I Zaplemnienie

• Zaplemnienie; 250 - 500 mln plemników w sklepieniu pochwy (u ludzi wewnętrzne)

• Aby kobieta zaszła w ciążę, plemnik musi przedostać się z pochwy przez szyjkę macicy i macicę do jajowodu, gdzie „czeka” na niego niezapłodniona komórka jajowa.

• Organizm kobiety atakuje plemniki. 99% ginie w kwaśny środowisku pochwy (kwas zostaje częściowo zneutralizowany przez zasadowy ejakulat). Przetrwa jedna setna
  (ok 2,5 miliona plemników).

• Z 2,5 miliona plemników do szyjki macicy przedostaną się zaledwie dziesiątki tysięcy (zasadowa wydzielina gruczołów szyjki macicy „sprzyja” plemnikom)

• plemniki wpływają do macicy, gdzie napotykają leukocyty…

• ... leukocyty otaczają i „pożerają” najsłabsze plemniki. Pozostaje tylko kilkaset najsilniejszych …

• Pozostałe plemniki czeka przeszkoda w postaci – ujścia jajowodu. Dalej przedostają się plemniki poruszające się w określony sposób i z odpowiednim materiałem genetycznym. Wtedy mogą po raz pierwszy „odpocząć”
  i „czekać”.

DROGA DO JAJECZKA

• Jeśli trafiły na właściwy moment cyklu, komórka jajowa przesuwa się z jednego jajnika do jajowodu.

• Plemniki uaktywniają się gdy jajeczko pojawia się w jajowodzie. Zaczyna się „sprint” w kierunku niezapłodnionej komórki. Jeden plemnik dobija do celu, osiągając komórkę jajową w bańce jajowodu.

• W komórce jajowej zachodzi natychmiast reakcja korowa, w wyniku której otaczająca ją warstwa staje się nieprzenikalna dla kolejnych plemników
  (do jednej kom. Jajowej może wniknąć 1 plemnik - monospermia)

Warunki zapłodnienia:

1. Kapacytacja

2. Przenikanie plemników przez wieniec promienisty

3. Penetracja przez osłonę przejrzystą

4. Fuzja plemnika i komórki jajowej

5. II gi podział oocyta

6. Reakcja korowa

7. Reakcja osłonki przejrzystej

8. Blok przeciwko polispermii

9. Powstanie przedjądrzy

10. Kondensacja chromosomów i powstanie zygoty

III Zapłodnienie

Rozpoczyna się w momencie zbliżenia się plemnika do komórki jajowej, a kończy połączeniem komórek i wymieszaniem chromosomów matczynego oraz ojcowskiego.

• Dochodzi do niego w ciągu 24 godzin od owulacji.

• Miejsce, to najczęściej najszersza część bańki jajowodu lub 1/3 dalszej części jajowodu.

1. Kapacytacja to …

…zmiany zachodzące w plemniku podczas jego transportu przez drogi rodne kobiety do miejsca zapłodnienia. Przygotowują plemnik do zapłodnienia komórki jajowej.

U człowieka proces ten trwa od 3 do 7 godzin.

a)…zachodzi pod wpływem enzymów hydrolitycznych śluzu (szyjka macicy, trzon macicy, błona śluzowa jajowodu) – wówczas glikoproteidy pokrywające bł. kom. główki plemnika (sialoglikoproteiny, sulfoglicerolipidy i inne) zostają usunięte. Przyczynia się to do odsłonięcia enzymów i rozpoczęcia reakcji akrosomalnej.

b) Dochodzi od zmian strukturalnych oraz biochemicznych w błonie komórkowej plemnika. Zwiększa się przepuszczalność bł. kom. dla jonów Ca2+ (które wnikają do wnętrza plemników), co również jest jednym z warunków zapoczątkowania
i przebiegu reakcji akrosomalnej.

c) …umożliwia zajście reakcji akrosomalnej-

uwolnienie zawartości akrosomu-

umożliwia przejście plemnika przez wieniec promienisty – hialuronidaza

… i osłonę przejrzystą
(B-galaktozylotransferaza –Glikoproteiny -ZP-2,3)- enzymy trypsynopodobne, akrozyna
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• W osłonce przejrzystej powstaje otwór = tunel zapłodnienia (kilka – kilkanaście plemników)

Do przestrzeni około- żółtkowej dociera 1 plemnik

… wniknięcie plemnika do cytoplazmy jaja

… następnie – następuje łączenie błon komórkowych gamet

BLOK PRZECIWKO POLISPERMII

Zabezpieczenie komórki jajowej, przed zapłodnieniem przez więcej niż 1 plemnik.

