Na wstępie mojej pracy chciałbym się zastanowić nad ogólną definicją jaką jest bank specjalistyczny. Mianowicie szukając w literaturze związanej ściśle z nauką jaką są finanse odnajdziemy zawsze jedną definicję iż jest to instytucja która ma za zadanie obsługiwać pojedynczy segment rynku¹. Jednakże ta definicja nie mówi wprost czym taki bank różni się od innych banków min. handlowych czy komercyjnych. Różnica polega na tym iż bank specjalistyczny skupia się na wspieraniu finansowym wyłącznie jednej branży, działa wyłącznie na określonym terytorium czy też dla wyodrębnionej grupy klientów. Obecnie wyróżnia się na rynku kilka specjalizacji tych że banków. Są to specjalizacje funkcjonalne (min. banki inwestycyjne, hipoteczne, obsługujące giełdy papierów wartościowych),specjalizacje branżowe (min. banki wspierające przemysł, rolnictwo, handel, ochronę środowiska czy też dane rzemiosło),specjalizacje dotyczące terytorium działania (min. banki ogólnokrajowe i banki regionalne)².Na rynku wyróżnia się jeszcze pewną specyficzną głównie z aspektów prawnych grupę banków specjalnych mianowicie chodzi tu o banki spółdzielcze. Działają one na zasadzie banku lecz będące spółdzielnią³.Prowadzą one działalność bankową podobną jak banki komercyjne jednakże instytucje te dążą do maksymalizacji zysków swoich klientów (członków spółdzielni). Z reguły bankowość spółdzielcza jest mniej popularna aniżeli bankowość komercyjna⁴.Na tym chciałbym zakończyć wstęp i opisać, scharakteryzować poszczególne specjalizacje bankowości specjalistycznej którą wyżej wymieniłem.

Na początku chciałbym dokonać charakterystyki banku inwestycyjnego. Mianowice nadrzędnym celem takiej instytucji jest zarządzanie finansami, działalność dotycząca obrotami papierami wartościowymi, głównie na giełdach, zajmuję się pomocą i doradztwem finansowym swoim klientom. Również zarządza na korzyść klienta jego aktywami (zasobami finansowymi)⁵.W Polsce bankowość inwestycyjna dopiero się rozwija, możemy powiedzieć iż na naszym rynku nie ma tzw.” czystych banków inwestycyjnych” tzn. działalność inwestycyjną prowadzą banki uniwersalne. To stwierdzenie jednak nie do końca jest prawdą gdyż kilka zagranicznych banków otworzyło filię w Polsce które skupiają się tylko i wyłącznie na działalności inwestycyjnych. Jednakże procent tych instytucji w całkowitych udziałach bankowości na Polskim rynku jest niewielki⁶.Jeśli chodzi o liczbę banków inwestycyjnych to w Polsce jest ona taka sama jeśli chodzi o banki uniwersalne które świadczą usługi inwestycyjne dla klientów⁷.

