IX. Biom - duża jednostka ekologiczna, na którą składają się całe zespoły ekosystemów określonego obszaru geograficznego. Twór tai jest łatwym do rozpoznania regionem biologicznym o charakterystycznych cechach morfologicznych, wynikających z dominacji określonej formacji roślinnej i charakterystycznej dla niej fauny będących w stanie względnej równowagi (klimaksu). W skład biomu wchodzą zarówno rośliny jak i zwierzęta. Występowanie roślinności i obecność zwierząt na danym terenie są kształtowane przez klimat. W rozmieszczeniu tym można dostrzec pewien porządek. Od bieguna ku równikowi rozciągają się kolejne strefy, pasma biomów uzależnione od coraz wyższej temperatury i nasłonecznienia. Oprócz temperatury ważnymi czynnikami warunkującymi rozmieszczenie biomów jest ilość dostępnej wody.

Tundra – bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo niską pokrywą roślinną, zdominowaną przez mchy i porosty.

Tajga, lasy borealne - borealne lasy szpilkowe występujące w północnej części Ameryki Północnej (Kanada), Europy oraz Azji w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej. Tajgę w większości porastają lasy szpilkowe oraz w niewielkim stopniu lasy liściaste. Cechy krajobrazu: lasy wielogatunkowe, lasy jednogatunkowe, lasy iglaste, wieczna zmarzlina, obszary bagienne, jeziora polodowcowe. Wyróżnić można dwa typy tajgi eurazjatyckiej: 1) tajgę ciemną - występuje głównie w Europie i Zachodniej Syberii, ale także wyspowo na całej Syberii. Budowana jest przez gatunki wyższe, rosnące gęściej (świerk syberyjski, jodła syberyjska, limba syberyjska), ma stosunkowo bogate runo krzewinkowe 2) tajgę jasną - występuje we Wschodniej Syberii i północnej Europie. Budowana jest przez gatunki niższe, rosnące rzadziej (modrzew dahurski, sosna

zwyczajna), runo ma ubogie, chrobotkowe.

Lasy liściaste i mieszane rozciągają się na ogromnym obszarze na południe od strefy tajgi. Spotykamy je również daleko na południe głównie na terytorium Ameryki Południowej i Australii. Bardzo trudno precyzyjnie ustalić granice występowania lasów liściastych. Dobrze widoczne są jedynie u wybrzeży mórz gdzie w postaci pasm, a nawet wysp przechodzą w inne środowiska. W Europie lasy liściaste i mieszane od północy graniczą z tajgą, od południa z wiecznie zieloną roślinnością śródziemnomorską, a od wschodu ze stepami porośniętymi roślinami zielonymi. W Azji jest podobnie, od północy i północnego wschodu łączą się z tajgą, na wschodzie docierają do równin środkowych Chin, a na południu łączą się z zalewowymi równinami żółtej rzeki. Lasy liściaste Ameryki Północnej od zachodu ograniczone są Wielkimi Równinami, które sięgają aż po Góry Skaliste, na północy zaś (jak w Europie i Azji) stopniowo ustępują miejsca lasom iglastym na południu sięgają Zatoki Meksykańskiej i subtropikalnych lasów na Florydzie. Lasy liściaste rosną wszędzie tam, gdzie panuje łagodny, umiarkowany klimat (występują cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima) i jest dostateczna wilgotność. Charakterystyczną cechą drzewa liściastego jest jesienne zrzucanie liści (reakcja na trudne warunki klimatyczne zimy). Dlatego w lasach liściastych spotykamy znacznie bogatszą a niżeli w lasach iglastych warstwę ściółki i próchnicy, doskonałego podłoża dla życia roślin i zwierząt. Do najbardziej charakterystycznych drzew lasu liściastego należą: buki i dęby. Obok nich występują tu jeszcze klony, graby, jesiony, leszczyny, lipy, kasztanowce, brzozy i wierzby. Pod parasolem dużych drzew rozwija się młodnik, krzewy, zioła, trawy, wrzosy, paprocie i borówka czernica. Wszystko to rośnie na grubej warstwie rozkładających się liści.

Step - równina pozbawiona drzew, rzek i jezior. Step przypomina pod tym względem prerię, z tą różnicą, że preria jest z reguły zdominowana przez wysokie trawy, a step może być obszarem półpustynnym lub pokrytym trawą i krzewami (czasem w zależności od pór roku). Występuje w warunkach klimatu umiarkowanego z gorącym, suchym latem.