Zwiększenie stężenia Ca2+ indukuje reakcję korową . Ziarna korowe zawierają enzymy i glikolizowane substancje uwalniane, modyfikują glikoproteiny ZP, czyniąc osłonę nieprzepuszczalną dla następnego plemnika. Utwardzona osłona przejrzysta, nie może być trawiona przez kolejny plemnik.

• Połączenie przedjądrzy: przedjądrze żeńskie 22+X; przedjądrze męskie 22+X lub Y; replikacja DNA

Na skutek zapłodnienia dochodzi do:

• Odtworzenia diploidalnej liczby chromosomów

• Określenie płci przez chromosom X lub Y gamety męskiej

• Zapoczątkowanie podziałów komórkowych – bruzdkowanie

KOMÓRKI JAJOWE DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA UŁOŻENIE I ILOŚĆ DEUTPLAZMY (ŻÓŁTKA)

• IZOLECYTALNE

Równomierne rozłożenie żółtka

• ANIZOLECYTALNE

Nierównomierne ułożenie żółtka

KOMÓRKI JAJOWE DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA UŁOŻENIE I ILOŚĆ DEUTPLAZMY (ŻÓŁTKA)

• OLIGOLECYTALNE

Mało żółtka

• MEZOLECYTALNE

Średnia ilość żółtka

• POLILECYTALNE

Dużo żółtka

Jajo ludzkie Oligoizolecytalne

IV Bruzdkowanie

Wielokrotny podział mitotyczny zygoty

• Komórki powstające w trakcie tego podziału, to blastomery

• Szczelina między blastomerami, to bruzda podziałowa (poprzeczna bruzda podziałowa )

• Średnica zarodka w tym okresie to około 150µm

• Zarodek w czasie bruzdkowania nie rośnie, jedynie się dzieli; powstające blastomery są coraz mniejsze

Typy bruzdkowania:

1. CAŁKOWITE
   Bruzda podziałowa oddziela blastomery od siebie całkowicie, czyli są one oddzielnymi komórkami

2. NIECAŁKOWITE
   Następuje w jajach z dużą ilością żółtka
   Część blastomerów nie jest do końca rozdzielona – dla niektórych blastomerów część żółtka wspólna

1.RÓWNOMIERNE

Gdy powstałe blastomery są jednakowej lub bardzo zbliżonej wielkości

2. NIERÓWNOMIERNE

Gdy od pierwszych podziałów możemy wyróżnić makroblastomery
i mikroblastomery

1. SYNCHRONICZNE

Wszystkie balstomery wchodzą w podział w jednym czasie (jednoczasowe)

1. ASYNCHRONICZNE

Blastomery wchodzą
w podział niejednocześnie

Jajo ludzkie bruzdkuje:

• Całkowicie

• Prawie równomiernie

• Zupełnie asynchronicznie

V Morula

Kilkanaście do kilkudziesięciu blastomerów, które tworzą konglomerat

Około 3 – 4 dnia następuje przejście moruli z jajowodu do macicy …
… w tym okresie dochodzi również do zaniku osłony przejrzystej
…i powstania blastocysty

VI Blastocysta – powstaje w procesie kawitacji

W czasie dalszych podziałów moruli, rozpoczyna się proces kawitacji, czyli powstawania jamy blastocysty wypełnionej płynem

Dochodzi do zaniku osłonki przejrzystej

Blastocysta składa się ze skupionych na jednym biegunie komórek, które tworzą węzeł zarodkowy lub embrioblast, z któego powstanie właściwy zarodek, oraz ułożonych na obwodzie blastocysty –spłaszczonych komórek stanowiących trofoblast

Jama blastocysty to inaczej blastocel

BLASTOCYSTA występuje w dwóch formach:

1. BLATOCYSTA WOLNA/ WCZESNA W 4 – 5tym dniu kiedy zawieszona jest swobodnie w wydzielinie znajdującej się w świetle macicy

2. BLASTOCYSTA PÓŹNA/ ZAGNIEŻDŻAJĄCA SIĘ -od momentu zbliżenia się balstocysty do nabłonka błony śluzowej macicy

VII Błona doczesnowa (decidua)

powstaje pod wpływem hormonów i samej blastocysty

Zmiany w endometrium

-Zachodzą przed zapłodnieniem (po owulacji) w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (21 dzień cyklu)– przygotowanie błony śluzowej macicy do implantacji i odżywiania zarodka.