Kolejnym rodzajem banku który chciałbym opisać jest bank hipoteczny. Mówiąc krótko jest to instytucja wspierająca swoim kapitałem rynek nieruchomości⁸.Głównym zadaniem takiego banku jest udzielanie kredytów zabezpieczonych bądź nie zabezpieczonych hipoteką, emitowanie hipotecznych lub publicznych listów zastawnych⁹.Banki te emitują papiery wartościowe którym zabezpieczeniem są udzielone kredyty hipoteczne i przychód z nich. Papiery wartościowe o których mowa była wcześniej aż do 2008 roku uważano za bardzo bezpieczne inwestycje jednakże kryzys gospodarczy gwałtownie zmienił ich dobrą opinie¹⁰. Gdy mówimy o bankach hipotecznych warto przybliżyć sobie dokładnie czym są kredyty hipoteczne czyli największe źródło zysku tych że instytucji mianowicie są to długoterminowe kredyty bankowe których zabezpieczeniem jest hipoteka (nieruchomość-czyli przykładowo dom, budynek biurowy itp.).W najczęstszych przypadkach udzielane są na budowę lub zakup istniejącej nieruchomości. Wyróżnia się kilka rodzajów takich kredytów min. ze względu na walutę bądź cel. Jeśli chodzi o kwestie związane z walutą to taki kredyt udzielany jest w walucie krajowej, ale w dniu podpisania umowy jego wartość jest przeliczana na walutę obcą (np. EUR, USD, JPY, CHF) według bieżącego kursu. Harmonogram rat podany jest w walucie obcej. Spłata dokonywana jest w walucie krajowej po przeliczeniu według kursu waluty przypadającym na dzień spłaty. Jest jeszcze jeden rodzaj kredytu walutowego tzn. Kredyt walutowy denominowany- w umowie mamy konkretną kwotę w walucie krajowej PLN. Kwota dzielona jest na transze i przeliczana na walutę obcą. Jeśli chodzi o podział ze względu na cel kredytu to wyróżnia się min. pożyczkę hipoteczną w tym przypadku pieniądze uzyskane od banku można przeznaczyć na dowolny cel, kredyt hipoteczny tutaj środki uzyskane z kredytu muszą zostać przekazane np. na kupno domu, mieszkania. Uruchamiany w całości, bank przelewa kwotę kredytu na rachunek sprzedającego (np. dewelopera) na podstawie umowy kupna-sprzedaży. Wyróżnia się jeszcze kredyt budowlano-hipoteczny, oznacza to iż środki przekazywane są osobie fizycznej, spółdzielni bądź deweloperowi. Wysokość kredytu ustalana jest na podstawie wcześniej wykonanego kosztorysu budowlanego. Kredyt spłacany jest na podstawie faktur min. na materiały budowlane itp.¹¹. W Polsce obecnie czynnie działają dwa banki typowo hipoteczne (stan na rok 2012) są to: BRE Bank Hipoteczny i Pekao Bank Hipoteczny. Są to instytucje które skupiają się tylko i wyłącznie na działalności bankowej w branży nieruchomości lecz nie oznacza to że tylko one udzielają kredytów hipotecznych¹². Na rynku jest wiele banków uniwersalnych które bez przeszkód ich udzielają min. Getin Bank czy Credit Agricole. Jeśli chodzi o kwestie prawne to działalność banków hipotecznych regulują dwie ustawy: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
Miejsce publikacji Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, z późn. Zm i Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.
Miejsce publikacji Dz. U. 2003 r. Nr 99 poz. 919, z późn. Zm.¹³Również tutaj możemy zauważyć pewną zależność iż banki specjalizacyjne powoli znikają z rynku wypierają je banki uniwersalne.

Teraz chciałbym skupić się na charakterystyce banków specjalistycznych o specjalności branżowej. W tym przypadku opiszę tylko i wyłącznie samą specjalność gdyż poszczególne odłamy banków min. wspierające rolnictwo czy budownictwo nie wiele różnią się od siebie po za branżą którą obsługują. Mianowicie są to stosunkowo niewielkie bądź małe instytucje które wspierają daną branżę zyskami min. z odsetek od kredytów itp. Zakładane są min. przez większe zakłady produkcyjne, handlowe lub usługowe. Działają na tej samej zasadzie co banki spółdzielcze lub sami nimi są¹⁴. W Polsce działa szereg tych że banków min. Bank Ochrony Środowiska, Spółdzielczy Bank Rzemiosła i Rolnictwa, Wschodni Bank Cukrownictwa S.A itp.