Półpustynie i pustynie występują na wszystkich kontynentach (prócz Europy i Antarktydy). Półpustynia to rodzaj formacji roślinnej i równocześnie jeden z najczęściej spotykanych rodzajów krajobrazu na kuli ziemskiej. Cechuje ją suchy (ale nie skrajnie suchy) klimat, brak stałej sieci cieków wodnych, występowanie okresowych słonych jezior i solnisk. Występujące tam rośliny są dość ubogie przeważają suchorosty (kserofity i sukulenty) roślin gromadzących i przechowujących w sobie wodę, a także roślin efemerycznych pojawiających się epizodycznie po opadach deszczu i szybko ginących. Półpustynia stanowi formację pośrednią pomiędzy pustynią a sawanną w klimacie zwrotnikowym oraz pustynią a stepem w klimacie umiarkowanym. Półpustynie zajmują wielkie obszary lądów między innymi w Azji środkowej, w Afryce (na południe od Sahary i w południowej części kontynentu-Kalahari) oraz w zachodniej i środkowej Australii. Pustynie związane są z klimatem suchym i skrajnie suchym. Pustynie występują tam, gdzie dociera gorące, tropikalne powietrze z rejonów równikowych, a więc w rejonach zwrotników Raka i Koziorożca, powietrze jest tam nieustannie suche i gorące. Charakteryzują się opadami rocznymi nie przekraczającymi rocznie. (A czasem wynoszą jedynie kilka milimetrów lub przez kilka lat nie występują wcale). Występuje tam stały deficyt wilgotności, łączne parowanie wody z roślin, skał i gleby jest większe niż wielkość opadów deszczu oraz dopływu wody w postaci mgieł nadciągających od morza. (Ilość opadów jest do 30 razy mniejsza od parowania potencjalnego). Charakterystyczne jest też silne nasłonecznie (związanym z dużą liczbą dni bezchmurnych), duże dobowe wahania temperatur, całkowity lub prawie całkowity brak wody i roślinności, brak cieków lub występowaniem ich tylko epizodycznie.

Wiecznie zielone lasy i zarośla twardolistne rozwijają się w klimacie z niezbyt chłodnymi, ale dżdżystymi zimami oraz gorącym i suchym latem. Na różnych kontynentach napotkamy w tym biomie różne zwierzęta zależnie od tego, jaka jest ogólnie cała fauna kontynentu. Dorodność tej roślinności jest jednak mniejsza niż puszcz tropikalnych czy lasów liściastych klimatu umiarkowanego, więc wśród zwierząt są na ogół gatunki nieco mniejsze. W Europie charakterystycznymi mieszkańcami były daniele, muflony i króliki, w Ameryce Północnej jelenie wirgińskie. Nie wytworzył się gatunki typowe dla tej formacji, dlatego zawsze duży jest udział zwierząt charakterystycznych dla innych biomów. W Eurazji żyją zwierzęta przybyłe z sawann Afryki: jeżozwierz, żeneta, szakal, hiena pręgowana, miejscami nawet lampart. W Kalifornii występuje jeszcze puma, licznie pojawia się kojot. Zawsze dużo jest różnorakiego ptactwa, mnóstwo wróblowych, sporo kuraków (czyli grzebiących),

ale na każdym kontynencie są to inne rodzaje i gatunki specyficzne dla danego lądu. Bardzo liczne są gady ze względu na sprzyjający im klimat. Na przykład w Europie jest ich czterokrotnie więcej, niż w strefie lasów liściastych i mieszanych. Wśród bezkręgowców szczególnie liczne są ślimaki z gatunków przystosowanych do znoszenia okresu letniej suszy. Niektóre na ten czas kryją się głęboko pod ziemią inne przeciwnie, przywierają do gałązek krzewów. Lecz i jedne i drugie zaciągają otwór muszli grubą błoną i zawieszają wszystkie czynności życiowe. W tym stanie mogą przetrwać lato (a nawet kilka). Wiele owadów, na które polują między innymi rozmaite pajęczaki (pająki, skorpiony, a także szybkonogie solfugi uzbrojone w kleszcze równie potężne, jak u skorpiona, ale ustawione pionowo. Formację tę tworzą głównie krzewiaste i drzewiaste zimozielone rośliny o twardych, skórzastych liściach występujące w klimatach o suchym lecie i deszczowej zimie. Charakterystyczne drzewa tej formacji to oliwki, dęby korkowe, pinie, kasztany jadalne, cedry i drzewa cytrusowe. Występuje makia, którą tworzą gęste zarośla niskich krzewów i drzew pistacji, mirtów, oleandrów, jałowców i bukszpanu.