-Ciałko żółte – progesteron i estrogeny (LH)
-Wzrost grubości endometrium i rozpulchnienie, spiralizacja tętnic(tętnice spiralne) i gruczołów macicznych – obfita produkcja glikogenu, GAG, lipidów

VIII Zagnieżdżenie [(5)-7 dzień]

Implantacja zaczyna się od momentu gdy pozbawiona osłonki przejrzystej blastocysta zbliży się do endometrium i komórki trofoblastyczne mikrokosmkami łączą się z mikrokosmkami komórek nabłonka cylindrycznego błony śluzowej macicy

Blastocysta zagnieżdża się biegunem zarodkowym w błonę śluzową, między ujściami dwóch gruczołów lub w samym ujściu gruczołu

Prawidłowym miejscem implantacyjnym jest górna, tylna część trzonu macicy.

***Trofoblast (do 14 – 15 dn. rozwoju) odżywia się sfagocytowanymi tkankami (rozwinięty aparat lizosomalny) * potem odżywia się z krwi matki

Trofoblast różnicuje się na dwie warstwy:

Wewnętrzną, czyli komórki cytotrofoblastu

Zewnętrzną, czyli komórki syncytiotrofoblastu (zespólnia)

Syncytiotrofoblast
produkuje enzymy proteolityczne, które trawią tkankę –
… i blastocysta wnika w głąb warstwy zbitej (koniec pierwszego tyg. ciąży)
zarodek otrzymuje produkty odżywcze z błony śluzowej macicy

W miejscu zagnieżdżenia rozwój syncytiotrofoblastu jest bardzo intensywny,
a zagnieżdżenie rozprzestrzenia się…

IX POWSTAWANIE DWULISTKOWEJ TARCZKI ZARADKOWEJ

• 2-gi tydzień rozwoju

• Węzeł zarodkowy dzieli się na 2 warstwy komórek: powstaje epiblast (zewnętrzny) i hipoblast (wewnetrzny)

• Szczeliny między komórkami cytotrofoblastu i ektodermy zlewają się w jamkę, która odtąd będzie stanowić jamę owodni, a pojawiające się w jej górnym biegunie komórki, to komórki owodniotwórcze - amnioblasty

Blastocysta wnika głębiej do zrębu błony śluzowej macicy (9 – 10 dzień)

Na biegunie zarodkowym w warstwie cytotrofoblastu zachodzi dużo podziałów komórkowych
z niedokończoną telofazą, w wyniku czego powstaje zlana warstwa trofoblastu – ZESPÓLNIA – syncytiotrofoblast.
W syncytiotrofoblaście (zespólni) pojawiają się przestrzenie – lakuny

(10,11,12 dzień)

Z cytoblastu wywędrowują do jamy blastocysty spłaszczone komórki mezenchymalne, które utworzą błonę Heusera czyli błona pierwotnego pęcherzyka żółtkowego

Komórki endodermalne zaczynają proliferować

komórki mezenchymalne łączą
się z brzegami hipoblastu, tworząc pierwotny pęcherzyk żółtkowy.

Proces implantacji zakończony

(13 dzień)
1.Komórki mezodermy pozazarodkowej, pokrywające cytotrofoblast oraz owodnię tworzą listek ścienny mezodermy pozazarodkowej, a pokrywające pęcherzyk żółtkowy, tworzą listek trzewny mezodermy pozazarodkowej.(listki stykają się)

2.Mezoderma pozazarodkowa tworzy lity sznur, (łączy zarodek z trofoblastem)tzw. szypuła łączącą - sznur pępowinowy

(15 dzień)