Kolejną grupę banków którą chciałbym opisać są banki działające ze względu na terytorium działania. Dzielą się one na banki ogólnokrajowe i regionalne. Krótko o bankach ogólnokrajowych, są to banki które świadczą usługi na terenie całego kraju, czyli wszystkie wyżej wymienione przeze mnie instytucje zwłaszcza banki hipoteczne i inwestycyjne (banki uniwersalne).O wiele ciekawszą instytucją są banki regionalne. Są to banki które świadczą swoje usługi na terenie min. województwa, powiatu, gminy itp. Banki te mogą być ściśle powiązane z samorządem terytorialnym, który zapewnia samorządowi usługi bankowe a także stwarza warunki do rozwoju przedsiębiorstw w regionie. Banki regionalne są nastawione jedynie na potrzeby swojego regionu, zna specyfikę społeczeństwa które obejmuje. Bank taki jest bardziej wiarygodny niż banki obcego kapitału jeśli chodzi o mieszkańców przykładowo gminy. Dlaczego tak się dzieje ? Odpowiedź jest prosta instytucja taka obsługuje budżet samorządu i działa w sąsiedztwie swoich potencjalnych klientów. Bank regionalny jest niezbędny, gdyż zapewnia nie tylko sprawną obsługę samorządu, ale także może zagwarantować zaspokojenie potrzeb finansowych w danym regionie¹⁵.Na krajowym rynku możemy wyróżnić banki regionalne min. Lubelski Bank Regionalny SA, Mazowiecki Bank Regionalny SA, Południowo-Mazowiecki Bank Spółdzielczy w Jedlińsku. W większości przypadków banki regionalne są spółdzielniami, działają na podobnej zasadzie co banki spółdzielcze lecz na mniejszym terytorium.

