cechy życia ludzkiego. Koniecznie, napisz że człowiek okazuje być się zabawką, marionetką w rękach Boga. To Bóg decyduje o życiu człowieka, a człowiek nie ma nawet świadomości tego.

ZAKOŃCZENIE

- Zwróć uwagę, że oba utwory rozpoczyna apostrofa do Boga. Warto napisać, co ona oznacza, jaką pełni funkcję, jaki jest jej cel. Napisz, że utwory podejmują fundamentalne kwestie dotyczące życia i losu człowieka. 

- Zauważ, że podmioty liryczne wobec świata sytuują się odmiennie od siebie. W przypadku fraszki podmiot mówiący nie chce się identyfikować ze swiatem, chce być jego obserwatorem, nie czuje jedności z ludźmi. W "Kolędzie z pretensjami" podmiot liryczny jest swoistym obrońcą ludzi, widzi tragizm życia ludzkiego, czuje się częścią świata, w którym egzystuje i czuje się zabawką stworzoną przez Boga.

- Napisz, że w utworach występuje podobna, ale odmienna w wymowie wizja życia ludzkiego. U Osieckiej człowiek nie ma na nie wpływu, odgrywa je jedynie, czuje zbliżającą się i nieodwracalną śmierć. To sprawia, że człowiek jest istotą tragiczną, a jego życie cechuje tragizm. U Kochanowskiego natomiast człowiek uważa, że może zmieniać swoje życie. Jest to oczywiście ułudą, bo to Bóg ma najistotniejszy wpływ na nie (wyznacza moment śmierci). Przez podejście człowieka do życia w utworze Kochanowskiego nie pojawia nacechowanie życia i człowieka tragizmem (człowiek jest raczej istotą śmieszną).

- Warto krótko opisać kreację Boga w obu utworach. Zauważyć, że u Kochanowskiego jest on zrównany z mądrością, porządkiem itp., natomiast u Osieckiej porównany jest do małego chłopca. 

_____________________________________________________________________________

TEMAT 2. 

Codzienność w czasach Zagłady. Analizując i interpretując opowiadanie Idy Fink11 Przed lustrem, zwróć uwagę na kreację bohaterek, ich sytuację oraz znaczenie tytułowego lustra. 

WSTĘP:

- Wyjaśnij, co to jest czas Zagłady i krótko scharakteryzuj go. 

- Napisz, jak rozumiesz pojęcie codzienność w czasie Zagłady, możesz zwrócić uwagę, że opowiadanie Idy Fink dotyczy próbowania podjęcia kontynuacji normalnego trybu życia, w czasie II wojny światowej. 

ROZWINIĘCIE:

- Scharakteryzuj bohaterki opowiadania. Zwróć uwagę, że mają one odmienne podejście do kwestii życia i przetrwania. Adela próbuje żyć normalnie, być wesoła, nie myśleć o otaczającym ją świecie (zauważ, jak opisują ją Nisia). Swoją energię skupia na kwestiach wyglądu itp. Natomiast Nisia nie umie nie myśleć o swoim tragizmie i tragizmie otaczającego ją świata; nie potrafi sobie poradzić z zaistniałą sytuację. Próbuje wykonywać czynności dnia codziennego, ale ma świadomość, że różnią się one od tych wykonywanych przed czasem wojny, są odgrywaniem ich. 

- Przyjrzyj się rzeczywistości i sytuacji otaczającej bohaterki. Zwróć uwagę, czym się zajmują, gdzie mieszkają. Podkreśl fakt znikania kolejnych współlokatorów bohaterek. Warto zauważyć, w jaki sposób one to opisują (Adela nie chce o tym mówić, natomiast Nisia próbuje rozmawiać). Należy też napisać, jak otaczająca sytuacja odnosi się do głównych postaci opowiadania. Zwrócić uwagę na paralelność ich losu z losem byłych współlokatorów. Warto napisać, że bohaterki starają się żyć normalnie, z godnością i do końca, pomimo świadomości, że czeka je śmierć. 

- Zwróć uwagę, że w opowiadaniu występują elementy symboliczne. W tym miejscu warto wyjaśnić, czym jest symbol. Napisz, że najważniejszym symbolicznym przedmiotem w opowiadaniu jest tytułowe lustro. Opisz, jakie znaczenia ono sobą niesie, np. odbija los kolejnych mieszkańców domu, a przez wskazuje na powtarzalność, nieuchronność losu bohaterek, ponadto symbolizuje samotność, pustkę, śmierć.

ZAKOŃCZENIE:

- Napisz, że opisane w rozwinięciu elementy opisują życie codzienne podczas II wojny światowej. 

- Na podstawie informacji podanych w rozwinięciu opisz codzienność czasu Zagłady. Napisz, że ludzie starali się żyć tak jak przed wojną, interesować tym, czym wcześniej, aby nie popaść w załamanie, apatię. Zauważ, że utrzymanie codzienności życia interpretowane było przez nich jako nadanie życiu godności, było też swoistą walką i niezgodą na otaczającą rzeczywistość.

- Odwołując się do symboliki lustra, zawróć uwagę na tragiczny wymiar codzienności czasu Zagłady. Napisz, że jakkolwiek z jednej strony codzienność życia pozwalała się oderwać od myślenia o otaczającym świecie (przykład Adeli), to z drugiej strony ukazywała nieubłagalność nadchodzącej śmierci. Codziennością było bowiem znikanie kolejnych ludzi. Można w tym miejscu na podstawie stanu wewnętrznego bohaterek opisać tragizm człowieka w czasie Zagłady.