Syncytiotrofoblast wnika do naczyń i niszczy śródbłonek naczyń włosowatych macicy - krew z krążenia matczynego wlewa się do lakun trofoblastycznych - zaczyna się krążenie między układem krwionośnym matki i zarodka.
Tworzenie mezodermy z ektodermy [gastrulacja kompletna](15 dzień i dalsze dni …)
komórki ektodermy namnażają się i wnikają między ekto- i endodermę wzdłuż linii zwanej smugą pierwotną

X Mezoderma

…leży pomiędzy ektodermą a endodermą

Ulega metameryzacji*(segmentacji)
i różnicowaniu w 3 rodzaje:

1.Mezoderma przyśrodkowa

2.Mezoderma pośrednia

3.Mezoderma boczna
*metameryzacji ulega mezoderma „1” i „2”

Mezoderma przyśrodkowa
-w okolicy linii pośrodkowej
-organizuje się w segmenty, zwane somitami/ metamerami

Kierunek doogonowy

40-42 somity w końcu 5 hbd (tyg.) 30dzień

Każdy somit różnicuje się w 3 części:

DERMATOM

MIOTOM

SKLEROTOM

Sklerotom: chrząstka, kości, kręgosłup.

Miotom: mięśnie odpowiedniego segmentu.

Dermatom: skóra właściwa, warstwa podskórna.

Każdy sklerotom i miotom posiada własne unerwienie.

Mezoderma pośrednia

Ulega metameryzacji (segmentacji) jedynie w odcinku szyjnym i piersiowym

Region szyi i głowy- nefrotomy (mezoderma nerkotwórcza)

Region ogonowy- pozostałe części układu wydalniczego

Mezoderma boczna

Mezoderma boczna dzieli się na trzewną
i ścienną.

Mezoderma ścienna utworzy ścianę tułowia i kończyn.
Mezoderma trzewna utworzy ścianę przewodu pokarmowego (otrzewna trzewna)

XI LISTKI ZARODKOWE (ektoderma, endoderma i mezoderma)

Listkiem zarodkowym nazywamy tkankę zarodkową zbudowaną tak, jak tkanka nabłonkowa

I. Ektoderma różnicuje się na:

ektodermę pokrywową:
(naskórek, włosy, paznokcie , gruczoły potowe, łojowe, gruczoł mlekowy, nabłonek jamy ustnej i jamy nosowej, nabłonek przedniej rogówki, spojówka i soczewka oka, szkliwo, przysadka mózgowa (część gruczołowa),

neuroektodermę

(OUN, obwodowy układ nerwowy, siatkówka, płat tylny przysadki, szyszynka, rdzeń nadnercza, melanocyty)

Organy i struktury umożliwiające kontakt ze środowiskiem zewnętrznym

II. Endoderma

Z endodermalnego prajelita powstają: m.in.

Nabłonek przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, jama bębenkowa, trąbka słuchowa, nabłonek migdałków podniebiennych,

tarczyca, grasica, przytarczyce, wątroba, trzustka, nabłonek pęcherza moczowego.

III. Mezoderma

tworzy trzy ugrupowania komórek:

mezodermę przyśrodkową

mezodermę pośrednią,

mezodermę boczną

Pochodzą … nerki, narządy płciowe, kora nadnerczy, nabłonek błon surowiczych (opłucnej, otrzewnej i osierdzia), jądra miażdżyste krążków międzykręgowych, mięsień sercowy.

Mezenchyma zwana była dawniej czwartym listkiem zarodkowym, ale nie ma ona budowy tkanki nabłonkowej; mezenchyma ma budowę tkanki łącznej.

Z mezenchymy pochodzą

tkanki łączne właściwe,

tkanki łączne oporowe,

naczynia krwionośne, krew,

naczynia chłonne, węzły chłonne, śledziona, chłonka,

mięśnie.
------------------------------------------------------------------------------------

Około 20 dnia zaczyna wykształcać się zagięcie głowowe i ogonowe i przez to zwęża się połączenie między prajelitem i pęcherzykiem żółtkowym

Płodowy 9 – 40 tydzień

Miesiące księżycowe

Miesiące kalendarzowe – ciąża 9 miesięcy

Miesiące księżycowe – ciąża 10 miesięcy
1 miesiąc = 4 tyg = 28 dni


Poszczególne okresy w rozwoju ontogenetycznym człowieka do indywidualnego opracowania z podręcznikiem Drodzy Studenci
Powodzenia!