Następującą grupą banków opiszę są banki spółdzielcze. Zaprezentuję historię i istotę takich banków, jakie grupy klientów zrzeszają i jak wygląda ich sytuacja na polskim rynku i również różnice między bankami komercyjnymi. Może najpierw zacznę od aspektów historycznych tych że banków. Mianowicie banki spółdzielcze sięgają swą działalnością już od późnych czasów średniowiecznych, jeśli chodzi o nasz kraj to prekursorem, założycielem pierwszego banku spółdzielczego był ks. Wawrzyniec Białobrzeski. Stworzył on instytucję która udzielała lichwiarskich pożyczek głownie chłopom by umożliwić im rozwój gospodarstwa. Praktycznie od tego momentu na wielu Polskich wsiach zaczynały powstawać podobne instytucję lecz z czasem działały one na innych zasadach zamiast udzielać pożyczek gotówkowych udzielali oni zapomogi „w naturze”. Pewien przełom nastąpił w Niemczech za sprawą dwóch działaczy, mam tu na myśli o Fryderyku Raiffeisenie (1818-1880) i Franzie Schultzlu (1808-1883).Stworzyli oni system kas kredytowych ,które według nich miały pomóc przezwyciężyć głód, ubóstwo na wsiach, natomiast w miastach miały one dać całkowite uniezależnienie kupców i rzemieślników od wysoko procentowych pożyczek zwanych potocznie „lichwiarskimi”. Przed wprowadzeniem tychże kas rolnicy i kupcy byli skazani tylko i wyłącznie na środki kredytowe wysokoprocentowe, stawiało ich w to bardzo trudnej sytuacji gdyż spłata tej zapomogi całkowicie przekraczały ich możliwości. Właśnie w tym momencie konieczny był pomysł wdrożenia do ówczesnej gospodarki instytucji zwanej bankiem spółdzielczym¹⁶. Obecnie w Polsce działa kilka tego typu banków. Przytoczę ich kilka min. są to: Bank Spółdzielczy Bydgoszcz, Bank Spółdzielczy Bytom, Bank Spółdzielczy Ełk, Warszawski Bank Spółdzielczy. Banki te są zrzeszone tzn. mimo innych nazw działają pod jedną jednostką nadrzędną. Jednostka ta to BPS czyli Bank Polskiej Spółdzielczości. Natomiast banki min. Bank Spółdzielczy Rutki, Bank Spółdzielczy Bytów, Bank Spółdzielczy Chodzież zrzeszony jest w jednostce nadrzędnej- SGB czyli Spółdzielcza Grupa Bankowa. Gdyby porównać obie grupy (BPS i SGB) to BPS jest 15. największym bankiem w Polsce pod względem wartości aktywów, a 26. pod względem liczby placówek. Zrzesza ponad 350 banków spółdzielczych czyli 2/3 sektora bankowości spółdzielczej. Jeśli chodzi o SGB to tworzy ją 151 Banków Spółdzielczych i Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A¹⁷. Jeśli chodzi o aspekty prawne to w Polsce bankowość spółdzielcza opiera się o ustawę prawo spółdzielcze z dnia 16 września 1982 r. a także ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku „o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających”. Ustawa mówi iż „spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym w interesie swoich członków wspólną działalność gospodarczą na zasadach rozrachunku gospodarczego i mogącym prowadzić także na ich rzecz działalność społeczną i oświatowo-kulturalną”¹⁸.Tak jak pisałem w we wstępie z ustawy tej wynika iż banki spółdzielcze prowadzą działalność w taki sposób by zmaksymalizować zyski swoich członków (klientów) zwanych członkami spółdzielni. Więc czym tak naprawdę różnią się banki spółdzielcze od banków komercyjnych (uniwersalnych itp.). ? Odpowiedź jest prosta, przede wszystkim bankowość spółdzielcza od zarania jest skierowana do wąskiej grupy klientów (rolnicy, handlowcy), oczywiście nie oznacza to iż tylko te przedstawiciele tych branż mogą być ich klientami. Kolejną różnicą która dzieli oba te systemy bankowości jest ich strategia marketingowa. Telewizja, radio czy też prasa zalewana jest reklamami kredytów lub możliwościami założenia konta przez banki komercyjne (min. Bank ING, Credit Agricole, BZ WBK).Promocja Banków Spółdzielczych opiera się bardziej wspieraniu finansowym imprez kulturalnych bądź sportowych i tam odbywa się ich kampania reklamowa. Kolejna różnica polega na ilości kapitału jakie mogą zgromadzić oba banki. Banki spółdzielcze posiadają stosunkowo niski kapitał w porównaniu do konkurencji komercyjnej. Skąd ta różnica, odpowiedź jest prosta wielkie banki komercyjne działają na całym świecie, posiadają niewyobrażalnie duże zyski (ilość klientów, odsetki kredytów, wpłaty klientów itp.).Natomiast banki spółdzielcze w niemal 100 procentach tworzy krajowy kapitał. Różnica między tymi instytucjami polega również na rozwoju technologicznym. Banki spółdzielcze od nie dawna korzystają z dobrodziejstw techniki tzn. wprowadzenie operacji finansowych przez klienta przez Internet. Według badań ankietowych wykonanych przez Związek Banków Polskich (ZBP) największą ich wadą była właśnie bankowość elektroniczna¹⁹. Ostatnią różnicą którą chciałbym opisać jest sytuacja prawna obu instytucji. Mianowice banki komercyjne są w znacznej większości spółkami akcyjnymi w świetle prawa handlowego natomiast banki spółdzielcze są specyficzna grupą gdyż są spółdzielniami które prowadzą działalność bankową. Różnice są oczywiste, spółdzielnie nie mogą emitować akcji, mają mniejsze kapitały lub tym iż aby spółdzielnia miała swój początek musi być w niej co najmniej pięciu udziałowców (osoby fizyczne)²⁰. Można wysunąć pewien wniosek iż bankowość spółdzielcza i komercyjna na pozór są podobne jeśli wgłębić się bardziej w pewne przytoczone wyżej przeze mnie aspekty różnice są w pewnym sensie znaczące.