Sawanna to formacja roślinna, gdzie występują tylko dwie pory roku sucha i deszczowa (dżdżysta), typowa dla strefy pod- i międzyzwrotnikowej. Sawanny występują przede wszystkim w Afryce (uznawana z największą powierzchnia ponad miliona km2), a także w Ameryce Południowej i Środkowej, Australii i Azji (na półwyspie Indyjskim). Wtórnie rozprzestrzenione są w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem. Wśród flory sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów (dorastające do ), a wysychające i prawie zanikające w sezonie bezdeszczowym. Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach kolczaste drzewa o parasolowatej koronie, okresowo zrzucające liście (np. akacje, baobaby, drzewiaste wilczomleczowate, a także palmy). To rzadkie i równomierne rozmieszczenie drzew jest skutkiem konkurencji o wodę, eliminującej drzewa słabiej ukorzenione. W porze suchej częstym zjawiskiem są pożary, pełniące ważną rolę w formowaniu tego biomu. (Niestety często człowiek powoduje je w nadmiarze.)

Tropikalne lasy wilgotne- Lasy deszczowe tworzą głównie szerokolistne, wieczne zielone drzewa, które rosną przez cały rok i dlatego nie mają pierścieni przyrostów rocznych. Lasy takie występują w rejonach, gdzie temperatura jest wysoka (średnio 25 stopni), a roczne opady deszczu przekraczają . Tropikalny las deszczowy charakteryzuje się wielką biomasą i wysoką produktywnością. Wskutek rabunkowej działalności człowieka (wyrąb i wypalanie lasu) kurczy się zasięg lasów tropikalnych, a wraz z nim ginie wiele gatunków zwierząt i roślin.

Państwo florystyczne, roślinne - najwyższa rangą jednostka podziału fitogeograficznego. Państwa florystyczne wyróżnia się na podstawie takich cech jak: występowanie określonych zbiorowisk roślinnych, występowanie endemitów wyższej rangi systematycznej (rodzina, rodzaj), kryterium historyczne (wiek i geneza szaty roślinnej).

Wyróżnia się następujące państwa florystyczne:

1) Państwo (Hol)antarktyczne (Holantarctis) – obszary: Wysp Juan Fernandez↑, Chilijsko-Patagoński↑, Wysp Subantarktycznych, Nowozelandzki↑, Antarktyczny. 2) Państwo Przylądkowe (Capensis) – obszary: Przylądkowy.

3) Państwo Australijskie (Australis) – obszary: Północno-wschodnioaustralijski, Południowo-zachodnioautralijski, Środkowoaustralijski (Eremaea). 4) Państwo Neotropikalne (Neotropis) – obszary: Karaibski, Gujański, Amazoński, (Środkowo)brazylijski, Andyjski. 5) Państwo Paleotropikalne (Palaeotropis). 6) Podpaństwo Afrykańskie – obszary: Gwinejsko-Kongijski, Sudańsko-Zambezyjski, Karru-Namibii, Wysp Św. Heleny i Wniebowstąpienia. 7) Podpaństwo Madagaskarskie – obszary: Madagaskarski. 8) Podpaństwo Indo-Malajskie – obszary: Indyjski, Indochiński, Malezyjski↑, Wysp Fidżi. 9)Podpaństwo Polinezyjskie – obszary: Polinezyjski, Hawajski. 10) Podpaństwo Nowokaledońskie – obszary: Nowokaledoński↑. 11) Państwo Holarktyczne (Holarctis). 12) Podpaństwo Borealne – obszary: Cyrkumborealny, Wschodnioazjatycki, Atlantycko-północnoamerykański, Gór Skalistych (Ameryki Pacyficznej). 13) Podpaństwo Starośródziemnomorskie (Tetydzkie) – obszary: Makaronezyjski, Śródziemnomorski, Saharo-Sindyjski↑, Irano-Turański. 14) Podpaństwo Madreańskie – obszary: Sonorski↑. 15) Państwo Oceaniczne (Morskie) - obszary przybrzeżne: Borealny (Północny), Zwrotnikowy Atlantycki, Zwrotnikowy Indyjsko-Pacyficzny, Australny (Południowy), Antarktyczny; obszary pelagiczne: Arktyczno-Borealny, Zwrotnikowy Atlantycki, Indyjsko-Pacyficzny, Antarktyczny.

Państwo zwierzęce czasem określane także jako Królestwo zwierzęce to stosowany w zoogeografii podział na obszary kuli ziemskiej, wyróżnione pod względem występowania określonych gatunków zwierząt. Stosuje się podział na 4 państwa zwierzęce, które z kolei dzielą się na krainy (zoogeograficzne): 1) Arktogea - obejmuje Amerykę Północną, Europę, Azję, północną Afrykę i Półwysep Arabski powyżej zwrotnika: holoarktyczna, palearktyczna, nearktyczna, etiopska, orientalna. 2) Notogea - obejmuje Australię, Nową Gwineę oraz Tasmanię. 3) Neogea - obejmuje Amerykę Środkową z wyspami oraz Amerykę Południową. 4) Antarktis - obejmuje Antarktydę.