Język estoński:

• ogólna charakterystyka

  • język urzędowy Republiki Estońskiej

  • nieco ponad 1 mln użytkowników

  • język oficjalny UE

  • spokrewniony z językami: liwskim, wotskim, fińskim, karelskim i wepskim – rodzina języków bałtofińskich języki ugrofińskie (nie są spokrewnione z językami indoeuropejskimi)

  • poza pierwszą setką rankingu

• klasyfikacja

  • genetyczna

    • język estoński bałtofiński fińsko-wołżański fińsko-permski ugrofiński uralski

    • język satemowy – sada (100)

  • fonologiczna

    • język o bogatym systemie fonemicznym

    • język samogłoskowy

  • morfologiczna

    • język syntetyczny – szyk w zdaniu dość swobodny, rola fleksji

    • język aglutynacyjny

      • spójność morfemiczna w wyrazie - morfemy gramatyczne są doklejane do leksykalnych

      • brak kumulacji funkcji w morfemie - 1 morfem = 1 funkcja

      • niezmienność kształtu morfemu - brak alternacji, aczkolwiek mamy do czynienia z regularnymi alternacjami w ramach form fleksyjnych – jest to tzw. zmiana stopnia; występują także samogłoskowe alternacje tematyczne

  • syntaktyczna

    • język przypadkowy – szyk ma mniejsze znaczenie

    • język SVO – najbardziej popularny i neutralny szyk

• cechy charakterystyczne

  • alfabet

    • Alfabet bez obcych znaków: A, B, D, E, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, Õ, Ä, Ö, Ü

    • Alfabet z obcymi znakami (używanymi w niektórych słowach): A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, Z, Ž, T, U, V, W, Õ, Ä, Ö, Ü, X, Y

• ciekawostki

  • charakteryzuje się pewnym zróżnicowaniem dialektalnym; podział na dialekty północne i południowe; północny zdominował południowy

  • długość trwania głoski w czasie jest bardzo ważna, gdyż odróżnia znaczenie wyrazów

  • estońskie samogłoski występują w 3 wariantach: krótkim, długim i bardzo długim; samogłoski krótkie sygnalizowane są za pomocą pojedynczej litery, natomiast długie i bardzo długie za pomocą podwójnej litery; długość estońskich samogłosek krótkich jest porównywalna z długością polskich samogłosek; samogłoski długie wydają się dwa razy dłuższe od samogłosek krótkich i należy je wymawiać długo, a nie podwójnie; z kolei różnica długości między samogłoską długą i bardzo długą jest dla ucha praktycznie niemożliwa do uchwycenia; różnica jest kwestią intonacji

  • zmiana stopnia – poszczególne formy wyrazu mogą różnić się od siebie długością wewnętrznych głosek; mamy do czynienia z dwoma postaciami tematu, który może występować w stopniu mocnym lub słabym; alternacja stopnia mocnego i słabego idzie zwykle w parze z alternacją długości III i II

  • litery b, d, g nie symbolizują, tak jak w języku polskim, zwarto-wybuchowych dźwięcznych spółgłosek /b/, /d/, /g/, lecz krótkie zwarto-wybuchowe bezdźwięczne /p/, /t/, /k/

  • posiada dwa bezokoliczniki: pierwszy zakończony na –ma, zwany bezokolicznikiem –ma, drugi zakończony na –da, zwany bezokolicznikiem –da

  • szyk w zdaniu, podobnie jak w języku polskim, jest dość swobodny

  • występowanie poimków – funkcjonalnie odpowiadają polskim przyimkom

  • przypadki (14)

Język fiński:

• ogólna charakterystyka

  • język urzędowy Republiki Finlandii

  • język używany przez mniejszości w Szwecji, Rosji (Republika Karelii), Norwegii i Estonii

  • około 6 mln użytkowników

  • język oficjalny UE

  • poza pierwszą setką rankingu

• klasyfikacja

  • genetyczna

    • język fiński bałtofiński fińsko-wołżański fińsko-permski ugrofiński uralski

    • język satemowy – sata (100)

  • fonologiczna

    • język o pośrednim systemie fonemicznym

    • język samogłoskowy

  • morfologiczna

    • język syntetyczny

    • język aglutynacyjny

      • morfemy gramatyczne są doklejane do leksykalnych

      • 1 morfem = 1 funkcja

      • brak alternacji, ale występuje wymiana stóp

  • syntaktyczna

    • język przypadkowy

    • język SVO

• cechy charakterystyczne

  • alfabet

    • Składa się z następujących liter: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, T, U, V, W, X, Y, Z , Å, Ä, Ö.

    • Litery B, C, F, G, Q, W, X, Z, Å są używane tylko w wyrazach obcego pochodzenia

• ciekawostki

  • harmonia wokaliczna – w wyrazie mogą występować wyłącznie samogłoski przednie lub wyłącznie tylne; samogłoski ze względu na miejsce artykulacji dzielą się na przednie ä, ö, y, e, i oraz tylne a, o, u; samogłoski przednie e oraz i wyróżnia się jako neutralne

  • wymiana stóp - spółgłoski k, p i t ulegają podczas odmiany słowa przez przypadki lub osoby procesowi wymiany stóp, w wyniku którego mogą występować w stopie "słabej" lub "mocnej"; ogólna zasada wyboru stopy opiera się na uwarunkowaniach fonetycznych; kiedy sylaba jest otwarta, czyli kończy się samogłoską, wtedy używa się stopy mocnej; przy sylabie zamkniętej, czyli kończącej się spółgłoską, spółgłoska poprzedzająca końcową spółgłoskę sylaby występuje w stopie słabej

  • sandhi – asymilacja i podwojenia; welaryzacje, labializacje

  • ważną rolę w wymowie pełni iloczas - różnica pomiędzy głoskami długimi i krótkimi jest oddawana również w piśmie – głoski długie zapisuje się podwojonym znakiem; dotyczy to zarówno samogłosek, jak i spółgłosek; długie dźwięki są z reguły dokładnie dwa razy dłuższe, niż zwykłe

  • w tradycyjnych fińskich słowach na początku nie może stać zbitka spółgłoskowa

  • na końcu słowa może stać tylko samogłoska, albo spółgłoski -n, -t, -l, -r i -s

  • wielość przypadków (14-16) wynika z faktu, że wiele z nich pełni funkcję „naszych” przyimków

  • 14-16 przypadków