Reasumując bankowość specjalistyczna w obecnej sytuacji powoli zanika, przynajmniej na europejskim rynku. Spowodowane jest to tym iż banki komercyjne oferują podobne do nich usługi i ich oferta na tym się nie kończy. Potencjalny klient chcąc wziąć kredyt hipoteczny w tej samej instytucji może oddać swoje oszczędności na fundusz inwestycyjny. Właściwie łatwy i szybki dostęp do kilku usług w jednym miejscu zaważył na tym iż banki specjalne nie cieszą się już takim powodzeniem. Inna sytuacja jest z bankami spółdzielczymi, oferują one usługi podobne do banków komercyjnych lecz dostęp do tych usług jest ograniczony, gdyż bankowość spółdzielcza ma ograniczony dostęp do zasobów pieniężnych (bardzo ograniczone kwoty kredytów) lub ich oddziały są rozlokowane głównie w mniejszych miastach bądź jest ich mało w metropoliach. Banki spółdzielcze mimo ogromnej konkurencji ze strony banków z zagranicznym kapitałem są cały czas obecne na rynku i póki co nic nie zatrzymuje ich rozwoju a wręcz przeciwnie przybywa im klientów. Ten spowodowany jest tym iż usługi kredytowe są na korzystniejszych warunkach niż te które oferuje konkurencja. Więc z tych usług korzystają osoby mniej zamożne a jak wiemy ostatni kryzys sprawił iż wiele osób straciło miejsca pracy lub znacznie zmniejszył ich dochody. Specjaliści mówią iż ich udziały na rynku banków w Polsce może wzrosnąć nawet o 15 procent. Na ile te prognozy są prawdziwe ? Dane pokazały rzeczywisty wzrost kapitałów tych że instytucji na przestrzeni kilku miesięcy. Oczywiście te przewidywania były oparte na tym iż gospodarka będzie stabilna bez jakiśkolwiek większych wahań²¹.

Bibliografia:

1. K. Borowski, Bankowość inwestycyjna- Współczesna Bankowość, red nauk. M. Zalewska, Difin, Warszawa 2007, s. 128

2. Z. Kwaśnik, W. Żukow, Współczesne problemy ekonomiczne jako wyzwanie dla zmieniającej się gospodarki, RSW ,Radom 2010, s.36

3. http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5714.html, podgląd 11.04.2013 roku

4. http://www.newtrader.pl/banki-spo%C5%82dzielcze,776,ekonomia.html, podgląd 11.04.2013 roku

5. http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/07/banki-spodzielcze-w-czym-roznica.html, podgląd 11.04.2013 roku

6. http://www.7finanse.pl/slownik/B/bank-inwestycyjny/?idsondy=1&wyniki=tak, podgląd 12.04.2013 roku

7. http://www.newtrader.pl/bankowo%C5%9B%C4%87-inwestycyjna-kompendium,786,ekonomia.html, podgląd 12.04.2013 roku

8. http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5715.html, podgląd 12.04.2013 roku

9. http://www.ddbb.pl/bank-hipoteczny/, podgląd 12.04.2013 roku

10. http://www.comperia.pl/banki.html, podgląd 12.04.2013 roku

11. http://kredyty-hipoteczne.pl/kredyty-hipoteczne/kredyt-hipoteczny-definicja.html, podgląd 12.04.2013 roku

12. http://www.knf.gov.pl/dla_rynku/PODMIOTY_rynku/Podmioty_sektora_bankowego/banki_w_polsce.html, podgląd 12.04.2013 roku

13. http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5715.htm, podgląd 12.04.2013 roku

14. http://www.eduteka.pl/doc/sektor-bankowosci-spoldzielczej-w-polsce-banki-regionalne, podgląd 13.04.2013 roku

15. http://www.portalbs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=48&Itemid=37, podgląd 15.04.2013 roku

16. http://www.bs.net.pl/?dzial=00032&zrzeszenie=00001, podgląd 15.04.2013 roku

17. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19820300210, podgląd 15.04.2013 roku

18. http://modnaspoldzielczosc.pl/za-co-chwalimy-banki-spoldzielcze, podgląd 16.04.2013 roku

19. http://portalwiedzy.onet.pl/36392,,,,spoldzielnia,haslo.html, podgląd 16.04.2013 roku

20. http://www.portalbs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=174&Itemid=63, podgląd 16.04.2013 roku

---

1. Strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego:http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5714.htm (podgląd 11.04.2013 roku) ; Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
   Miejsce publikacji Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, z późn. zm.↩

2. Strona internetowa NewTrader:http://www.newtrader.pl/banki-spo%C5%82dzielcze,776,ekonomia.html (podgląd 11.04.2013 roku)↩

3. Ustawa prawna: Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U. Nr 119, poz. 1252, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających”↩

4. Strona internetowa Przegląd finansowy:http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/07/banki-spodzielcze-w-czym-roznica.html (podgląd 11.04.2013 roku)↩

5. Strona internetowa 7finanse:http://www.7finanse.pl/slownik/B/bank-inwestycyjny/?idsondy=1&wyniki=tak (podgląd 12.04.2013 roku)↩

6. Strona internetowa NewTrader:http://www.newtrader.pl/bankowo%C5%9B%C4%87-inwestycyjna-kompendium,786,ekonomia.html (podgląd 12.04.2013 roku)↩

7. Książka: K. Borowski: Bankowość inwestycyjna. w: Współczesna Bankowość, red nauk. M. Zalewska, Difin, Warszawa 2007, s. 128.↩

8. Strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego: http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5715.htm (podgląd 12.04.2013 roku)↩

9. Strona internetowa Definicje Ekonomiczne: http://www.ddbb.pl/bank-hipoteczny/ (podgląd 12.04.2013 roku)↩

10. Strona internetowa Comperia: http://www.comperia.pl/banki.html (podgląd 12.04.2013 roku)↩

11. Strona internetowa Informator o kredytach hipotecznych:http://kredyty-hipoteczne.pl/kredyty-hipoteczne/kredyt-hipoteczny-definicja.html (podgląd 12.04.2013 roku)↩

12. Strona internetowa Komisji Nadzoru Finansowego: http://www.knf.gov.pl/dla_rynku/PODMIOTY_rynku/Podmioty_sektora_bankowego/banki_w_polsce.html (podgląd 12.04.2013 roku)↩

13. Strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego: http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5715.htm (podgląd 12.04.2013 roku)↩

14. Zeszyt naukowy: Z. Kwaśnik, W. Żukow, Współczesne problemy ekonomiczne jako wyzwanie dla zmieniającej się gospodarki,RSW,Radom,2010,s.36↩

15. Strona internetowa Eduteka: http://www.eduteka.pl/doc/sektor-bankowosci-spoldzielczej-w-polsce-banki-regionalne (podgląd 13.04.2013 roku)↩

16. Strona internetowa Portalbs: http://www.portalbs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=48&Itemid=37 (podgląd 15.04.2013 roku)↩

17. Strona internetowa Portalu Bankowości Spółdzielczej: http://www.bs.net.pl/?dzial=00032&zrzeszenie=00001 (podgląd 15.04.2013 roku)↩

18. Strona internetowa Internetowy System Aktów Prawnych: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19820300210 (podgląd 15.04.2013 roku)↩

19. Strona internetowa Modanawspółdzielczość: http://modnaspoldzielczosc.pl/za-co-chwalimy-banki-spoldzielcze (podgląd 16.04.2013 roku)↩

20. Strona internetowa Portal Wiedzy: http://portalwiedzy.onet.pl/36392,,,,spoldzielnia,haslo.html (podgląd 16.04.2013 roku)↩

21. Strona internetowa Portal LBS: http://www.portalbs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=174&Itemid=63 (podgląd 16.04.2013 roku)↩